Διαβάστε ακολούθως την Απόφαση 54/2021 της Ανεξάρτητης Αρχής:
Η Ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου, συνήλθε σε συνεδρίαση στον συνήθη γι’ αυτό τόπο την 20.4.2021 και ώρα 11:00, προκειμένου να συζητήσει επί της κατωτέρω υποθέσεως. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη-Δρίλια, αντιπρόεδρο και (με τηλεδιάσκεψη μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας «epresence.gov.gr») τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Γεώργιο Σαρειδάκη, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου, Γεώργιο Πλειό και Σωκράτη Τσιχλιά. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ.
Αντικείμενο της συζήτησης ήταν η ενδεχόμενη παραβίαση της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας από τον τηλεοπτικό σταθμό με τον διακριτικό τίτλο ANTENNA TV, ιδιοκτησίας της εταιρείας με την επωνυμία ANTENNA TV AE, βάσει της με αριθ. πρωτοκόλλου 5907/15.11.2018 καταγγελίας, η οποία αφορούσε παράβαση της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας κατά τη μετάδοση των κεντρικών δελτίων ειδήσεων την 20.4.2021 και την 31.5.2021 από 19.30 έως 20.28.
Για τον έλεγχο σχηματίστηκε φάκελος με αριθμό 372/22.11.2018, ο οποίος χρεώθηκε στη διοικητική υπάλληλο Κατερίνα Κοντοπούλου και στην ειδική επιστήμονα - νομικό Όλγα Γαρουφαλιά. Η Διοικητική Υπάλληλος υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 72/ΕΣ/17.1.2019 έκθεση καταγραφής των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης. Στην συνέχεια, η Ειδική Επιστήμονας υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 550/ΕΣ/24.6.2020 νομική της εισήγηση.
Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης, για λογαριασμό της λειτουργούσης τον σταθμό ως άνω εταιρείας παρέστησαν οι πληρεξούσιοι δικηγόροι της Ευαγγελία Ντάκουρη και Γρηγόρης Γιαμουγιάννης. Ερωτηθέντες από τον Πρόεδρο, οι Δικηγόροι δήλωσαν ότι γνωρίζουν το περιεχόμενο του φακέλου, έλαβαν δε τον λόγο και ανέπτυξαν τους ισχυρισμούς τους. Ζήτησαν στη συνέχεια -και η Ολομέλεια δέχτηκε- να τους παρασχεθεί προθεσμία για την κατάθεση εγγράφου υπομνήματος μέχρι και την 7.5.2021 και ώρα 14.00 και η συζήτηση κηρύχθηκε περαιωμένη. O σταθμός κατέθεσε στη Γραμματεία το με αριθμό πρωτοκόλλου 2705/7.5.2021 υπόμνημά του.
Την 31.5.2021 και ώρα 11.00 η Ολομέλεια συνήλθε σε διάσκεψη επί της υποθέσεως, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη-Δρίλια, αντιπρόεδρο και (με τηλεδιάσκεψη μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας «epresence.gov.gr») τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου, Γεώργιο Πλειό, Γεώργιο Σαρειδάκη και Σωκράτη Τσιχλιά. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ. Παρέστη επίσης και η ανωτέρω εισηγήτρια, η οποία ανέπτυξε το ζήτημα προφορικώς και αποχώρησε. Η Ολομέλεια, αφού παρακολούθησε την επίμαχη ροή προγράμματος και μελέτησε το σύνολο των στοιχείων του φακέλου.
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕ ΩΣ ΕΞΗΣ:
Ι. Νομικό Μέρος:
1. Το ΕΣΡ είναι η αρμόδια κατά το Σύνταγμα Αρχή (άρθρο 15 παρ. 2) για την άσκηση του άμεσου ελέγχου του κράτους επί της ραδιοφωνίας και της τηλεοράσεως.
2. Το άρθρο 5 παρ. 1 του Π.Δ. 77/2003 ορίζει: «Η μετάδοση των γεγονότων πρέπει να είναι αληθής, ακριβής και όσο το δυνατόν πλήρης. Τα γεγονότα πρέπει να παρουσιάζονται με προσοχή και αίσθημα ευθύνης, ώστε να μη δημιουργούν υπέρμετρη ελπίδα, σύγχυση ή πανικό στο κοινό».
3. Το άρθρο 14 παρ. 1 του Π.Δ. 77/2003 ορίζει: «Τα δελτία ειδήσεων πρέπει να συντάσσονται με ακρίβεια, αντικειμενικότητα και τη μεγαλύτερη δυνατή πολυμέρεια».
4. Το άρθρο 7 παρ. 1 του Π.Δ. 77/2003 ορίζει: «Πρέπει να αποφεύγεται κάθε αδιάκριτη παρέμβαση σε προσωπικό πόνο ή πένθος και ιδίως να αποφεύγεται η παρουσίαση σκηνών ή ατόμων σε στιγμές πένθους, οδύνης, απόγνωσης ή αγανάκτησης».
5. Τέλος, κατά τα στοιχεία β και ε της παραγράφου 1 του άρθρου 4 του Ν. 2863/2000, το Ε.Σ.Ρ ελέγχει την τήρηση των όρων που προβλέπονται στην εκάστοτε ισχύουσα ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία και επιβάλλει τις από το άρθρο 4 του Ν. 2328/1995 προβλεπόμενες κυρώσεις. Όπως προκύπτει περαιτέρω από το άρθρο 4 παρ. 1 στοιχείο α του Ν. 2328/1995, η ως άνω αρμοδιότητα επιβολής διοικητικών κυρώσεων υφίσταται και για κάθε περίπτωση παραβίασης των νομοθετικών κανόνων που διέπουν τους ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς και γενικότερα τη λειτουργία της ραδιοτηλεόρασης.
ΙΙ. Πραγματικό Μέρος
Από τα έγγραφα του φακέλου, στα οποία περιλαμβάνονται και οι ευρισκόμενοι στο αρχείο του ΕΣΡ ψηφιακοί δίσκοι με την επίμαχη ροή προγράμματος, και τους ισχυρισμούς της εγκαλουμένης (προβληθέντες προφορικώς και εγγράφως), προκύπτουν τα εξής:
Κατά τη μετάδοση των κεντρικών δελτίων ειδήσεων την 29.10.2018 και την 1.11.2018 στις 19.30 παρουσιάστηκε το θέμα του θανάτου του Κωνσταντίνου Κατσίφα στο χωριό Βουλιαράτες μετά από ανταλλαγή πυροβολισμών με την αλβανική αστυνομία και αναφέρθηκαν, μεταξύ άλλων, τα εξής: ι) Κεντρικό δελτίο ειδήσεων της 29.10.2018
Ο παρουσιαστής του δελτίου ειδήσεων κατά τη μετάδοση του ανωτέρω θέματος, που διήρκησε από 19.30 έως 20.01, παρουσίασε καταρχήν τη θέση της αλβανικής αστυνομίας. Στη συνέχεια, προβλήθηκαν οι απόψεις των ομογενών, οι οποίοι υποστήριζαν ότι ο Κ. Κατσίφας θα έπρεπε να είχε συλληφθεί και όχι να θανατωθεί. Επίσης, ομογενείς ανέφεραν ότι υπήρξε σχετική διαταγή του Περιφερειάρχη την προηγούμενη μέρα να «κατεβάσει τις σημαίες», ενώ κάτοικοι του χωριού δήλωσαν στο σταθμό ότι είχε μέρες που τον προκαλούσαν να μην «ανεβάσει σημαίες». Έπειτα, παρουσιάστηκε η άποψη της μητέρας του θανόντος, η οποία υποστήριζε ότι τον σκότωσαν εσκεμμένα, ότι δέχθηκε επίθεση και ότι έκαναν άνω κάτω το σπίτι.
Σχετικά με το περιστατικό προβλήθηκε στην οθόνη η εξής κάρτα στην οποία αναγραφόταν ΠΗΓΕΣ ΕΛΑΣ: «Ο Κωνσταντίνος Κατσίφας συμμετείχε στον σημαιοστολισμό όπου αναρτήθηκαν δεκάδες σημαίες χωρίς να ανακύψει κάποιο
θέμα Εισβολή αστυνομίας στο σπίτι την ώρα που ο Κωνσταντίνος Κατσίφας είχε πάρει το δρόμο για το βουνό».
Προβλήθηκε επίσης κάρτα με ένδειξη ΠΗΓΕΣ ΕΛΑΣ που ανέφερε: «Ενημέρωση αλβανικής αστυνομίας προς ελληνική αστυνομία: Ήταν οπλισμένος με καλάζνικοφ. Πυροβόλησε στον αέρα και κατά διερχόμενου περιπολικού (βρέθηκαν 17 κάλυκες). Διέφυγε, εντοπίστηκε στην βουνοπλαγιά. Διατάχθηκε επέμβαση ειδικών δυνάμεων. Έπεσε νεκρός μετά από πυροβολισμούς. Δίπλα του βρέθηκαν 8 κάλυκες, τσάντα με 100 σφαίρες, μαχαίρι και θηλιά στρατιωτικού τύπου».
Ο παρουσιαστής έθεσε ορισμένα ερωτήματα που ανέκυπταν σχετικά με το θέμα, τα οποία αναγράφηκαν και σε κάρτα που προβλήθηκε στην οθόνη: «Γιατί είχε αυτόν τον οπλισμό στην κατοχή του; Οι κάλυκες μαρτυρούν ίσως ανταπόδοση πυρών με τους αστυνομικούς. Συνελήφθη ζωντανός; Πότε δέχθηκε σφαίρα στο κεφάλι;»
Μεταδόθηκε ρεπορτάζ που επιμελήθηκε δημοσιογράφος του σταθμού που βρισκόταν στον τόπο του συμβάντος και συνομίλησε με μάρτυρα γιατρό που είδε τον Κ. Κατσίφα μόλις πέθανε.
Έγινε αναφορά σε εικόνα σύλληψης του Κ. Κατσίφα από αλβανικά ΜΜΕ, την οποία όμως εκείνα αμέσως απέσυραν.
Έγινε σύνδεση με τους Βουλιαράτες και ο παρουσιαστής ρώτησε την δημοσιογράφο τι κατάσταση επικρατούσε, ενώ ο ίδιος δήλωσε χαρακτηριστικά: «Υπάρχει ανησυχία, φόβος, αγωνία. Θα οριστεί και από την Ελλάδα ιατροδικαστής για να τον εξετάσει». Στη συνέχεια, αναφέρθηκε ότι οι γονείς ήθελαν να κάνουν μήνυση κατά της αστυνομίας, αλλά δεν έγινε δεκτή από τις εισαγγελικές αρχές των Τυράννων. Έπειτα, μίλησε στην ρεπόρτερ του σταθμού ο έλληνας γιατρός που βρέθηκε πρώτος δίπλα στον νεκρό, ο οποίος ανέφερε ότι είδε πιθανόν δύο σφαίρες, στο μέτωπο και στον θώρακα.
Ο παρουσιαστής υπέβαλε τα εξής ερωτήματα στον γιατρό: Έχετε βγάλει συμπεράσματα για τον τρόπο που σκοτώθηκε;
Γιατρός: Είδαμε ότι το παιδί ζωντανό σύρθηκε για 70 - 80 μέτρα. Υπάρχει διάσπαρτο κόκκινο αίμα. Από κει και πέρα πώς βρέθηκε νεκρός μόνο εικασίες μπορούμε να κάνουμε.
Παρουσιαστής: Εικασίες ότι ο πυροβολισμός είναι μεταγενέστερος, ότι εκτελέστηκε; Γιατρός: Αυτό ακριβώς κι εγώ νομίζω. Είπε Ζήτω η Ελλάς και δέχθηκε το τελικό χτύπημα.
Αναφέρθηκε από γνωστούς του θανόντος ότι ήταν ερωτευμένος με την πατρίδα. Μίλησαν γι’ αυτόν φίλοι, γνωστοί, συγγενείς, ο εκπρόσωπος της ένωσης ελληνικής μειονότητας «Ομόνοια», ο εκπρόσωπος της κοινότητας βορειοηπειρωτών στην Αθήνα, ο πρόεδρος της Ένωσης Χειμαρωτών για το τι λένε τα αλβανικά ΜΜΕ για τον Κ. Κατσίφα. Επίσης, έγινε εκτενής αναφορά στον τρόπο που παρουσιάστηκε το ζήτημα από τα αλβανικά μέσα για τον Κ. Κατσίφα, τα οποία ανέφεραν μεταξύ άλλων ότι ήταν εξτρεμιστής, ότι πυροβολούσε διαρκώς, ενώ αναφέρθηκε και ότι υπήρχαν μάρτυρες που ισχυρίζονταν το αντίθετο.
Προβλήθηκε ρεπορτάζ από διάφορους αλβανικούς τηλεοπτικούς σταθμούς για το θέμα και στο σπηκάζ του ρεπορτάζ αναφέρθηκε: «Σκοτώθηκε λοιπόν σε ανταλλαγή πυρών ή για τη σημαία;»
Παρουσιάστηκε στο στούντιο η Υφυπουργός Προστασίας του Πολίτη, κα. Παπακώστα, η οποία δήλωσε: «Έχει τρόπο η χώρα μας να εξασφαλίσει μία δίκαιη, πραγματική έρευνα για τις αιτίες θανάτου του κ. Κατσίφα».
Ο παρουσιαστής την ρώτησε συγκεκριμένα: «Έχετε πληροφορίες για το τι συνέβη; Έχετε κάποιες πληροφορίες γιατί οι φίλοι και οι συγγενείς μιλάνε για εκτέλεση».
Η Υφυπουργός απάντησε: «Με διαφάνεια και θεσμικό τρόπο θα λυθούν τα θέματα. Όλα εξετάζονται και συνυπολογίζονται».
Προβλήθηκαν οι δηλώσεις του κ. Τζανακόπουλου που είχε κάνει στον σταθμό Open και οι δηλώσεις του κ. Λοβέρδου, ενώ προβλήθηκαν και οι θέσεις του ΚΙΝΑΛ, του ΚΚΕ και της Χρυσής Αυγής. Επίσης, υπήρξε σύνδεση με την Βουλή και τον κ. Βορίδη για τους χειρισμούς της αλβανικής Κυβέρνησης. Ο παρουσιαστής τού έθεσε το εξής ερώτημα: «Πιστεύετε ότι οι χειρισμοί της αλβανικής αστυνομίας υπήρξαν άστοχοι, προβληματικοί;» Εκείνος απάντησε: «Κοιτάξτε, πρόκειται για ανθρωποκτονία από πρόθεση, ... η οποία θα μπορούσε να δικαιολογηθεί κάτω από συγκεκριμένες περιστάσεις, όπως εάν αποδειχθεί ότι βρίσκομαι σε κατάσταση άμυνας».
Τέλος, προβλήθηκαν σε κάρτα (και αναγνώσθηκαν) οι δηλώσεις του πρωθυπουργού της Αλβανίας, Έντι Ράμα.
Το απόσπασμα της μαρτυρίας της μητέρας του Κ. Κατσίφα που παρουσιάστηκε από τον σταθμό στις 19.32 για διάρκεια λιγότερη του ενός λεπτού ήταν το εξής:
«Δεν το αξίζαμε εμείς αυτό. Αχ, παιδάκι μου. Δεν αντέχω τον πόνο του παιδιού μου. Γιατί να μου το φάνε. Δεν ήταν κοντά του. Αυτός αγαπούσε την Ελλάδα, τον τόπο του. Κανένας δεν ήταν κοντά του. Το’ φαγαν οι Αλβανοί, το’ φαγαν».
ιι) Κεντρικό δελτίο ειδήσεων της 1.11.2018
Ο παρουσιαστής του δελτίου ειδήσεων κατά την παρουσίαση του επίμαχου ζητήματος ανέφερε: «Σε καθεστώς φόβου ζουν οι Έλληνες στα μειονοτικά χωριά της Βορείας Ηπείρου όπου αντιμετωπίζουν καθημερινά την αυθαιρεσία των αλβανικών αρχών. Όπως λένε στην Πολίνα Κολοκοτρώνη οι κάτοικοι στους Βουλιαράτες τρέμουν ακόμα την σκιά τους μετά τον θάνατο του Κωνσταντίνου Κατσίφα». Στη συνέχεια, μίλησαν στον σταθμό τρεις ομογενείς για την κατάσταση που επικρατεί στις Βουλιαράτες και για το πώς αντιμετωπίζεται η μειονότητα από τις αλβανικές αρχές.
Έπειτα, ο παρουσιαστής αναφερόμενος στο γεγονός είπε χαρακτηριστικά: «Απαντήσεις για τον θάνατο του Κ. Κατσίφα από τα πυρά της αλβανικής αστυνομίας αναζητά η οικογένεια».
Μίλησε στον σταθμό η αδελφή του θανόντος και ρώτησε αγανακτισμένη: «Πότε θα παραλάβουμε τη σορό; Πότε θα τον κηδέψουμε; Πότε θα παραλάβουμε τα προσωπικά του αντικείμενα;» Στη συνέχεια, μίλησε ο δικηγόρος της οικογένειας για τη σορό και ανέφερε ότι δεν υπάρχει ληξιαρχική πράξη θανάτου, ούτε το κινητό του. Έγινε σύνδεση με Βουλιαράτες και μεταδόθηκε σχετικό ρεπορτάζ.
Ο παρουσιαστής έθεσε τα εξής ερωτήματα: «Γιατί κωλυσυεργούν; Υπάρχει κάποια σκοπιμότητα; Η οικογένεια σχεδιάζει να αντιδράσει με κάποιο τρόπο;»
Ο παρουσιαστής έκανε λόγο για γραφειοκρατικά καψόνια που είχαν ως στόχο να κάμψουν τις αντοχές της οικογένειας.
ΙΙΙ. Υπαγωγή
Η εγκαλουμένη στο υποβληθέν υπόμνημά της ισχυρίστηκε ότι πηγή των μεταδιδόμενων πληροφοριών και ειδήσεων ήταν το Αθηναϊκό Πρακτορείο και η επίσημη ανακοίνωση του Υπουργείου Εξωτερικών, που καταδίκασε την θανάτωση του Κ. Κατσίφα από την επίλεκτη ομάδα «ΡΕΝΕΑ», και ότι το εν λόγω θέμα μεταδόθηκε γιατί είχε επίκαιρο χαρακτήρα και παρουσίαζε έντονο ενδιαφέρον για το κοινωνικό σύνολο.
Από τα προαναφερόμενα πραγματικά περιστατικά προκύπτει ότι κατά τη μετάδοση των δύο κεντρικών δελτίων ειδήσεων του σταθμού προβλήθηκαν οι απόψεις όλων των μερών για το επίμαχο ζήτημα, με αποτέλεσμα να υπάρξει πλήρης και πολυμερής ενημέρωση του κοινού γι’ αυτό. Επίσης, η παρουσίαση των γεγονότων δεν ήταν ανακριβής, στηρίχθηκε δε σε έγκυρες και αξιόπιστες πηγές, ενώ διατηρήθηκαν επιφυλάξεις ως προς την έρευνα και τα αίτια του θανάτου του Κ. Κατσίφα, οι οποίες διατυπώθηκαν με τη μορφή ερωτημάτων, δεδομένου ότι τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή οι πληροφορίες ήταν συγκεχυμένες και πολλά στοιχεία παρέμεναν αδιευκρίνιστα.
Ως προς τη μαρτυρία της μητέρας του θανόντος που προβλήθηκε από τον σταθμό στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων της 29.10.2018, επισημαίνεται ότι εκείνη μίλησε μεν στην κάμερα για το περιστατικό όντας σε κατάσταση οδύνης, αλλά οι συντελεστές του σταθμού δεν την πίεσαν, ούτε την έφεραν σε δύσκολη θέση, με αποτέλεσμα να μην προβούν σε αδιάκριτη παρέμβαση σε προσωπικό πόνο ή πένθος κατά τη συνομιλία μαζί της.
Συνεπώς, κατά ομόφωνη κρίση της Ολομέλειας, η εγκαλουμένη δεν τέλεσε τις διοικητικές παραβάσεις της ανακριβούς και μονομερούς μετάδοσης γεγονότων και ειδήσεων, ούτε της αδιάκριτης παρέμβασης σε προσωπικό πόνο και πένθος, που της αποδόθηκαν.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Η ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΕΣΡ
Δέχεται ομόφωνα ότι η εγκαλουμένη δεν παραβίασε τη ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία κατά τα αναφερόμενα στο σκεπτικό.
Κρίθηκε και αποφασίστηκε την 31η Μαΐου 2021 και δημοσιεύτηκε την 8η Σεπτεμβρίου 2021.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Ε.Σ.Ρ. H ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΥΤΡΟΜΑΝΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΑΡΑΖΙΔΟΥ
Πληροφορίες: www.esr.gr
Παρατηρήσεις: Απόφαση 51/2021 - Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ) - 8 Σεπτεμβρίου 2021
