Διαβάστε ακολούθως την Απόφαση 159/2021 της Ανεξάρτητης Αρχής:
Η Ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου, συνήλθε σε συνεδρίαση στον συνήθη γι’ αυτό τόπο την 4.10.2021 και ώρα 11:00, προκειμένου να συζητήσει επί της κατωτέρω υποθέσεως. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη - Δρίλια, αντιπρόεδρο, και (με τηλεδιάσκεψη μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας «epresence.gov.gr») τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Γεώργιο Σαρειδάκη, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου και Σωκράτη Τσιχλιά. Απόν το μέλος Γεώργιος Πλειός, ο οποίος είχε κληθεί νομίμως. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ.
Αντικείμενο της συζήτησης ήταν η ενδεχόμενη παραβίαση της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας από τον τηλεοπτικό σταθμό με τον διακριτικό τίτλο STAR CHANNEL, ιδιοκτησίας της εταιρείας με την επωνυμία ΝΕΑ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ, αναφορικά με την μετάδοση ατεκμηρίωτων πληροφοριών, κατά την προβολή του κεντρικού δελτίου ειδήσεων που μεταδόθηκε την 20.11.2018 μεταξύ 19.51 και 20.49. Η υπόθεση εξετάζεται ύστερα από τις με αριθμό πρωτοκόλλου 6225/3.12.2018 και 6034/22.11.2018 ΕΣΡ καταγγελίες.
Για τον έλεγχο σχηματίστηκε φάκελος με αριθμό 397/10.12.2018, ο οποίος ανατέθηκε στη διοικητική υπάλληλο Κατερίνα Κοντοπούλου και στην ειδική επιστήμονα - νομικό Όλγα Γαρουφαλιά. Στη συνέχεια, η Διοικητική Υπάλληλος υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 150/ΕΣ/4.2.2019 έκθεση καταγραφής των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης και η Ειδική Επιστήμων την με αριθμό πρωτοκόλλου 906/ΕΣ/15.10.2019 νομική της εισήγηση.
Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης, για λογαριασμό της λειτουργούσης τον σταθμό ως άνω εταιρείας παρέστησαν οι πληρεξούσιες δικηγόροι της Μαρία Κατζουράκη και Κατερίνα Κοκοτσάκη.
Ερωτηθείσες από τον Πρόεδρο οι Δικηγόροι δήλωσαν ότι γνωρίζουν το περιεχόμενο του φακέλου, έλαβαν δε τον λόγο και ανέπτυξαν τους ισχυρισμούς τους. Ζήτησαν στη συνέχεια -και η Ολομέλεια δέχτηκε- να τους παρασχεθεί προθεσμία για την κατάθεση εγγράφου υπομνήματος μέχρι και την 18.10.2021 και ώρα 14.00 και η συζήτηση κηρύχθηκε περαιωμένη. O σταθμός κατέθεσε στη Γραμματεία το με αριθμό πρωτοκόλλου 5380/14.10.2021 υπόμνημά του.
Την 22.11.2021 και ώρα 11.00 η Ολομέλεια συνήλθε σε διάσκεψη επί της υποθέσεως, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη - Δρίλια, αντιπρόεδρο, και (με τηλεδιάσκεψη μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας «epresence.gov.gr») τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου, Γεώργιο Πλειό, Γεώργιο Σαρειδάκη και Σωκράτη Τσιχλιά. Ο Πρόεδρος ενημέρωσε αναλυτικά για την υπόθεση τον απόντα κατά την συζήτηση Γεώργιο Πλειό αναγιγνώσκοντας την έγγραφη εισήγηση, το υπόμνημα της εγκαλουμένης και το σύνολο των λοιπών εγγράφων του φακέλου. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ. Η Ολομέλεια, αφού παρακολούθησε την επίμαχη ροή προγράμματος και άκουσε την Εισηγήτρια:
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕ ΩΣ ΕΞΗΣ:
Ι. Νομικό μέρος
1. Το ΕΣΡ είναι η αρμόδια κατά το Σύνταγμα Αρχή (άρθρο 15 παρ. 2) για την άσκηση του άμεσου ελέγχου του κράτους επί της ραδιοφωνίας και της τηλεοράσεως και την επιβολή των προβλεπόμενων διοικητικών κυρώσεων σε περιπτώσεις παραβάσεων.
2. Η ελευθερία της έκφρασης και το δικαίωμα του κοινού στην πληροφόρηση θεσπίζεται στις εξής διατάξεις:
α) Στο άρθρο 10 παρ. 1 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) που ορίζει: «Παν πρόσωπον έχει δικαίωμα εις την ελευθερίαν εκφράσεως. Το δικαίωμα τούτο περιλαμβάνει την ελευθερίαν γνώμης ως και την ελευθερίαν λήψεως ή μεταδόσεως πληροφοριών ή ιδεών, άνευ επεμβάσεως δημοσίων αρχών και ασχέτως συνόρων».
β) Στο άρθρο 14 παρ. 1 και 2 του Συντάγματος που ορίζει: « 1. Καθένας μπορεί να εκφράζει και να διαδίδει προφορικά, γραπτά και δια του τύπου τους στοχασμούς του τηρώντας τους νόμους του Κράτους. 2. O τύπος είναι ελεύθερος. H λογοκρισία και κάθε άλλο προληπτικό μέτρο απαγορεύονται».
γ) Στο άρθρο 5Α παρ. του Συντάγματος που ορίζει: «Καθένας έχει δικαίωμα στην πληροφόρηση, όπως νόμος ορίζει».
δ) Στο άρθρο 2 παρ. 2 του Π.Δ. 77/2003 που ορίζει: «Ο δημοσιογράφος υπερασπίζεται την ελευθερία της έκφρασης και, στο πλαίσιο της δημοσιογραφικής δεοντολογίας, έχει το δικαίωμα, να μεταδίδει ανεμπόδιστα πληροφορίες και σχόλια για να εξασφαλίσει την ενημέρωση της κοινής γνώμης».
3. Η υποχρέωση αντικειμενικής ενημέρωσης του κοινού υπό των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών, στο πλαίσιο της δημόσιας λειτουργίας που επιτελούν, προβλέπεται στις εξής διατάξεις:
α) Στο άρθρο 15 παρ. 2 του Συντάγματος που ορίζει: «Η ραδιοφωνία και η τηλεόραση υπάγονται στον άμεσο έλεγχο του Κράτους. Ο άμεσος έλεγχος του Κράτους που λαμβάνει και τη μορφή του καθεστώτος της προηγούμενης άδειας, έχει ως σκοπό την αντικειμενική και με ίσους όρους μετάδοση πληροφοριών και ειδήσεων, καθώς και προϊόντων του λόγου και της τέχνης, την εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης και η πολιτιστική ανάπτυξη της Χώρας, καθώς και το σεβασμό της αξίας του ανθρώπου και την προστασία της παιδικής ηλικίας και της νεότητας».
β) Στο άρθρο 3 παρ. 1 του Ν. 1866/1989 που ορίζει: «Το ΕΣΡ ασκεί τον άμεσο έλεγχο του κράτους επί της ραδιοφωνίας και της τηλεοράσεως προκειμένου να εξασφαλιστούν η αντικειμενικότητα, η ισότητα των όρων και η ποιότητα των προγραμμάτων σύμφωνα με το άρθρο 15 παρ. 2 του Συντάγματος».
γ) Στο άρθρο 1 παρ. 1 εδ. β του Ν. 2328/1995 που ορίζει: «Οι άδειες χορηγούνται για την εξυπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος και η χρήση τους συνιστά δημόσια λειτουργία».
4. Η υποχρέωση των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών, στο πλαίσιο εξασφάλισης της αντικειμενικής ενημέρωσης του κοινού, μετάδοσης αληθών και ακριβών ειδήσεων μετά από προηγούμενο έλεγχο θεσπίζεται στις εξής διατάξεις:
α) Στο άρθρο 5 παρ. 1 του Π.Δ. 77/2003 που ορίζει: «Η μετάδοση των γεγονότων πρέπει να είναι αληθής, ακριβής και όσο είναι δυνατό πλήρης. Τα γεγονότα πρέπει να παρουσιάζονται με προσοχή και αίσθημα ευθύνης, ώστε να μη δημιουργούν υπέρμετρη ελπίδα, σύγχυση ή πανικό στο κοινό».
β) Στο άρθρο 5 παρ. 2 του Π.Δ. 77/2003 που ορίζει: «Ανακρίβειες ή παραπλανητικές δηλώσεις διορθώνονται αμέσως στο πλαίσιο της ίδιας ή παρόμοιας εκπομπής».
γ) Στο άρθρο 14 παρ. 1 εδ. α του Π.Δ. 77/2003 που ορίζει: «Τα δελτία ειδήσεων πρέπει να συντάσσονται με ακρίβεια, αντικειμενικότητα και τη μεγαλύτερη δυνατή πολυμέρεια».
δ) Στο άρθρο 8 παρ. 1 εδ. α του Π.Δ. 77/2003 που ορίζει: «Δεν πρέπει να μεταδίδονται πληροφορίες χωρίς να έχουν ελεγχθεί».
5. Το άρθρο 1 ε του ελληνικού Κώδικα Δεοντολογίας του Δημοσιογραφικού Επαγγέλματος ορίζει: «Ο δημοσιογράφος οφείλει να ερευνά προκαταβολικά, με αίσθημα ευθύνης και με επίγνωση των συνεπειών, την ακρίβεια της πληροφορίας ή της είδησης που πρόκειται να μεταδώσει».
Το άρθρο 1 του Παγκόσμιου Χάρτη Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας ορίζει: «Πρώτιστο καθήκον του δημοσιογράφου είναι να σέβεται την αλήθεια και το δικαίωμα της κοινής γνώμης να γνωρίζει την αλήθεια».
Το άρθρο 5 του Παγκόσμιου Χάρτη Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας ορίζει: «Η έννοια της επείγουσας και άμεσης μετάδοσης των πληροφοριών δεν υπερέχει της αναγκαίας επιβεβαίωσης των πηγών και της δυνατότητας να υπάρξει απάντηση».
6. Από τις ανωτέρω διατάξεις προκύπτει ότι οι ραδιοτηλεοπτικοί σταθμοί, κατά τη μετάδοση των εκπομπών τους, οφείλουν να διασφαλίζουν την παροχή στο κοινό υψηλού επιπέδου τηλεοπτικές υπηρεσίες που συμβάλλουν μεταξύ άλλων και στην έγκυρη ενημέρωση αυτού. Η εκπλήρωση της κοινωνικής αποστολής της ραδιοτηλεόρασης που συνίσταται στην αξιοποίηση της δημόσιας λειτουργίας της προς όφελος της πληροφόρησης του κοινού πραγματώνεται από την τήρηση της αντικειμενικότητας. Η τήρηση της αντικειμενικότητας προϋποθέτει την αντιστοιχία των μεταδιδόμενων γεγονότων με την πραγματικότητα και επιβάλλει τη μετάδοση της είδησης με πληρότητα και ακρίβεια.
Οι κανόνες που διατυπώνονται στα άρθρα 5 και 8 παρ. 1 του Π.Δ. 77/2003, διέπουν κάθε μετάδοση ειδήσεως σχετικά με την πολιτική, οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή της χώρας ή της διεθνούς κοινότητας, ανεξαρτήτως του χαρακτήρα της εκπομπής, στο πλαίσιο της οποίας μεταδίδεται (ΣτΕ 970 και 971/2011). Η τήρηση της ακριβούς και αντικειμενικής ενημέρωσης πρέπει, πάντως, προεχόντως να διασφαλίζεται από τα δελτία ειδήσεων. Οι τηλεοπτικοί σταθμοί φέρουν ιδία ευθύνη για τις δημοσιογραφικές παραβάσεις των προσώπων τα οποία επιλέγουν ως συνεργάτες τους (ΣτΕ 1351/2013).
Η εξασφάλιση της αλήθειας και της ακρίβειας της μετάδοσης μίας είδησης επιβάλλει τον προγενέστερο έλεγχο των πληροφοριών και των ειδήσεων, ώστε αυτές να μεταδίδονται με προσοχή και αίσθημα ευθύνης (ΣτΕ 4418/2014, 4406/2013, 1351/2013, ΣτΕ 970 και 971/2011, 2903/2016) και να αποφεύγεται η πρόκληση σύγχυσης στο κοινό και η δημιουργία εσφαλμένης εντύπωσης για συγκεκριμένα πρόσωπα, γεγονότα ή θέματα, η οποία δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Η αναφορά κατά τη μετάδοση δελτίου ειδήσεων σε περιστατικό μη ανταποκρινόμενο στην πραγματικότητα, συνιστά μετάδοση ανακριβούς πληροφορίας, χωρίς την προσήκουσα προσοχή και αίσθημα ευθύνης (ΣτΕ 657/2018, 2903/2016), ενώ η εκ των υστέρων διόρθωση της μεταδοθείσης ανακριβούς είδησης δεν αίρει την τηλεσθείσα παράβαση της παρ. 1 του άρθρου 8 και της παρ. 1 του άρθρου 5 του Π.Δ. 77/2003 (ΣτΕ 2064/2013, 2903/2016, 970/2011, 971/2011, 2903/2016).
Η μετάδοση ανακριβών γεγονότων δημιουργεί εσφαλμένη εντύπωση για τη μεταξύ τους σύνδεση, την οποία μπορεί να επιτείνει τόσο ο υπότιτλος που συνοδεύει την παρουσίαση του θέματος, όσο και ο σχολιασμός του θέματος (ΣτΕ 2310/2014)
Το ρεπορτάζ, το οποίο αποτελεί προϊόν δημοσιογραφικής έρευνας και όχι γεγονός, πρέπει να ελέγχεται πριν μεταδοθεί για την ακρίβειά του (ΣτΕ 2084/2013).
Επιπλέον, επισημαίνεται ότι η έκφραση επιφυλάξεων για την αλήθεια μίας πληροφορίας από τους δημοσιογράφους που συμμετείχαν σε δελτίο ειδήσεων δεν αναιρεί τη μη παρουσίαση του γεγονότος με την δέουσα προσοχή και αίσθημα ευθύνης ούτε την παράλειψη ελέγχου πριν από τη μετάδοσή του, διότι όταν μία πληροφορία είναι έωλη δεν ενδείκνυται να παρουσιάζεται σε δελτίο ειδήσεων (ΣτΕ 4406/2013). Γι αυτό και σε περίπτωση διατήρησης επιφυλάξεων ως προς την ακρίβεια μεταδοθείσας είδησης οι συντελεστές της εκπομπής οφείλουν να μην προβούν σε οποιαδήποτε ανακοίνωση μέχρι να διασταυρώσουν και να επιβεβαιώσουν τις σχετικές πληροφορίες (ΣτΕ 626/2016).
7. Τέλος, κατά τα στοιχεία β και ε της παραγράφου 1 του άρθρου 4 του Ν. 2863/2000, το ΕΣΡ ελέγχει την τήρηση των όρων που προβλέπονται στην εκάστοτε ισχύουσα ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία και επιβάλλει τις από το άρθρο 4 του Ν. 2328/1995 προβλεπόμενες κυρώσεις.
ΙΙ. Πραγματικό μέρος
Από τα έγγραφα του φακέλου, την παρακολούθηση της επίμαχης ροής προγράμματος και τους ισχυρισμούς της εγκαλούμενης (προβληθέντες προφορικώς και εγγράφως), προκύπτουν τα εξής:
Κατά τη μετάδοση του κεντρικού δελτίου ειδήσεων της 20.11.2018 μεταδόθηκε για διάρκεια 53 δευτερολέπτων, ένα θέμα που αφορούσε την επαναπροώθηση μεταναστών στον Έβρο από «παραστρατιωτικούς». Προβλήθηκε, επίσης, σχετικό ρεπορτάζ με την λεζάντα: «Φρουροί της Θράκης» Παραστρατιωτικοί επαναπροωθούν στον Έβρο και τον τίτλο: «Αποκλειστικό», το οποίο συνοδευόταν και από φωτογραφίες ένοπλων και ένστολων ανδρών. Ειδικότερα αναφέρθηκαν τα εξής: Παρουσιάστρια: «Μία πρωτοεμφανιζόμενη ομάδα που λέγεται «Φρουροί της Θράκης» ανέλαβαν ρόλο Αστυνομίας στα ελληνοτουρκικά σύνορα. Πάμε στον Λάμπρο Δεμερτζή να μας πει περισσότερα γι αυτή την πολύ περίεργη υπόθεση. Λάμπρο.
Σπηκάζ: «Μάρα φαίνεται ότι τα πράγματα στον Έβρο χοντραίνουν και αυτό καθώς οι «Φρουροί της Θράκης», έτσι αυτοαποκαλούνται οι ένοπλοι παραστρατιωτικοί που μπορείτε να δείτε και φωτογραφία που δημοσιεύουν τα «Κατοχικά Νέα», αναλαμβάνουν δράση επαναπροώθησης μεταναστών.
Ήδη, όπως ισχυρίζονται, πρόσφατα συνέλαβαν 62 μετανάστες από την Υεμένη και την Παλαιστίνη την ώρα που περνούσαν τον ποταμό Έβρο, τους ανάγκασαν να επιστρέψουν πίσω στην Τουρκία. Η συγκεκριμένη οργάνωση μάλιστα έχει απασχολήσει και στο παρελθόν, καθώς πριν από τρία χρόνια είχαν προκαλέσει φθορές στα γραφεία του κόμματος «Ισότητας Ειρήνης και Φιλίας» του Αχμέτ Σαδίκ στην Κομοτηνή. Πρέπει να πούμε, πάντως, συνομιλώντας με τους Συνοριοφύλακες είπαν ότι δεν γνωρίζουν κάτι γι’ αυτή την οργάνωση και για την δράση της».
Κατά τη μετάδοση του δελτίου δεν διαπιστώθηκε μετάδοση του ίδιου θέματος ή τυχόν διόρθωση της μεταδοθείσης είδησης.
Όπως, όμως, αποδείχθηκε, η φωτογραφία που συνόδευε την είδηση περί επαναπροώθησης μεταναστών στον Έβρο από «παραστρατιωτικούς» απεικόνιζε στην πραγματικότητα εθνοφύλακες, η δε σχετική είδηση ήταν εντελώς ατεκμηρίωτη και εν τέλει ανακριβής.
ΙΙΙ. Υπαγωγή
Ενόψει αυτών, κρίνεται ότι ετελέσθη (εκ προθέσεως) από την εγκαλουμένη εταιρεία η παράβαση της υποχρέωσης για αληθή και ακριβή μετάδοση γεγονότων και για έλεγχο πληροφοριών πριν από τη μετάδοσή τους και πρέπει να της επιβληθεί διοικητική κύρωση, και δη εκείνη του «προστίμου».
Με βάση δε τη βαρύτητα της παραβάσεως, το κοινώς γνωστό μερίδιο τηλεθεάσεως του συγκεκριμένου τηλεοπτικού σταθμού (όπως προκύπτει από τα τηρούμενα στο ΕΣΡ στοιχεία) και την εθνική εμβέλεια του εν λόγω σταθμού, κρίνεται ότι το επιβλητέο πρόστιμο είναι εκείνο των τριάντα πέντε χιλιάδων (35.000) ευρώ.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ Η ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ
Δέχεται ομόφωνα ότι η εγκαλουμένη παραβίασε - εκ προθέσεως - τη ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία ως προς την υποχρέωση αληθούς και ακριβούς μετάδοσης γεγονότων και ελέγχου των πληροφοριών πριν τη μετάδοσή τους κατά τα αναφερόμενα στο σκεπτικό.
Επιβάλλει στην εταιρεία με την επωνυμία ΝΕΑ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΑΕ, ιδιοκτήτρια του τηλεοπτικού σταθμού STAR, τη διοικητική κύρωση του προστίμου των τριάντα πέντε χιλιάδων (35.000) ευρώ.
Κατά το άρθρο 4 παρ. 3 του Ν. 2328/1995, όπως έχει μετά την δια του άρθρου 23 παρ. 5 εδ. β' του Ν. 3166/2003 αντικατάστασή του, η παρούσα απόφαση κατά την προαναφερόμενη κύρωση, είναι εκτελεστή κατά:
1. Της εταιρείας «ΝΕΑ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΑΕ», που εδρεύει στην Κηφισιά Αττικής, στην οδό Βιλτανιώτη 36, με ΑΦΜ 094281721, Δ.Ο.Υ. ΦΑΕ Αθηνών.
2. Του Καρόλου Αλκαλάι του Νισήμ, με ΑΦΜ 015603551, Δ.Ο.Υ. Χαλανδρίου, ως Προέδρου Δ.Σ. και νομίμου εκπροσώπου της εταιρείας.
Κρίθηκε και αποφασίστηκε την 22α Νοεμβρίου 2021 και δημοσιεύτηκε την 14η Μαρτίου 2022.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Ε.Σ.Ρ. Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΥΤΡΟΜΑΝΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΑΡΑΖΙΔΟΥ
Πληροφορίες: www.esr.gr
Παρατηρήσεις: Απόφαση 159/2021 - ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ (ΕΣΡ) - 14η Μαρτίου 2022
