Διαβάστε ακολούθως την Απόφαση 247/2022 της Ανεξάρτητης Αρχής:
Η Ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου, συνήλθε σε συνεδρίαση στον συνήθη γι’ αυτό τόπο την 10.5.2021 και ώρα 11:00 προκειμένου να συζητήσει επί της κατωτέρω υποθέσεως. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη - Δρίλια, αντιπρόεδρο και (με τηλεδιάσκεψη μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας «epresence.gov.gr») τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου, Γεώργιο Πλειό, Γεώργιο Σαρειδάκη και Σωκράτη Τσιχλιά. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ.
Αντικείμενο της συζήτησης ήταν η ενδεχόμενη παραβίαση της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας από τον ραδιοφωνικό σταθμό με τον διακριτικό τίτλο FOCUS FM 103,6 Νομού Θεσσαλονίκης, ιδιοκτησίας της εταιρείας με την επωνυμία ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ JDK ΙΚΕ, αναφορικά: (α) με παράβαση της αρχής διαχωρισμού των διαφημίσεων από το συντακτικό περιεχόμενο, (β) με προβολή διαφημιστικού μηνύματος που ενθαρρύνει συμπεριφορές επιζήμιες των πολιτών και (γ) με τη μετάδοση παραπλανητικών διαφημιστικών μηνυμάτων που εκμεταλλεύονται τους φόβους του κοινού, κατά τη διάρκεια της εκπομπής με τίτλο «Η ώρα του λαού» που προβλήθηκε την 27.3.2020, ώρα 12:00-14:00. Η υπόθεση εξετάζεται ύστερα από την με αρ. πρωτ. ΕΣΡ 1424/31.3.2020 καταγγελία πολίτη.
Για τον έλεγχο σχηματίστηκε φάκελος με αριθμό 228/1.6.2020 ο οποίος ανατέθηκε στη διοικητική υπάλληλο Μαρία Κοντογιάννη και στην ειδική επιστήμονα-νομικό Χάρι Τσίγκου. Η Διοικητική Υπάλληλος υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 704/ΕΣ/6.8.2020 έκθεση καταγραφής των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης. Στη συνέχεια, η Ειδική Επιστήμων υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό 951/ΕΣ/24.11.2020 νομική της εισήγηση.
Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης παρέστη (με τηλεδιάσκεψη μέσω «epresence.gov.gr»), για λογαριασμό της λειτουργούσης τον τηλεοπτικό σταθμό ως άνω εταιρείας, ο πληρεξούσιος δικηγόρος της Δημοσθένης Κορδελλίδης. Ερωτηθείς από τον Πρόεδρο, ο Δικηγόρος δήλωσε ότι γνωρίζει το περιεχόμενο του φακέλου, έλαβε δε τον λόγο και ανέπτυξε τους ισχυρισμούς του. Ζήτησε στη συνέχεια -και η Ολομέλεια δέχτηκε- να του παρασχεθεί προθεσμία για την κατάθεση εγγράφου υπομνήματος μέχρι και την 25.5.2021, ώρα 14.00, και η συζήτηση κηρύχθηκε περαιωμένη. O σταθμός κατέθεσε στη Γραμματεία το με αριθμό πρωτοκόλλου 3091/25.5.2021 υπόμνημα.
Την 28.11.2022 και ώρα 11.00 η Ολομέλεια συνήλθε σε διάσκεψη επί της υποθέσεως, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη-Δρίλια, αντιπρόεδρο και (με τηλεδιάσκεψη μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας «epresence.gov.gr») τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου, Γεώργιο Πλειό, Γεώργιο Σαρειδάκη και Σωκράτη Τσιχλιά. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ. Παρέστη επίσης και η ανωτέρω εισηγήτρια, η οποία ανέπτυξε το ζήτημα προφορικώς και αποχώρησε. Η Ολομέλεια, αφού άκουσε την επίμαχη ροή προγράμματος και μελέτησε το σύνολο των στοιχείων του φακέλου:
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕ ΩΣ ΕΞΗΣ:
Ι. Νομικό Μέρος
1. Το ΕΣΡ είναι η αρμόδια κατά το Σύνταγμα Αρχή (άρθρο 15 παρ. 2) για την άσκηση του άμεσου ελέγχου του κράτους επί της ραδιοφωνίας και της τηλεοράσεως και την επιβολή των προβλεπόμενων διοικητικών κυρώσεων σε περίπτωση παραβάσεων.
2. Το άρθρο 3 παρ. 17 του Ν. 2328/1995 ορίζει: «Οι ακροατές του ραδιοφώνου και οι τηλεθεατές θεωρούνται καταναλωτές των υπηρεσιών που προσφέρουν οι ραδιοφωνικοί και τηλεοπτικοί σταθμοί αντίστοιχα και έχουν όλα τα δικαιώματα που προβλέπει η νομοθεσία για την προστασία των καταναλωτών». Το άρθρο 1 παρ. 4 α' του Ν. 2251/1994 περί προστασίας καταναλωτή, όπως τροποποιήθηκε με την παρ. 5 του άρθρου 1 του Ν. 3587/2007, ορίζει: «Με την επιφύλαξη των ειδικών διατάξεων του παρόντος νόμου νοούνται: α) Καταναλωτής, κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο ή ενώσεις προσώπων χωρίς νομική προσωπικότητα για τα οποία προορίζονται τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες που προσφέρονται στην αγορά και τα οποία κάνουν χρήση των προϊόντων ή των υπηρεσιών αυτών, εφόσον αποτελούν τον τελικό αποδέκτη τους. Καταναλωτής είναι και: αα) κάθε αποδέκτης διαφημιστικού μηνύματος, ββ) κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο που εγγυάται υπέρ καταναλωτή, εφόσον δεν ενεργεί στο πλαίσιο της επαγγελματικής ή επιχειρηματικής δραστηριότητάς του. β) Προμηθευτής, κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο το οποίο, κατά την άσκηση της επαγγελματικής ή επιχειρηματικής δραστηριότητάς του, προμηθεύει προϊόντα ή παρέχει υπηρεσίες στον καταναλωτή. Προμηθευτής νοείται και ο διαφημιζόμενος».
3. Σύμφωνα με το άρθρο 9 παρ. 1α του Ν. 2251/1994 για την προστασία των καταναλωτών (που τροποποιήθηκε με το Ν. 3587/2007 και εφαρμόζεται βάσει του άρθρου 3 παρ. 17 του Ν. 2328/1995) «διαφήμιση κατά την έννοια του παρόντος νόμου είναι κάθε ανακοίνωση που γίνεται με κάθε μέσο στα πλαίσια εμπορικής, βιομηχανικής, βιοτεχνικής ή επαγγελματικής δραστηριότητας με στόχο την προώθηση της διάθεσης αγαθών ή υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων των ακινήτων και των συναφών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων».
4. Οι ραδιοφωνικοί φορείς υποχρεούνται να μεριμνούν για την ποιότητα του προγράμματος, καθώς και την προαγωγή του πολιτισμού με τη μετάδοση εκπομπών λόγου και τέχνης. Ειδικότερα, με το άρθρο 6 παρ. 2 του Ν. 2328/1995 ορίζεται: «Οι άδειες χορηγούνται για την εξυπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος και η χρήση τους συνιστά δημόσια λειτουργία. Οι σταθμοί στους οποίους χορηγούνται οι άδειες υποχρεούνται να μεριμνούν για την ποιότητα του προγράμματος, την
αντικειμενική ενημέρωση, τη διασφάλιση της πολυφωνίας, καθώς και την προαγωγή του πολιτισμού με τη μετάδοση εκπομπών λόγου και τέχνης».
5. Η παραπάνω επιταγή (αποδίδοντας προφανώς γενική νομική αρχή) επαναλαμβάνεται και από τους ειδικότερους νομοθετικούς κανόνες που αφορούν τις εκπομπές και τα διαφημιστικά μηνύματα που μεταδίδονται από τους ραδιοφωνικούς φορείς. Συγκεκριμένα, το άρθρο 8 παρ. 1 του Ν. 2328/1995 ορίζει: «Οι εκπομπές (περιλαμβανομένων και των διαφημίσεων) όλων των ραδιοφωνικών σταθμών διέπονται από τις αρχές και τους κανόνες εκπομπών και διαφημίσεων που ισχύουν για τις εκπομπές της Ελληνικής Ραδιοφωνίας Τηλεόρασης Α.Ε. στο πλαίσιο του άρθρου 15 παρ. 2 του Συντάγματος και της Οδηγίας 89/552/Ε.Ο.Κ. του Συμβουλίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων της 3ης.10.1989 που εφαρμόζεται αναλόγως και ως προς αυτούς. Η τήρηση των σχετικών υποχρεώσεων αποτελεί θεμελιώδη όρο της άδειας λειτουργίας του ραδιοφωνικού σταθμού».
6. Στο άρθρο 2 παρ. 1 περ. η' του ΠΔ/τος 109/2010 δίδεται ο ορισμός της οπτικοακουστικής εμπορικής ανακοίνωσης: «Εικόνες με ή χωρίς ήχο που προορίζονται για άμεση ή έμμεση προώθηση εμπορευμάτων, υπηρεσιών ή της εικόνας ενός φυσικού ή νομικού προσώπου που ασκεί οικονομική δραστηριότητα. Οι εικόνες αυτές συνοδεύουν ή περιλαμβάνονται σε πρόγραμμα έναντι πληρωμής ή αναλόγου ανταλλάγματος ή για λόγους αυτοπροβολής. Μορφές οπτικοακουστικής εμπορικής ανακοίνωσης συνιστούν ιδίως η τηλεοπτική διαφήμιση, η χορηγία, η τηλεπώληση και η τοποθέτηση προϊόντος».
7. Στο ίδιο ως άνω άρθρο 2 παρ. 1 περ. θ' του ΠΔ/τος 109/2010 δίδεται ο ορισμός της τηλεοπτικής διαφήμισης: «Κάθε μορφή τηλεοπτικής ανακοίνωσης που μεταδίδεται έναντι πληρωμής ή αναλόγου ανταλλάγματος ή για λόγους αυτοπροβολής από μια δημόσια ή ιδιωτική επιχείρηση (ΝΠΔΔ ή ΝΠΙΔ) ή φυσικό πρόσωπο στο πλαίσιο εμπορικής, βιομηχανικής ή βιοτεχνικής δραστηριότητας ή άσκησης επαγγέλματος, με σκοπό την προώθηση της παροχής αγαθών ή υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων ακινήτων, δικαιωμάτων και υποχρεώσεων έναντι πληρωμής».
8. Με το άρθρο 20 παρ. 1 του ΠΔ/τος 109/2010 προβλέπεται: «Η τηλεοπτική διαφήμιση και η τηλεπώληση πρέπει να είναι εύκολα αναγνωρίσιμες και σαφώς διακριτές από το συντακτικό περιεχόμενο του προγράμματος μέσω οπτικών ή/και ακουστικών ή/και χωρικών μέσων, με την επιφύλαξη της χρήσης νέων διαφημιστικών τεχνικών».
9. Σύμφωνα με το άρθρο 2. α' της ΚΥΑ Γ5α/53625/2017 (ΦΕΚ 3328/Β/21.9.2017) ως συμπληρώματα διατροφής νοούνται: «τα διατροφικά προϊόντα αρμοδιότητας ΕΟΦ με σκοπό τη συμπλήρωση της συνήθους δίαιτας, τα οποία αποτελούν συμπυκνωμένες πηγές θρεπτικών συστατικών ή άλλων ουσιών με θρεπτικές ή φυσιολογικές επιδράσεις (π.χ βρώσιμα εκχυλίσματα φυτών και άλλα συστατικά φυσικής προέλευσης με θρεπτικά συστατικά όπως βιταμινούχα, μέταλλα, αμινοξέα, πρωτεΐνες, αντιοξειδωτικές ουσίες κ.τλ.), μεμονωμένων ή σε συνδυασμό, και τα οποία διατίθενται στο εμπόριο σε δοσιμετρικές μορφές, ήτοι μορφές παρουσίασης όπως κάψουλες, παστίλιες, δισκία, χάπια και άλλες παρόμοιες μορφές, καθώς και φακελάκια σκόνης, φύσιγγες υγρού προϊόντος, φιαλίδια με σταγονόμετρο και άλλες παρόμοιες μορφές υγρών και κόνεων που προορίζονται να ληφθούν σε προμετρημένες μικρές μοναδιαίες ποσότητες».
10. Με το άρθρο 6 παρ. 2 της ίδιας ως άνω ΚΥΑ Γ5α/53625/2017 ορίζεται: «η επισήμανση, παρουσίαση και διαφήμιση των συμπληρωμάτων διατροφής δεν πρέπει να αποδίδει στα προϊόντα αυτά ιδιότητες πρόληψης, αγωγής ή θεραπείας ανθρώπινης νόσου, ούτε να αναφέρει τέτοιες ιδιότητες».
11. Το άρθρο 9α περ. δ' του Ν. 2251/1994, που προστέθηκε με το άρθρο 12 του Ν. 3587/2007 περί προστασίας καταναλωτή, ορίζει: «Για τους σκοπούς των διατάξεων του παρόντος μέρους νοούνται: «Εμπορικές πρακτικές των επιχειρήσεων προς τους καταναλωτές «κάθε πράξη, συμπεριλαμβανομένης της διαφήμισης και του μάρκετινγκ ενός προμηθευτή που συνδέεται άμεσα με την προώθηση, πώληση ή προμήθεια ενός προϊόντος σε καταναλωτές». Το άρθρο 9γ παρ. 1 του ίδιου νόμου ορίζει: «Απαγορεύονται οι αθέμιτες εμπορικές πρακτικές». Το άρθρο 9γ παρ. 4 του ίδιου νόμου ορίζει: «Εμπορικές πρακτικές είναι αθέμιτες, ιδίως όταν είναι παραπλανητικές ...». Το άρθρο 9δ παρ. 1 του ίδιου νόμου ορίζει: «Μία εμπορική πρακτική θεωρείται παραπλανητική όταν περιλαμβάνει εσφαλμένες πληροφορίες και είναι, συνεπώς, αναληθής, ή όταν με οποιονδήποτε τρόπο, συμπεριλαμβανομένης της συνολικής παρουσίασής της, παραπλανά ή ενδέχεται να παραπλανήσει το μέσο καταναλωτή, ακόμα κι εάν οι πληροφορίες, είναι, αντικειμενικά ορθές, όσον αφορά ένα ή περισσότερα από τα στοιχεία τα οποία παρατίθενται κατωτέρω και, ούτως ή άλλως, τον οδηγεί ή ενδέχεται να τον οδηγήσει να λάβει απόφαση συναλλαγής την οποία διαφορετικά δεν θα ελάμβανε. Τα στοιχεία αυτά είναι ... β) τα κύρια χαρακτηριστικά του προϊόντος, όπως είναι ..η σύνθεση ή τα αναμενόμενα από τη χρήση του προϊόντος αποτελέσματα..».
12. Εκτός των ανωτέρω διατάξεων του Ν. 2251/1994 περί προστασίας καταναλωτών, που απαγορεύει τις παραπλανητικές εμπορικές πρακτικές, η ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία περιέχει τις εξής ειδικές διατάξεις που απαγορεύουν την παραπλάνηση του κοινού κατά τη μετάδοση διαφημίσεων: α) Το άρθρο 7 περ. α' του Κανονισμού 2/1991 του ΕΣΡ (Κώδικας Δεοντολογίας Προγράμματος) προβλέπει: «Μία εκπομπή στο σύνολό της δεν πρέπει να παραπλανά τους τηλεθεατές ...... β) Το άρθρο 2 παρ. δ' του Κανονισμού 3/1991 του ΕΣΡ (Κώδικας Δεοντολογίας Διαφημίσεων) ορίζει ως «παραπλανητική διαφήμιση»: «Κάθε διαφήμιση που με οποιοδήποτε τρόπο, συμπεριλαμβανομένης της παρουσιάσεώς της, παραπλανά ή ενδέχεται να παραπλανήσει τα πρόσωπα στα οποία απευθύνεται ή στων οποίων τη γνώση περιέρχεται και που εξαιτίας του απατηλού χαρακτήρα της είναι ικανή να επηρεάσει την οικονομική τους συμπεριφορά ...». Οι διατάξεις του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και του Κώδικα Δεοντολογίας Προγράμματος εφαρμόζονται ανάλογα και στις ραδιοτηλεοπτικές διαφημίσεις, επειδή υφίσταται προφανής ταυτότητα νομικού λόγου (βλ. και άρθρο 11 του Κανονισμού 3/1991 του ΕΣΡ). γ) Το άρθρο 3 παρ. 8 εδ. γ' του Ν. 1730/1987 για την ΕΡΤ Α.Ε., το οποίο δεν έχει καταργηθεί, εφαρμόζεται και στους ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς δυνάμει του άρθρου 3 παρ. 1α του Ν. 2328/1995 και προβλέπει: «Παραπλανητική είναι κάθε διαφήμιση που με οποιοδήποτε τρόπο, ακόμη και με την παρουσίασή της, δημιουργεί ή μπορεί να δημιουργήσει απατηλές εντυπώσεις και να επηρεάσει με τον τρόπο αυτόν την οικονομική συμπεριφορά των τηλεθεατών ή των ακροατών ή να βλάψει τους ανταγωνιστές». δ) Το άρθρο 4 παρ. 1 του Κανονισμού 3/1991 του ΕΣΡ ορίζει: «Οι διαφημίσεις πρέπει να είναι νόμιμες, ευπρεπείς, έντιμες και ειλικρινείς». Αντίστοιχη διάταξη υπάρχει και στο άρθρο 5 παρ. 1, α' του Ελληνικού Κώδικα Διαφήμισης - Επικοινωνίας (ΕΚΔ - Ε). ε) Το άρθρο 5 παρ. 1, α' του Κανονισμού 3/1991 του ΕΣΡ προβλέπει: «Οι διαφημίσεις δεν πρέπει να περιέχουν δηλώσεις ή οπτικές παραστάσεις, που είτε άμεσα είτε έμμεσα, με υπονοούμενα, με παραλείψεις, με διφορούμενα ή με υπερβολικούς ισχυρισμούς μπορούν να παραπλανήσουν τον καταναλωτή σε ό,τι αφορά: α) τις ιδιότητες του προϊόντος ». στ) Το άρθρο 3 παρ. 8 εδ. γ του Ν. 1730/1987 για την ΕΡΤ Α.Ε., το οποίο δεν έχει καταργηθεί, προβλέπει: «Η ΕΡΤ Α.Ε. μπορεί να αρνηθεί τη μετάδοση οποιασδήποτε διαφήμισης και οφείλει να μη μεταδίδει διαφημίσεις, οι οποίες ... είναι παραπλανητικές». Περαιτέρω, από τις διατάξεις των άρθρων 2 περ. δ, 4 παρ. 1 και 5 παρ. 1 του Κανονισμού 3/1991 του ΕΣΡ συνάγεται ότι υφίσταται υποχρέωση - και αντίστοιχη ευθύνη - των ραδιοτηλεοπτικών μέσων να ελέγχουν το περιεχόμενο των διαφημιστικών μηνυμάτων και από την άποψη της δυνατότητας παραπλάνησης των αποδεκτών τους, όταν τούτο προκύπτει εκ πρώτης όψεως και από το περιεχόμενο του ίδιου του μηνύματος (ΣτΕ 4009/2014).
13. Ειδικότερα αναφορικά με την παραπλάνηση του κοινού από διαφημίσεις και διαφημιστικά μηνύματα που σχετίζονται με ζητήματα υγείας, το άρθρο 10 παρ. 1 περ. ε' του ΠΔ/τος 109/2010 ορίζει: «Οι οπτικοακουστικές εμπορικές ανακοινώσεις οφείλουν: ε) να μην ενθαρρύνουν συμπεριφορές επιζήμιες για την υγεία ή την ασφάλεια». Αντιστοίχως, το άρθρο 4 παρ. 2 περ. δ' του Κανονισμού 3/1991 του ΕΣΡ (Κώδικας Δεοντολογίας Διαφημίσεων) προβλέπει: «Ο ραδιοτηλεοπτικός σταθμός οφείλει να μη μεταδίδει διαφημίσεις οι οποίες: δ) ενθαρρύνουν τρόπους συμπεριφοράς επιζήμιους για την υγεία ή την ασφάλεια». Το άρθρο 4 παρ. 2 περ. στ' του ιδίου ως άνω Κανονισμού ορίζει: «Ο ραδιοτηλεοπτικός σταθμός οφείλει να μη μεταδίδει διαφημίσεις οι οποίες: στ) εκμεταλλεύονται χωρίς λόγο τους φόβους του κοινού».
14. Τέλος, το άρθρο 4 παρ. 1 περ. β' του Ν. 2863/2000 ορίζει: «Το ΕΣΡ ελέγχει την τήρηση των όρων και των προϋποθέσεων, καθώς και των εν γένει κανόνων και αρχών, που προβλέπονται στην εκάστοτε ισχύουσα ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία για τη νόμιμη, διαφανή και ποιοτική λειτουργία των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων οι οποίοι δραστηριοποιούνται στον τομέα παροχής ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών υπηρεσιών», ενώ κατά την περ. ε' το ΕΣΡ «επιβάλλει τις διοικητικές κυρώσεις και μέτρα που προβλέπονται στα άρθρα 4 του Ν. 2328/1995 όπως ισχύει και 12 και 15 παρ. 3 του Ν. 2644/1998». Όπως προκύπτει περαιτέρω από το άρθρο 4 παρ. 1 περ. α' του Ν. 2328/1995, η ως άνω αρμοδιότητα επιβολής διοικητικών κυρώσεων υφίσταται και για κάθε περίπτωση παραβίασης των κανόνων δικαίου που διέπουν τους ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς και γενικότερα τη λειτουργία της ραδιοτηλεόρασης.
Από τις διατάξεις αυτές συνάγεται: α) Ότι βαρύνουσα σημασία έχει η προστασία των καταναλωτών, δηλαδή των τηλεθεατών (επί τη βάσει του άρθρου 3 παρ. 17 του Ν. 2328/1995). β) Ότι η διαφήμιση συμπληρωμάτων διατροφής δεν πρέπει να περιλαμβάνει ισχυρισμούς, με τους οποίους αποδίδονται στα προϊόντα αυτά ιδιότητες πρόληψης, αγωγής ή θεραπείας ανθρώπινης νόσου. γ) Ότι επιπροσθέτως η διαφήμιση συμπληρωμάτων διατροφής δεν πρέπει να περιλαμβάνει ισχυρισμούς που ενθαρρύνουν τρόπους συμπεριφοράς επιζήμιους για την υγεία ή την ασφάλεια ή εκμεταλλεύονται χωρίς λόγο τους φόβους του κοινού.
ΙΙ. Πραγματικό Μέρος
Από τα έγγραφα του φακέλου, στα οποία περιλαμβάνονται και οι ευρισκόμενοι στο αρχείο του ΕΣΡ ψηφιακοί δίσκοι με την επίμαχη ροή προγράμματος, και τους ισχυρισμούς της εγκαλουμένης (προβληθέντες προφορικώς και εγγράφως), προκύπτουν τα εξής:
Την 27η.3.2020 στη διάρκεια της ενημερωτικής ραδιοφωνικής εκπομπής με τίτλο «Η ώρα του λαού» ο παρουσιαστής αναφέρεται σε συμπληρώματα διατροφής τα οποία, κατά ρητή δήλωσή του, διαφημίζει στη συγκεκριμένη εκπομπή «εδώ και δυόμιση μήνες». Πρόκειται για τρία διαφορετικά σκευάσματα σε μορφή χαπιών.
Δύο από τα σκευάσματα αυτά λειτουργούν, κατά δήλωση του παρουσιαστή, προληπτικά έναντι του κορωνοϊού. Το πρώτο σκεύασμα αναφέρεται ως κατάλληλο για «λοιμώξεις, ιώσεις, μικρόβια, νοσοκομειακές λοιμώξεις, βακτήρια», ενώ το δεύτερο σκεύασμα αναφέρεται ως κατάλληλο για τη θωράκιση των πνευμόνων και του αναπνευστικού συστήματος. Στα εν λόγω σκευάσματα ο παρουσιαστής αποδίδει ιδιότητες προφύλαξης από τον κορωνοϊό, τον οποίο χαρακτηρίζει «λοίμωξι(ς) πνευμόνων». Στο τρίτο σκεύασμα ο παρουσιαστής αποδίδει θεραπευτικές ιδιότητες έναντι των προβλημάτων ψυχικής υγείας που προέρχονται από τις συνθήκες εγκλεισμού λόγω της πανδημίας.
Με αυτό το περιεχόμενο η επίμαχη εκπομπή περιέχει σαφείς διαφημιστικές αναφορές στα συγκεκριμένα συμπληρώματα διατροφής αποδίδοντας σε αυτά ιδιότητες πρόληψης της νόσου του κορωνοϊού ή ψυχικών ασθενειών, καθώς και πολλών και διάφορων άλλων νοσημάτων. Παρέχεται συναφώς στο μέσο τηλεθεατή η εντύπωση ότι η χρήση των διαφημιζόμενων συμπληρωμάτων διατροφής αρκεί τόσο για την πρόληψη, όσο και για τη θεραπεία των συμπτωμάτων σοβαρών ασθενειών, όπως ο κορονωϊός, που κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας χρήζουν αντιμετώπισης από εξειδικευμένους ιατρούς. Είναι, επομένως, δυνατό ο μέσος τηλεθεατής (πολλώ δεν μάλλον πρόσωπο που βρίσκεται σε ευαίσθητη κατάσταση ευνοούσα την ευπιστία του) να παραπλανηθεί ως προς τα αναμενόμενα αποτελέσματα από τη χρήση των συγκεκριμένων συμπληρωμάτων διατροφής και μάλιστα για σοβαρά θέματα υγείας που δημιουργούν εύλογους φόβους και ανησυχία στο κοινό.
ΙΙΙ. Υπαγωγή
Η εγκαλούμενη όφειλε και ευχερώς μπορούσε να ελέγξει το περιεχόμενο του μεταδιδόμενου διαφημιστικού μηνύματος ως προς την πιθανότητα ενδεχόμενης παραπλάνησης του κοινού σε σχέση με τις θεραπευτικές ιδιότητες και τα αναμενόμενα αποτελέσματα από τη χρήση των ανωτέρω αναφερόμενων συμπληρωμάτων διατροφής, αφού η δυνατότητα παραπλάνησης των τηλεθεατών προκύπτει στην συγκεκριμένη περίπτωση εκ πρώτης όψεως και από το περιεχόμενο του ίδιου του μηνύματος, με το οποίο τα διαφημιζόμενα προϊόντα παρουσιάστηκαν ότι έχουν τις προαναφερθείσες (προφανώς εκτός πραγματικότητας) προληπτικές και θεραπευτικές ιδιότητες.
Η ενδεχόμενη παραπλάνηση των τηλεθεατών συνίστατο στην, κατά την παρουσίαση των συγκεκριμένων σκευασμάτων που δεν συνιστούν φάρμακα, αλλά απλά συμπληρώματα διατροφής, απόδοση σε αυτά προληπτικών και θεραπευτικών και αναλγητικών ιδιοτήτων για σοβαρές ασθένειες (κορωνοϊό, λοιμώξεις, ιώσεις, μικρόβια, νοσοκομειακές λοιμώξεις, βακτήρια, ψυχικές ασθένειες).
Ενόψει των ανωτέρω, κρίνεται ομοφώνως: (α) Ότι η εγκαλουμένη δεν παραβίασε τις διατάξεις περί διαχωρισμού των διαφημιστικών μηνυμάτων από το συντακτικό περιεχόμενο, εφόσον ο διαφημιστικός χαρακτήρας της παρουσίασης ήταν σαφής, γι’ αυτό και πρέπει να απαλλαγεί της σχετικής κατηγορίας, (β) Ότι η εγκαλουμένη παραβίασε -εκ προθέσεως- τις αναφερόμενες στο νομικό μέρος της παρούσας διατάξεις περί μη μετάδοσης παραπλανητικών διαφημιστικών μηνυμάτων. Επομένως, πρέπει να επιβληθεί στην εγκαλουμένη διοικητική κύρωση και δη εκείνη του προστίμου και (γ) Ότι η παράβαση περί μη μετάδοσης διαφημίσεων με περιεχόμενο επιζήμιο για την υγεία των πολιτών απορροφάται από την προαναφερόμενη υπό (β) παράβαση.
Περαιτέρω, με βάση τη βαρύτητα της παραβάσεως, κρίνεται ότι το επιβλητέο πρόστιμο είναι εκείνο των επτά χιλιάδων (7.000) ευρώ. Δύο, όμως, μέλη έχουν τη γνώμη ότι το πρόστιμο πρέπει να είναι εκείνο των τριών χιλιάδων (3.000) ευρώ
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ Η ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ
Ομοφώνως: Α. Απαλλάσσει την εγκαλουμένη από την κατηγορία περί μη διάκρισης του συντακτικού προγράμματος από τα διαφημιστικά μηνύματα.
Β. Δέχεται ότι η εγκαλουμένη παραβίασε -εκ προθέσεως- τη ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία ως προς τις διατάξεις περί προστασίας των τηλεθεατών από τη μετάδοση παραπλανητικών διαφημιστικών μηνυμάτων με περιεχόμενο επιζήμιο για την υγεία των πολιτων, κατά τα αναφερόμενα στο σκεπτικό.
Επιβάλλει στην εταιρεία με την επωνυμία ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ JDK ΙΚΕ, ιδιοκτήτριας του ραδιοφωνικού σταθμού με τον διακριτικό τίτλο FOCUS FM 103,6 Νομού Θεσσαλονίκης, για την ανωτέρω αναφερθείσα παραβίαση, τη διοικητική κύρωση του προστίμου των επτά χιλιάδων (7.000) ευρώ.
Κατά το άρθρο 4 παρ. 3 του Ν. 2328/1995, όπως έχει μετά την δια του άρθρου 23 παρ. 5 εδ. β' του Ν. 3166/2003 αντικατάστασή του, η παρούσα απόφαση κατά την προαναφερόμενη κύρωση, είναι εκτελεστή κατά:
1. Της εταιρείας με την επωνυμία ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ JDK ΙΚΕ που εδρεύει στη Θεσσαλονίκη, οδός Πολυτεχνείου 21, με ΑΦΜ 800536160, ΔΟΥ Α’ Θεσσαλονίκης.
2. Του Σερέτη Γρηγόριου του Πασχάλη, κάτοικο Μελισοχωρίου Θεσσαλονίκης, με ΑΦΜ 153239369, ΔΟΥ Αμπελοκήπων Θεσσαλονίκης, ως νομίμου εκπροσώπου της εταιρείας.
3. Του Γρηγοριάδη Ελευθέριου του Γρηγορίου, κάτοικο Καισαρείας 197 στη Νίκαια Αττικής, με ΑΦΜ 076311224, ΔΟΥ Νίκαιας, ως νομίμου εκπροσώπου της εταιρείας.
Κρίθηκε και αποφασίστηκε την 28η Νοεμβρίου 2022 και δημοσιεύτηκε την 22α Μαΐου 2023.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Ε.Σ.Ρ. H ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΥΤΡΟΜΑΝΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΑΡΑΖΙΔΟΥ
Πληροφορίες: www.esr.gr
Παρατηρήσεις: Απόφαση 247/2022 - ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ ΕΣΡ - 22α Μαΐου 2023
