Διαβάστε ακολούθως την Απόφαση 95/2023 της Ανεξάρτητης Αρχής:
Η Ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου, συνήλθε σε συνεδρίαση στον συνήθη γι’ αυτό τόπο την 16.5.2023 και ώρα 11:00, προκειμένου να συζητήσει επί της κατωτέρω υποθέσεως. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη - Δρίλια, αντιπρόεδρο και (με τηλεδιάσκεψη μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας «epresence.gov.gr») τα μέλη: Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου, Γεώργιο Σαρειδάκη και Σωκράτη Τσιχλιά. Απόντα τα μέλη Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειος Καραποστόλης και Γεώργιος Πλειός, οι οποίοι είχαν κληθεί νομίμως. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ.
Αντικείμενο της συζήτησης ήταν η ενδεχόμενη παραβίαση της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας από τον τηλεοπτικό σταθμό με τον διακριτικό τίτλο OPEN BEYOND, ιδιοκτησίας της εταιρείας με την επωνυμία ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ Α.Ε., αναφορικά με διατάξεις περί: α) προστασίας ανηλίκων και σήμανσης εκπομπών και β) μετάδοσης σκηνών βίας, κατά την προβολή του κεντρικού δελτίου ειδήσεων την 23.2.2023 στις 19.30. Η υπόθεση εξετάζεται ύστερα από την με αριθμό πρωτοκόλλου ΕΣΡ 853/24.2.2023 καταγγελία.
Για τον έλεγχο σχηματίστηκε φάκελος με αριθμό 55/13.3.2023, ο οποίος ανατέθηκε στην ειδική επιστήμονα - νομικό Όλγα Γαρουφαλιά. Η Ειδική Επιστήμων υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 248/ΕΣ/4.4.2023 νομική της εισήγηση, η οποία περιέχει και καταγραφή των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης.
Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης, για λογαριασμό της λειτουργούσης τον σταθμό ως άνω εταιρείας παρέστη ο πληρεξούσιος δικηγόρος της Παναγιώτης Νικολόπουλος. Ερωτηθείς από τον Πρόεδρο ο Δικηγόρος δήλωσε ότι γνωρίζει το περιεχόμενο του φακέλου, έλαβε δε τον λόγο και ανέπτυξε τους ισχυρισμούς του. Στη συνέχεια δήλωσε ότι δεν επιθυμεί να καταθέσει έγγραφο υπόμνημα και η συζήτηση κηρύχθηκε περαιωμένη.
Αμέσως μετά τη συζήτηση ακολούθησε διάσκεψη επί της υποθέσεως, με παρόντα τα αυτά ως άνω μέλη, πλέον του Βασίοειλου Καραποστόλη και την αυτή ως άνω γραμματέα. Ο Πρόεδρος ενημέρωσε αναλυτικά για την υπόθεση τον απόντα κατά την συζήτηση Βασίλειο Καραποστόλη, αναγιγνώσκοντας την έγγραφη εισήγηση και το σύνολο των λοιπών εγγράφων του φακέλου. Η Ολομέλεια, αφού παρακολούθησε την επίμαχη ροή προγράμματος και άκουσε την Εισηγήτρια:
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕ ΩΣ ΕΞΗΣ:
Ι. Νομικό μέρος
1. Το ΕΣΡ είναι η αρμόδια κατά το Σύνταγμα Αρχή (άρθρο 15 παρ. 2) για την άσκηση του άμεσου ελέγχου του κράτους επί της ραδιοφωνίας και της τηλεοράσεως και την επιβολή των προβλεπόμενων διοικητικών κυρώσεων σε περιπτώσεις παραβάσεων.
2. Η υποχρέωση των τηλεοπτικών σταθμών για προστασία των ανηλίκων, προκύπτει από τις διατάξεις των άρθρων: ι) 15 παρ. 2 του Συντάγματος, το οποίο ορίζει: «Η ραδιοφωνία και η τηλεόραση υπάγονται στον άμεσο έλεγχο του Κράτους. Ο έλεγχος και η επιβολή των διοικητικών κυρώσεων υπάγονται στην αποκλειστική αρμοδιότητα του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης... Ο άμεσος έλεγχος του Κράτους... έχει ως σκοπό. το σεβασμό της αξίας του ανθρώπου και την προστασία της παιδικής ηλικίας και της νεότητας» και ιι) 21 παρ. 1 του Συντάγματος, το οποίο ορίζει: «Η οικογένεια, ως θεμέλιο της συντήρησης και προαγωγής του Έθνους, καθώς και ο γάμος, η μητρότητα και η παιδική ηλικία τελούν υπό την προστασία του Κράτους».
3. Η υποχρέωση των τηλεοπτικών σταθμών για σήμανση των εκπομπών τους προκύπτει από τις διατάξεις των άρθρων: ι) 9 παρ. 3 του Ν. 4779/2021, το οποίο ορίζει: ««Όλα τα προγράμματα, συμπεριλαμβανομένων των επαναλήψεων, εκτός των διαφημιστικών μηνυμάτων, των μηνυμάτων τηλεπώλησης και των δελτίων ειδήσεων, κατατάσσονται σε κατηγορίες ανάλογα με τον βαθμό της δυσμενούς επίδρασης που μπορεί να έχει το περιεχόμενό τους στην προσωπικότητα και στη σωματική, ψυχική και ηθική ανάπτυξη των ανηλίκων», ιι) 1 της ΥΑ 106/2019 το οποίο ορίζει: «Όλα τα τηλεοπτικά προγράμματα εκτός των διαφημιστικών μηνυμάτων (τηλεοπτικών διαφημίσεων) και των μηνυμάτων τηλεπώλησης, όπως αυτά ορίζονται στις περ. θ και ιβ του άρθρου 2 του π.δ. 109/2010 αντίστοιχα, κατατάσσονται σε πέντε (5) κατηγορίες ανάλογα με το βαθμό δυσμενούς επίδρασης που μπορεί να έχει το περιεχόμενό τους στην προσωπικότητα και στην εν γένει σωματική, ηθική, πνευματική και ψυχική ανάπτυξη των ανηλίκων (προσώπων ηλικίας έως 18 ετών)», ιιι) 5 της ΥΑ 106/2019, το οποίο ορίζει: «1. Ειδικά για τις ενημερωτικές εν γένει εκπομπές, καθώς και τις ψυχαγωγικές εκπομπές, η κατάταξη και η αντίστοιχη σήμανση μπορεί να είναι διαφορετική για ορισμένα τμήματα ή σκηνές των προγραμμάτων αυτών. Σε κάθε περίπτωση, εκτός από την εμφάνιση του οπτικού συμβόλου ο παρουσιαστής των εκπομπών οφείλει να ενημερώνει το κοινό τουλάχιστον τρία λεπτά (3') πριν από τη μετάδοση τμημάτων ή σκηνών της εκπομπής που αντιστοιχούν στις κατηγορίες προγράμματος κατάλληλων για παιδιά άνω των 12, 16 και 18 ετών. Η ειδοποίηση αυτή προηγείται της μετάδοσης των επίμαχων σκηνών ή τμημάτων της εκπομπής, να διαχωρίζεται από αυτή, να διατυπώνεται με τρόπο σαφή, κατάλληλο και ειδικό ως προς το περιεχόμενο των συγκεκριμένων σκηνών, να αιτιολογείται η ανάγκη μετάδοσης των σκηνών αυτών και να υπάρχει προτροπή προς τους γονείς να απομακρύνουν τα παιδιά από την οθόνη. 2. Τα δελτία ειδήσεων εξαιρούνται από την υποχρεωτική σήμανση, υποχρεούνται όμως στην προφορική ειδοποίηση της παρ. 1».
4. Η υπό προϋποθέσεις μετάδοση σκηνών βίας από ενημερωτικά προγράμματα προβλέπεται στις διατάξεις των άρθρων: ι) 9 παρ. 9 του Ν. 4779/2021, το οποίο ορίζει: «Οι πάροχοι υπηρεσιών μέσων επικοινωνίας οφείλουν να μη μεταδίδουν σκηνές φυσικής, λεκτικής ή ψυχολογικής βίας, σε όλα τα ενημερωτικά προγράμματα, εάν αυτό δεν είναι αναγκαίο για την ενημέρωση του κοινού για συγκεκριμένο γεγονός» και ιι) 12 του Π.Δ. 77/2003, το οποίο ορίζει: «Οι τηλεοπτικοί φορείς, κατά την ενημέρωση για συγκεκριμένο γεγονός, οφείλουν να μη μεταδίδουν σκηνές βίας, καθώς και σκηνές βάναυσης μεταχείρισης ανθρώπων ή ζώων ή ακραίας αντικοινωνικής συμπεριφοράς, εκτός αν είναι απολύτως απαραίτητες για την ευαισθητοποίηση του κοινού».
5. Το ΕΣΡ είναι αρμόδιο για τον έλεγχο της προσήκουσας σήμανσης των τηλεοπτικών εκπομπών, εν όψει του περιεχομένου τους, σε αρνητική δε περίπτωση επιβάλλει στους τηλεοπτικούς σταθμούς τις προβλεπόμενες από το νόμο διοικητικές κυρώσεις (πρβλ. ΣτΕ 4000/2013).
6. Η προστασία της παιδικής ηλικίας έχει αναχθεί σε αντικείμενο ιδιαίτερης μέριμνας του συντακτικού νομοθέτη, ο οποίος με το άρθρο 21 την έθεσε «υπό την προστασία του κράτους» (παρ. 1), το οποίο σύμφωνα με τις ίδιες διατάξεις υποχρεούται να λαμβάνει «ειδικά μέτρα για την προστασία της νεότητας (παρ. 4)». Οι διατάξεις που αφορούν την προστασία της παιδικής ηλικίας είναι αναγκαστικού δικαίου (δημόσιας τάξης) (ΣτΕ 2572/2015).
7. Η θέσπιση από τον εθνικό νομοθέτη ειδικών ρυθμίσεων για τα ανήλικα πρόσωπα έχει ως προφανή βάση το δεδομένο της κοινής πείρας ότι αυτά αποτελούν μια ευάλωτη και ευαίσθητη κοινωνική ομάδα που λόγω της συναισθηματικής και ψυχικής ανωριμότητάς τους, της έλλειψης εμπειριών και της μη ανεπτυγμένης κρίσης, είναι περισσότερο επιρρεπή σε άκριτη υιοθέτηση και μίμηση αλλότριων συμπεριφορών, ιδίως συμπεριφορών που προβάλλονται από τηλεοράσεως και εκλαμβάνονται (από τους ανήλικους) ως κανονικές και συνήθεις (πρβλ. και ΣτΕ 3634/2015 - καθώς και υποθέσεις αναφερόμενες ως: ΣτΕ 1370/2013, ΣτΕ 2984/2013 και ΣτΕ 2099/2013).
8. Τέλος, κατά τα στοιχεία β και ε της παραγράφου 1 του άρθρου 4 του Ν. 2863/2000, το ΕΣΡ ελέγχει την τήρηση των όρων που προβλέπονται στην εκάστοτε ισχύουσα ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία και επιβάλλει τις από το άρθρο 4 του Ν. 2328/1995 προβλεπόμενες κυρώσεις.
ΙΙ. Πραγματικό μέρος
Από τα έγγραφα του φακέλου, την παρακολούθηση της επίμαχης ροής προγράμματος και τους ισχυρισμούς της εγκαλούμενης (προβληθέντες προφορικώς), προκύπτουν τα εξής:
Κατά τη διάρκεια μετάδοσης του κεντρικού δελτίου ειδήσεων του σταθμού της 23.2.2023 προβλήθηκαν μεταξύ 19.29.35 και 19.30.23 τα εξής:
Παρουσιαστής: Πάμε να δούμε άλλες ειδήσεις από τον κόσμο. Ξεκινάμε από την Βραζιλία όπου δύο άντρες πυροβόλησαν και σκότωσαν επτά άτομα, ανάμεσά τους μία δωδεκάχρονη, επειδή έχασαν στο μπιλιάρδο.
Σπηκάζ: Μόνο αποτροπιασμό προκαλεί βίντεο από κάμερα ασφαλείας, στο οποίο έχει καταγραφεί η απόλυτη φρίκη μέσα σε ένα μπιλιαρδάδικο στην Βραζιλία. Ένας άντρας διακρίνεται να βάζει σε σειρά επτά άτομα και ένας άλλος να μπαίνει κρατώντας μία καραμπίνα, με την οποία αρχίζει να πυροβολεί αδιακρίτως. Στο φονικό αμόκ συμμετέχει αμέσως κι ο δεύτερος με ένα περίστροφο. Επτά νεκροί ο τραγικός απολογισμός. Ανάμεσά τους κι ένα κορίτσι 12 ετών. Οι δράστες, όπως ισχυρίστηκαν, είχαν χάσει δύο παιχνίδια μπιλιάρδου και εξοργίστηκαν όταν οι θαμώνες τους κορόιδεψαν.
Κατά τη διάρκεια μετάδοσης της είδησης προβλήθηκαν στην οθόνη οι εξής λεζάντες: «ΣΟΚ ΣΤΗ ΒΡΑΖΙΛΙΑ. ΠΥΡΟΒΟΛΗΣΑΝ ΚΑΙ ΣΚΟΤΩΣΑΝ 7 ΑΤΟΜΑ ΓΙΑΤΙ ... ΕΧΑΣΑΝ ΣΤΟ ΜΠΙΛΙΑΡΔΟ».
Το βίντεο προβλήθηκε δύο φορές. Υπήρχε θόλωση στα άτομα που πυροβολήθηκαν, κυρίως αφού έπεφταν κάτω από τους πυροβολισμούς. Παρά τη θόλωση διακρίνονταν οι φιγούρες των ατόμων. Προβλήθηκε, επίσης, ένας άντρας (χωρίς θόλωση) που κρατούσε καραμπίνα και πυροβολούσε.
ΙΙΙ. Υπαγωγή
Υπό τα εκτεθέντα, η Ολομέλεια έκρινε ως ακολούθως:
Οι επίμαχες βίαιες σκηνές μεταδόθηκαν από μία ειδησεογραφική εκπομπή, σε ώρα που ήταν πιθανή η παρακολούθηση τηλεόρασης από ανηλίκους, ήταν ακατάλληλες για ανηλίκους και αντιστοιχούσαν τουλάχιστον στην κατηγορία προγράμματος κατάλληλου για παιδιά άνω των δώδεκα (12) ετών, για αυτό και μπορούσαν να επιδράσουν αρνητικά στην ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους. Επομένως, θα έπρεπε, χάριν προστασίας των ανηλίκων τηλεθεατών, ο παρουσιαστής του δελτίου ειδήσεων να είχε ενημερώσει το τηλεοπτικό κοινό τρία (3) τουλάχιστον λεπτά πριν από τη μετάδοση της επίμαχης είδησης που συνοδευόταν από σκληρές και βίαιες εικόνες που ήταν ακατάλληλες για ανηλίκους, ώστε οι ασκούντες τη γονική μέριμνα να μπορούν να απομακρύνουν από τους δέκτες τα ανήλικα παιδιά τους. Επίσης, η χρήση τεχνικών μέσων από τον σταθμό (θόλωση) δεν ήταν επαρκής, ώστε οι σκηνές αυτές να μην γίνουν αντιληπτές από το κοινό, ενώ η μετάδοση δύο (2) φορές του βίντεο που περιείχε τις εν λόγω βίαιες σκηνές δεν ήταν αναγκαία για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού για το συγκεκριμένο γεγονός, αλλά αντίθετα ήταν πιθανό να επιτείνει τον φόβο και την ανησυχία των ανήλικων τηλεθεατών. Κατά συνέπεια, η Ολομέλεια έκρινε ομόφωνα ότι ετελέσθησαν (εκ προθέσεως) από την εγκαλούμενη εταιρεία οι διοικητικές παραβάσεις των διατάξεων περί προστασίας ανηλίκων και σήμανσης εκπομπών και για το λόγο αυτό πρέπει να επιβληθεί στην εγκαλουμένη διοικητική κύρωση και δη εκείνη του προστίμου.
Με βάση τη βαρύτητα της παραβάσεως και το κοινώς γνωστό μερίδιο τηλεθεάσεως του συγκεκριμένου τηλεοπτικού σταθμού (όπως προκύπτει από τα τηρούμενα στο ΕΣΡ στοιχεία), κρίνεται ότι το επιβλητέο πρόστιμο είναι εκείνο των δεκαπέντε χιλιάδων (15.000) ευρώ.
Η Ολομέλεια έκρινε κατά πλειοψηφία τεσσάρων (4) έναντι τριών (3) ψήφων ότι δεν ετελέσθη το αδίκημα της μετάδοσης σκηνών βίας, γιατί η προβολή του συγκεκριμένου συμβάντος, που κατέγραψε ο φακός, δεν είναι ανεπίτρεπτη ενέργεια, αλλά επιβεβλημένη ενημέρωση του κοινού και ρεαλιστική κατάδειξη της σκληρής και τραγικής, αλλά υπαρκτής και αδυσώπητης πραγματικότητας, που στόχευε στην ευαισθητοποίηση του κοινού, αλλά έπρεπε να συνοδεύεται από σχετική έγκαιρη προφορική προειδοποίηση του τηλεοπτικού κοινού, ώστε να αποφευχθεί τυχόν πρόκληση σωματικής, ψυχικής ή ηθικής βλάβης των ανηλίκων.
Κατά τη γνώμη, όμως, τριών (3) από τα επτά (7) ως άνω μέλη ετελέσθη και το αδίκημα, και δη εκ προθέσεως, της μετάδοσης σκηνών βίας, επειδή η προβολή των επίμαχων σκηνών δύο (2) φορές και χωρίς χρήση επαρκών τεχνικών μέσων για την εξασφάλιση της προστασίας των ανηλίκων, δεν ήταν αναγκαία για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού για το συγκεκριμένο γεγονός, αλλά στόχευε στην αύξηση της τηλεθέασης και τη συγκινησιακή διέγερση των τηλεθεατών.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ Η ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ
Απαλλάσσει την εγκαλουμένη από την κατηγορία για μετάδοση σκηνών βίας κατά τα αναφερόμενα στο σκεπτικό.
Δέχεται ότι η εγκαλουμένη παραβίασε - εκ προθέσεως - τη ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία ως προς την προστασία των ανηλίκων και την έγκαιρη προειδοποίηση του κοινού για την μετάδοση ακατάλληλου για ανηλίκους περιεχομένου κατά τα αναφερόμενα στο σκεπτικό.
Επιβάλλει στην εταιρεία με την επωνυμία ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ Α.Ε., ιδιοκτήτρια του τηλεοπτικού σταθμού OPEN BEYOND, τη διοικητική κύρωση προστίμου ύψους δεκαπέντε χιλιάδων (15.000) ευρώ.
Κατά το άρθρο 4 παρ. 3 του Ν. 2328/1995, όπως έχει μετά την δια του άρθρου 23 παρ. 5 εδ. β' του Ν. 3166/2003 αντικατάστασή του, η παρούσα απόφαση κατά την προαναφερόμενη κύρωση, είναι εκτελεστή κατά:
1. Της εταιρείας ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ Α.Ε., που εδρεύει στο Κορωπί Αττικής, στο 2ο χιλιόμετρο Λεωφ. Παιανίας - Μαρκοπούλου, με ΑΦΜ 094249653, Δ.Ο.Υ. ΦΑΕ Αθηνών.
2. Του Νικόλαου Αργυρού του Χρήστου, με ΑΦΜ 070939830, Δ.Ο.Υ. Αμαρουσίου, ως νομίμου εκπροσώπου.
Κρίθηκε και αποφασίστηκε την 16η Μαΐου 2023 και δημοσιεύτηκε την 12η Ιουνίου 2023.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Ε.Σ.Ρ. Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΥΤΡΟΜΑΝΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΑΡΑΖΙΔΟΥ
Πληροφορίες: www.esr.gr
Παρατηρήσεις: Απόφαση 95/2023 - ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ ΕΣΡ - 12η Ιουνίου 2023
