Διαβάστε ακολούθως την Απόφαση 155/2020 της Ανεξάρτητης Αρχής:
Η Ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου, συνήλθε σε συνεδρίαση στον συνήθη γι’ αυτό τόπο την 5.10.2020 και ώρα 11:00 προκειμένου να συζητήσει επί της κατωτέρω υποθέσεως. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, και τα μέλη (με τηλεδιάσκεψη μέσω «epresence.gov.gr») Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου, Γιώργο Πλειό και Γεώργιο Σαρειδάκη. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ.
Αντικείμενο της συζήτησης ήταν η ενδεχόμενη παραβίαση της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας από τον τηλεοπτικό σταθμό «EXTRA CHANNEL 3» ιδιοκτησίας της εταιρείας με την επωνυμία «EXCOM ΚΟΜΜΙΟΥΝΙΚΕΪΣΟΝ ΤΕΧΝΟΛΟΤΖΙ ΑΕ».
Για τον έλεγχο σχηματίστηκε φάκελος με αριθμό 275/8.7.2020, ο οποίος ανατέθηκε στην διοικητική υπάλληλο Κατερίνα Κοντοπούλου και στην ειδική επιστήμονα - νομικό Χάρι Τσίγκου. Η Διοικητική Υπάλληλος υπέβαλε την υπ’ αριθμ. πρωτ. ΕΣΡ 633/ΕΣ/16.7.2020 έκθεση των πραγματικών περιστατικών και η Ειδική Επιστήμων την υπ’ αριθμ. πρωτ. 653/ΕΣ/21.7.2020 νομική της εισήγηση.
Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης παρέστη, για λογαριασμό της λειτουργούσης τον τηλεοπτικό σταθμό ως άνω εταιρείας, η πληρεξούσια δικηγόρος της Γεωργία Χριστοδούλου. Ερωτηθείσα από τον Πρόεδρο, η Δικηγόρος δήλωσε ότι γνωρίζει το περιεχόμενο του φακέλου, έλαβε δε τον λόγο και ανέπτυξε τους ισχυρισμούς της. Ζήτησε στη συνέχεια -και η Ολομέλεια δέχτηκε- να της παρασχεθεί προθεσμία για την κατάθεση εγγράφου υπομνήματος μέχρι και την 12η.10.2020 και ώρα 14.00 και η συζήτηση κηρύχθηκε περαιωμένη.. O σταθμός κατέθεσε στη Γραμματεία το με αριθμό πρωτοκόλλου 4404/12.10.2020 υπόμνημα.
Την 8η.12.2020 και ώρα 11.00 η Ολομέλεια συνήλθε σε διάσκεψη επί της υποθέσεως, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, και (με τηλεδιάσκεψη μέσω «e-presence.gov.gr») τα μέλη Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου και Γιώργο Πλειό. Απόν το μέλος Γεώργιος Σαρειδάκης, ο οποίος είχε κληθεί νομίμως. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ. Παρέστη επίσης και η ανωτέρω εισηγήτρια, η οποία ανέπτυξε το ζήτημα προφορικώς και αποχώρησε. Η Ολομέλεια, αφού παρακολούθησε την επίμαχη εκπομπή και μελέτησε το σύνολο των στοιχείων του φακέλου:
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕ ΩΣ ΕΞΗΣ:
Ι. Νομικό Μέρος
1. Το ΕΣΡ είναι η αρμόδια κατά το Σύνταγμα Αρχή (άρθρο 15 παρ. 2) για την άσκηση του άμεσου ελέγχου του κράτους επί της ραδιοφωνίας και της τηλεοράσεως και την επιβολή των προβλεπόμενων διοικητικών κυρώσεων σε περιπτώσεις παραβάσεων.
2. Στο άρθρο 2 παρ. 1 περ. η' του ΠΔ/τος 109/2010 δίνεται ο ορισμός της οπτικοακουστικής εμπορικής ανακοίνωσης: «Εικόνες με ή χωρίς ήχο που προορίζονται για άμεση ή έμμεση προώθηση εμπορευμάτων, υπηρεσιών ή της εικόνας ενός φυσικού ή νομικού προσώπου που ασκεί οικονομική δραστηριότητα. Οι εικόνες αυτές συνοδεύουν ή περιλαμβάνονται σε πρόγραμμα έναντι πληρωμής ή αναλόγου ανταλλάγματος ή για λόγους αυτοπροβολής. Μορφές οπτικοακουστικής εμπορικής ανακοίνωσης συνιστούν ιδίως η τηλεοπτική διαφήμιση, η χορηγία, η τηλεπώληση και η τοποθέτηση προϊόντος».
3. Στο άρθρο 2 παρ. 1 περ. θ' και ιβ' του ΠΔ/τος 109/2010 δίνονται οι ορισμοί της τηλεοπτικής διαφήμισης και της τηλεπώλησης αντιστοίχως.
Συγκεκριμένα, ως τηλεοπτική διαφήμιση ορίζεται: «θ) Κάθε μορφή τηλεοπτικής ανακοίνωσης που μεταδίδεται έναντι πληρωμής ή αναλόγου ανταλλάγματος ή για λόγους αυτοπροβολής από μια δημόσια ή ιδιωτική επιχείρηση (ΝΠΔΔ ή ΝΠΙΔ) ή φυσικό πρόσωπο στο πλαίσιο εμπορικής, βιομηχανικής ή βιοτεχνικής δραστηριότητας ή άσκησης επαγγέλματος, με σκοπό την προώθηση της παροχής αγαθών ή υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων ακινήτων, δικαιωμάτων και υποχρεώσεων έναντι πληρωμής». Αντιστοίχως, ως τηλεπώληση νοούνται: «ιβ) Άμεσες προσφορές προς το κοινό αγαθών ή υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων ακινήτων, δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, έναντι πληρωμής, ανεξάρτητα από τη διαδικασία καθορισμού του τιμήματος (όπως π.χ. πλειστηριασμός) ή τον τρόπο πληρωμής».
4. Οι τηλεοπτικοί σταθμοί απαγορεύεται να προβαίνουν σε τοποθέτηση προϊόντος κατά τη διάρκεια μετάδοσης ορισμένου προγράμματος. Εξαιρέσεις επιτρέπονται μόνο για ορισμένες κατηγορίες προγραμμάτων και υπό τις προϋποθέσεις που ορίζει ο νόμος. Συγκεκριμένα, το άρθρο 2 παρ. 1 στοιχείο ιγ' του ΠΔ/τος 109/2010 ως τοποθέτηση προϊόντος ορίζει: «κάθε μορφή οπτικοακουστικής εμπορικής ανακοίνωσης που συνίσταται στην παρουσίαση ή στην αναφορά προϊόντος, υπηρεσίας ή του εμπορικού σήματος, ώστε να εμφανίζεται μέσα σε συγκεκριμένο πρόγραμμα, έναντι πληρωμής ή αναλόγου ανταλλάγματος».
5. Ειδικότερα, ως προς τις προϋποθέσεις της τοποθέτησης προϊόντος το άρθρο 12 παρ. 1 και 2 του ΠΔ/τος 109/2010 προβλέπει τα εξής: «Η τοποθέτηση προϊόντος απαγορεύεται (παρ. 1). Κατ’ εξαίρεση η τοποθέτηση προϊόντος επιτρέπεται σε κινηματογραφικά ή τηλεοπτικά έργα και σειρές που δημιουργήθηκαν για να διανεμηθούν από υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων, καθώς και σε αθλητικά και σε ελαφράς ψυχαγωγίας προγράμματα, αποκλειστικά και μόνο εφόσον πληρούνται σωρευτικά οι ακόλουθες προϋποθέσεις: α) το περιεχόμενό τους και, όσον αφορά στις τηλεοπτικές μεταδόσεις, ο προγραμματισμός τους να μην επηρεάζεται κατά τρόπο που να θίγει την ευθύνη και τη συντακτική ανεξαρτησία του παρόχου υπηρεσιών οπτικοακουστικών μέσων, β) να μην εμπεριέχεται ευθεία προτροπή σε αγορά ή μίσθωση προϊόντων ή υπηρεσιών, ιδίως μέσω ειδικών διαφημιστικών αναφορών σε αυτά τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες, γ) να μην δίδεται υπερβολική προβολή σε αυτά τα προϊόντα (παρ. 2)».
6. Στο ίδιο θέμα αφορά και η Οδηγία 1/2011 ΕΣΡ, η παράγραφος 21.1. της οποίας ορίζει: «Απαγορεύεται το περιεχόμενο ενός προγράμματος να δομείται ή να δημιουργείται με βάση συγκεκριμένο προϊόν, υπηρεσία ή εμπορικό σήμα και να στοχεύει στην προώθησή τους (θεματική τοποθέτηση)».
7. Επίσης στην παράγραφο 21.2. της ίδιας Οδηγίας προβλέπεται: «Απαγορεύεται η ευθεία προτροπή σε αγορά ή μίσθωση προϊόντων ή υπηρεσιών, ιδίως μέσω της αναφοράς της τιμής ή/και της διαθεσιμότητας του προϊόντος, μέσω της επίμονης παρουσίασης των πλεονεκτημάτων και χαρακτηριστικών του προϊόντος ή της υπηρεσίας κ.ά.».
8. Το άρθρο 3 παρ. 17 του Ν. 2328/1995 ορίζει: «Οι ακροατές του ραδιοφώνου και οι τηλεθεατές θεωρούνται καταναλωτές των υπηρεσιών που προσφέρουν οι ραδιοφωνικοί και τηλεοπτικοί σταθμοί αντίστοιχα και έχουν όλα τα δικαιώματα που προβλέπει η νομοθεσία για την προστασία των καταναλωτών». Το άρθρο 1 παρ. 4 περ. α' του Ν. 2251/1994 περί προστασίας καταναλωτών, όπως τροποποιήθηκε με την παρ. 5 του άρθρου 1 του Ν. 3587/2007, ορίζει: «Με την επιφύλαξη των ειδικών διατάξεων του παρόντος νόμου νοούνται: α) Καταναλωτής, κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο ή ενώσεις προσώπων χωρίς νομική προσωπικότητα για τα οποία προορίζονται τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες που προσφέρονται στην αγορά και τα οποία κάνουν χρήση των προϊόντων ή των υπηρεσιών αυτών, εφόσον αποτελούν τον τελικό αποδέκτη τους. Καταναλωτής είναι και: αα) κάθε αποδέκτης διαφημιστικού μηνύματος, ββ) κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο που εγγυάται υπέρ καταναλωτή, εφόσον δεν ενεργεί στο πλαίσιο της επαγγελματικής ή επιχειρηματικής δραστηριότητάς του. β) Προμηθευτής, κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο το οποίο, κατά την άσκηση της επαγγελματικής ή επιχειρηματικής δραστηριότητάς του, προμηθεύει προϊόντα ή παρέχει υπηρεσίες στον καταναλωτή. Προμηθευτής νοείται και ο διαφημιζόμενος».
9. Το άρθρο 9α περ. δ' του Ν. 2251/1994 περί προστασίας καταναλωτών, που προστέθηκε με το άρθρο 12 του Ν. 3587/2007, ορίζει: «Για τους σκοπούς των διατάξεων του παρόντος Μέρους νοούνται: «Εμπορικές πρακτικές των επιχειρήσεων προς τους καταναλωτές «κάθε πράξη, συμπεριλαμβανομένης της διαφήμισης και του μάρκετινγκ ενός προμηθευτή που συνδέεται άμεσα με την προώθηση, πώληση ή προμήθεια ενός προϊόντος σε καταναλωτές». Το άρθρο 9γ παρ. 1 του ίδιου νόμου ορίζει:
«Απαγορεύονται οι αθέμιτες εμπορικές πρακτικές». Το άρθρο 9γ παρ. 4 του ίδιου νόμου ορίζει: «Εμπορικές πρακτικές είναι αθέμιτες, ιδίως όταν είναι παραπλανητικές ...». Το άρθρο 9δ παρ. 1 περ. β' του ίδιου νόμου ορίζει: «Μία εμπορική πρακτική θεωρείται παραπλανητική όταν περιλαμβάνει εσφαλμένες πληροφορίες και είναι, συνεπώς, αναληθής, ή όταν με οποιονδήποτε τρόπο, συμπεριλαμβανομένης της συνολικής παρουσίασής της, παραπλανά ή ενδέχεται να παραπλανήσει το μέσο καταναλωτή, ακόμα κι εάν οι πληροφορίες, είναι, αντικειμενικά ορθές, όσον αφορά ένα ή περισσότερα από τα στοιχεία τα οποία παρατίθενται κατωτέρω και, ούτως ή άλλως, τον οδηγεί ή ενδέχεται να τον οδηγήσει να λάβει απόφαση συναλλαγής την οποία διαφορετικά δεν θα ελάμβανε. Τα στοιχεία αυτά είναι .... β) τα κύρια χαρακτηριστικά του προϊόντος, όπως είναι ... τα οφέλη, οι κίνδυνοι, .... η καταλληλότητα, ή τα αναμενόμενα από τη χρήση του προϊόντος αποτελέσματα, ...... Τέλος, το άρθρο 9στ περ. κα' του ίδιου νόμου ορίζει:
«Απαγορεύονται, σε κάθε περίπτωση, ως παραπλανητικές, εμπορικές πρακτικές, που συνίστανται ιδίως σε: κα) διατύπωση ουσιωδώς ανακριβούς ισχυρισμού όσον αφορά στη φύση ή στην έκταση του κινδύνου για την προσωπική ασφάλεια του καταναλωτή ή της οικογένειάς του, αν ο καταναλωτής δεν αγοράσει το προϊόν. (εκκλήσεις φόβου).
10. Εκτός των ανωτέρω υπό 9 διατάξεις του Ν. 2251/1994 περί προστασίας καταναλωτών που απαγορεύει τις παραπλανητικές εμπορικές πρακτικές, η ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία περιέχει τις εξής ειδικές διατάξεις που απαγορεύουν την παραπλάνηση του κοινού κατά τη μετάδοση διαφημίσεων και διαφημιστικων μηνυμάτων εν γένει: α) Το άρθρο 7 περ. α' του Κανονισμού 2/1991 του ΕΣΡ (Κώδικας Δεοντολογίας Προγράμματος) προβλέπει: «Μία εκπομπή στο σύνολό της δεν πρέπει να παραπλανά τους τηλεθεατές .... β) Το άρθρο 2 παρ. δ' του Κανονισμού 3/1991 του ΕΣΡ (Κώδικας Δεοντολογίας Διαφημίσεων) ορίζει ως παραπλανητική διαφήμιση:
«Κάθε διαφήμιση που με οποιοδήποτε τρόπο, συμπεριλαμβανομένης της παρουσιάσεώς της, παραπλανά ή ενδέχεται να παραπλανήσει τα πρόσωπα στα οποία απευθύνεται ή στων οποίων τη γνώση περιέρχεται και που εξαιτίας του απατηλού χαρακτήρα της είναι ικανή να επηρεάσει την οικονομική τους συμπεριφορά ... Οι διατάξεις του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και του Κώδικα Δεοντολογίας Προγράμματος εφαρμόζονται ανάλογα και στις ραδιοτηλεοπτικές διαφημίσεις, επειδή υφίσταται προφανής ταυτότητα νομικού λόγου (βλ. και άρθρο 11 του Κανονισμού 3/1991 του ΕΣΡ). γ) Το άρθρο 4 παρ. 1 του Κανονισμού 3/1991 του ΕΣΡ ορίζει: «Οι διαφημίσεις πρέπει να είναι νόμιμες, ευπρεπείς, έντιμες και ειλικρινείς.. Αντίστοιχη διάταξη υπάρχει και στο άρθρο 5 παρ. 1 του Ελληνικού Κώδικα Διαφήμισης - Επικοινωνίας (ΕΚΔ - Ε). δ) Το άρθρο 5 παρ. 1 περ. α’ του Κανονισμού 3/1991 του ΕΣΡ προβλέπει: «Οι διαφημίσεις δεν πρέπει να περιέχουν δηλώσεις ή οπτικές παραστάσεις, που είτε άμεσα είτε έμμεσα, με υπονοούμενα, με παραλείψεις, με διφορούμενα ή με υπερβολικούς ισχυρισμούς μπορούν να παραπλανήσουν τον καταναλωτή σε ό,τι αφορά: α) τις ιδιότητες του προϊόντος όπως.. .καταλληλότητα για τον σκοπό που προορίζεται». ε) Το άρθρο 3 παρ. 8 εδ. γ' του Ν. 1730/1987 για την ΕΡΤ Α.Ε., το οποίο δεν έχει καταργηθεί, εφαρμόζεται και στους ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς δυνάμει του άρθρου 3 παρ. 1α του Ν. 2328/1995 και προβλέπει: «Παραπλανητική είναι κάθε διαφήμιση που με οποιοδήποτε τρόπο, ακόμη και με την παρουσίασή της, δημιουργεί ή μπορεί να δημιουργήσει απατηλές εντυπώσεις και να επηρεάσει με τον τρόπο αυτόν την οικονομική συμπεριφορά των τηλεθεατών ή των ακροατών ή να βλάψει τους ανταγωνιστές». στ) Το άρθρο 3 παρ. 8 εδ. γ' του Ν. 1730/1987 για την ΕΡΤ Α.Ε., το οποίο δεν έχει καταργηθεί, προβλέπει: «Η ΕΡΤ Α.Ε. μπορεί να αρνηθεί τη μετάδοση οποιασδήποτε διαφήμισης και οφείλει να μη μεταδίδει διαφημίσεις, οι οποίες ... είναι παραπλανητικές».
11. Ειδικότερα αναφορικά με την παραπλάνηση του κοινού από διαφημίσεις και διαφημιστικά μηνύματα που σχετίζονται με ζητήματα υγείας, το άρθρο 10 παρ. 1 περ. ε' του ΠΔ/τος 109/2010 ορίζει: «Οι οπτικοακουστικές εμπορικές ανακοινώσεις οφείλουν: ε) να μην ενθαρρύνουν συμπεριφορές επιζήμιες για την υγεία ή την ασφάλεια». Αντιστοίχως, το άρθρο 4 παρ. 2 περ. δ' του Κανονισμού 3/1991 του ΕΣΡ (Κώδικας Δεοντολογίας Διαφημίσεων) προβλέπει: «Ο ραδιοτηλεοπτικός σταθμός οφείλει να μη μεταδίδει διαφημίσεις οι οποίες: δ) ενθαρρύνουν τρόπους συμπεριφοράς επιζήμιους για την υγεία ή την ασφάλεια». Τέλος, το άρθρο 4 παρ. 2 περ. στ' του ιδίου ως άνω Κανονισμού 3/1991 του ΕΣΡ ορίζει: «Ο ραδιοτηλεοπτικός σταθμός οφείλει να μη μεταδίδει διαφημίσεις οι οποίες: στ) εκμεταλλεύονται χωρίς λόγο τους φόβους του κοινού».
12. Περαιτέρω, από τις διατάξεις των άρθρων 2 περ. δ, 4 παρ. 1 και 5 παρ. 1 του Κανονισμού 3/1991 του ΕΣΡ συνάγεται ότι υφίσταται υποχρέωση - και αντίστοιχη ευθύνη - των ραδιοτηλεοπτικών μέσων να ελέγχουν το περιεχόμενο των διαφημιστικών μηνυμάτων και από την άποψη της δυνατότητας παραπλάνησης των αποδεκτών τους, όταν τούτο προκύπτει εκ πρώτης όψεως και από το περιεχόμενο του ίδιου του μηνύματος (ΣτΕ 4009/2014).
13. Ομοίως, από τις διατάξεις των άρθρων 10 παρ. 1 περ. ε' του ΠΔ/τος 109/2010 και 4 παρ. 2 περ. δ'και στ' του Κανονισμού 3/1991 του ΕΣΡ συνάγεται ότι υφίσταται υποχρέωση - και αντίστοιχη ευθύνη - των ραδιοτηλεοπτικών μέσων να ελέγχουν το περιεχόμενο των διαφημιστικών μηνυμάτων και από την άποψη της ενδεχόμενης ενθάρρυνσης ορισμένης συμπεριφοράς επικίνδυνης για την υγεία ή ενδεχόμενης εκμετάλλευσης του φόβου του κοινού για ζητήματα που μπορεί να σχετίζονται, μεταξύ άλλων, με την υγεία και την ασφάλεια όταν τούτο προκύπτει εκ πρώτης όψεως και από το περιεχόμενο του ίδιου του μηνύματος.
14. Τέλος, το άρθρο 4 παρ. 1 περ. β' του Ν. 2863/2000 ορίζει: «Το ΕΣΡ ελέγχει την τήρηση των όρων και των προϋποθέσεων, καθώς και των εν γένει κανόνων και αρχών, που προβλέπονται στην εκάστοτε ισχύουσα ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία για τη νόμιμη, διαφανή και ποιοτική λειτουργία των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων οι οποίοι δραστηριοποιούνται στον τομέα παροχής ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών υπηρεσιών». Το άρθρο 4 παρ. 1 περ. ε' του Ν. 2863/2000 ορίζει: «Επιβάλλει τις διοικητικές κυρώσεις και μέτρα που προβλέπονται στα άρθρα 4 παρ. 1 του ν. 2328/1995 (ΦΕΚ 159 Α'), όπως ισχύει, και 12 και 15 παρ. 3 του ν. 2644/1998 (ΦΕΚ 233 Α')».
ΙΙ. Πραγματικό μέρος
Από τα έγγραφα του φακέλου, από την παρακολούθηση της επίμαχης ροής προγράμματος και από τους ισχυρισμούς της εγκαλουμένης (προβληθέντες προφορικώς και εγγράφως) προέκυψαν τα εξής:
Τις ημέρες της 9ης.7.2020, 14ης.7.2020 και 15ης.7.2020 μεταδόθηκε, από την εγκαλουμένη εκπομπή διάρκειας περίπου μίας ώρας κάθε φορά. Η εκπομπή, που φέρει τον τίτλο «Μεσημεριάτικα», χαρακτηρίζεται ως εκπομπή τηλεπώλησης και μεταδίδεται με προβολή του αντίστοιχου οπτικού σήματος. Η εκπομπή αφιερώνεται αποκλειστικά και μόνον στην παρουσίαση των φίλτρων νερού «Sterling Spring» της εταιρείας με το διακριτικό τίτλο «Camelot». Κατά τη διάρκεια της εκπομπής η εικόνα των εν λόγω φίλτρων νερού προβάλλεται συχνότατα στην οθόνη σε συνδυασμό με εκτενείς αναφορές στα θετικά αποτελέσματα που η χρήση τους επιφέρει στην υγεία του ανθρώπου. Παράλληλα, οι τηλεθεατές ενημερώνονται για τις τιμές πώλησης των εν λόγω των φίλτρων και στην οθόνη προβάλλεται ο τηλεφωνικός αριθμός της εταιρείας «Camelot» ώστε να επικοινωνήσουν όσοι επιθυμούν. Ουδέν στοιχείο της εκπομπής προσιδιάζει στη φύση των μηνυμάτων τηλεπώλησης διότι δεν υφίσταται άμεση προσφορά προς το τηλεοπτικό κοινό για αγορά του προωθούμενου προϊόντος ενόσω διαρκεί η εκπομπή. Αντιθέτως, οι τηλεθεατές παροτρύνονται είτε να τηλεφωνήσουν στην εταιρεία κατά το χρόνο της επιλογής τους προκειμένου να προβούν σε παραγγελία του προϊόντος, είτε να αποστείλουν μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, είτε να επισκεφθούν αυτοπροσώπως τα καταστήματα της εταιρείας «Camelot». Ταυτόχρονα, καθόλη τη διάρκεια της εκπομπής δίνεται υπερβολική προβολή στην κατασκευή και λειτουργία των φίλτρων νερού «Sterling Spring», παρουσιάζονται τα πλεονεκτήματα της χρήσης τους στην καθημερινότητα έναντι του πόσιμου νερού βρύσης και μεταδίδονται ευθείες διαφημιστικές προτροπές για την αγορά τους με αποτέλεσμα το περιεχόμενο της εκπομπής να αρθρώνεται αποκλειστικά και μόνο σε σχέση με το εν λόγω προϊόν. Από τα ανωτέρω σαφώς προκύπτει ότι η επίμαχη παρουσίαση συνιστά παράνομη θεματική τοποθέτηση προϊόντος, εφόσον το περιεχόμενο της συγκεκριμένης εκπομπής δομείται με μοναδικό άξονα το επίμαχο προϊόν και έχει ως προφανή στόχο την εμπορική του προώθηση.
Πέραν των ανωτέρω, κατά τη διάρκεια της εκπομπής ο παρουσιαστής εμφανίζεται να επιχειρεί πειράματα απόδειξης της καθαρότητας του φιλτραρισμένου νερού σε αντιπαράθεση το πόσιμο νερό βρύσης. Με αυτή την αφορμή, προβαίνει σε δηλώσεις σχετικά με την καταλληλότητα του πόσιμου νερού βρύσης ικανές να προκαλέσουν αίσθημα φόβου και πανικού στο κοινό. Συγκεκριμένα ισχυρίζεται, μεταξύ άλλων, ότι στο πόσιμο νερό βρύσης συγκεντρώνονται «όλα τα επικίνδυνα», δηλαδή αυτά τα οποία «ρίξαν οι γεωργοί, με αλόγιστα λιπάσματα», «τα φυτοφάρμακα», «τα στραγγίσματα από όλες αυτές τις χωματερές που υπάρχουν», «τα βιομηχανικά απόβλητα» και «τα φάρμακα, τα οποία πίνει ο άνθρωπος». Ακολούθως, ισχυρίζεται ότι με βάση όσα λένε οι επιστήμονες (χωρίς να αναφέρεται σε συγκεκριμένη έγκυρη επιστημονική μελέτη) είναι «80.000 επικίνδυνες χημικές ενώσεις που υπάρχουν σ’ αυτό το νερό και πρέπει να τ’ αφαιρέσουμε». Αυτές δε οι επικίνδυνες χημικές ενώσεις που υπάρχουν στο πόσιμο νερό βρύσης εισέρχονται στον οργανισμό των ανθρώπων και παραμένουν στα σκεύη σερβιρίσματος, ενώ το χλώριο του πόσιμου νερού μένει «πάνω στο δέρμα». Προκειμένου δε να αποδείξει την επικινδυνότητα του χλωρίου που περιέχεται στο πόσιμο νερό βρύσης, επιχειρεί μια σειρά «πειραμάτων». Σε ένα από αυτά τα πειράματα χρησιμοποιεί δύο ποτήρια εκ των οποίων το πρώτο περιέχει πόσιμο νερό βρύσης και το δεύτερο νερό φιλτραρισμένο με χρήση των φίλτρων νερού «Sterling Spring» της εταιρείας «Camelot». Αφού εμπλουτίζει (κατά δήλωσή του) το νερό των δύο ποτηριών με λίγες σταγόνες ανιχνευτή χλωρίου, το πόσιμο νερό βρύσης που περιέχεται στο πρώτο ποτήρι αποκτά ελαφρύ πράσινο χρώμα. Με βάση αυτό το αποτέλεσμα, ο παρουσιαστής ισχυρίζεται σε πολλές επαναλήψεις ότι το χλώριο που περιέχεται στο πόσιμο νερό βρύσης «έρχεται πάνω στο τρόφιμο» που καταναλώνουμε «με όλες τις συνέπειες για την υγεία», στο δέρμα μας, στα μαλλιά μας, ακόμη και στα κατοικίδιά μας. Συνεπώς, ισχυρίζεται εμμέσως ότι το χλώριο που περιέχεται στο πόσιμο νερό είναι δηλητήριο. Τούτο διότι αφενός διατείνεται ότι «το χλώριο σκοτώνει τους παθογόνους μικροοργανισμούς αλλά και εμείς πρέπει να το αφαιρούμε» και αφετέρου ενημερώνει τους τηλεθεατές ότι «όλο το χλώριο απορροφάται, φεύγει, έρχεται πάνω στο τρόφιμο» και συνεπώς «όταν πλένετε τα τρόφιμά σας αντί να διώξετε δηλητήρια, μαζεύονται δηλητήρια». Προτρέπει, μάλιστα, τους τηλεθεατές να δούν «τι γράφουνε (...) σήμερα στο ίντερνετ, για το χλώριο». Ταυτόχρονα διατυπώνει κατ'επανάληψη και με εμφατικό τρόπο διαφημιστικούς ισχυρισμούς για την ποιότητα κατασκευής, την καταλληλότητα και τη συμφέρουσα τιμή αγοράς των φίλτρων νερού «Sterling Spring» προτρέποντας τους τηλεθεατές να προβούν στην αγορά τους. Με όλες τις ανωτέρω αναφορές και επισημάνσεις ο παρουσιαστής της επίμαχης εκπομπής διατυπώνει κατ'επανάλειψη με άμεσο και έμμεσο τρόπο ισχυρισμούς, περί της επικινδυνότητας (και όχι απλώς ακαταλληλότητας) του χλωριωμένου πόσιμου νερού βρύσης, ικανούς να προκαλέσουν φόβο και πανικό στο κοινό για ένα ουσιώδες ζήτημα καθημερινής υγείας και φροντίδας του οργανισμού. Με τον τρόπο αυτό ο παρουσιαστής αφενός μεν εκμεταλλεύεται τους φόβους του κοινού για την υγεία και την ασφάλειά του που ο ίδιος δημιούργησε με τους ισχυρισμούς του ως προς την επικινδυνότητα του χλωριωμένου πόσιμου νερού, αφετέρου δε διατυπώνει ανακριβείς ισχυρισμούς (ήτοι ισχυρισμούς χωρίς ουδεμία έγκυρη επιστημονική τεκμηρίωση) σχετικά με τη φύση και την έκταση του κινδύνου για την προσωπική ασφάλεια των τηλεθεατών ή της οικογένειάς τους, αν δεν αγοράσουν το διαφημιζόμενο προϊόν (εκκλήσεις φόβου).
IV. Υπαγωγή
Ενόψει των ανωτέρω εκτεθέντων, καθίσταται σαφές ότι η εγκαλούμενη εταιρεία, προβαίνοντας: (α) σε αθέμιτη θεματική τοποθέτηση των επίμαχων φίλτρων νερού κατά τη διάρκεια των εκπομπών της 9ης.7.2020, 14ης.7.2020 και 15ης.7.2020, (β) στη μετάδοση παραπλανητικών ισχυρισμών σχετικά με την επικινδυνότητα του χλωριωμένου πόσιμου νερού βρύσης, και (γ) στη μετάδοση παραπλανητικών διαφημιστικών αναφορών σχετικά με την αναγκαιότητα αγοράς των επίμαχων φίλτρων νερού κατά τρόπο πρόσφορο να προκαλέσει φόβο και ανησυχία στους τηλεθεατές για την υγεία και την ασφάλειά τους αν δεν αγοράσουν το διαφημιζόμενο προϊόν, παραβίασε -εξακολουθητικώς και εκ προθέσεως - τις αναφερόμενες στο νομικό μέρος της παρούσας διατάξεις. Επομένως, πρέπει να επιβληθεί στην εγκαλουμένη διοικητική κύρωση και δη εκείνη του προστίμου.
Περαιτέρω, με βάση την βαρύτητα της παράβασης και το γεγονός ότι η εγκαλουμένη υπήρξε πολλαπλώς υπότροπη (και) κατά το πρόσφατο παρελθόν για παραβάσεις της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας (όπως προκύπτει από τα τηρούμενα στο ΕΣΡ στοιχεία), κρίνεται ότι το επιβλητέο πρόστιμο είναι εκείνο των είκοσι χιλιάδων (20.000) ευρώ για καθένα από τα (τρία) ως άνω αδικήματα.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Η Ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης δέχεται ότι ο σταθμός της εγκαλουμένης παραβίασε - εκ προθέσεως - τη ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία κατά τα αναφερόμενα στο σκεπτικό.
Επιβάλλει στην εταιρεία με την επωνυμία «EXCOM ΚΟΜΜΙΟΥΝΙΚΕΪΣΟΝ ΤΕΧΝΟΛΟΤΖΙ ΑΕ», ιδιοκτήτρια του τηλεοπτικού σταθμού «EXTRA CHANNEL 3», τη διοικητική κύρωση του προστίμου των είκοσι χιλιάδων (20.000) ευρώ για κάθε μία από τις αναφερόμενες στο σκεπτικό (τρεις) παραβάσεις.
Κατά το άρθρο 4 παρ. 3 του Ν. 2328/1995, όπως έχει μετά την δια του άρθρου 23 παρ. 5 εδ. β' του Ν. 3166/2003 αντικατάστασή του, η παρούσα απόφαση κατά την προαναφερόμενη κύρωση, είναι εκτελεστή κατά:
1. Της εταιρείας «EXCOM ΚΟΜΜΙΟΥΝΙΚΕΪΣΟΝ ΤΕΧΝΟΛΟΤΖΙ ΑΕ» που εδρεύει στο Περιστέρι Αττικής, με ΑΦΜ 094316866, Δ.Ο.Υ. ΦΑΕ Αθηνών.
2. Του VINCENT DUSSART του MAURICE, με ΑΦΜ 170083079, Δ.Ο.Υ. Κατοίκων Εξωτερικού, ως νομίμου εκπροσώπου της εταιρείας,
Κρίθηκε και αποφασίστηκε την 8η Δεκεμβρίου 2020 και δημοσιεύτηκε την 14η Απριλίου 2021.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Ε.Σ.Ρ. Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΥΤΡΟΜΑΝΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΑΡΑΖΙΔΟΥ
Πληροφορίες: www.esr.gr
Παρατηρήσεις: Απόφαση 155/2020 - ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ (ΕΣΡ) - 14 Απριλίου 2021
