Διαβάστε ακολούθως την Απόφαση 39/2022 της Ανεξάρτητης Αρχής:
Η Ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου, συνήλθε σε συνεδρίαση στον συνήθη γι’ αυτό τόπο την 12.7.2021 και ώρα 11:00, προκειμένου να συζητήσει επί της κατωτέρω υποθέσεως. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη - Δρίλια, αντιπρόεδρο, και (με τηλεδιάσκεψη μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας «epresence.gov.gr») τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Γεώργιο Σαρειδάκη και Σωκράτη Τσιχλιά. Απόντα τα μέλη Ευαγγελία Μήτρου και Γεώργιος Πλειός, οι οποίοι είχαν κληθεί νομίμως. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ.
Αντικείμενο της συζήτησης ήταν η ενδεχόμενη τέλεση από τον τηλεοπτικό σταθμό με τον διακριτικό τίτλο ΣΚΑΪ, ιδιοκτησίας της εταιρείας με την επωνυμία ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΝΤΟΤ ΚΟΜ ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ:
α) προσβολής της αξίας του ανθρώπου,
β) δυσμενούς διάκρισης στη βάση σωματικών χαρακτηριστικών,
γ) προσβολής προσωπικότητας και
δ) ποιοτικής υποβάθμισης προγράμματος, κατά την προβολή της εκπομπής «Μεσημέρι με τον Γιώργο Λιάγκα» την 1η. 10.2019. Η υπόθεση εξετάζεται ύστερα από καταγγελίες.
Για τον έλεγχο σχηματίστηκε ο φάκελος με αριθμό 302/3.12.2019, ο οποίος ανατέθηκε στη διοικητική υπάλληλο Κατερίνα Κοντοπούλου και στην ειδική επιστήμονα - νομικό Ρέα Λαμπροπούλου. Η Διοικητική Υπάλληλος υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 132/ΕΣ/6.2.2020 έκθεση καταγραφής των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης. Στην συνέχεια, η Ειδική Επιστήμων υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 10/ΕΣ/8.1.2021 νομική της εισήγηση.
Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης, για λογαριασμό της λειτουργούσης τον σταθμό ως άνω εταιρείας παρέστησαν (μέσω «epresence.gov.gr») οι πληρεξούσιοι δικηγόροι της
Μαρία Κωστοπούλου και Ευστάθιος Γεωργόπουλος. Ερωτηθέντες από τον Πρόεδρο, οι Δικηγόροι δήλωσαν ότι γνωρίζουν το περιεχόμενο του φακέλου, έλαβαν δε τον λόγο και ανέπτυξαν τους ισχυρισμούς τους. Ζήτησαν στη συνέχεια -και η Ολομέλεια δέχτηκε- να τους παρασχεθεί προθεσμία για την κατάθεση εγγράφου υπομνήματος μέχρι και την 30.7.2021 και ώρα 14.00 και η συζήτηση κηρύχθηκε περαιωμένη. O σταθμός κατέθεσε στη Γραμματεία το με αριθμό πρωτοκόλλου 4391/29.7.2021 υπόμνημα.
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ Την 28.2.2022 και ώρα 11.00 η Ολομέλεια συνήλθε σε διάσκεψη επί της υποθέσεως, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη - Δρίλια, αντιπρόεδρο, και (με τηλεδιάσκεψη μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας «epresence.gov.gr») τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου, Γεώργιο Πλειό, Γεώργιο Σαρειδάκη και Σωκράτη Τσιχλιά. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ. Ο Πρόεδρος ενημέρωσε αναλυτικά για την υπόθεση τους απόντες κατά την συζήτηση Ευαγγελία Μήτρου και Γεώργιο Πλειό αναγιγνώσκοντας την έγγραφη εισήγηση, το υπόμνημα της εγκαλουμένης και το σύνολο των λοιπών εγγράφων του φακέλου. Παρέστη επίσης και η ανωτέρω εισηγήτρια η οποία ανέπτυξε το ζήτημα προφορικώς και αποχώρησε. Η Ολομέλεια, αφού παρακολούθησε την επίμαχη ροή προγράμματος και μελέτησε το σύνολο των στοιχείων του φακέλου:
ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕ ΩΣ ΕΞΗΣ:
Ι. Νομικό μέρος
1. Το ΕΣΡ είναι η αρμόδια κατά το Σύνταγμα Ανεξάρτητη Αρχή (άρθρο 15 παρ. 2) για την άσκηση του άμεσου ελέγχου του κράτους επί της ραδιοφωνίας και της τηλεοράσεως και την επιβολή των προβλεπόμενων διοικητικών κυρώσεων σε περιπτώσεις παραβάσεων. «Ο άμεσος έλεγχος του κράτους... έχει ως σκοπό... την εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης και η πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας, καθώς και το σεβασμό της αξίας του ανθρώπου και την προστασία της παιδικής ηλικίας και νεότητας».
2. Σύμφωνα με το άρθρο 2 παρ. 1 του Συντάγματος: «Ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας».
3. Σύμφωνα με το άρθρο 5 παρ. 2 του Συντάγματος: «Όλοι όσοι βρίσκονται στην ελληνική επικράτεια απολαμβάνουν την απόλυτη προστασία της ζωής, της τιμής και της ελευθερίας τους, χωρίς διάκριση εθνικότητας, φυλής, γλώσσας και θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων. Εξαιρέσεις επιτρέπονται στις περιπτώσεις που προβλέπει το διεθνές δίκαιο».
4. Κατά το άρθρο 106 παρ. 2 του Συντάγματος: «Η ιδιωτική οικονομική πρωτοβουλία δεν επιτρέπεται να αναπτύσσεται σε βάρος της ελευθερίας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ή προς βλάβη της εθνικής οικονομίας».
5. Κατά το άρθρο 1 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (που έχει νομική ισχύ επί τη βάσει της Συνθήκης της Λισαβόνας, άρ. 6 της ΣΕΕ): «Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια είναι απαραβίαστη. Πρέπει να είναι σεβαστή και να προστατεύεται». Κατά το άρθρο 21 παρ. 1 του Χάρτη: «Απαγορεύεται κάθε διάκριση ιδίως λόγω φύλου, φυλής, χρώματος, εθνοτικής καταγωγής ή κοινωνικής προέλευσης, γενετικών χαρακτηριστικών, γλώσσας, θρησκείας ή πεποιθήσεων, πολιτικών φρονημάτων ή κάθε άλλης γνώμης, ιδιότητας μέλους εθνικής μειονότητας, περιουσίας, γέννησης, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού».
6. Το άρθρο 14 του Ν.Δ. 53/1974 που κύρωσε τη Σύμβαση της Ρώμης περί Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΣΔΑ) ορίζει: «Η χρήσις των αναγνωριζομένων εν τη παρούση συμβάσει δικαιωμάτων και ελευθεριών δέον να εξασφαλισθή ασχέτως διακρίσεως φύλου, φυλής, χρώματος, γλώσσης, θρησκείας, πολιτικών ή άλλων πεποιθήσεων, εθνικής ή κοινωνικής προελεύσεως, συμμετοχής εις εθνικήν μειονότητα, περιουσίας, γεννήσεως ή άλλης καταστάσεως».
7. Το Διεθνές Σύμφωνο για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα του 1966 (Ν. 2462/1997), στον πρόλογό του αναφέρεται στην «αναγνώριση της εγγενούς αξιοπρέπειας και των ίσων και αναφαίρετων δικαιωμάτων όλων των μελών της ανθρώπινης κοινωνίας». Το άρθρο 2 του νόμου αυτού ορίζει: «Τα συμβαλλόμενα κράτη στο παρόν Σύμφωνο αναλαμβάνουν την υποχρέωση να σέβονται και να εγγυώνται σε όλα τα άτομα που βρίσκονται στην επικράτεια τους και υπάγονται στη δικαιοδοσία τους τα δικαιώματα που αναγνωρίζονται στο παρόν Σύμφωνο, χωρίς καμία διάκριση ιδίως φυλής, χρώματος, γένους, γλώσσας, θρησκεύματος, πολιτικών ή άλλων πεποιθήσεων, εθνικής ή κοινωνικής προέλευσης, περιουσίας, γέννησης ή κάθε άλλης κατάστασης».
8. Στο άρθρο 7 παρ. 1 εδ. α' του Π.Δ. 109/2010 ορίζεται: «Οι πάροχοι υπηρεσιών οπτικοακουστικών μέσων οφείλουν να λαμβάνουν τα απαραίτητα μέτρα, ώστε οι παρεχόμενες από αυτούς υπηρεσίες να μην προκαλούν μίσος λόγω φυλής, φύλου, θρησκείας, πεποιθήσεων, εθνικότητας, αναπηρίας, ηλικίας και σεξουαλικού προσανατολισμού».
9. Στο άρθρο 15 παρ. 1 του Ν. 4443/2016 (που ενσωματώνει τις Οδηγίες 2000/43/ΕΚ, 2000/78/ΕΚ και 2014/54/ΕΕ για ίση μεταχείριση στην απασχόληση) ορίζεται: «Οι ανεξάρτητες αρχές, στο πλαίσιο άσκησης της κύριας λειτουργίας τους, μεριμνούν για την εφαρμογή και προώθηση της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανεξαρτήτως φυλής, χρώματος, εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκευτικών ή άλλων πεποιθήσεων, αναπηρίας ή χρόνιας πάθησης, ηλικίας, οικογενειακής ή κοινωνικής κατάστασης, σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας ή χαρακτηριστικών φύλου, σύμφωνα με τους σκοπούς και τις διατάξεις του μέρους Α' του παρόντος νόμου».
10. Κατά το στοιχείο β' της παραγράφου 1 του άρθρου 4 του Ν. 2863/2000 «το Ε.Σ.Ρ. ελέγχει την τήρηση των όρων και προϋποθέσεων και των εν γένει κανόνων και αρχών που προβλέπονται στην εκάστοτε ισχύουσα ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία για τη νόμιμη, διαφανή και ποιοτική λειτουργία των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων...».
11. Ο Ν. 2328/1995 στο άρθρο 1 παρ. 1 εδ. γ' ορίζει ότι: «Οι σταθμοί στους οποίους χορηγούνται οι άδειες υποχρεούνται να μεριμνούν για την ποιότητα του προγράμματος.».
12. Κατά το Ν. 3592/2007 άρθρο 1 παρ. 8: «Η παροχή ραδιοτηλεοπτικών υπηρεσιών και η εκπομπή ραδιοτηλεοπτικών προγραμμάτων εξυπηρετούν την κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και τηλεόρασης, την πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας και ιδίως το σεβασμό της αξίας του ανθρώπου κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 15 του Συντάγματος». Στο άρθρο 1 παρ. 1 του αυτού νόμου ορίζεται ότι «σκοπός των διατάξεων του παρόντος νόμου είναι. η ποιοτική στάθμη των προγραμμάτων.».
13. Στο άρθρο 2 παρ. 3 εδ. β' του Ν. 4173/2013 (που τροποποιήθηκε με το Ν. 4324/29.4.2015 που επανιδρύει την ΕΡΤ και ισχύει και για την ιδιωτική τηλεόραση κατ' εφαρμογή του άρθρου 3 παρ. 1α του Ν. 2328/1995) ορίζεται ότι: «Οι οπτικοακουστικές υπηρεσίες που παρέχει η Ε.Ρ.Τ. Α.Ε. πρέπει να ανταποκρίνονται στην ποιοτική στάθμη που επιβάλλουν η κοινωνική αποστολή και η πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας και να σέβονται ιδίως την αξία του ανθρώπου και την προστασία της παιδικής ηλικίας και της νεότητας».
14. Ο Κανονισμός 2/1991 του Ε.Σ.Ρ. περί ραδιοτηλεοπτικών προγραμμάτων (ο οποίος, σύμφωνα με το πρακτικό συνεδριάσεως και γνωμοδότηση του Συμβουλίου Επικρατείας με αριθμό 49/2003, καταργείται μόνο κατά το μέρος που αφορά σε ειδησεογραφικές και ενημερωτικές εκπομπές, ενώ κατά το μέρος που αφορά στα λοιπά ραδιοτηλεοπτικά προγράμματα διατηρείται σε ισχύ μέχρι την έκδοση του σχετικού κώδικα δεοντολογίας και ο οποίος -Κανονισμός 2/1991- εφαρμόζεται στην προκειμένη περίπτωση γιατί η εκπομπή έφερε ψυχαγωγικό χαρακτήρα) στο άρθρο 2 παρ. 1 ορίζει: «Οι ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές πρέπει να εξασφαλίζουν την ποιοτική στάθμη που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοτηλεοράσεως και η πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας». Κατά την παρ. 5 του ίδιου άρθρου: «πρέπει να τηρούνται οι γενικά παραδεκτοί κανόνες της ευπρέπειας και της καλαισθησίας στη γλώσσα και τη συμπεριφορά λαμβάνοντας υπόψη το είδος και το πλαίσιο της εκάστοτε εκπομπής...». Σύμφωνα δε με το άρθρο 3 παρ. 1 του ως άνω Κανονισμού: «τα πρόσωπα που συμμετέχουν ή αναφέρονται στις εκπομπές πρέπει να απολαμβάνουν δίκαιης, ορθής και αξιοπρεπούς συμπεριφοράς.
Από το συνδυασμό των ως άνω διατάξεων συνάγονται τα ακόλουθα:
α) Η αρχή της αξίας του ανθρώπου καθίσταται, μέσω της αναγνώρισής της ως συνταγματικής αρχής και της δικαιοκρατικής της νοηματοδότησης, κανονιστική πηγή των δικαιωμάτων και ελευθεριών, υπό την έννοια ότι κάθε συνταγματικό δικαίωμα θεωρείται ότι αποτελεί ιδιαίτερη έκφανση και εκδήλωση της αξίας του ανθρώπου. Η διάταξη του άρθρου 2 παρ. 1 του Συντάγματος δεν θεσπίζει ατομικό δικαίωμα ούτε αποτελεί απλή διακήρυξη, αλλά κανόνα δικαίου συνταγματικού επιπέδου. Η διάταξη αυτή αποτελεί θεμελιώδη συνταγματικό κανόνα αντικειμενικού χαρακτήρα και άμεσης ισχύος (Α.Π. 40/1998). Η κατοχύρωση της αξίας του ανθρώπου είναι απαραβίαστη, δεν υπόκειται σε κανένα περιορισμό και σε καμία επιφύλαξη νόμου καθώς η διάταξη του άρθρου 2 παρ. 1 δεν υπόκειται σε αναθεώρηση ούτε ανήκει σε εκείνες των οποίων η ισχύς μπορεί να ανασταλεί κατά το άρθρο 48 παρ. 1. Η αξία του ανθρώπου αποτελεί το άκρο όριο οποιουδήποτε περιορισμού ατομικού δικαιώματος που επιτρέπει εκάστοτε το Σύνταγμα είτε αυτός αναφέρεται στο περιεχόμενο είτε στους φορείς του δικαιώματος. Η θεμελιώδης αυτή διάταξη του Συντάγματος καθιερώνει τον εν γένει ανθρωποκεντρικό του χαρακτήρα επιβάλλοντας όχι μόνο την παθητική υπεράσπιση της αξίας του ανθρώπου αλλά και τον ενεργό σεβασμό της στην πράξη υπενθυμίζοντας την «πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας» που απευθύνεται στο κράτος και σε κάθε μέλος του κοινωνικού συνόλου. Η έννοια της αξίας του ανθρώπου περιλαμβάνει την ενυπάρχουσα στον κάθε άνθρωπο ουσία, αυτή που φέρει ως έλλογο ον με φυσική, ηθική και νομική υπόσταση (πρβλ. ΣτΕ 4782/2012, 714/2013, 3311/2013, 4157/2014, 4992/2014). Μέσω της γενικής ρήτρας του άρθρου 57 ΑΚ για την προστασία της προσωπικότητας, η συνταγματική αρχή του σεβασμού στην αξία του ανθρώπου τριτενεργεί στο πεδίο του ιδιωτικού δικαίου. Έτσι, κάθε πρόσωπο δικαιούται να απολαμβάνει τόσο από τους φορείς της κρατικής εξουσίας, όσο και από οποιονδήποτε τρίτο τη μεταχείριση που αρμόζει σε έλλογο και συνειδητό ον. Τα ραδιοτηλεοπτικά προγράμματα οφείλουν να τηρούν την αρχή του σεβασμού της αξίας του ανθρώπου και να μην προβάλλουν απαξιωτικούς και μειωτικούς χαρακτηρισμούς, μηνύματα και σχόλια.
β) Η ισότητα ενώπιον του νόμου και η προστασία όλων των ατόμων έναντι των διακρίσεων αποτελεί οικουμενικό δικαίωμα αναγνωρισμένο από την διεθνή, ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία. Στο ευρωπαϊκό δίκαιο προβλέπονται απαγορεύσεις για δυσμενείς διακρίσεις για διάφορους λόγους, όπως ενδεικτικά η φυλή, το φύλο, η θρησκεία, οι πεποιθήσεις, η εθνικότητα, η αναπηρία, η ηλικία, ο σεξουαλικός προσανατολισμός. Η ΕΣΔΑ στο άρθρο 14 και ο νόμος 2462/1997 στο άρθρο 2 παραθέτοντας τους λόγους που αποτελούν δυσμενή διάκριση, ορίζουν και «κάθε άλλη κατάσταση» επιτρέποντας ένα περιθώριο επέκτασης της προστασίας για λόγους πέραν των ήδη αναγραφομένων. Επίσης ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο άρθρο 21 απαγορεύει κάθε διάκριση και χρησιμοποιεί τον όρο «ιδίως» στην παράθεση των λόγων δυσμενών διακρίσεων. Υπ’ αυτή την έννοια, γίνεται δεκτό ότι στο ευρωπαϊκό δίκαιο υπάρχει μια γενική αρχή απαγορεύσεως των δυσμενών διακρίσεων καλύπτουσα και λόγους που δεν αναγράφονται ρητώς στο κείμενο των διατάξεων.
Στην υπόθεση C-354/13 του ΔΕΕ ετέθη προδικαστικό ερώτημα ζητώντας να καθορίσει το Δικαστήριο ποιες διατάξεις του ενωσιακού δικαίου εφαρμόζονται στην περίπτωση δυσμενών διακρίσεων λόγω παχυσαρκίας. Στις προτάσεις του της 17.7.2014 ο Γενικός Εισαγγελέας, επικαλούμενος την Οδηγία 2000/78 (που ενσωματώθηκε στο ελληνικό δίκαιο με το Ν. 4443/2016) για την καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω θρησκείας ή πεποιθήσεων, ειδικών αναγκών κ.ά. στον τομέα της απασχόλησης, παρατηρεί πως στο δίκαιο της Ένωσης η παχυσαρκία ως απαγορευμένος λόγος δυσμενών διακρίσεων δεν μνημονεύεται σε καμία διάταξη του ενωσιακού δικαίου, υπάρχει όμως μια γενική αρχή απαγορεύσεως των δυσμενών διακρίσεων καλύπτουσα και λόγους που δεν αναφέρονται στο άρθρο 21 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. Τέτοια παραδείγματα απαγορευμένων λόγων δυσμενούς διάκρισης θα μπορούσαν να είναι τα χαρακτηριστικά της φυσιολογίας ενός ατόμου όπως η εξωτερική του εμφάνιση ή σωματική του διάπλαση. Τονίζεται όμως πως το Δικαστήριο έχει κρίνει ότι οι διατάξεις του Χάρτη δεν συνεπάγονται καμία επέκταση των αρμοδιοτήτων της Ένωσης και ότι με αυτές τις διατάξεις τίθεται το εξωτερικό όριο του περί των θεμελιωδών δικαιωμάτων του δικαίου της Ένωσης (απόφαση Akerberg Fransson C-617/10 σκέψη 23, απόφαση Pringle C-370/12 σκέψη 179).
Η απόφαση επί της υπόθεσης C-354/13 του ΔΕΕ (18.12.2014) δέχεται ότι αυτή καθαυτή η παχυσαρκία δεν μπορεί να θεωρηθεί ως επιπλέον λόγος που προστίθεται σε εκείνους για τους οποίους η Οδηγία 2000/78 απαγορεύει οποιαδήποτε δυσμενή διάκριση παρά μόνο σε περίπτωση που, υπό δεδομένες συνθήκες, η παχυσαρκία συνεπάγεται μειονεκτικότητα οφειλόμενη ιδίως σε σωματική, διανοητική ή ψυχική πάθηση η οποία, σε συνδυασμό με διάφορους περιορισμούς, μπορεί να παρακωλύσει την πλήρη και αποτελεσματική συμμετοχή του εργαζόμενου στον επαγγελματικό βίο σε ισότιμη βάση με τους λοιπούς εργαζόμενους και, εφόσον η μειονεκτικότητα αυτή έχει μακροχρόνιο χαρακτήρα, τότε η παχυσαρκία εμπίπτει στην κατά την Οδηγία έννοια της αναπηρίας (ειδική ανάγκη).
γ) Η έννοια της ποιότητας συνδέεται με την ιδιότητα που αντιστοιχεί σε ορισμένους κανόνες, οι οποίοι συνάγονται από συστήματα αξιών (πρβλ. ΣτΕ 4417/2014, 4870/2014, 4815/2014, 335/2017, 503/2016, 535/2018, 610/2018). Η ποιοτική στάθμη των ραδιοτηλεοπτικών εκπομπών διασφαλίζεται όταν η θεματική, η διάρθρωση και ο τρόπος παρουσίασης των πληροφοριών, ειδήσεων, απόψεων, πνευματικών δημιουργημάτων και διαφημιστικών μηνυμάτων που περιέχονται σε αυτά συμπλέουν με τις αρχές της πλουραλιστικής, αντικειμενικής, έντιμης και ισότιμης ενημέρωσης και ψυχαγωγίας, υπό το πρίσμα του σεβασμού στην αξία του ανθρώπου, της προστασίας των ανηλίκων και της προστασίας των καταναλωτών. Η ποιοτική στάθμη μπορεί να εξειδικευθεί με βάση τα δεδομένα της κοινής πείρας και τους κανόνες της λογικής (ΣτΕ 4043/2012).
ΙΙ. Πραγματικό μέρος
Από τα έγγραφα του φακέλου, την παρακολούθηση της επίμαχης ροής προγράμματος από την Ολομέλεια και τους ισχυρισμούς της εγκαλούμενης (προβληθέντες προφορικώς και εγγράφως), προκύπτουν τα εξής:
Στη διάρκεια της δίωρης ψυχαγωγικής εκπομπής «Μεσημέρι με το Γ. Λιάγκα» της 1.10.2019, που μεταδόθηκε από τον τηλεοπτικό σταθμό ΣΚΑΙ περί ώρα 11.56' με σήμανση 2ης κατηγορίας (κατάλληλο για άνω των 8 ετών) και παρουσιάστηκε από τον Γιώργο Λιάγκα επικουρούμενο από τέσσερις συνεργάτες, οι συντελεστές της σχολιάζουν με χαλαρή αλλά και δηκτική διάθεση πρόσωπα και γεγονότα του χώρου του θεάματος και της showbiz. Στη διάρκειά της προβάλλονται αποσπάσματα τηλεοπτικών εκπομπών, συνδέσεις με συνεργάτες που μεταφέρουν πληροφορίες, ενώ ακούγεται μουσική υπόκρουση.
Στην έναρξη της, ο παρουσιαστής κάνει αναφορά στα θέματα της εκπομπής. Προβάλλονται αποσπάσματα της εκπομπής «Greece’s Next Top Model» (GNTM) στα οποία εμφανίζονται κοπέλες να φωτογραφίζονται με μαγιό σε παραλία. Μεταδίδεται δήλωση διαγωνιζόμενης «είμαι υγρή, είμαι βρώμικη, είμαι σέξι». Η δήλωση επαναλαμβάνεται. Μεταδίδονται φράσεις διαγωνιζομένων κοριτσιών στις οποίες κάνουν γραμματικά λάθη (ποζαίρνω-αντί ποζάρω, της κας Καγιάς-αντί της κας Καγιά).
Στις 12.13' προβάλλεται η φωτογράφιση της διαγωνιζόμενης στην εκπομπή... GNTM η οποία είναι πιο ευτραφής από τις λοιπές διαγωνιζόμενες. Οι συνδιαγωνιζόμενες την επαινούν, ενώ η ίδια δηλώνει πως έχει πέσει θύμα bullying καθώς την αποκαλούσαν «Μπιφτεκίτση», «κοντή», «χοντρή» λόγω του βάρους της, αλλά τώρα νιώθει υπερήφανη θεωρώντας πως κάθε γυναίκα πρέπει να αγαπά το σώμα της και να πιστεύει στον εαυτό της.
Ο παρουσιαστής, αναφερόμενος στην διαγωνιζόμενη αυτή, ανοίγει τα χέρια του σε έκταση δηλώνοντας εύρος ή γενικώς μεγάλο μέγεθος. Ακούγεται να λέει «δεν καταλαβαίνω για ποιο λόγο πρέπει μια κοπέλα η οποία έχει παραπάνω κιλά από αυτό που έχουμε συνηθίσει να θεωρούμε φυσιολογικό... δεν λέω τη λέξη “χοντρή ”, αλλά έχει παραπάνω κιλά, να πρέπει να τη δούμε και να πρέπει αυτή να πείσει τον εαυτό της ότι είναι υπέρβαση να βγαίνει να αλειφθεί με λάδι.,.να είναι στην παραλία σαν να είναι της Greenpeace η διαφήμιση..., να αγαπήσει τον εαυτό της; εγώ να τη δω γυμνή με τα παραπάνω κιλά στην παραλία;...Δεν θέλω να τη δω γιατί αυτή δεν θα γίνει ποτέ μοντέλο πρώτης κατηγορίας.», «θεωρώ ότι παίρνουν τους ανθρώπους με τα παραπάνω κιλά, επειδή ζούμε στην εποχή του πολιτικά ορθού, και τους ξεφτιλίζουν..., εγώ είμαι ο τελευταίος που μιλάω για χοντρούς γιατί εγώ είμαι..., δεν θα πήγαινα[για μοντέλο], έχω τη συναίσθηση τί είμαι..., δεν είπα ότι είναι κακό να είναι ο άλλος με παραπάνω κιλά..., να βγω εγώ με τις πατσές έξω στην παραλία και να πω “τι ωραία που πλέον με αποδέχεστε”., θα ταυτιστούμε τώρα με την κοπέλα;».
Επί των λεγομένων του, οι συνεργάτες της εκπομπής αναφέρουν ότι είναι πολιτικά ορθό και επιβάλλεται να βλέπει κανείς υπέρβαρους, ότι είναι λίγες οι κοπέλες plus size σε επιδείξεις μόδας, ότι η κοπέλα έκλαψε γιατί έχει υποστεί bullying, ότι πιο εύκολα ταυτίζονται κάποιες γυναίκες με αυτή την κοπέλα, ότι δεν είναι όμως ευχάριστο να τη βλέπεις.
Στη συνέχεια ο παρουσιαστής επισημαίνει «.η αισθητική είναι ενιαία, είναι άλλο η κοπέλα με το ωραίο σώμα και άλλο τι αποδεχόμαστε και δεν έχουμε κανένα πρόβλημα με την κοπέλα που είναι χοντρή και ξαπλώνει στην παραλία., δεν είναι ωραία αυτή η εικόνα.».
Σε ερώτηση συνεργάτη αν θα πρέπει οι κοπέλες με παραπάνω κιλά να φορούν μπούρκες (εννοεί ρούχα που να καλύπτουν όλο το σώμα), ο παρουσιαστής αρνείται κατηγορηματικά.
Άλλη συνεργάτης προτείνει ειδικούς χώρους για τις ευτραφείς διαγωνιζόμενες της εκπομπής GNTM με διαφορετικές δοκιμασίες. Σε ερώτηση «αν δεις αυτή την κοπέλα να περπατά στην παραλία, θα σε ενοχλήσει το θέαμα;», ο παρουσιαστής απαντά «θα με ενοχλούσε αν θέλει να γίνει η Ζιζέλ . Εγώ θα κρίνω που είμαι χοντρός ποιος είναι ο άλλος δίπλα μου;... είναι άλλο πράγμα ποια είναι η αισθητική και άλλο πράγμα ότι δίπλα μας αποδεχόμαστε τον χοντρό, τον κουτσό, τον οποιονδήποτε». Συνεργάτης δηλώνει πως δεν ενοχλεί την αισθητική της η εικόνα των plus size ανθρώπων.
Στις 12.58', στη διάρκεια σχολιασμού φωτογραφιών σε παραλία του σεφ Άκη Πετρετζίκη, ο παρουσιαστής παρατηρεί «η άλλη η παχιά να είναι στην παραλία έτσι[ανοίγει τα χέρια του σε έκταση] σαν να έρχεται η Greenpeace να την ρίχνει πάλι μέσα δεν σας πειράζει, σας πειράζει η Πετρετζίκης που είναι κούκλος».
Στις 13.15', στη διάρκεια σχολιασμού φωτογραφιών σε παραλία της νέας συντρόφου ολλανδικής καταγωγής του πρώην πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου, ο παρουσιαστής αναφέρει «μια χαρά είναι η Ολλανδέζα..., από αυτήν που ήταν στο Next Top Model στην παραλία, η Ολλανδέζα είναι καλύτερη».
Περαιτέρω, στην ίδια τηλεοπτική εκπομπή, ο παρουσιαστής και οι συνεργάτες του παρουσιάζουν αποσπάσματα της εκπομπής «Greece’s Next Top Model» (GNTM) στην οποία οι διαγωνιζόμενες φωτογραφίζονται σε παραλία. Μία από τις διαγωνιζόμενες είναι ευτραφής, γεγονός που σχολιάζεται από τον παρουσιαστή και τους συνεργάτες του. Για να δείξει τον χώρο που καταλαμβάνει η κοπέλα, ο παρουσιαστής ανοίγει τα χέρια του συγκρίνοντας την με διαφήμιση- μήνυμα της μη κυβερνητικής οργάνωσης Greenpeace. Δεδομένου ότι η οργάνωση αυτή έχει ως στόχο την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και μάλιστα έχει εναντιωθεί στην εμπορική φαλαινοθηρία, θα μπορούσε η κίνηση του παρουσιαστή να παραπέμπει σε κάτι μεγαλόσωμο ή που καταλαμβάνει πολύ χώρο. Ο παρουσιαστής δηλώνει πως δεν θέλει να την δει, πως στην εποχή του πολιτικά ορθού οι άνθρωποι με παραπάνω κιλά εξευτελίζονται, ότι παρόλο που και ο ίδιος έχει παραπάνω κιλά, δεν κυλιέται στην παραλία, δεν βγαίνει με τις «πατσές» έξω ζητώντας να τον αποδεχθούν, ότι αισθητικά δεν είναι ωραία η εικόνα. Ακούγονται επίσης απόψεις ότι δεν είναι ευχάριστο να βλέπει κανείς αυτή την κοπέλα στην παραλία, ότι πρέπει να υπάρχουν ειδικοί χώροι για διαγωνιζόμενες αυτών των διαστάσεων, ότι είναι αποδεκτοί όλοι, ότι δεν ενοχλούνται όλοι από το θέαμα μιας υπέρβαρης γυναίκας.
Ο παρουσιαστής αναφέρεται στην έννοια της αισθητικής, δηλαδή της συνολικής αντίληψης περί του ωραίου, χωρίς όμως να εκφράζεται με σεβασμό και ευπρέπεια σχετικά με την ευτραφή διαγωνιζόμενη της εκπομπής «Greece’s Next Top Model» (GNTM).
ΙΙΙ. Υπαγωγή
Υπό τα δεδομένα αυτά, ο χειρισμός του θέματος της συγκεκριμένης τηλεοπτικής εκπομπής συνιστά στο σύνολό του προσβολή της αξίας του ανθρώπου υπό την εκτεθείσα έννοια, ήτοι ένα διοικητικό αδίκημα, στο οποίο όμως απορροφάται (μη τιμωρούμενο αυτοτελώς) και το σύνολο των περιστατικών που φέρεται ότι συνιστούν άλλα (συρρέοντα) αδικήματα και τα οποία δεν στοιχειοθετούνται ως αυτοτελή τοιαύτα. Επομένως, πρέπει να επιβληθεί στην εγκαλουμένη διοικητική κύρωση και δη εκείνη του προστίμου.
Με βάση δε τη βαρύτητα της παραβάσεως, το κοινώς γνωστό μερίδιο τηλεθεάσεως του συγκεκριμένου τηλεοπτικού σταθμού (όπως προκύπτει από τα τηρούμενα στο ΕΣΡ στοιχεία), κρίνεται ότι το επιβλητέο πρόστιμο είναι εκείνο των τριάντα χιλιάδων (30.000) ευρώ.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ Η ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ
Δέχεται ότι η εγκαλουμένη τέλεσε - εκ προθέσεως - το αδίκημα της προσβολής της αξίας του ανθρώπου, κατά τα αναφερόμενα στο σκεπτικό.
Επιβάλλει στην εταιρεία με την επωνυμία «ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΝΤΟΤ ΚΟΜ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ», ιδιοκτήτρια του τηλεοπτικού σταθμού «ΣΚΑΪ» για την ανωτέρω αναφερθείσα παραβίαση, τη διοικητική κύρωση του προστίμου των τριάντα χιλιάδων (30.000) ευρώ.
Κατά το άρθρο 4 παρ. 3 του Ν. 2328/1995, όπως έχει μετά την δια του άρθρου 23 παρ. 5 εδ. β' του Ν. 3166/2003 αντικατάστασή του, η παρούσα απόφαση κατά την προαναφερόμενη κύρωση, είναι εκτελεστή κατά:
1. Της εταιρείας ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΝΤΟΤ ΚΟΜ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ, που εδρεύει στο Φάληρο, στην οδό Εθνάρχου Μακαρίου και Φαληρέως 2, με ΑΦΜ 998921252, Δ.Ο.Υ. ΦΑΕ Πειραιά.
2. Του Ιωάννη Αλαφούζου του Αριστείδη, με ΑΦΜ 022253837, Δ.Ο.Υ. Κηφισιάς, ως νομίμου εκπροσώπου της εταιρείας.
3. Του Ιωάννη Σπανολιού του Κωνσταντίνου, με ΑΦΜ 007698074, Δ.Ο.Υ. Γλυφάδας, ως νομίμου εκπροσώπου της εταιρείας.
4. Της Ευαγγελίας Κουτσαυτάκη του Κωνσταντίνου, με ΑΦΜ 075618967, Δ.Ο.Υ. Κορυδαλλού, ως νομίμου εκπροσώπου της εταιρείας.
Κρίθηκε και αποφασίστηκε την 28η Φεβρουαρίου 2022 και δημοσιεύτηκε την 11η Απριλίου 2022.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Ε.Σ.Ρ. Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΥΤΡΟΜΑΝΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΑΡΑΖΙΔΟΥ
Πληροφορίες: www.esr.gr
Παρατηρήσεις: Απόφαση 39/2022 - ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ (ΕΣΡ) - 11η Απριλίου 2022
