Διαβάστε ακολούθως την Απόφαση 129/2023 της Ανεξάρτητης Αρχής:
Η Ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου, συνήλθε σε συνεδρίαση στον συνήθη γι’ αυτό τόπο την 4.4.2023 και ώρα 10:30 προκειμένου να συζητήσει επί της κατωτέρω υποθέσεως. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη-Δρίλια, αντιπρόεδρο, και (με τηλεδιάσκεψη μέσω της πλατφόρμας epresence.gov.gr) τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου, Γεώργιο Πλειό, Γεώργιο Σαρειδάκη και Σωκράτη Τσιχλιά. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ.
Αντικείμενο της συζήτησης ήταν η ενδεχόμενη παραβίαση από τον τηλεοπτικό σταθμό με τον διακριτικό τίτλο «ΣΚΑΪ», ιδιοκτησίας της εταιρείας με την επωνυμία «ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΝΤΟΤ ΚΟΜ ΑΝΩΝΥΜΗ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ», της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας αναφορικά με: (α) την προστασία της μνήμης νεκρού (σε σχέση με την αξία του ανθρώπου και την προσωπικότητα), (β) τη δημοσιοποίηση στοιχείων της μυστικής ποινικής προδικασίας (που θίγουν το τεκμήριο αθωότητας των κατηγορουμένων), (γ) την υποβάθμιση της ποιότητας του προγράμματος και (δ) την προστασία ανηλίκων τηλεθεατών, κατά τη διάρκεια της εκπομπής με τίτλο «Μαζί σου» που μεταδόθηκε στις 7, 11 και 12.12.2018, από ώρα 11.30 έως 14.00.
Για τον έλεγχο σχηματίστηκε ο φάκελος με αριθμό 408/18.12.2018, ο οποίος ανατέθηκε στη διοικητική υπάλληλο Μαρία Κοντογιάννη και στην ειδική επιστήμονα - νομικό Ρέα Λαμπροπούλου. Η Διοικητική Υπάλληλος υπέβαλε στο ΕΣΡ τις με αριθμό πρωτοκόλλου 367/ΕΣ/2.4.2019, 352/ΕΣ/29.3.2019 και 349/ΕΣ/21.3.2019 εκθέσεις καταγραφής των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης. Στην συνέχεια, η Ειδική Επιστήμονας υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 825/ΕΣ/8.10.2020 νομική της εισήγηση.
Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης, για λογαριασμό της λειτουργούσης τον σταθμό ως άνω εταιρείας, παρέστησαν οι πληρεξούσιοι δικηγόροι της Ευστάθιος Γ εωργόπουλος και Μαρία Κωστοπούλου.
Ερωτηθέντες από τον Πρόεδρο, οι Δικηγόροι δήλωσαν ότι γνωρίζουν το περιεχόμενο του φακέλου, έλαβαν δε τον λόγο και ανέπτυξαν τους ισχυρισμούς τους. Ζήτησαν στη συνέχεια -και η Ολομέλεια δέχτηκε- να τους παρασχεθεί προθεσμία για την κατάθεση εγγράφου υπομνήματος μέχρι και την 2.5.2023, ώρα 14.00, και η συζήτηση κηρύχθηκε περαιωμένη. O σταθμός κατέθεσε στη Γραμματεία το με αριθμό πρωτοκόλλου 2253/2.5.2023 υπόμνημα.
Την 11.7.2023 και ώρα 11.00 η Ολομέλεια συνήλθε σε διάσκεψη επί της υποθέσεως, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη-Δρίλια, αντιπρόεδρο και (με τηλεδιάσκεψη μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας «epresence.gov.gr») τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Νικόλαο Κιάο, Γεώργιο Σαρειδάκη και Σωκράτη Τσιχλιά. Απόντα τα μέλη Βασίλειος Καραποστόλης, Ευαγγελία Μήτρου και Γεώργιος Πλειός, οι οποίοι είχαν κληθεί νομίμως. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ.
Παρέστη επίσης και η ανωτέρω εισηγήτρια, η οποία ανέπτυξε το ζήτημα προφορικώς και αποχώρησε. Η Ολομέλεια, αφού άκουσε την επίμαχη ροή προγράμματος και μελέτησε το σύνολο των στοιχείων του φακέλου:
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕ ΩΣ ΕΞΗΣ:
Ι. Νομικό Μέρος
1. Το ΕΣΡ είναι η αρμόδια κατά το Σύνταγμα Ανεξάρτητη Αρχή (άρθρο 15 παρ. 2) για την άσκηση του άμεσου ελέγχου του κράτους επί της ραδιοφωνίας και της τηλεοράσεως και την επιβολή των προβλεπόμενων διοικητικών κυρώσεων σε περιπτώσεις παραβάσεων. «Ο άμεσος έλεγχος του κράτους... έχει ως σκοπό... την εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης και η πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας, καθώς και το σεβασμό της αξίας του ανθρώπου και την προστασία της παιδικής ηλικίας και νεότητας».
2. Σύμφωνα με το άρθρο 2 παρ. 1 του Συντάγματος «ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας».
3. Κατά το άρθρο 106 παρ. 2 του Συντάγματος «η ιδιωτική οικονομική πρωτοβουλία δεν επιτρέπεται να αναπτύσσεται σε βάρος της ελευθερίας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ή προς βλάβη της εθνικής οικονομίας».
4. Κατά το άρθρο 21 παρ. 1 του Συντάγματος: «Η οικογένεια, ως θεμέλιο της συντήρησης και προαγωγής του Έθνους, καθώς και ο γάμος, η μητρότητα και η παιδική ηλικία τελούν υπό την προστασία του κράτους».
5. Κατά το άρθρο 1 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης(που έχει νομική ισχύ επί τη βάσει της Συνθήκης της Λισαβόνας, άρ. 6 της ΣΕΕ): «Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια είναι απαραβίαστη. Πρέπει να είναι σεβαστή και να προστατεύεται». Το άρθρο 24 παρ. 1 εδ. δ' του ως άνω Χάρτη ορίζει ότι «σε όλες τις πράξεις που αφορούν τα παιδιά, είτε επιχειρούνται από δημόσιες αρχές είτε από ιδιωτικούς οργανισμούς, πρωταρχική σημασία πρέπει να δίνεται στο υπέρτατο συμφέρον του παιδιού».
6. Το Διεθνές Σύμφωνο για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα του 1966 (Ν. 2462/1997), στον πρόλογο του αναφέρεται στην «αναγνώριση της εγγενούς αξιοπρέπειας και των ίσων και αναφαίρετων δικαιωμάτων όλων των μελών της ανθρώπινης κοινωνίας». Το άρθρο 24 παρ. 1 του αυτού νόμου ορίζει ότι «κάθε παιδί, χωρίς διάκριση λόγω φυλής, χρώματος, γένους, γλώσσας, θρησκείας, εθνικής ή κοινωνικής προέλευσης, περιουσίας ή γέννησης, έχει δικαίωμα, έναντι της οικογένειας του, της κοινωνίας και του κράτους στα μέτρα προστασίας που απαιτεί η θέση του ως ανηλίκου».
7. Ο Ν. 2328/1995 στο άρθρο 1 παρ. 1 εδ. γ' ορίζει ότι «οι σταθμοί στους οποίους χορηγούνται οι άδειες υποχρεούνται να μεριμνούν για την ποιότητα του προγράμματος...». Κατά το άρθρο 3 παρ. 1 περ. β' του αυτού ως άνω νόμου «οι κάθε είδους εκπομπές (συμπεριλαμβανομένων και των διαφημίσεων) που μεταδίδουν οι ραδιοφωνικοί και τηλεοπτικοί σταθμοί πρέπει να σέβονται την προσωπικότητα, την τιμή, την υπόληψη, τον ιδιωτικό και οικογενειακό βίο, την επαγγελματική, κοινωνική, επιστημονική, καλλιτεχνική, πολιτική ή άλλη συναφή δραστηριότητα κάθε προσώπου η εικόνα του οποίου εμφανίζεται στην οθόνη ή το όνομα του οποίου ή στοιχεία επαρκή για τον προσδιορισμό του οποίου μεταδίδονται».
8. Κατά το Ν. 3592/2007 άρθρο 1 παρ. 8: «Η παροχή ραδιοτηλεοπτικών υπηρεσιών και η εκπομπή ραδιοτηλεοπτικών προγραμμάτων εξυπηρετούν την κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και τηλεόρασης, την πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας και ιδίως το σεβασμό της αξίας του ανθρώπου κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 15 του Συντάγματος». Στο άρθρο 1 παρ. 1 του αυτού νόμου ορίζεται ότι σκοπός των διατάξεων του παρόντος νόμου είναι... η ποιοτική στάθμη των προγραμμάτων...
9. Κατά το Π.Δ. 109/2010 άρθρο 7 παρ. 2: «Τα κάθε είδους προγράμματα, συμπεριλαμβανομένων και των οπτικοακουστικών εμπορικών ανακοινώσεων, που μεταδίδονται από δημόσιους ή ιδιωτικούς τηλεοπτικούς οργανισμούς, οφείλουν να σέβονται την προσωπικότητα, την τιμή, την υπόληψη, τον ιδιωτικό και οικογενειακό βίο, την επαγγελματική, κοινωνική, επιστημονική, καλλιτεχνική, πολιτική ή άλλη νόμιμη δραστηριότητα κάθε προσώπου του οποίου η εικόνα εμφανίζεται στην οθόνη ή αναφέρεται το όνομα ή στοιχεία επαρκή για τον προσδιορισμό του». Το άρθρο 26 παρ. 4 του αυτού προεδρικού διατάγματος ορίζει ότι «οι τηλεοπτικοί οργανισμοί ελεύθερης λήψης οφείλουν να μη μεταδίδουν προγράμματα τα οποία ενδέχεται να βλάψουν σοβαρά τη σωματική, πνευματική ή ηθική ανάπτυξη των ανηλίκων και ιδίως. σκηνές υπερβολικής βίας, καθώς και να μη μεταδίδουν σκηνές φυσικής ή λεκτικής βίας στα ειδησεογραφικά τους προγράμματα, χωρίς αυτό να είναι αναγκαίο για την πληροφόρηση του κοινού για ορισμένο γεγονός».
10. Σύμφωνα με το άρθρο 3 παρ. 1 του Ν. 4173/2013(που τροποποιήθηκε με το Ν. 4324/29.4.2015 που επανιδρύει την ΕΡΤ και ισχύει και για την ιδιωτική τηλεόραση κατ' εφαρμογή του άρθρου 3 παρ. 1α του Ν. 2328/1995) «οι ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές της ΕΡΤ Α.Ε. καθώς και το περιεχόμενο των διαδικτυακών ιστοτόπων της, εμπνέονται από τα ιδανικά της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της αξίας του ανθρώπου, της προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου ως ατόμου και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου, της εθνικής ανεξαρτησίας, της ειρήνης και της συνεργασίας των λαών». Στο άρθρο 2 παρ. 3 εδ. β' του ως άνω νόμου ορίζεται ότι «οι οπτικοακουστικές υπηρεσίες που παρέχει η Ε.Ρ.Τ. Α.Ε. πρέπει να ανταποκρίνονται στην ποιοτική στάθμη που επιβάλλουν η κοινωνική αποστολή και η πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας και να σέβονται ιδίως την αξία του ανθρώπου και την προστασία της παιδικής ηλικίας και της νεότητας».
11. Ο Ν. 2101/1992, που κυρώνει τη «Διεθνή Σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού» ορίζει στο άρθρο 3 παρ. 1 : «Σε όλες τις αποφάσεις που αφορούν τα παιδιά, είτε αυτές λαμβάνονται από δημόσιους ή ιδιωτικούς οργανισμούς κοινωνικής προστασίας, είτε από τα δικαστήρια, τις διοικητικές αρχές ή από τα νομοθετικά όργανα, πρέπει να λαμβάνεται πρωτίστως υπόψη το συμφέρον του παιδιού». Στο άρθρο 17 (που αφορά στα μέσα μαζικής ενημέρωσης) ορίζεται: «Τα συμβαλλόμενα κράτη ευνοούν την επεξεργασία κατάλληλων κατευθυντήριων αρχών που να προορίζονται για την προστασία του παιδιού από την ενημέρωση και το υλικό που βλάπτουν την ευημερία του».
12. Κατά το Π.Δ. 77/2003 άρθρο 9 παρ. 2 εδ. α' και β' (το οποίο εφαρμόζεται στην προκειμένη περίπτωση, γιατί η ενασχόληση της εκπομπής με το υπό έλεγχο θέμα έφερε ενημερωτικό χαρακτήρα): «Τα πρόσωπα που συμμετέχουν ή αναφέρονται στις εκπομπές πρέπει να απολαμβάνουν δίκαιης, ορθής και αξιοπρεπούς συμπεριφοράς. Ειδικότερα δεν επιτρέπεται η προσβολή της προσωπικότητας, της τιμής και της αξιοπρέπειάς τους». Στο άρθρο 2 παρ. 1 του αυτού προεδρικού διατάγματος ορίζεται: «Οι ειδησεογραφικές και άλλες δημοσιογραφικές και πολιτικές εκπομπές πρέπει να εξασφαλίζουν την ποιοτική στάθμη που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης καθώς και η πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας».
13. Σύμφωνα με το άρθρο 11 παρ. 1 του Π.Δ. 77/2003: «Η αρχή ότι ο κατηγορούμενος τεκμαίρεται αθώος μέχρι την αμετάκλητη καταδίκη του γίνεται σεβαστή και συνεπώς δεν προεξοφλείται το αποτέλεσμα της δίκης ούτε οι κατηγορούμενοι αναφέρονται, άμεσα ή έμμεσα, ως ένοχοι. Ο φερόμενος ως δράστης δεν πρέπει να αναφέρεται με απαξιωτικούς για το πρόσωπό του χαρακτηρισμούς, ούτε να γίνεται αναφορά σε αυτόν με μοναδικό προσδιορισμό την εθνοτική του καταγωγή ή το θρήσκευμά του».
14. Σύμφωνα με το άρθρο 6 παρ. 2 της ΕΣΔΑ (Ν.Δ. 53/1974): «Παν πρόσωπον κατηγορούμενον επί αδικήματι τεκμαίρεται ότι είναι αθώον μέχρι της νομίμου αποδείξεως της ενοχής του». Η παρ. 1 εδ. α' του αυτού άρθρου ορίζει: «Παν πρόσωπον έχει δικαίωμα όπως η υπόθεσις του δικασθή δικαίως, δημοσία και εντός λογικής προθεσμίας, υπό ανεξαρτήτου και αμερολήπτου δικαστηρίου, νομίμως λειτουργούντος το οποίον θα αποφασίση είτε επί των αμφισβητήσεων επί των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων του αστικής φύσεως, είτε επί του βασίμου πάσης εναντίον του κατηγορίας ποινικής φύσεως».
15. Το άρθρο 14 παρ. 2 του Ν. 2462/1997 που επικυρώνει το Διεθνές Σύμφωνο για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα του 1966 ορίζει ότι κάθε πρόσωπο που κατηγορείται για ποινικό αδίκημα τεκμαίρεται ότι είναι αθώο εωσότου η ενοχή του αποδειχθεί σύμφωνα με το νόμο, ενώ κατά την παράγ. 1 εδ. β' του άρθρου 14: «κάθε πρόσωπο έχει το δικαίωμα η υπόθεση του να δικαστεί δίκαια και δημόσια από αρμόδιο, ανεξάρτητο και αμερόληπτο δικαστήριο, που έχει συσταθεί με νόμο, το οποίο θα αποφασίσει για το βάσιμο κάθε κατηγορίας σχετικά με ποινικό αδίκημα...».
16. Κατά το άρθρο 48 παρ. 1 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (που έχει νομική ισχύ επί τη βάσει της Συνθήκης της Λισαβόνας, άρ. 6 της ΣΕΕ): «Κάθε κατηγορούμενος τεκμαίρεται ότι είναι αθώος μέχρι αποδείξεως της ενοχής του σύμφωνα με το νόμο». Το άρθρο 47 εδ. β' του ως άνω Χάρτη ορίζει: «Κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα να δικαστεί η υπόθεση του δίκαια, δημόσια και εντός ευλόγου προθεσμίας, από ανεξάρτητο και αμερόληπτο δικαστήριο που έχει προηγουμένως συσταθεί νομίμως».
17. Το άρθρο 3 παρ. 2 εδ. α' του Ν. 4173/2013 για την ΕΡΤ ορίζει: «Οι ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές της ΕΡΤ Α.Ε. καθώς και το περιεχόμενο των διαδικτυακών ιστοτόπων της διέπονται, από το σεβασμό στην ιδιωτικότητα του ατόμου και την αρχή του τεκμηρίου της αθωότητας των πολιτών».
18. Κατά το άρθρο 11 παρ. 6 του Π.Δ. 77/2003: «Δεν δημοσιοποιούνται έγγραφα ή άλλα στοιχεία που γίνονται γνωστά στις αρμόδιες αρχές κατά το στάδιο της προκαταρκτικής εξέτασης, της έκτακτης προανάκρισης και γενικότερα της ποινικής προδικασίας».
19. Τέλος, κατά τα στοιχεία β' και ε' της παραγ. 1 του άρθρου 4 του Ν. 2863/2000, το Ε.Σ.Ρ ελέγχει την τήρηση των όρων που προβλέπονται στην εκάστοτε ισχύουσα ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία και επιβάλλει, σε περίπτωση παραβάσεων, τις από το άρθρο 4 του Ν. 2328/1995 προβλεπόμενες κυρώσεις.
Από το συνδυασμό των ως άνω διατάξεων συνάγονται τα ακόλουθα:
α) Η αρχή της αξίας του ανθρώπου καθίσταται, μέσω της αναγνώρισης της ως συνταγματικής αρχής και της δικαιοκρατικής της νοηματοδότησης, κανονιστική πηγή των δικαιωμάτων και ελευθεριών, υπό την έννοια ότι κάθε συνταγματικό δικαίωμα θεωρείται ότι αποτελεί ιδιαίτερη έκφανση και εκδήλωση της αξίας του ανθρώπου (Β. Τσεβρένης «Ανθρώπινη αξιοπρέπεια», 2012, σελ. 40-41, Sakkoulas-online.gr). Η διάταξη του άρθρου 2 παρ. 1 του Συντάγματος δεν θεσπίζει ατομικό δικαίωμα ούτε αποτελεί απλή διακήρυξη, αλλά κανόνα δικαίου συνταγματικού επιπέδου. Η διάταξη αυτή αποτελεί θεμελιώδη συνταγματικό κανόνα αντικειμενικού χαρακτήρα και άμεσης ισχύος (Α.Π. 40/1998) (Γ. Κασιμάτης «Η απόφαση 40/1998 της Ολομέλειας του Αρείου Πάγου. Οι βάσεις εφαρμογής της αρχής σεβασμού και προστασίας της αξίας του ανθρώπου και της εγγύησης της ιδιοκτησίας», Νομικό Βήμα, τεύχος 5, τόμος 47, Μάιος 1999). Η κατοχύρωση της αξίας του ανθρώπου είναι απαραβίαστη, δεν υπόκειται σε κανένα περιορισμό και σε καμία επιφύλαξη νόμου καθώς η διάταξη του άρθρου 2 παρ. 1 δεν υπόκειται σε αναθεώρηση ούτε ανήκει σε εκείνες των οποίων η ισχύς μπορεί να ανασταλεί κατά το άρθρο 48 παρ. 1. Η αξία του ανθρώπου αποτελεί το άκρο όριο οποιουδήποτε περιορισμού ατομικού δικαιώματος που επιτρέπει εκάστοτε το Σύνταγμα είτε αυτός αναφέρεται στο περιεχόμενο είτε στους φορείς του δικαιώματος (Π. Δαγτόγλου «Συνταγματικό Δίκαιο-Ατομικά δικαιώματα», 4η έκδοση, 2012, σελ. 1123, βλ. σχετικά Τ. Ηλιοπούλου-Στράγγα «Γενική θεωρία θεμελιωδών δικαιωμάτων», 2018, σελ. 195-199, Sakkoulas- online.gr). Για τη διάταξη του άρθρου 2 παρ. 1 του Συντάγματος σημειώνει ο Π. Παυλόπουλος «πρόκειται για θεμελιώδη διάταξη του Συντάγματος η οποία θέτοντας τον άνθρωπο στο επίκεντρο του ρυθμιστικού του πεδίου καθιερώνει τον εν γένει ανθρωποκεντρικό του χαρακτήρα..., όταν το άρθρο 2 παρ. 1 καθιερώνει την επιταγή του σεβασμού της αξίας του ανθρώπου επιβάλλει όχι μόνο την παθητική υπεράσπιση της αξίας του ανθρώπου αλλά a fortiori και τον ενεργό σεβασμό της στην πράξη, υπενθυμίζει την “πρωταρχική υποχρέωση της πολιτείας ”, η υποχρέωση δε αυτή απευθύνεται στο κράτος αλλά και σε κάθε μέλος του κοινωνικού συνόλου.,.Η ως άνω διάταξη καθιερώνει έναν πραγματικό “δείκτη πορείας” για την πολιτεία για τον τρόπο που οφείλει να δρα στο πλαίσιο της έννομης τάξης...» (Π. Παυλόπουλος «Η αξία του ανθρώπου ως θεμέλιο του ανθρωποκεντρικού χαρακτήρα του Συντάγματος. Οι θεσμικές επιπτώσεις στο πεδίο της βιοηθικής», ΕφημΔΔ 2/2019, σελ. 122-131, Sakkoulas-online.gr).
Η έννοια της αξίας του ανθρώπου περιλαμβάνει την ενυπάρχουσα στον κάθε άνθρωπο ουσία, αυτή που φέρει ως έλλογο ον με φυσική, ηθική και νομική υπόσταση (πρβλ. ΣτΕ 4782/2012, 714/2013, 3311/2013, 4157/2014, 4992/2014). Μέσω της γενικής ρήτρας του άρθρου 57 ΑΚ για την προστασία της προσωπικότητας, η συνταγματική αρχή του σεβασμού στην αξία του ανθρώπου τριτενεργεί στο πεδίο του ιδιωτικού δικαίου. Έτσι, κάθε πρόσωπο δικαιούται να απολαμβάνει τόσο από τους φορείς της κρατικής εξουσίας, όσο και από οποιονδήποτε τρίτο τη μεταχείριση που αρμόζει σε έλλογο και συνειδητό ον (Α. Μανιτάκης «Το υποκείμενο των συνταγματικών δικαιωμάτων», Α. Σάκκουλας, 1981, σημείωμα Χ. Τσίγκου για απόφ. ΣτΕ 2838/2014, ΔιΜΕΕ, 1/2015). Τα ραδιοτηλεοπτικά προγράμματα οφείλουν να τηρούν την αρχή της αξίας του ανθρώπου. Ενδεικτικά, σχετικές αποφάσεις με αναφορά στην αξία του ανθρώπου είναι οι ΣτΕ 4782/2012, 714/2013, 3311/2013, 4157/2014, 4992/2014 (Η ΣτΕ 4992/2014 ορίζει ότι η κατ' άρθρο 2 παρ. 1 του Συντάγματος προστασία της αξίας του ανθρώπου, ως θεμελιώδης κανόνας της συνταγματικής τάξεως, δεν εξαρτάται από την εναντίωση αυτού που υπέστη τη σχετική προσβολή, αλλά έχει επιτακτικό χαρακτήρα κατά την άσκηση του συνταγματικώς προβλεπομένου ελέγχου από το ΕΣΡ).
β) Η έννοια της προσωπικότητας ορίζεται ως ενότητα σωματικών, ηθικοψυχικών και πνευματικών στοιχείων, είναι έννοια δυναμική αφού διαμορφώνεται μέσω της ενεργούς συμμετοχής του ατόμου στην κοινωνία βίου, δράσεων, αξιών και ιδεών με τα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας και ότι έκφανση του δικαιώματος της προσωπικότητας αποτελούν η τιμή και υπόληψη κάθε ανθρώπου η οποία αντικατοπτρίζεται στην εκτίμηση και αξία που αποδίδεται σε αυτόν από τους συνανθρώπους του (ενδεικτικά ΑΠ 40/1998, ΑΠ 788/2000, ΠΠΡ Θ 7036/2002, ΑΠ 576/2006, ΑΠ 1095/2008, ΑΠ 311/2009, ΑΠ 967/2011, ΑΠ 899/2011, ΑΠ 271/2012, ΣτΕ 285/2012, ΣτΕ 2014/2012, ΣτΕ 334/2013, ΣτΕ 2387/2013, ΑΠ 471/2013, ΑΠ 571/2014, ΣτΕ 1244/2015, ΣτΕ 3926/2015, ΣτΕ 1173/2017, ΣτΕ 334/2017, ΣτΕ 1732/2017). Η προστασία της «εσωτερικής» τιμής θεωρείται ότι ενυπάρχει στον άνθρωπο και είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένη με την αξία του, τον καταλαμβάνει ως φορέα πνευματικών και ηθικών αξιών, την απολαμβάνει δε λόγω της συμμόρφωσης του με τις νομικές και ηθικές του υποχρεώσεις, ενώ η «εξωτερική» τιμή[υπόληψη] περιλαμβάνει την κοινωνική του καταξίωση, την αναγνώριση του και την καλή του φήμη που τα απολαμβάνει στην κοινωνία συνεπεία των ιδιοτήτων και ικανοτήτων του για την εκπλήρωση των ιδιαίτερων κοινωνικών του έργων ή του επαγγέλματος του. Τα όρια της ελευθερίας του Τύπου σταματούν εκεί όπου αρχίζει η απαραβίαστη σφαίρα της προσωπικότητας (τιμής και υπόληψης) της οποίας η καταβαράθρωση μπορεί να δηλώνεται με την ενσυνείδητη έκφραση περιφρόνησης.
Παρόλο που με το θάνατο του προσώπου λήγει η προσωπικότητα και αποσβέννυνται τα δικαιώματα που απορρέουν από αυτήν, παραμένει ο αναγκαίος σεβασμός στη μνήμη του κι η ύπαρξη ενός κύκλου προσώπων που τρέφουν αισθήματα αγάπης προς τον θανόντα.7 Κατά το άρθρο 57 εδ. β' του Α.Κ. ο σύζυγος, οι κατιόντες, οι ανιόντες, οι αδελφοί και οι κληρονόμοι από διαθήκη έχουν δικαίωμα προστασίας της μνήμης του νεκρού. Τα πρόσωπα αυτά, όταν θίγεται η προσωπικότητα τους από διασυρμό της μνήμης νεκρού, μπορούν να ζητήσουν εξ ιδίου δικαίου την παρεχόμενη προστασία. Κατά την απόφαση 6822/2008 ΜΠΡ Αθ. «προσβολή της μνήμης του νεκρού, ως συνέχεια της εν ζωή προσωπικότητας του ατόμου, μπορεί να συντελεστεί με κάθε τρόπο κατά τον οποίο είναι δυνατή προσβολή και επί ζώντος ατόμου, όπως με αντίστοιχη προσβολή της τιμής, της εικόνας, του απορρήτου και αναπαραστάσεως εν γένει της ζωής του αποθανόντος»8. Αφετηρία αποτελεί η διαφύλαξη της καλής μνήμης του νεκρού και κριτήριο για τη διάγνωση της ύπαρξης ή όχι προσβολής η προσωπικότητα του νεκρού και ο τρόπος που ο ίδιος θα αντιδρούσε στη συγκεκριμένη περίπτωση. (Α. Γεωργιάδης «Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου», εκδ. Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή, 2002, σελ.160 & Σχετική είναι και η ΑΠ 1293/2017)
Σύμφωνα με το άρθρο 27 του Π.Δ. 109/5.11.2010 κάθε πρόσωπο, ανεξαρτήτως ιθαγένειας, του οποίου προσβάλλονται από το περιεχόμενο τηλεοπτικού προγράμματος έννομα συμφέροντα, ιδίως η προσωπικότητα, η τιμή ή υπόληψη ή ο ιδιωτικός και οικογενειακός βίος ή η επαγγελματική, κοινωνική, επιστημονική, καλλιτεχνική, πολιτική ή άλλη δραστηριότητα, δικαιούται να ζητήσει επανόρθωση από τον τηλεοπτικό οργανισμό που μετέδωσε το επίμαχο πρόγραμμα... Το δικαίωμα απάντησης μπορεί να το ασκήσουν και οι ασκούντες τη γονική μέριμνα ή επιμέλεια, επί ανηλίκων τέκνων, ζώντων ή αποβιωσάντων, ο ή η σύζυγος και οι συγγενείς μέχρι τετάρτου βαθμού αποβιώσαντος του οποίου η μνήμη προσβάλλεται κατά τον αυτό τρόπο καθώς και ο νόμιμος εκπρόσωπος νομικού προσώπου ή ένωσης προσώπων της οποίας προσβάλλεται η φήμη ή το επιχειρηματικό συμφέρον.. .(παράγ. 1). Από τη διατύπωση του άρθρου αυτού συνάγεται ότι οι ραδιοτηλεοπτικοί σταθμοί έχουν υποχρέωση σεβασμού της προσωπικότητας κάθε ατόμου είτε αυτό είναι εν ζωή είτε έχει αποβιώσει.
γ) Απαγορεύεται, χάριν της διασφαλίσεως του τεκμηρίου αθωότητας, της αποτελεσματικής διεξαγωγής της δικαστικής έρευνας και του ανεπηρέαστου των αρμόδιων δικαστικών αρχών, ειδικώς η αποκάλυψη και αναπαραγωγή του περιεχομένου εγγράφων και εν γένει στοιχείων της ποινικής προδικασίας, επιτρέπεται δε αυτή σε όλως εξαιρετικές περιπτώσεις όταν, κατ’ εκτίμηση των συνθηκών, κρίνεται ότι συντρέχουν λόγοι υπέρτερου δημοσίου συμφέροντος επί ζητήματος ιδιαιτέρως αυξημένου γενικού ενδιαφέροντος και εφόσον από τη δημοσίευση των στοιχείων αυτών δεν διακυβεύονται τα δικαιώματα του κατηγορούμενου και λοιπών εμπλεκομένων προσώπων αλλά και το συμφέρον της αποτελεσματικής διεξαγωγής της δικαστικής έρευνας (ΣτΕ 1216/2014). Η απαγόρευση δημοσιοποίησης στοιχείων της ποινικής προδικασίας πριν την ακροαματική διαδικασία υπερισχύει του δημοσιογραφικού δικαιώματος πληροφόρησης της κοινής γνώμης, όταν υπάρχουν κίνδυνοι για την προστασία της υπόληψης και των δικαιωμάτων των υπόπτων και της αντικειμενικότητας του δικαστηρίου (ΕΔΔΑ Tourancheau et July κατά Γαλλίας της 24.11.2005-αρ. προσφυγής 53886/00). Η απαγόρευση της αποκάλυψης πληροφοριών που καλύπτονται από το απόρρητο των ποινικών ερευνών στοχεύουν στην προστασία της εύρυθμης λειτουργίας της δικαιοσύνης, του δικαιώματος στη δίκαιη δίκη και του σεβασμού της ιδιωτικής ζωής του κατηγορούμενου (ΕΔΔΑ Bedat κατά Ελβετίας της 29.3.2016-αρ. προσφυγής 56925/08). Η μυστικότητα της ποινικής προδικασίας δικαιολογείται από την ανάγκη συγκεντρώσεως αποδεικτικών στοιχείων προς βεβαίωση και διαλεύκανση του τελεσθέντος εγκλήματος και ανακάλυψη του δράστη με βασικό και κύριο μέλημα την αναζήτηση και ανεύρεση της ουσιαστικής αλήθειας και τη βεβαίωση όχι μόνο της ενοχής του φερομένου ως δράστη-κατηγορούμενου, αλλά και της αθωότητας αυτού.
Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, στο μέτρο που δραστηριοποιούνται στο χώρο της κρατικής ποινικής δικαιοδοσίας, οφείλουν να σέβονται το τεκμήριο της αθωότητας ως νομοθετικό όριο που τα δεσμεύει. Ιδίως η ένταση της υπόνοιας αλλά και η ίδια η ομολογία ή και η καταδίκη προτού καταστεί αμετάκλητη αφήνουν το τεκμήριο της αθωότητας αλώβητο και δεν απαλλάσσουν από την υποχρέωση σεβασμού του (Διονύσης Πρωτόπαπας : «Το τεκμήριο της αθωότητας του κατηγορουμένου στην ποινική δίκη», εκδ. Α. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 2006, σελ. 197 επόμ.). Η εμφάνιση ενός κατηγορουμένου που δεν έχει καταδικασθεί αμετάκλητα ως ενόχου σε καμία περίπτωση δεν είναι επιτρεπτή. «Τα ΜΜΕ διεκδικούν και δυστυχώς αποκτούν de facto ρόλο χειριστή των ποινικών υποθέσεων. Τα ΜΜΕ έχουν εισβάλει στην ποινική διαδικασία και προβάλλουν την αξίωση να επηρεάζουν τον τρόπο διεξαγωγής και την έκβαση της» (Ηλίας Αναγνωστόπουλος : «Η ποινική προστασία της προσωπικότητας έναντι των μέσων μαζικής επικοινωνίας», Νομικό Βήμα, τόμ. 57, Ιανουάριος 2009, σελ. 39 επόμ.). Με αποφάσεις τους το Συμβούλιο της Επικρατείας και ο Άρειος Πάγος θεωρούν το τεκμήριο αθωότητας ως ειδικότερη έκφανση του δικαιώματος στην προστασία της προσωπικότητας (ΣτΕ 1386/2004, ΣτΕ 253/2005, ΣτΕ 1380/2005, ΣτΕ 3336/2007 (Στο σημείο 8 της ΣτΕ 3336/2007 σημειώνεται ότι δεν είναι απαραίτητη για τη στοιχειοθέτηση της παράβασης του κανόνα δεοντολογίας που απαγορεύει την παραβίαση του τεκμηρίου αθωότητας ο ευθύς χαρακτηρισμός του δράστη ως ενόχου αλλά αρκούν και αξιολογικές κρίσεις όπως αυτή που περιείχετο στη λεζάντα «δάσκαλε τι δίδασκες»), ΑΠ 1394/2012, ΣτΕ 1617/2012, ΣτΕ 4426/2013, ΣτΕ 993/2013, ΣτΕ 3586/2014, ΣτΕ 891/2015, ΣτΕ 4157/2015).
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) στο τεκμήριο της αθωότητας βλέπει μίαν ειδική όψη της δίκαιης δίκης. Η αντίληψη του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου ότι από το τεκμήριο της αθωότητας δεσμεύονται και οι αρχές που πληροφορούν απλώς το κοινό, χωρίς να ασκούν οι ίδιες δικαστική εξουσία, έχει τη ρίζα του στη γενικότερη θέση του ότι τα δικαιώματα που η ΕΣΔΑ (Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων Ανθρώπου) προβλέπει πρέπει να ερμηνεύονται με τέτοιο τρόπο ώστε να έχουν πρακτική αξία και είναι αποτελεσματικά, όχι απλώς θεωρητικά και ουτοπικά (Απόφ. της 22.9.1994 στην υπόθεση Allenet de Ribemont κατά Γαλλίας). Η δέσμευση λοιπόν των μη δικαστικών δημοσίων αρχών από το τεκμήριο της αθωότητας αποτελεί μία επέκταση του πεδίου εφαρμογής του που επιβάλλεται από τη σκοπιμότητα της εξασφάλισης αποτελεσματικής κατοχύρωσης του απέναντι σε τάσεις καταστρατήγησης (Διονύσης Πρωτόπαπας : «Το τεκμήριο της αθωότητας...», ο.π., σελ. 204). Ενδεικτικές αποφάσεις σχετικά με το τεκμήριο αθωότητας είναι: απόφαση της 23.7.2013 Urfi Cetinkaya κατά Τουρκίας-αρ. προσφ. 19866/04, απόφαση της 21.7.2015 Neagoe κατά Ρουμανίας-αρ. προσφ. 23319/08, απόφαση της 30.4.2015 Καπετάνιος κατά Ελλάδας-αρ. πρσφ. 3453/12, απόφαση της 24.5.2011 Κώνστας κατά Ελλάδος-αρ. προσφ. 53466/07 κ.ά.
δ) Οι ανήλικοι τηλεθεατές, λόγω της μη αναπτυγμένης κρίσης τους, της συναισθηματικής ανωριμότητας τους και του ιδιαίτερα ευαίσθητου ψυχικού τους κόσμου, επηρεάζονται βαθιά, κατά κοινή πείρα, από τα μηνύματα και τις εικόνες που προβάλλονται από την τηλεόραση. Η τηλεόραση συνδημιουργεί τις καθημερινές συνθήκες της γνωστικής, συναισθηματικής και κοινωνικής ανάπτυξης των ανηλίκων, καθώς αυτή προϋπάρχει στο περιβάλλον στο οποίο οι ανήλικοι αναπτύσσονται με αποτέλεσμα να συνδέονται μαζί της από νωρίς (ενδεικτικά ΣτΕ 147/2017, 3793/2015, 1668/2015, 1177/2015, 1259/2015). Οι διατάξεις που αφορούν στην προστασία της παιδικής ηλικίας είναι αναγκαστικού δικαίου (ΣτΕ 2572/2015), ο δε κίνδυνος προκλήσεως βλάβης στους ανηλίκους είναι δυνατόν να προκύπτει από το όλο περιεχόμενο μιας εκπομπής (ΣτΕ 495/2015, 3208/2014, 4407/2013). ε) Οι αόριστες νομικές έννοιες έχουν αξιολογικό περιεχόμενο που χαρακτηρίζεται από έντονη διάπλαση, άπτεται συνήθως κοινωνικών στοιχείων και αξιών καθώς και ηθικών αρχών και δομών, ενδύονται όμως νομικό μανδύα και εντάσσονται στο θετό δίκαιο. Έτσι η κρίση για την υπαγωγή ή μη περιστατικών σε διάταξη εμπεριέχουσα αόριστη νομική έννοια είναι κρίση νομική, υπαγόμενη σε αναιρετικό έλεγχο. Λόγω της ανάγκης ερμηνείας των αόριστων νομικών εννοιών, το δίκαιο, de lege lata, χρήζει εξατομίκευσης και προσαρμογής σε κάθε εξεταζόμενη περίπτωση, σε κάθε χρονική περίοδο, σε κάθε επικράτεια όπου δύναται τυχόν να εφαρμοσθεί (Ευαγγελία Κούρτη «Αόριστες νομικές έννοιες», Νομικό Βήμα, τόμος 70, τεύχος 7, Σεπτέμβριος 2022).
Στο ραδιοτηλεοπτικό τοπίο, η αόριστη έννοια της ποιότητας συνδέεται με την ιδιότητα που αντιστοιχεί σε ορισμένους κανόνες, οι οποίοι συνάγονται από συστήματα αξιών (πρβλ. ΣτΕ 4417/2014, 4870/2014, 4815/2014, 335/2017, 503/2016, 535/2018, 610/2018). Η ποιοτική στάθμη των ραδιοτηλεοπτικών εκπομπών διασφαλίζεται όταν η θεματική, η διάρθρωση και ο τρόπος παρουσίασης των πληροφοριών, ειδήσεων, απόψεων, πνευματικών δημιουργημάτων και διαφημιστικών μηνυμάτων που περιέχονται σε αυτά συμπλέουν με τις αρχές της πλουραλιστικής, αντικειμενικής, έντιμης και ισότιμης ενημέρωσης και ψυχαγωγίας, υπό το πρίσμα του σεβασμού στην αξία του ανθρώπου, της προστασίας των ανηλίκων και της προστασίας των καταναλωτών. Η ποιοτική στάθμη μπορεί να εξειδικευθεί με βάση τα δεδομένα της κοινής πείρας και τους κανόνες της λογικής (ΣτΕ 4043/2012). Το ΕΣΡ προβαίνει σε αξιολόγηση του περιεχομένου συγκεκριμένης εκπομπής και σε πραγματολογική εξειδίκευση της αόριστης αξιολογικής έννοιας «ποιοτική στάθμη» ή «ποιότητα τηλεοπτικού προγράμματος» (ΣτΕ 901/2015). Η διαπίστωση από το ΕΣΡ της συνδρομής των προϋποθέσεων εφαρμογής της έννοιας της ποιότητας ελέγχεται δικαστικώς (ενδεικτικά ΣτΕ 3487/2017, 3815/2014, 4532/2014, 335/2013, 1984/2013).
ΙΙ. Πραγματικό μέρος
Από τα έγγραφα του φακέλου, την παρακολούθηση της επίμαχης ροής προγράμματος και τους ισχυρισμούς της εγκαλουμένης (προβληθέντες προφορικώς και εγγράφως), προκύπτουν τα εξής:
α) Στη διάρκεια της εκπομπής «Μαζί σου» της 7.12.2018 που μεταδόθηκε από τον τηλεοπτικό σταθμό Σκάι ώρα 11.30' με σήμανση 2ης κατηγορίας (κατάλληλο-επιθυμητή η γονική συναίνεση) και διάρκεια περί τις δυόμισι ώρες, αυτή παρουσιάστηκε από την Τατιάνα Στεφανίδου επικουρούμενη από συνεργάτες (Θ. Πάνου, Ά. Βουράκη, Μ. Μπενέα). Καλεσμένοι είναι ο εγκληματολόγος Κυρ. Μπαμπασίδης, ο ιατροδικαστής Χαρ. Κούτσης και ο δικηγόρος (και θείος του θύματος) Β. Γκιουγκής. Στην εκπομπή παρευρίσκεται κοινό που παρακολουθεί και συμμετέχει.
Σε όλη τη διάρκεια της, η εκπομπή ασχολείται με το θέμα της δολοφονίας της φοιτήτριας Ελένης Τοπαλούδη στη Ρόδο από δύο νεαρούς, φερόμενους ως δράστες. Κατά την έναρξή της, η παρουσιάστρια και οι συνεργάτες της, επικαλούμενοι ισχυρισμούς φίλων του θύματος, επικεντρώνονται στο θέμα του βιασμού της κοπέλας και της βιντεοσκόπησης αυτού ένα χρόνο πριν τη δολοφονία της από τρία άτομα. Τον βιασμό της φέρεται να εκμυστηρεύτηκε σε φίλες της οι οποίες τη συνόδευσαν σε αστυνομικό τμήμα με σκοπό να τον καταγγείλουν. Σύμφωνα με την εκπομπή, το αστυνομικό τμήμα διαψεύδει την καταγγελία καθώς αυτή δεν έχει καταγραφεί. Η παρουσιάστρια παροτρύνει το κοινό να μη φοβάται να καταγγείλει κακοποιήσεις, βιασμούς και παρενοχλήσεις. Προβάλλεται φωτογραφία του θύματος.
Στις 11.42' γίνεται σύνδεση με το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας: εκπρόσωπος Τύπου δίνει πληροφορίες σχετικά με τη σύλληψη των δύο υπόπτων για τη δολοφονία της Ελένης (ενός Έλληνα από τη Ρόδο 21 ετών και ενός νέου αλβανικής καταγωγής 19 ετών): οι ως άνω φέρονται να τη χτύπησαν στο πρόσωπο με γροθιές και με ηλεκτρικό σίδερο στο κεφάλι, από τη νεκροτομή προέκυψε ότι το θύμα έφερε κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις δυνητικά θανατηφόρες εάν δεν μεσολαβούσε ο πνιγμός, παραγγέλθηκαν τοξικολογικές εξετάσεις, ανευρέθηκε πλήθος κηλίδων αίματος στους χώρους της οικίας [ταυτόχρονα προβάλλονται εικόνες των κατηγορουμένων με θόλωση στο πρόσωπο, εικόνες τους κατά το χρόνο προσαγωγής τους στα δικαστήρια, εικόνα προσώπου του θύματος].
Στις 11.49' η εκπομπή προβάλλει φωτογραφία στην οποία διακρίνονται δύο πόδια (από τα γόνατα και κάτω) δεμένα στους αστραγάλους με σκοινί. Το ένα φέρει τατουάζ. Πρόκειται για τα πόδια της νεκρής κοπέλας. Διευκρινίζεται ότι το σκοινί έθεσε το Λιμενικό για να μπορέσει να ανασύρει από τη θάλασσα το νεκρό σώμα της. Η φωτογραφία παραμένει στην οθόνη για 3' περίπου.
Στην εκπομπή συμμετέχει ο δικηγόρος και θείος του θύματος κ. Γκιουγκής που ευχαριστεί για την ανάδειξη του θέματος, ενώ μετά η παρουσιάστρια συνομιλεί τηλεφωνικά με τον πατέρα του θύματος Γ. Τοπαλούδη που αναφέρεται στην κόρη του και στον τρόπο που αυτή ανατράφηκε [στη διάρκεια της συνομιλίας προβάλλονται εικόνες προσώπου του θύματος].
Στις 12.00' η παρουσιάστρια αναφέρεται στο θέμα της κακοποίησης των γυναικών και στις ασχολίες των δύο κατηγορουμένων [μεταδίδονται εικόνες αυτών με θόλωση στο πρόσωπο]. Ο Γκιουγκής κάνει μνεία στη βάσανο που υπέστη το θύμα λέγοντας πως δύο άνθρωποι τη βασάνιζαν επί ώρες για να υποκύψει, να τη βιάσουν, να την γρονθοκοπήσουν, να τη χτυπήσουν με το σίδερο και μισολιπόθυμη να τη ρίξουν στη θάλασσα. Αποκαλεί τους κατηγορούμενους βιαστές και κακούργους [προβάλλονται για λίγο εικόνες προσώπου του θύματος].
Στις 12.15' η παρουσιάστρια επανέρχεται στο θέμα του βιασμού που φέρεται να είχε υποστεί η Ελένη, σύμφωνα με μαρτυρίες φίλων της, ένα χρόνο πριν το θάνατο της [προβάλλονται εικόνες προσώπου του θύματος]. Συνεργάτης της εκπομπής κάνει μνεία στην ιατροδικαστική έκθεση μιλώντας για ένα άψυχο κορμί ταλαιπωρημένο, ένα πτώμα που βολόδερνε στη θάλασσα και χτυπιόταν από τα κύματα, έφερε εκδορές, αμυχές και μώλωπες, βάναυσους τραυματισμούς που αλλοίωσαν το πρόσωπο και το κορμί, ίχνη στραγγαλισμού στο λαιμό [ταυτόχρονα προβάλλεται φωτογραφία στην οποία διακρίνονται τα δύο πόδια της νεκρής κοπέλας από τα γόνατα και κάτω δεμένα στους αστραγάλους με σκοινί].
Στις 12.19' η εκπομπή παρουσιάζει γράφημα που καταδεικνύει τα τραύματα που στοιχειοθετούν τη δολοφονία. Η παρουσιάστρια με τους συνεργάτες και τη βοήθεια του καλεσμένου ιατροδικαστή μιλούν για περιθανάτια και μεταθανάτια τραύματα, για κυκλική μελανιά στο λαιμό του θύματος (που είναι δείγμα ότι η κοπέλα πήγε να στραγγαλιστεί όσο ήταν εν ζωή), για σοβαρό τραύμα με το σίδερο πίσω από το αριστερό αυτί που προκάλεσε έντονη αιμορραγία στον κρόταφο, για τη βιαιότητα των τραυμάτων και των χτυπημάτων. Ο ιατροδικαστής περιγράφει στοιχεία της νεκροτομής. Η παρουσιάστρια διαβάζει σημεία της ιατροδικαστικής έκθεσης «διαπιστώνεται τραυματική ρήξη του πτερυγίου του αριστερού ωτός και εκχύμωση οπισθονωτιαίως.,.που υποδηλώνει εν ζωή πλήξη της περιοχής με θλον όργανο». Συνεργάτης συμβουλεύεται την ιατροδικαστική έκθεση και μιλά για έντονη αιμορραγική διήθηση στη νεκροτομή και πέριξ των υποδόριων ιστών. Ο ιατροδικαστής εξηγεί πως κάταγμα στη βάση του κρανίου συμβατό με πλήξη αποτελεί από μόνο του αιτία θανάτου. Η συζήτηση συνεχίζεται περιγράφοντας τον τρόπο θανάτου της κοπέλας σύμφωνα με την ιατροδικαστική έκθεση [ανά διαστήματα προβάλλονται εικόνες προσώπου του θύματος και εικόνες των κατηγορουμένων με θόλωση στο πρόσωπο]. Αναφέρεται ότι οι συλληφθέντες, μετά το έγκλημα, γύρισαν να καθαρίσουν και να σφουγγαρίσουν τα αίματα που υπήρχαν παντού στο σπίτι. Η παρουσιάστρια ρωτά για τη συμπεριφορά κάποιου που έχει υποστεί πλήγματα, αν έχει τις αισθήσεις του και πώς αντιδρά, συνεργάτης μιλά για μηχανισμό πνιγμού, ότι η κοπέλα ψυχορραγούσε. Μετά (12.35') γίνεται αναφορά στις καταθέσεις των κατηγορουμένων και στο δικαίωμα σιωπής τους ενός εξ αυτών.
Στις 12.38', σε ρεπορτάζ από τη Ρόδο, μεταφέρονται πληροφορίες για τους κατηγορούμενους [μεταδίδονται εικόνες από την προσαγωγή αυτών με θόλωση] και την αρχική κατάθεση του 21χρονου.
Στις 12.46' η εκπομπή προβάλλει σύντομη συνομιλία με τον πατέρα του 21χρονου Έλληνα κατηγορούμενου. Δεν προβάλλεται η εικόνα του (φοράει κουκούλα και έχει την πλάτη γυρισμένη στο φακό), η φωνή του ακούγεται κανονικά.
Ακολούθως μεταδίδεται απόσπασμα κατάθεσης φίλης του θύματος: το κείμενο αναγράφεται στην οθόνη και εκφωνείται. Η φίλη αναφέρεται στην επίσκεψη της σε αστυνομικό τμήμα της Ρόδου μαζί με την Ελένη και δύο ακόμα κοπέλες με σκοπό να καταγγείλουν το βιασμό της Ελένης και τη βιντεοσκόπηση αυτού. Οι συντελεστές της εκπομπής ακούγονται βέβαιοι ότι η Ελένη είχε βιαστεί και παροτρύνουν να γίνει έρευνα από την εισαγγελία.
Στις 13.02' μεταδίδεται απόσπασμα κατάθεσης (που περιλαμβάνεται στη δικογραφία) στενής φίλης της Ελένης: το κείμενο αναγράφεται στην οθόνη και εκφωνείται. Και αυτή η φίλη αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στον, σύμφωνα με τα λεγόμενα της Ελένης, βιασμό της από τρία άτομα στη Ρόδο. Προβάλλονται φωτογραφίες του θύματος. Στο στούντιο γίνεται συζήτηση για τον τρόπο διαπίστωσης του βιασμού, το χρόνο καταγγελίας του, το ψυχολογικό σοκ που υφίστανται τα θύματα βιασμού. Προβάλλονται εικόνες προσώπου του θύματος. Σε ρεπορτάζ παρέχονται πληροφορίες για τη διαδικασία καταγγελίας των βιασμών.
Στις 13.11' μεταδίδεται τηλεφωνική συνομιλία με φίλη της Ελένης (η φωνή της φίλης ακούγεται αλλοιωμένη): δηλώνει ότι η Ελένη της είχε εκμυστηρευτεί ότι είχε βιασθεί από τρία άτομα και ότι η πράξη βιντεοσκοπήθηκε. Μετά γίνεται συζήτηση για την καταγγελία του βιασμού, τη διαδικασία που πρέπει να ακολουθήσει η αστυνομία, την υποβολή μήνυσης [προβάλλονται φωτογραφίες του θύματος]. Η παρουσιάστρια υποστηρίζει ότι οι γυναίκες δεν πρέπει να νιώθουν ένοχες επειδή έχουν υποστεί βιασμό.
Στις 13.19' μεταδίδεται απόσπασμα κατάθεσης τρίτης φίλης και συμφοιτήτριας του θύματος: το κείμενο αναγράφεται στην οθόνη και εκφωνείται. Η φίλη αναφέρει ότι η Ελένη φοβόταν τρία άτομα που εμπλέκονταν σε υπόθεση βιασμού εναντίον της και ότι δεν έκανε μήνυση κατ’ αυτών. Ακολουθεί τηλεφωνική συνομιλία με φίλο της Ελένης στη διάρκεια της οποίας προβάλλονται φωτογραφίες του θύματος.
Στις 13.35' μεταδίδεται ρεπορτάζ από τη Ρόδο σχετικά με τις απολογίες των κατηγορουμένων [προβάλλονται σκηνές από την προσαγωγή τους με θόλωση] και συνεντεύξεις με κατοίκους. Ακολουθεί συζήτηση με τον καλεσμένο εγκληματολόγο για το πλαίσιο διάπραξης του εγκλήματος του βιασμού, την εξήγηση του (τα συναισθήματα του ανδρός), την έννοια της προσβολής, την έλλειψη σεβασμού του ανδρός προς την ψυχή και το σώμα της γυναίκας.
Στις 13.44' μεταδίδεται επεξεργασμένο βίντεο (η εκπομπή το χαρακτηρίζει σκληρό) στο οποίο φαίνονται βράχοι και θάλασσα και ένα αντικείμενο που επιπλέει στο νερό. Οι συνεργάτες της εκπομπής εξηγούν πως πρόκειται για την ανάσυρση του πτώματος της κοπέλας από βατραχανθρώπους του Λιμενικού. Υπάρχει θόλωση στο φερόμενο ως νεκρό σώμα της Ελένης που επιπλέει.
β) Στη διάρκεια της εκπομπής «Μαζί σου» της 11.12.2018 που μεταδόθηκε από τον τηλεοπτικό σταθμό Σκάϊ ώρα 11.30' με σήμανση 2ης κατηγορίας (κατάλληλο- επιθυμητή η γονική συναίνεση) και διάρκεια περί τις δυόμισι ώρες, αυτή παρουσιάστηκε από την Τατιάνα Στεφανίδου επικουρούμενη από συνεργάτες (Θ. Πάνου, Ά. Βουράκη, Μ. Αραβαντινό). Καλεσμένοι είναι ο σεξολόγος Θ. Ασκητής, ο δικηγόρος Σ. Γεωργίου και η ακτιβίστρια-φεμινίστρια Μ. Καλογεροπούλου. Στην εκπομπή παρευρίσκεται κοινό που παρακολουθεί και συμμετέχει.
Κατά την έναρξη της εκπομπής, η παρουσιάστρια συγχαίρει τις αρχές για τον υποδειγματικό τρόπο που έδρασαν στο θέμα του καταγγελλόμενου βιασμού της Ελένης ένα χρόνο πριν (με βάση τις καταθέσεις και τις μαρτυρίες φίλων της). Προβάλλει δε ως θέμα που θα παρουσιάσει η εκπομπή το βίντεο του ξυλοδαρμού του ενός κατηγορούμενου (19χρονου) στις φυλακές Αυλώνα από συγκρατούμενούς του. Μεταδίδεται σύντομο απόσπασμα του ανωτέρω βίντεο: υπάρχει θόλωση στα πρόσωπα που εμφανίζονται στο βίντεο και υποτιτλισμός των λεγομένων. Γίνεται συζήτηση με συνεργάτες και καλεσμένους για τον τρόπο εισόδου μη επιτρεπόμενων ειδών στις φυλακές (κινητά τηλέφωνα, αυτοσχέδια όπλα). Σε ρεπορτάζ από τη Ρόδο γίνεται αναφορά σε μαρτυρία γυναίκας που υποστηρίζει πως πιθανόν να εμπλέκεται και τρίτο πρόσωπο στην υπόθεση δολοφονίας της Ελένης. Ακολούθως (11.47')μεταδίδεται απόσπασμα κατάθεσης της μάρτυρος: το κείμενο αναγράφεται στην οθόνη και εκφωνείται.
Στις 11.51' μεταδίδεται επεξεργασμένο βίντεο (υπάρχει αφαίρεση ήχου σε ορισμένα σημεία και θόλωση στα πρόσωπα) το οποίο, σύμφωνα με την εκπομπή, αφορά στον ξυλοδαρμό του 19χρονου κατηγορούμενου αλβανικής καταγωγής από συγκρατούμενούς του στις φυλακές Αυλώνα. Στο βίντεο υπάρχουν υπότιτλοι. Φαίνεται κάποιος καθισμένος σε μια γωνία στο έδαφος που προσπαθεί να προστατευτεί, άλλοι γύρω του πλησιάζουν με απειλητικές διαθέσεις, φαίνεται σαν να χτυπούν το άτομο στη γωνία που λέει «δεν το έκανα εγώ, γιατί βαράτε; ο άλλος το έκανε». Εμφανίζεται κάποιος ημίγυμνος με μπουκάλι νερό, ακούγεται φωνή να λέει «βγάλε τα ρούχα σου», «πιες νερό». Το άτομο στη γωνία φαίνεται να φορά μόνο εσώρουχο. Το βίντεο διαρκεί περί τα 40'' αλλά επαναλαμβάνεται και παραμένει επαναλαμβανόμενο σε πλήρη ή σε μισή οθόνη στη διάρκεια μεγάλου μέρους της εκπομπής.
Η παρουσιάστρια και οι συνεργάτες με τον καλεσμένο δικηγόρο αναφέρονται στην ωμή βία και στην ιδιότυπη κοινωνία των φυλακών, σε τιμωρίες που επιβάλλουν οι κρατούμενοι σε συγκρατούμενους τους που κατηγορούνται για ειδεχθή εγκλήματα, στην μεγάλη οικονομική αξία ορισμένων αντικειμένων εντός των φυλακών (π.χ. μια κάρτα sim μπορεί να κοστίζει ως και 1000 ευρώ), στους τρόπους εισόδου μη επιτρεπόμενων αντικειμένων εντός του χώρου των φυλακών, στις δυσλειτουργίες του σωφρονιστικού συστήματος. Σχολιάζοντας σημεία του μεταδιδόμενου βίντεο, η παρουσιάστρια συνομιλεί τηλεφωνικά με πρώην κρατούμενο ονόματι Νίκο. Ο Νίκος παραδέχεται ότι έχει δει παρόμοια περιστατικά βίας θεωρώντας πως αυτοί είναι οι νόμοι της φυλακής. Κάνει αναφορά στον Πακιστανό κρατούμενο που καταδικάστηκε για παράνομες πράξεις εναντίον νεαρής κοπέλας από την Πάρο (Μυρτώς Παπαδομιχελάκη) και στη βία που είχε αυτός υποστεί από συγκρατούμενούς του (Η παρουσιάστρια υποστηρίζει- εκ παραδρομής- ότι είχε επέλθει ο θάνατος στη Μυρτώ από τις εγκληματικές πράξεις του Πακιστανού. Η Μυρτώ όμως δεν θανατώθηκε, αλλά υπέστη μόνιμη αναπηρία.
Αργότερα, στη διάρκεια της εκπομπής (12.13')η παρουσιάστρια διορθώνει το λάθος της). Υποστηρίζει πως στις φυλακές διακινούνται κινητά τηλέφωνα που έχουν σύνδεση με το facebook, πως υπάρχουν τρόποι να προκληθεί πόνος σε κρατούμενο και τρόποι να μη φαίνονται τα σημάδια των κτυπημάτων. Συνεργάτης της εκπομπής μιλά για τους απαράβατους νόμους της φυλακής και την τιμή που έχουν αυτοί οι άνθρωποι (οι κρατούμενοι) οι οποίοι ορισμένα αδικήματα δεν τα δέχονται.
Στις 12.13' η παρουσιάστρια συνομιλεί τηλεφωνικά με τον υπεύθυνο δημοσίων σχέσεων Σωφρονιστικών Υπαλλήλων Ελλάδος Αντ. Αραβαντινό. Ο Αραβαντινός καταγγέλλει την αυτοδικία τονίζοντας ότι η φυλακή είναι από μόνη της μια τιμωρητική διαδικασία και ουδείς μπορεί να επιβάλει τιμωρίες για τις οποίες δεν υπάρχει δικαστική απόφαση. Η παρουσιάστρια ρωτά για τον τρόπο που οι κρατούμενοι παραβιάζουν τους κανόνες της φυλακής.
Μετά η παρουσιάστρια συνομιλεί τηλεφωνικά με άτομο που φέρεται να είναι κρατούμενος στις φυλακές Αυλώνα και να είχε λάβει μέρος στον ξυλοδαρμό του 19χρονου αλβανικής καταγωγής. Ο φερόμενος ως κρατούμενος [που φαίνεται να επικοινωνεί με την εκπομπή μέσω κινητού τηλεφώνου που, σύμφωνα με τους κανόνες της φυλακής, δεν επιτρέπεται να κατέχει] υποστηρίζει πως έχει κάνει ληστείες τραπεζών (τις οποίες δηλώνει ότι θα ξανακάνει) και πως ο 19χρονος κρατούμενος πήρε αυτό που του άξιζε. Παραδέχεται πως οι επιτιθέμενοι συγκρατούμενοι κρατούσαν μαχαίρια (και ο ίδιος κρατούσε μαχαίρι) τα οποία κατασκευάζουν οι κρατούμενοι παρανόμως, πως ήθελαν να εξευτελίσουν τον 19χρονο, πως δεν τον ενοχλεί να υποστεί πειθαρχικές κυρώσεις για τις πράξεις του κατά του 19χρονου. Οι συντελεστές της εκπομπής δεν αντιδρούν στα λεγόμενα του και δεν τάσσονται κατά της αυτοδικίας.
Στις 12.34' η παρουσιάστρια και οι συνεργάτες συνεχίζουν τη συνομιλία με τον Αντ. Αραβαντινό επικεντρώνοντας στα αυτοσχέδια όπλα που κυκλοφορούν στο χώρο των φυλακών. Διαβάζουν ανακοίνωση του Υπουργείου Δικαιοσύνης σχετικά με το συμβάν στις φυλακές Αυλώνα.
Στις 12.43' η παρουσιάστρια επανέρχεται στο θέμα των καταθέσεων φίλων της Ελένης σχετικά με τον βιασμό που φέρεται να είχε υποστεί τον προηγούμενο χρόνο από τρία άτομα [προβάλλονται φωτογραφίες του θύματος]. Η ρεπόρτερ από τη Ρόδο παρέχει πληροφορίες για την έρευνα που ξεκίνησε από τις δικαστικές αρχές του νησιού και την Εισαγγελία Εφετών Αιγαίου.
Στις 12.50' μεταδίδεται μαρτυρία φίλης της Ελένης: το κείμενο αναγράφεται στην οθόνη και εκφωνείται. Παρέχονται πληροφορίες για έρευνα που έκαναν οι φίλες της Ελένης για να μάθουν ποια είναι τα τρία άτομα που φέρονται ως βιαστές της [προβάλλονται φωτογραφίες του θύματος].
Στις 13.07' μεταδίδεται ηχητικό ντοκουμέντο με συνομιλία της παρουσιάστριας με φίλη της Ελένης (η φωνή της φίλης ακούγεται αλλοιωμένη) σχετικά με το περιστατικό του βιασμού: το κείμενο αναγράφεται στην οθόνη. Ακολουθεί συνομιλία της παρουσιάστριας με πρώην σύντροφο του 21χρονου Έλληνα κατηγορούμενου: η κοπέλα έχει στραμμένη την πλάτη στο φακό. Μιλά για τη σχέση της με τον 21χρονο κατηγορούμενο. Στη συνομιλία παρεμβαίνει και ο καλεσμένος Θ. Ασκητής θέτοντας διευκρινιστικές ερωτήσεις ως προς τη σεξουαλική ζωή του ζευγαριού. Η κοπέλα υποστηρίζει πως για να ερεθιστεί σεξουαλικά ο 21χρονος χρειαζόταν ένα σκηνικό βίας που συνεχιζόταν μέχρι να ολοκληρωθεί η πράξη. Ο Θ. Ασκητής αναπτύσσει την έννοια της βίας στη σεξουαλικότητα, του αυνανισμού του πορνό θεωρώντας πως το πορνό περιέχει πολλή βία, της έλλειψης συναισθηματικής επικοινωνίας [προβάλλονται φωτογραφίες του θύματος]. Η καλεσμένη Μ. Καλογεροπούλου (13.22') μιλά για την έμφυλη βία, την αυτοδιάθεση του γυναικείου σώματος και την τοξική αρρενωπότητα των ανδρών.
γ) Στη διάρκεια της εκπομπής «Μαζί σου» της 12.12.2018 που μεταδόθηκε από τον τηλεοπτικό σταθμό Σκάι ώρα 11.30' με σήμανση 2ης κατηγορίας (κατάλληλο- επιθυμητή η γονική συναίνεση) και διάρκεια περί τις δυόμισι ώρες, αυτή παρουσιάστηκε από την Τατιάνα Στεφανίδου επικουρούμενη από συνεργάτες (Ά. Βουράκη, Ά. Βουδούρη, Μ. Αραβαντινό). Καλεσμένοι είναι ο ιατροδικαστής Χαρ.
Κούτσης, ο δικηγόρος (και θείος του θύματος) Β. Γκιουγκής και ο βουλευτής της Ν.Δ. Κ. Καραγκούνης. Στην εκπομπή παρευρίσκεται κοινό που παρακολουθεί και συμμετέχει.
Κατά την έναρξη της εκπομπής, η παρουσιάστρια αναφέρεται στις αποκλειστικές πληροφορίες που έχει σχετικά με την κατ’ αντιπαράσταση εξέταση των δύο κατηγορουμένων ενώπιον της ανακρίτριας Ρόδου [προβάλλονται εικόνες κατηγορουμένων με θόλωση]. Μεταδίδεται απόσπασμα από το επεξεργασμένο βίντεο του ξυλοδαρμού του 19χρονου κατηγορούμενου.
Στην οθόνη εμφανίζονται οι λέξεις: «Κώδικας Τιμής» και γίνεται αναφορά στον άγραφο νόμο της φυλακής που θέλει τους βιαστές και δολοφόνους να τιμωρούνται πέραν της δικαιοσύνης. Μεταδίδεται επεξεργασμένο βίντεο (υπάρχει αφαίρεση ήχου σε ορισμένα σημεία και θόλωση στα πρόσωπα) το οποίο, σύμφωνα με την εκπομπή, αφορά στον ξυλοδαρμό του 19χρονου κατηγορούμενου αλβανικής καταγωγής από συγκρατούμενους του στις φυλακές Αυλώνα (είχε αρχικά μεταδοθεί στην εκπομπή της προηγούμενης ημέρας 11.12.18). Στο βίντεο υπάρχουν υπότιτλοι. Φαίνεται κάποιος καθισμένος σε μια γωνία στο έδαφος που προσπαθεί να προστατευτεί, άλλοι γύρω του πλησιάζουν με απειλητικές διαθέσεις, φαίνεται σαν να χτυπούν το άτομο στη γωνία που λέει «δεν το έκανα εγώ, γιατί βαράτε; ο άλλος το έκανε». Εμφανίζεται κάποιος ημίγυμνος με μπουκάλι νερό, ακούγεται φωνή να λέει «βγάλε τα ρούχα σου», «πιες νερό». Το άτομο στη γωνία φαίνεται να φορά μόνο εσώρουχο. Στη διάρκεια μετάδοσης του βίντεο υπάρχει σπηκάζ που εξηγεί τα διαδραματιζόμενα στο βίντεο. Στις 11.37' μεταδίδεται (με αναγραφή και εκφώνηση) η κατάθεση του 19χρονου για το περιστατικό της επίθεσης που έχει δεχθεί από τους συγκρατούμενους του. Ακολουθεί η ανακοίνωση του Υπουργείου Δικαιοσύνης για το ίδιο θέμα. Μετά η παρουσιάστρια συνομιλεί με τη δικηγόρο του 19χρονου κατηγορούμενου Έ. Σταυριανάκη για το ζήτημα του πιθανού βιασμού του 19χρονου από τους συγκρατούμενούς του. Στη διάρκεια της συνομιλίας μεταδίδεται σε μισή οθόνη το επεξεργασμένο βίντεο του ξυλοδαρμού.
Στις 11.46' προβάλλεται ανακοίνωση των κρατουμένων στη φυλακή Αυλώνα στην οποία μεταξύ άλλων, αναφέρεται «...ο τύπος έφαγε σφαλιάρες και κλωτσιές, τίποτα άλλο, πολύ λιγότερο από ότι αξίζει σε ένα βιαστή». Συνεργάτης της εκπομπής διερωτάται τι είδους δικαιοσύνη είναι αυτή που λειτουργεί με το σύστημα «οφθαλμός αντί οφθαλμού», γίνεται συζήτηση για την «ιεραρχία» των κρατουμένων εντός των σωφρονιστικών καταστημάτων (βάλλουν κατά του αδύναμου), οι καλεσμένοι Κ.
Καραγκούνης και Β. Γκιουγκής (θείος της Ελένης) τάσσονται κατά της αυτοδικίας. Στο διάστημα της συνομιλίας προβάλλονται εικόνες του θύματος και απόσπασμα από το βίντεο ξυλοδαρμού.
Στις 11.58' η παρουσιάστρια συνομιλεί με τον πατέρα της Ελένης Γ. Τοπαλούδη ο οποίος τάσσεται κατά της αυτοδικίας καταδικάζοντας παρόμοιες πρακτικές. Η παρουσιάστρια τον επαινεί για τη στάση του. Στη διάρκεια της συνομιλίας προβάλλονται εικόνες του θύματος και το βίντεο ξυλοδαρμού στη μισή οθόνη.
Στις 12.04' η παρουσιάστρια συζητά για το θέμα της κατ’ αντιπαράσταση εξέτασης των δύο κατηγορουμένων ενώπιον της ανακρίτριας. Αναγράφεται στην οθόνη και εκφωνείται, ως αποκλειστικότητα της εκπομπής, ο διάλογος της ανακρίτριας με τους κατηγορούμενους. Η παρουσιάστρια δηλώνει πως από τους παρατιθέμενους διαλόγους η εκπομπή έχει παραλείψει ισχυρισμούς που προσβάλλουν τη μνήμη της νεκρής κοπέλας θεωρώντας πως αυτοί οι ισχυρισμοί δεν βοηθούν στη δημοσιογραφική έρευνα [προβάλλονται εικόνες των κατηγορουμένων με θόλωση]. Μετά οι συντελεστές της εκπομπής σχολιάζουν όσα ακούγονται στην κατ’ αντιπαράσταση εξέταση.
Στις 12.14' μεταδίδεται (με αναγραφή και εκφώνηση) άλλο απόσπασμα της κατ’ αντιπαράσταση εξέτασης των δύο κατηγορουμένων ενώπιον της ανακρίτριας. Και σε αυτή την περίπτωση παραλείπονται στοιχεία που, σύμφωνα με την εκπομπή, προσβάλλουν τη μνήμη της νεκρής κοπέλας. Στο απόσπασμα της κατ’ αντιπαράσταση εξέτασης που μεταδίδεται, προβάλλεται η περιγραφή του ενός κατηγορούμενου (21χρονου): «...[ο φίλος μου] άρχισε και την κοπανούσε με μπουνιές..., τη χτύπησε στο σαγόνι κι η Ελένη λιποθύμησε, μετά την έπιασε κεφαλοκλείδωμα, όσο ήταν αναίσθητη τη χτυπούσε στο κεφάλι με τρόπο που μπορούσε να τη σκοτώσει... Δεν τον είδα να τη χτυπάει με το σίδερο, άκουγα την Ελένη να φωνάζει βοήθεια..., είδα το φίλο μου που πήγε στην κουζίνα να πάρει ένα μαχαίρι..., μπήκα στο δωμάτιο και είδα να την τρυπά στο λαιμό, του έλεγα “σταμάτα, μην την σκοτώσεις”..., είχε αίματα παντού στους τοίχους αριστερά και δεξιά, στην οροφή και στο κρεβάτι». Η παρουσιάστρια και οι συνεργάτες της σχολιάζουν την περιγραφή του 21χρονου κατηγορούμενου, ενώ ο ιατροδικαστής μιλά για νεκροψία, νεκροτομή, νύσσον τέμνον όργανο, αιμορραγία, κακώσεις.
Στις 12.32' μεταδίδεται (με αναγραφή και εκφώνηση) τρίτο απόσπασμα της κατ’ αντιπαράσταση εξέτασης των δύο κατηγορουμένων ενώπιον της ανακρίτριας. Ο 19χρονος κατηγορούμενος περιγράφει τον τρόπο θανάτωσης της κοπέλας κατηγορώντας τον 21χρονο ως υπαίτιο. Στη συνέχεια γίνεται συζήτηση στο στούντιο για τα λεγόμενα των δύο κατηγορουμένων, διερωτώνται για τη μη ύπαρξη αμυντικών τραυμάτων στα χέρια του θύματος, για τη σύμπραξη και των δύο στη διάπραξη των πράξεων τους εναντίον της κοπέλας [προβάλλονται εικόνες των κατηγορουμένων με θόλωση].
Στις 12.43' μεταδίδεται (με αναγραφή και εκφώνηση) τέταρτο απόσπασμα της κατ’ αντιπαράσταση εξέτασης των δύο κατηγορουμένων ενώπιον της ανακρίτριας όπου οι περιγραφές για τον τρόπο απαλλαγής από το σώμα της κοπέλας είναι ωμές και άγριες. Ακολουθεί τηλεφωνική συνομιλία με τον συνήγορο της οικογένειας της Ελένης Α. Κούγια ο οποίος δηλώνει πως μόνο οι δικαστές είναι αρμόδιοι να κρίνουν την τύχη των κατηγορουμένων και ότι θα ζητήσει και αναπαράσταση του εγκλήματος.
Στις 13.06' μεταδίδεται συνομιλία δημοσιογράφου (συνεργάτη της εκπομπής) με πρώην σύντροφο του 21χρονου κατηγορούμενου. Η κοπέλα περιγράφει με θετικό τρόπο τον 21χρονο. Ακολουθεί (με αναγραφή και εκφώνηση) απόσπασμα από την κατάθεση του πατέρα του 21χρονου κατηγορούμενου. Η παρουσιάστρια και οι συνεργάτες σχολιάζουν και θέτουν ερωτήματα.
Στις 13.15' μεταδίδεται τηλεφωνική επικοινωνία με τηλεθεατή (με αναγραφή των λεγομένων του) ο οποίος καταγγέλλει ότι δύο εβδομάδες πριν τη δολοφονία της Ελένης, ο 19χρονος κατηγορούμενος πήγε σε πάρτι παιδιών Γυμνασίου και ζητούσε τα τηλέφωνα των ανήλικων κοριτσιών, μετά δε ούρησε μπροστά σε όλα τα παιδιά. Στη συνέχεια, η εκπομπή αναφέρεται σε δελτίο Τύπου του νοσοκομείου «Ευαγγελισμός» σύμφωνα με το οποίο δεν στοιχειοθετείται βιασμός εναντίον του 19χρονου [μετά την επίθεση από τους συγκρατούμενους του].
Στις 13.19' μεταδίδεται απόσπασμα της εκπομπής «Μαζί σου» άλλης ημερομηνίας στην οποία είναι καλεσμένος ο πρώην κρατούμενος των φυλακών Αυλώνα με το όνομα Νίκος και ο δικηγόρος Σ. Γεωργίου. Ο πρώην κρατούμενος εμφανίζεται με την πλάτη στο φακό. Μιλά για άσκηση βίας εκ μέρους κρατουμένων εναντίον συγκρατουμένου που κατηγορήθηκε για βιασμό και εναντίον συγκρατουμένων που χτύπησαν ηλικιωμένους [ταυτόχρονη προβολή του επεξεργασμένου βίντεο ξυλοδαρμού του 19χρονου κατηγορούμενου για το θάνατο της Ελένης].
Στις 13.23' η παρουσιάστρια συνομιλεί με κρατούμενο με το όνομα Δημήτρης ο οποίος είχε υπάρξει, ως ανήλικος, έγκλειστος στις φυλακές Αυλώνα. Ο Δημήτρης δηλώνει πως κάποιοι πρέπει να τιμωρούνται με βίαιο τρόπο εντός των φυλακών λόγω της βαρύτητας του εγκλήματος τους, ότι ευχαριστήθηκε που τιμώρησε συγκρατούμενο του και ότι θα το ξαναέκανε χωρίς σκέψη. Η παρουσιάστρια απαντά πως υπάρχουν νόμοι και οι φυλακές δεν είναι πέραν των νόμων, δεν επιτρέπεται αυτοδικία και ότι οι κρατούμενοι πρέπει να σέβονται τους νόμους.
Υπό αυτά τα δεδομένα, παρατηρούνται τα ακόλουθα:
Στη διάρκεια της εκπομπής «Μαζί σου» της 7, 11 και 12.12.2018 που μεταδόθηκε σε ώρα πρωινή-μεσημβρινή συζητήθηκε επί δυόμιση ώρες κάθε φορά μεταξύ της παρουσιάστριας, των συνεργατών της και καλεσμένων της εκπομπής το θέμα της δολοφονίας της νεαρής φοιτήτριας Ελένης Τοπαλούδη στη Ρόδο από δύο νέους φερόμενους ως δράστες (που έχουν συλληφθεί και διωχθεί ποινικά), ενώ ταυτόχρονα μεταδόθηκαν πληροφορίες που αφορούσαν στην ποινική προδικασία και στην κατάσταση των κρατουμένων εντός των σωφρονιστικών καταστημάτων.
Στην εκπομπή της 7.12.2018 προβλήθηκαν για αρκετό χρονικό διάστημα εικόνες που εμφάνιζαν σημεία του νεκρού σώματος του θύματος δολοφονίας Ελένης Τοπαλούδη, όπως τα δεμένα στους αστραγάλους πόδια της, ενώ μεταδόθηκε και η εικόνα ανάσυρσης της σωρού από τη θάλασσα. Το θύμα φέρεται να υπέστη σε προγενέστερο χρόνο βιασμό στον οποίο γίνεται ευρεία αναφορά στις υπό εξέταση εκπομπές. Τα ανωτέρω αποτελούν προσβολή της μνήμης της κοπέλας καθώς αφετηρία για την προσβολή αποτελεί η διαφύλαξη της καλής μνήμης της νεκρής.
Στη διάρκεια της εκπομπής των ημερομηνιών 7, 11 και 12.12.2018 μεταδίδονται αυτούσια αποσπάσματα από καταθέσεις φίλων και συμφοιτητριών της Ελένης και του πατέρα του ενός κατηγορούμενου που αποτελούν στοιχεία της ποινικής προδικασίας και τμήμα της δικογραφίας. Το περιεχόμενο των καταθέσεων αναγράφεται στην οθόνη και εκφωνείται. Επίσης προβάλλονται στην οθόνη και αναγράφονται εκτενή αποσπάσματα της κατ’ αντιπαράσταση εξέτασης των δύο κατηγορουμένων ενώπιον της ανακρίτριας. Με απόφαση δε της εκπομπής παραλείπονται όσα οι συντελεστές της θεωρούν ότι προσβάλλουν τη μνήμη της νεκρής κοπέλας. Αναγιγνώσκονται και σχολιάζονται αποσπάσματα της ιατροδικαστικής έκθεσης. Ο ανωτέρω τρόπος παρουσίασης θίγει το τεκμήριο αθωότητας των δύο κατηγορουμένων για τη δολοφονία της Ελένης καθώς δημοσιοποιούνται έγγραφα και στοιχεία της ποινικής προδικασίας που μπορούν να οδηγήσουν στη δημιουργία εντυπώσεων και βεβαιοτήτων ως προς τη διάπραξη του εγκλήματος, ενώ ταυτόχρονα ελλοχεύει ο κίνδυνος παρεμπόδισης της δικαιοσύνης στην εκπλήρωση του έργου της (διαλεύκανσης του εγκλήματος) και επιρροής της δικανικής της κρίσης.
Στη διάρκεια της εκπομπής «Μαζί σου» των υπό έλεγχο ημερομηνιών μεταδόθηκαν αναλυτικές πληροφορίες σχετικά με τη διάπραξη του εγκλήματος (δολοφονία Ελένης Τοπαλούδη) με παρουσίαση στοιχείων και εικόνων, ήτοι, με τη μετάδοση εικόνων του νεκρού σώματος της κοπέλας, με αναλυτική περιγραφή του τρόπου θανάτωσης της, όπως αναφορές στο πλήθος κηλίδων αίματος διασπαρμένο στο δωμάτιο, στα χτυπήματα με σίδερο που προκάλεσαν τραύμα στο αυτί και αιμορραγία στον κρόταφο, στην απόπειρα στραγγαλισμού, σε τρύπημα στο λαιμό με μαχαίρι, σε γρονθοκοπήματα, βάναυσους τραυματισμούς, στο άψυχο κορμί που βολόδερνε στη θάλασσα, στα περιθανάτια και μεταθανάτια τραύματα, στα κατάγματα στο κρανίο, στο μηχανισμό πνιγμού, στη βιαιότητα των φερομένων ως δραστών, στον τρόπο απαλλαγής τους από το σώμα της κοπέλας με την πτώση αυτού από μεγάλο ύψος στη θάλασσα, στη βάσανο που αυτή υπέστη. Περιγράφονται, με τη βοήθεια του καλεσμένου ιατροδικαστή, τα ευρήματα της ιατροδικαστικής έκθεσης και αναλύονται ιατρικοί όροι όπως αιμορραγικές διηθήσεις, υπαραχνοειδής αιμορραγία, αιματώματα, κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, νεκροψία, νεκροτομή. Γίνεται ευρεία αναφορά σε βιασμό που φέρεται να υπέστη το θύμα σε προγενέστερο χρόνο, μεταδίδεται για μεγάλο χρονικό διάστημα βίντεο που καταγράφηκε σε φυλακές και παρουσιάζει βίαιες πράξεις κρατουμένων, μεταδίδονται ανακοίνωση και απόψεις κρατουμένων (πρώην και νυν) που εγκρίνουν την αυτοδικία και την επιθετικότητα εντός των φυλακών. Οι συντελεστές της εκπομπής συμβάλλουν με ερωτήσεις και διευκρινίσεις στην παρουσίαση των ανωτέρω, φαίνονται δε να κατανοούν τους «ιδιότυπους νόμους» των φυλακών. Αυτός ο τρόπος παρουσίασης του θέματος προκαλεί φόβο και ανασφάλεια σε ανήλικους τηλεθεατές (δεδομένου ότι η εκπομπή μεταδίδεται σε πρωινή-μεσημβρινή ώρα και φέρει σήμανση 2ης κατηγορίας), να βλάψει την ηθική και πνευματική τους ανάπτυξη, καθώς αυτοί, λόγω της απειρίας, της μη ανεπτυγμένης κρίσης τους, του ευαίσθητου ψυχικού τους κόσμου και της συναισθηματικής τους ανωριμότητας, επηρεάζονται βαθιά από τα μηνύματα και τις εικόνες που προβάλλονται από την τηλεόραση. Οι ανήλικοι τηλεθεατές ενδέχεται να προσλάβουν λανθασμένα μηνύματα θεωρώντας πως η βία είναι μια κανονική, δικαιολογημένη και αποδεκτή κατάσταση, να ταυτιστούν με βίαιους ανθρώπους, να αμβλυνθεί η ευαισθησία τους έναντι των άλλων. Παρά το ότι κρίνεται θετικά η παρότρυνση της παρουσιάστριας προς το κοινό για καταγγελία βιασμών και κακοποιήσεων (εκπομπή της 7.12.2018) και για σεβασμό των κείμενων νόμων (προς το τέλος της εκπομπής της 12.12.2018), ο τρόπος παρουσίασης της εκπομπής συνολικά, με βάση το συνδυασμό όλων των ανωτέρω παραβιάσεων, δεν τηρεί την υποχρέωση της μη υποβάθμισης της ποιοτικής στάθμης αυτής μέσα από την πραγμάτωση της κοινωνικής αποστολής της τηλεόρασης και της συμβολής της στην πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας.
ΙΙΙ. Υπαγωγή
Ενόψει των ανωτέρω, καθίσταται σαφές ότι η εγκαλουμένη παραβίασε εκ προθέσεως τις αναφερόμενες στο νομικό μέρος της παρούσας διατάξεις. Επομένως, πρέπει να επιβληθεί στην εγκαλούμενη εταιρεία διοικητική κύρωση και δη εκείνη του προστίμου.
Κατά τη γνώμη, όμως, δύο μελών, δεν στοιχειοθετείται το περί μη προστασίας των ανήλικων τηλεθεατών αδίκημα, ιδίως διότι, με βάση τη σήμανση υπό την οποία έγινε η προβολή των ανωτέρω, επέβαλλε την «γονική συναίνεση» για την παρακολούθησή τους.
Περαιτέρω, με βάση τη βαρύτητα της παραβάσεως και το κοινώς γνωστό μερίδιο τηλεθεάσεως του συγκεκριμένου τηλεοπτικού σταθμού κρίνεται ομόφωνα ότι το επιβλητέο πρόστιμο είναι εκείνο: (α) των τριάντα χιλιάδων (30.000) ευρώ για την μη προστασία της μνήμης νεκρού, (β) των τριάντα χιλιάδων (30.000) ευρώ για τη δημοσιοποίηση στοιχείων της μυστικής ποινικής προδικασίας, (γ) των τριάντα χιλιάδων (30.000) ευρώ για την υποβάθμιση της ποιότητας του προγράμματος και (δ) -κατά πλειοψηφία- των τριάντα χιλιάδων (30.000) ευρώ για την μη προστασία ανηλίκων τηλεθεατών.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ Η ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ
Δέχεται ότι η εγκαλουμένη παραβίασε εκ προθέσεως τις αναφερόμενες στο νομικό μέρος της παρούσας υποχρεώσεις της, κατά τα ειδικότερα αναφερόμενα στο σκεπτικό.
Επιβάλλει στην εταιρεία με την επωνυμία «ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΝΤΟΤ ΚΟΜ ΑΝΩΝΥΜΗ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ», ιδιοκτήτρια του τηλεοπτικού σταθμού «ΣΚΑΪ», τη διοικητική κύρωση του προστίμου:
(α) των τριάντα χιλιάδων (30.000) ευρώ για την μη προστασία της μνήμης τεθνεώτος,
(β) των τριάντα χιλιάδων (30.000) ευρώ για τη δημοσιοποίηση στοιχείων της μυστικής ποινικής προδικασίας,
(γ) των τριάντα χιλιάδων (30.000) ευρώ για την υποβάθμιση της ποιότητας του προγράμματος και
(δ) των τριάντα χιλιάδων (30.000) ευρώ για την μη προστασία ανηλίκων τηλεθεατών.
Κατά το άρθρο 4 παρ. 3 του Ν. 2328/1995, όπως έχει μετά την δια του άρθρου 23 παρ. 5 εδ. β' του Ν. 3166/2003 αντικατάστασή του, η παρούσα απόφαση κατά την προαναφερόμενη κύρωση, είναι εκτελεστή κατά:
1. Της εταιρείας ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΝΤΟΤ ΚΟΜ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ, που εδρεύει στο Φάληρο, στην οδό Εθνάρχου Μακαρίου και Φαληρέως 2, με ΑΦΜ 998921252, Δ.Ο.Υ. ΦΑΕ Πειραιά.
2. Του Ιωάννη Αλαφούζου του Αριστείδη, με ΑΦΜ 022253837, Δ.Ο.Υ. Κηφισιάς, ως νομίμου εκπροσώπου της εταιρείας.
3. Του Ιωάννη Σπανολιού του Κωνσταντίνου, με ΑΦΜ 007698074, Δ.Ο.Υ. Γλυφάδας, ως νομίμου εκπροσώπου της εταιρείας.
4. Της Ευαγγελίας Κουτσαυτάκη του Κωνσταντίνου, με ΑΦΜ 075618967, Δ.Ο.Υ. Κορυδαλλού, ως νομίμου εκπροσώπου της εταιρείας.
Κρίθηκε, αποφασίστηκε την 11η Ιουλίου 2023 και δημοσιεύτηκε την 13η Σεπτεμβρίου 2023.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Ε.Σ.Ρ. H ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΥΤΡΟΜΑΝΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΑΡΑΖΙΔΟΥ
Πληροφορίες: www.esr.gr
Παρατηρήσεις: Απόφαση 129/2023 - ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ ΕΣΡ - 13η Σεπτεμβρίου 2023
