Διαβάστε ακολούθως την Απόφαση 131/2020 της Ανεξάρτητης Αρχής:
Η Ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου, συνήλθε στον συνήθη γι’ αυτό τόπο την 20.10.2020 και ώρα 11:00, προκειμένου να συζητήσει επί της κατωτέρω υποθέσεως. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο και (με τηλεδιάσκεψη μέσω «epresence.gov.gr») τα μέλη Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου, Γιώργιο Πλειό και Γεώργιο Σαρειδάκη. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ.
Αντικείμενο της συζήτησης ήταν η ενδεχόμενη παραβίαση της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας από τον τηλεοπτικό σταθμό με τον διακριτικό τίτλο MAD TV, ιδιοκτησίας της εταιρείας με την επωνυμία SOLAR ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΠΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΨΥΧΑΓΩΓΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Α.Ε. - MAD TV (Π.Ε.), αναφορικά με διατάξεις περί προστασίας ανηλίκων, σήμανσης εκπομπών και ποιοτικής στάθμης προγράμματος κατά τη μετάδοση του βίντεο κλιπ του μουσικού τραγουδιού με τίτλο «NO LIMIT» την 22.2.2018 μεταξύ 11.25 και 11.32. Η υπόθεση εξετάζεται ύστερα από την με αριθμό πρωτοκόλλου ΕΣΡ 976/23.2.2018 καταγγελία.
Για τον έλεγχο σχηματίστηκε φάκελος με αριθμό 158/24.4.2018, ο οποίος ανατέθηκε στη διοικητική υπάλληλο Ειρήνη Κεραμήτσου και στην ειδική επιστήμονα - νομικό Όλγα Γαρουφαλιά. Στη συνέχεια, η διοικητική υπάλληλος Ειρήνη Κεραμήτσου υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 374/ΕΣ/16.5.2018 έκθεση καταγραφής των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης και η ειδική επιστήμων - νομικός Όλγα Γαρουφαλιά υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 516/ΕΣ/2.7.2018 νομική της εισήγηση.
Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης, για λογαριασμό της λειτουργούσης τον σταθμό ως άνω εταιρείας παρέστη ο υπεύθυνος προγράμματος του σταθμού Νικόλαος Μυλωνάς. Ερωτηθείς από τον Πρόεδρο δήλωσε ότι γνωρίζει το περιεχόμενο του φακέλου, έλαβε δε τον λόγο και ανέπτυξε τους ισχυρισμούς του και η συζήτηση κηρύχθηκε περαιωμένη. O σταθμός κατέθεσε στη Γραμματεία την 20.10.2020 το με αριθμό πρωτοκόλλου 4583/20.10.2020 υπόμνημα.
Την 16.11.2020 και ώρα 10.30 η Ολομέλεια συνήλθε σε διάσκεψη επί της υποθέσεως, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο και (με τηλεδιάσκεψη μέσω «epresence.gov.gr») τα μέλη Καλλιόπη Διαμαντάκου Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου και Γεώργιο Σαρειδάκη. Απόν το μέλος Γεώργιος Πλειός, ο οποίος είχε κληθεί νομίμως. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ. Παρέστη επίσης και η ανωτέρω εισηγήτρια, η οποία ανέπτυξε το θέμα προφορικώς και αποχώρησε. Η Ολομέλεια, αφού παρακολούθησε την επίμαχη ροή προγράμματος και μελέτησε το σύνολο των στοιχείων του φακέλου:
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕ ΩΣ ΕΞΗΣ:
Α. Νομικό μέρος
1. Το ΕΣΡ είναι η αρμόδια κατά το Σύνταγμα Αρχή (άρθρο 15 παρ. 2) για την άσκηση του άμεσου ελέγχου του κράτους επί της ραδιοφωνίας και της τηλεοράσεως και την επιβολή των προβλεπόμενων διοικητικών κυρώσεων.
2. Τα άρθρα 15 παρ. 2 και 21 παρ. 1 του Συντάγματος θεσπίζουν υποχρέωση προστασίας της παιδικής ηλικίας και της νεότητας.
3. Σε εφαρμογή των πιο πάνω διατάξεων θεσπίζεται υποχρέωση των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών, κατά τη μετάδοση των εκπομπών τους, προστασίας των ανηλίκων: ι) στο άρθρο 26 παρ. 4 του Π.Δ. 109/2010, σύμφωνα με το οποίο «οι τηλεοπτικοί οργανισμοί ελεύθερης λήψης οφείλουν να μη μεταδίδουν προγράμματα τα οποία ενδέχεται να βλάψουν σοβαρά τη σωματική, πνευματική ή ηθική ανάπτυξη των ανηλίκων και ιδίως προγράμματα που περιέχουν πορνογραφικές σκηνές ή σκηνές υπερβολικής βίας», ιι) στο άρθρο 9 παρ. 1 και 3 του Κανονισμού 2/1991 του ΕΣΡ, σύμφωνα με το οποίο «η παρουσίαση οποιασδήποτε μη ειδησεογραφικής εκπομπής πρέπει να σταθμίζει την αρνητική επιρροή που μπορεί η εκπομπή να ασκήσει στους ανηλίκους αν προβληθεί σε χρόνο που συνηθίζουν να παρακολουθούν ανήλικοι» και «οι εκπομπές δεν πρέπει να περιλαμβάνουν προγράμματα τα οποία ενδέχεται να βλάψουν σοβαρά τη σωματική, πνευματική ή ηθική ανάπτυξη των ανηλίκων και ειδικότερα προγράμματα που περιέχουν πορνογραφικές σκηνές ή σκηνές άσκοπης βίας. Η διάταξη αυτή ισχύει και για τα προγράμματα που ενδέχεται να βλάψουν τη σωματική, πνευματική ή ηθική ανάπτυξη των ανηλίκων, εκτός αν εξασφαλίζεται με επιλογή της κατάλληλης ώρας εκπομπής ή με άλλα τεχνικής φύσεως μέσα ότι στην περιοχή μεταδόσεως οι ανήλικοι δεν παρακολουθούν κατά κανόνα τις εκπομπές αυτές», ιιι) στα άρθρα 26 παρ. 5 εδ. α του Π.Δ. 109/2010 και 1 της ΥΑ 6138/Ε/17.3.2000 (η οποία εξακολουθεί να ισχύει και να εφαρμόζεται μέχρι σήμερα, λόγω μη έκδοσης της προβλεπόμενης στο άρθρο 26 παρ. 7 του Π.Δ. 109/2010 νέας Υπουργικής Απόφασης, βλ. και ΣτΕ 904 και 905/2018, 4238/2015), σύμφωνα με τα οποία «όλα τα τηλεοπτικά προγράμματα (εκτός των διαφημιστικών μηνυμάτων και των μηνυμάτων τηλεπώλησης) κατατάσσονται σε κατηγορίες ανάλογα με το βαθμό της δυσμενούς επίδρασης που μπορεί να έχει το περιεχόμενό τους στην προσωπικότητα και στην εν γένει ηθική και πνευματική ανάπτυξη των ανηλίκων».
4. Η υποχρέωση των τηλεοπτικών σταθμών επιλογής της προσήκουσας σήμανσης των μεταδιδόμενων από αυτούς εκπομπών προκύπτει και από το άρθρο 26 παρ. 7 εδ. γ του Π.Δ. 109/2010, σύμφωνα με το οποίο «η σήμανση κάθε προγράμματος συναρτάται άμεσα με το περιεχόμενό του και την ώρα μετάδοσής του».
5. Το ΕΣΡ είναι αρμόδιο για τον έλεγχο της προσήκουσας σήμανσης των τηλεοπτικών εκπομπών, πράγμα που έγινε δεκτό με την υπ’ αριθμ. 4000/2013 απόφαση του ΣτΕ, με την οποία κρίθηκε ότι «το ΕΣΡ είναι αρμόδιο να ελέγχει αν η κατάταξη των τηλεοπτικών προγραμμάτων στις προβλεπόμενες από την υπ'αριθμ. 6138/2000 κοινή υπουργική απόφαση κατηγορίες, ... είναι η προσήκουσα, εν όψει του περιεχομένου τους, σε αρνητική δε περίπτωση να επιβάλλει στους τηλεοπτικούς σταθμούς τις προβλεπόμενες από το νόμο διοικητικές κυρώσεις».
6. Η υποχρέωση των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών εξασφάλισης της ποιοτικής στάθμης των εκπομπών θεσπίζεται στα άρθρα: ι) 15 παρ. 2 του Συντάγματος, το οποίο ορίζει: «Η ραδιοφωνία και η τηλεόραση υπάγονται στον άμεσο έλεγχο του Κράτους. Ο άμεσος έλεγχος του Κράτους ... έχει ως σκοπό ... την εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης και η πολιτιστική ανάπτυξη της Χώρας, καθώς και το σεβασμό της αξίας του ανθρώπου και την προστασία της παιδικής ηλικίας και της νεότητας», β) 1 παρ. 1 του Ν. 3592/2007, το οποίο ορίζει: «Σκοπός των διατάξεων
του παρόντος νόμου είναι η ποιοτική στάθμη των προγραμμάτων», γ) 1 παρ. 1
εδ. γ του Ν. 2328/1995, το οποίο ορίζει: «Οι σταθμοί στους οποίους χορηγούνται οι άδειες υποχρεούνται να μεριμνούν για την ποιότητα του προγράμματος» και δ) 2 παρ. 1 του Κανονισμού 2/1991 του ΕΣΡ, το οποίο ορίζει: «Οι ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές πρέπει να εξασφαλίζουν την ποιοτική στάθμη που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοτηλεοράσεως και η πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας».
7. Η προστασία της παιδικής ηλικίας έχει αναχθεί σε αντικείμενο ιδιαίτερης μέριμνας του συντακτικού νομοθέτη, ο οποίος με το άρθρο 21 την έθεσε «υπό την προστασία του κράτους» (παρ. 1), το οποίο σύμφωνα με τις ίδιες διατάξεις υποχρεούται να λαμβάνει «ειδικά μέτρα για την προστασία της νεότητας (παρ. 4)». Οι διατάξεις που αφορούν την προστασία της παιδικής ηλικίας είναι αναγκαστικού δικαίου (δημόσιας τάξης) (ΣτΕ 2572/2015).
8. Η θέσπιση από τον Εθνικό νομοθέτη ειδικών ρυθμίσεων για τα ανήλικα πρόσωπα έχει ως προφανή βάση το δεδομένο της κοινής πείρας ότι αυτά αποτελούν μια ευάλωτη και ευαίσθητη κοινωνική ομάδα που λόγω της συναισθηματικής και ψυχικής ανωριμότητάς τους, της έλλειψης εμπειριών και της μη ανεπτυγμένης κρίσης, είναι περισσότερο επιρρεπή σε άκριτη υιοθέτηση και μίμηση αλλότριων συμπεριφορών, ιδίως συμπεριφορών που προβάλλονται από τηλεοράσεως και εκλαμβάνονται (από τους ανήλικους) ως κανονικές και συνήθεις (πρβλ. και ΣτΕ 3634/2015).
9. Σύμφωνα με το άρθρο 15 παρ. 2 του Συντάγματος, η ραδιοφωνία και η τηλεόραση επιτελούν κοινωνική αποστολή και προς το σκοπό της πολιτιστικής ανάπτυξης της χώρας οφείλουν να σέβονται την αξία του ανθρώπου και να προστατεύουν την παιδική ηλικία και τη νεότητα, καθώς και να εξασφαλίζουν την ποιοτική στάθμη των προγραμμάτων
10. Οι πάσης φύσεως εκπομπές που προβάλλονται από τους ραδιοτηλεοπτικούς φορείς οφείλουν να έχουν την συνταγματικώς επιβαλλόμενη ποιοτική στάθμη. Το περιεχόμενο δε της αόριστης νομικής έννοιας της «ποιότητας» εξειδικεύεται με βάση τους κανόνες της λογικής και τα δεδομένα της κοινής πείρας σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο, η δε διαπίστωση από το ΕΣΡ της συνδρομής των προϋποθέσεων εφαρμογής της ελέγχεται δικαστικώς (όλως ενδεικτικώς, ΣτΕ 3487/2017, 3815/2014, ΣτΕ 4532/2014, 335/2013 και 4043/2012).
11. Οι περιορισμοί του άρθρου 15 παρ. 2 του Συντάγματος εφαρμόζονται σε κάθε είδους προγράμματα, και άρα και στα ψυχαγωγικά - διαγωνιστικά, δεδομένου ότι η ψυχαγωγία δεν είναι, άνευ ετέρου, συνυφασμένη με τη χρήση εκφραστικών μέσων χαμηλής ποιότητας (ΣτΕ 509/2018, 3232/2017, 2878/2016, 3946/2014, 4815/2014, 1363/2013). Επιπλέον, τα προγράμματα που αποτελούν μορφή καλλιτεχνικής δημιουργίας, και διέπονται από την ελευθερία της τέχνης (άρθρο 16 παρ. 1 του Συντάγματος) υπόκεινται και αυτά στους περιορισμούς του άρθρου 15 παρ. 2 (ΣτΕ 910/2018, 3232/2017, 720/2018, 721/2018, 3203/2014, 1667/2015, 1176/2015, 368/2015), στους οποίους συμπεριλαμβάνεται και η εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων. Συνεπώς, κατά τη μετάδοση μέσω του ραδιοφώνου ή της τηλεόρασης έργων τέχνης, τα έργα αυτά πρέπει καταρχήν να επιδιώκεται να έχουν όσο το δυνατόν υψηλότερη ποιοτική στάθμη, έτσι ώστε να συντελούν στην πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας και όχι στην υποβάθμισή της (πρβλ. ΣτΕ 3490/2006).
12. Τέλος, κατά τα στοιχεία β και ε της παραγράφου 1 του άρθρου 4 του Ν. 2863/2000, το ΕΣΡ ελέγχει την τήρηση των όρων που προβλέπονται στην εκάστοτε ισχύουσα ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία και επιβάλλει τις από το άρθρο 4 του Ν. 2328/1995 προβλεπόμενες κυρώσεις σε περιπτώσεις παραβάσεων.
ΙΙ. Πραγματικό μέρος
Από τα έγγραφα του φακέλου, την παρακολούθηση της επίμαχης ροής προγράμματος που είχε αποστείλει ο σταθμός στο ΕΣΡ, και τους ισχυρισμούς της εγκαλουμένης (προβληθέντες προφορικώς και εγγράφως), προκύπτουν τα εξής:
Την 22.2.2018 μεταξύ 11.25 και 11.32 μεταδόθηκε από τον τηλεοπτικό σταθμό «MAD TV» το βίντεο κλιπ του μουσικού τραγουδιού με τίτλο «NO LIMIT», το οποίο δεν έφερε καμία σήμανση καταλληλότητας. Το βίντεο κλιπ προέβαλε στην αρχή έναν νέο άντρα να κάθεται πάνω σε έναν σωρό από χρήματα και να κρατάει μία δεσμίδα από χαρτονομίσματα. Έπειτα, εμφανίζονταν πολλές γυναίκες, ελαφρά ντυμένες, με εσώρουχα που αποκάλυπταν τους γλουτούς τους, οι οποίες κινούνταν ρυθμικά με έντονα σεξουαλικό τρόπο και στέκονταν σε διάφορες προκλητικές στάσεις, ενώ οι λήψεις ήταν κοντινές. Το ρεφρέν του τραγουδιού περιελάμβανε πολλές χυδαίες λέξεις της καθομιλουμένης με έντονα σεξουαλικό περιεχόμενο και παρόλο που αυτές ήταν στα αγγλικά, είναι πολύ γνωστές στο ευρύ ελληνικό κοινό, ακόμα και στα ανήλικα παιδιά, οπότε η σημασία τους μπορούσε να γίνει αντιληπτή από ανήλικους τηλεθεατές.
ΙΙΙ. Υπαγωγή
Η εγκαλουμένη στο υποβληθέν υπόμνημά της απολογήθηκε για το «ατυχές περιστατικό» και ομολόγησε ότι το συγκεκριμένο βίντεο κλιπ «δεν άρμοζε στην ποιοτική μετάδοση βίντεο κλιπ που θέλει να υπάρχει στον τηλεοπτικό της σταθμό», ότι το επίμαχο βίντεο κλιπ «εντάχθηκε ατυχώς στη συγκεκριμένη ζώνη του τηλεοπτικού της σταθμού, χωρίς να έχει ελεγχθεί πριν τη μετάδοσή του από τον υπεύθυνο εκείνη την εποχή για τον συγκεκριμένο έλεγχο» και δήλωσε ότι «μετά τη μετάδοση αυτού εντόπισαν το σχετικό λάθος και προχώρησαν στην άμεση απόσυρση του συγκεκριμένου βίντεο κλιπ και έκτοτε άλλαξαν τη στρατηγική τους και απέκλεισαν τη μετάδοση βίντεο κλιπ ακόμα και στις λίστες επιτυχιών αν δεν έχουν ελεγχθεί και περάσει στην κανονική ροή του προγράμματός της».
Κρίθηκε ομόφωνα από την Ολομέλεια ότι ετελέσθησαν (εκ προθέσεως) από την εγκαλούμενη εταιρεία οι διοικητικές παραβάσεις της παράλειψης σήμανσης εκπομπής, της μη προστασίας των ανηλίκων και της μη εξασφάλισης της ποιοτικής στάθμης του συγκεκριμένου προγράμματος (τραγουδιού). Περαιτέρω, και ενόψει του ότι επρόκειτο για μεμονωμένο περιστατικό και των περιγραφεισών συνθηκών υπό τις οποίες τελέσθηκε η παράβαση, κρίθηκε ότι επιβλητέα διοικητική κύρωση είναι εκείνη της «συστάσεως».
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Η Ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης δέχεται ομόφωνα ότι η εγκαλουμένη παραβίασε - εκ προθέσεως - τη ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία ως προς την προβολή προγράμματος, το οποίο δεν είχε σήμανση, μπορούσε να επιδράσει
αρνητικά στην ανάπτυξη της προσωπικότητας ανηλίκων και ήταν χαμηλής ποιοτικής στάθμης κατά τα αναφερόμενα στο σκεπτικό.
Επιβάλλει στην εταιρεία με την επωνυμία SOLAR ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΠΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΨΥΧΑΓΩΓΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Α.Ε. - MAD TV (Π.Ε.), ιδιοκτήτρια του τηλεοπτικού σταθμού MAD TV τη διοικητική κύρωση της σύστασης να μην προβάλλει στο μέλλον προγράμματα όμοια με το ανωτέρω.
Κρίθηκε και αποφασίστηκε την 16η Νοεμβρίου 2020 και δημοσιεύτηκε την 20η Ιανουαρίου 2021.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Ε.Σ.Ρ. Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΥΤΡΟΜΑΝΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΑΡΑΖΙΔΟΥ
Πληροφορίες: www.esr.gr
Παρατηρήσεις: Απόφαση 131/2020 - Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ) - 20η Ιανουαρίου 2021
