Διαβάστε ακολούθως την Απόφαση 143/2021 της Ανεξάρτητης Αρχής:
Η Ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου, συνήλθε σε συνεδρίαση στον συνήθη γι’ αυτό τόπο την 10.5.2021 και ώρα 11:00, προκειμένου να συζητήσει επί της κατωτέρω υποθέσεως. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη-Δρίλια, αντιπρόεδρο, και τα μέλη (με τηλεδιάσκεψη μέσω «epresence.gov.gr»): Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου, Γεώργιο Σαρειδάκη και Σωκράτη Τσιχλιά. Απόν το μέλος Γιώργος Πλειός, ο οποίος είχε κληθεί νομίμως. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ.
Αντικείμενο της συζήτησης ήταν η ενδεχόμενη παραβίαση της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας σχετικά με παραπλανητικές εμπορικές ανακοινώσεις/διαφημίσεις από τον τηλεοπτικό σταθμό με τον διακριτικό τίτλο ΕΝΑ TV Ν. Φθιώτιδας, ιδιοκτησίας της εταιρείας με την επωνυμία ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΠΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ - ΕΝΑ AE.
Για τον έλεγχο σχηματίστηκε φάκελος με αριθμό 280/3.4.2015, ο οποίος χρεώθηκε στη διοικητική υπάλληλο Αικατερίνη Κοντοπούλου και στην ειδική επιστήμονα - νομικό Χάρι Τσίγκου. Η Διοικητική Υπάλληλος υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 835/ΕΣ/10.6.2015 έκθεση καταγραφής των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης. Στην συνέχεια, η Ειδική Επιστήμων υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 1588 /ΕΣ/21.12.2015 νομική της εισήγηση.
Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης, για λογαριασμό της λειτουργούσης τον σταθμό ως άνω εταιρείας παρέστησαν ο πληρεξούσιος δικηγόρος της Δημοσθένης Κορδελλίδης και ο Κωνσταντίνος Μπαχλαβάς, ιδιοκτήτης του σταθμού. Ερωτηθέντες από τον Πρόεδρο, οι Εκπρόσωποι δήλωσαν ότι γνωρίζουν το περιεχόμενο του φακέλου, έλαβαν δε τον λόγο και ανέπτυξαν τους ισχυρισμούς τους. Ζήτησαν στη συνέχεια - και η Ολομέλεια δέχτηκε- να τους παρασχεθεί προθεσμία για την κατάθεση εγγράφου υπομνήματος μέχρι και την 25.5.2021 και ώρα 14.00 και η συζήτηση κηρύχθηκε περαιωμένη. O σταθμός κατέθεσε στη Γραμματεία το με αριθμό πρωτοκόλλου 3092/25.5.2021 υπόμνημά του.
Την 1.11.2021 και ώρα 10.00 η Ολομέλεια συνήλθε σε διάσκεψη επί της υποθέσεως, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη - Δρίλια, αντιπρόεδρο και (με τηλεδιάσκεψη μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας «epresence.gov.gr») τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Ευαγγελία Μήτρου, Γεώργιο Πλειό και Σωκράτη Τσιχλιά. Απόντα τα μέλη Νικόλαος Κιάος και Γεώργιος Σαρειδάκης, οι οποίοι είχαν κληθεί νομίμως.
Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ. Ο Πρόεδρος ενημέρωσε αναλυτικά για την υπόθεση τον απόντα κατά την συζήτηση Γεώργιο Πλειό αναγιγνώσκοντας την έγγραφη εισήγηση, το υπόμνημα της εγκαλουμένης και το σύνολο των λοιπών εγγράφων του φακέλου. Παρέστη επίσης και η ανωτέρω εισηγήτρια, η οποία ανέπτυξε το ζήτημα προφορικώς και αποχώρησε. Η Ολομέλεια, αφού παρακολούθησε την επίμαχη ροή προγράμματος και μελέτησε το σύνολο των στοιχείων του φακέλου.
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕ ΩΣ ΕΞΗΣ
Ι. Νομικό Μέρος
1. Το ΕΣΡ είναι η αρμόδια κατά το Σύνταγμα Αρχή (άρθρο 15 παρ. 2) για την άσκηση του άμεσου ελέγχου του κράτους επί της ραδιοφωνίας και της τηλεοράσεως και την επιβολή των προβλεπόμενων διοικητικών κυρώσεων σε περίπτωση παραβάσεων.
2. Το άρθρο 3 παρ. 17 του Ν. 2328/1995 ορίζει: «Οι ακροατές του ραδιοφώνου και οι τηλεθεατές θεωρούνται καταναλωτές των υπηρεσιών που προσφέρουν οι ραδιοφωνικοί και τηλεοπτικοί σταθμοί αντίστοιχα και έχουν όλα τα δικαιώματα που προβλέπει η νομοθεσία για την προστασία των καταναλωτών». Το άρθρο 1 παρ. 4 α' του Ν. 2251/1994 περί προστασίας καταναλωτή, όπως τροποποιήθηκε με την παρ. 5 του άρθρου 1 του Ν. 3587/2007, ορίζει: «Με την επιφύλαξη των ειδικών διατάξεων του παρόντος νόμου νοούνται: α) Καταναλωτής, κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο ή ενώσεις προσώπων χωρίς νομική προσωπικότητα για τα οποία προορίζονται τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες που προσφέρονται στην αγορά και τα οποία κάνουν χρήση των προϊόντων ή των υπηρεσιών αυτών, εφόσον αποτελούν τον τελικό αποδέκτη τους. Καταναλωτής είναι και: αα) κάθε αποδέκτης διαφημιστικού μηνύματος, ββ) κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο που εγγυάται υπέρ καταναλωτή, εφόσον δεν ενεργεί στο πλαίσιο της επαγγελματικής ή επιχειρηματικής δραστηριότητάς του. β) Προμηθευτής, κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο το οποίο, κατά την άσκηση της επαγγελματικής ή επιχειρηματικής δραστηριότητάς του, προμηθεύει προϊόντα ή παρέχει υπηρεσίες στον καταναλωτή. Προμηθευτής νοείται και ο διαφημιζόμενος».
3. Σύμφωνα με το άρθρο 9 παρ. 1α του Ν. 2251/1994 για την προστασία των καταναλωτών (που τροποποιήθηκε με το Ν. 3587/2007 και εφαρμόζεται βάσει του άρθρου 3 παρ. 17 του Ν. 2328/1995) «διαφήμιση κατά την έννοια του παρόντος νόμου είναι κάθε ανακοίνωση που γίνεται με κάθε μέσο στα πλαίσια εμπορικής, βιομηχανικής, βιοτεχνικής ή επαγγελματικής δραστηριότητας με στόχο την προώθηση της διάθεσης αγαθών ή υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων των ακινήτων και των συναφών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων».
4. Στο άρθρο 2 παρ. 1 περ. η' του ΠΔ/τος 109/2010 δίδεται ο ορισμός της οπτικοακουστικής εμπορικής ανακοίνωσης: «Εικόνες με ή χωρίς ήχο που προορίζονται για άμεση ή έμμεση προώθηση εμπορευμάτων, υπηρεσιών ή της εικόνας ενός φυσικού ή νομικού προσώπου που ασκεί οικονομική δραστηριότητα. Οι εικόνες αυτές συνοδεύουν ή περιλαμβάνονται σε πρόγραμμα έναντι πληρωμής ή αναλόγου ανταλλάγματος ή για λόγους αυτοπροβολής. Μορφές οπτικοακουστικής εμπορικής ανακοίνωσης συνιστούν ιδίως η τηλεοπτική διαφήμιση, η χορηγία, η τηλεπώληση και η τοποθέτηση προϊόντος».
5. Στο ίδιο ως άνω άρθρο 2 παρ. 1 περ. θ' του ΠΔ/τος 109/2010 δίνεται ο ορισμός της τηλεοπτικής διαφήμισης: «Κάθε μορφή τηλεοπτικής ανακοίνωσης που μεταδίδεται έναντι πληρωμής ή αναλόγου ανταλλάγματος ή για λόγους αυτοπροβολής από μια δημόσια ή ιδιωτική επιχείρηση (ΝΠΔΔ ή ΝΠΙΔ) ή φυσικό πρόσωπο στο πλαίσιο εμπορικής, βιομηχανικής ή βιοτεχνικής δραστηριότητας ή άσκησης επαγγέλματος, με σκοπό την προώθηση της παροχής αγαθών ή υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων ακινήτων, δικαιωμάτων και υποχρεώσεων έναντι πληρωμής».
6. Επίσης στο ίδιο ως άνω άρθρο 2 παρ. 1 περ. ιβ' του ΠΔ/τος 109/2010 δίνεται ο ορισμός της τηλεπώλησης: «Άμεσες προσφορές προς το κοινό αγαθών ή υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων ακινήτων, δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, έναντι πληρωμής, ανεξάρτητα από τη διαδικασία καθορισμού του τιμήματος (όπως π.χ. πλειστηριασμός) ή τον τρόπο πληρωμής».
7. Σύμφωνα με το άρθρο 2 α' της ΚΥΑ Υ1/ΓΠ/127962/03 (ΦΕΚ Β' 395/27.2.2004) όπως τροποποιήθηκε και ισχύει, ως συμπληρώματα διατροφής νοούνται: «Τα διατροφικά προϊόντα αρμοδιότητας ΕΟΦ με σκοπό τη συμπλήρωση της συνήθους δίαιτας, τα οποία αποτελούν συμπυκνωμένες πηγές θρεπτικών συστατικών ή άλλων ουσιών με θρεπτικές ή φυσιολογικές επιδράσεις (π.χ. βρώσιμα εκχυλίσματα φυτών και άλλα συστατικά φυσικής προέλευσης με θρεπτικά συστατικά όπως βιταμινούχα, μέταλλα, αμινοξέα, πρωτεΐνες, αντιοξειδωτικές ουσίες κ.τ.λ.), μεμονωμένων ή σε συνδυασμό, και τα οποία διατίθενται στο εμπόριο σε δοσιμετρικές μορφές, ήτοι μορφές παρουσίασης όπως κάψουλες, παστίλιες, δισκία, χάπια και άλλες παρόμοιες μορφές, καθώς και φακελάκια σκόνης, φύσιγγες υγρού προϊόντος, φιαλίδια με σταγονόμετρο και άλλες παρόμοιες μορφές υγρών και κόνεων που προορίζονται να ληφθούν σε προμετρημένες μικρές μοναδιαίες ποσότητες».
8. Με το άρθρο 6 παρ. 2 της ίδιας ως άνω ΚΥΑ Υ1/ΓΠ/127962/03, όπως τροποποιήθηκε από την ΥΑ ΓΠ/οικ.103499/2013, ορίζεται: «Η επισήμανση, παρουσίαση και διαφήμιση των συμπληρωμάτων διατροφής δεν πρέπει να αποδίδει στα προϊόντα αυτά ιδιότητες πρόληψης, αγωγής ή θεραπείας ανθρώπινης νόσου, ούτε να αναφέρει τέτοιες ιδιότητες».
9. Περαιτέρω, με το άρθρο 10 παρ. 1 της ίδιας ως άνω ΚΥΑ Υ1/ΓΠ/127962/03, όπως τροποποιήθηκε από την ΥΑ ΓΠ/οικ.103499/2013, ορίζεται: «Ο παρασκευαστής ή ο θέτων σε κυκλοφορία στην Ελλάδα συμπληρώματα διατροφής γνωστοποιεί άμεσα στον ΕΟΦ την εν λόγω θέση σε κυκλοφορία».
10. Τέλος, με το άρθρο 10α, εδ. α'και β' της ίδιας ως άνω ΚΥΑ Υ1/ΓΠ/127962/03, όπως τροποποιήθηκε από την ΥΑ ΓΠ/οικ.103499/2013, ορίζεται: «Η πώληση των συμπληρωμάτων διατροφής επιτρέπεται να γίνεται από τα φαρμακεία, καθώς και τα καταστήματα τα οποία, κατά την κείμενη νομοθεσία, επιτρέπεται να πωλούν τυποποιημένα τρόφιμα. Η πώληση εξ αποστάσεως συμπληρωμάτων διατροφής επιτρέπεται μόνο από τις παραπάνω πηγές και εφόσον πληρούνται οι ειδικοί όροι της νομοθεσίας για πωλήσεις εξ αποστάσεως».
11. Με το άρθρο 2 παρ. 1 α' του Κανονισμού 1223/2009/ΕΚ (L 342/59) για τα καλλυντικά προϊόντα ως καλλυντικό προϊόν νοείται: «Κάθε ουσία ή μείγμα που προορίζεται να έλθει σε επαφή με εξωτερικά μέρη του ανθρώπινου σώματος (επιδερμίδα, τριχωτά μέρη του σώματος και της κεφαλής, νύχια, χείλη και εξωτερικά γεννητικά όργανα) ή με τα δόντια και τους βλεννογόνους της στοματικής κοιλότητας, με αποκλειστικό ή κύριο σκοπό τον καθαρισμό τους, τον αρωματισμό τους, τη μεταβολή της εμφάνισής τους, την προστασία τους, τη διατήρησή τους σε καλή κατάσταση ή τη διόρθωση των σωματικών οσμών».
12. Με το άρθρο 2 παρ. 1 ζ' του ιδίου ως άνω Κανονισμού ως διάθεση στην αγορά νοείται: «Κάθε προμήθεια καλλυντικού προϊόντος για διανομή, κατανάλωση ή χρήση στην κοινοτική αγορά στο πλαίσιο εμπορικής δραστηριότητας αντί πληρωμής ή δωρεάν».
13. Περαιτέρω, με το άρθρο 20 παρ. 1 του ιδίου ως άνω Κανονισμού προβλέπεται: «Στην επισήμανση, τη διάθεση στην αγορά και τη διαφήμιση των καλλυντικών προϊόντων, το κείμενο, οι ονομασίες, τα εμπορικά σήματα, τα εικονίδια, τα σχήματα ή τα άλλα σύμβολα, παραστατικά ή μη, δεν πρέπει χρησιμοποιούνται για να αποδώσουν στα προϊόντα αυτά ιδιότητες που δεν έχουν».
14. Το άρθρο 9α περ. δ' του Ν. 2251/1994, που προστέθηκε με το άρθρο 12 του Ν. 3587/2007 περί προστασίας καταναλωτή, ορίζει: «Για τους σκοπούς των διατάξεων του παρόντος μέρους νοούνται: «Εμπορικές πρακτικές των επιχειρήσεων προς τους καταναλωτές «κάθε πράξη, συμπεριλαμβανομένης της διαφήμισης και του μάρκετινγκ ενός προμηθευτή που συνδέεται άμεσα με την προώθηση, πώληση ή προμήθεια ενός προϊόντος σε καταναλωτές». Το άρθρο 9γ παρ. 1 του Ν. 2251/1994, που προστέθηκε με το άρθρο 12 του Ν. 3587/2007, ορίζει: «Απαγορεύονται οι αθέμιτες εμπορικές πρακτικές». Το άρθρο 9γ παρ. 4 του ίδιου νόμου ορίζει: «Εμπορικές πρακτικές είναι αθέμιτες, ιδίως όταν είναι παραπλανητικές ...». Το άρθρο 9δ παρ. 1 του Ν. 2251/1994 που προστέθηκε με το άρθρο 12 του Ν. 3587/2007 ορίζει: «Μία εμπορική πρακτική θεωρείται παραπλανητική όταν περιλαμβάνει εσφαλμένες πληροφορίες και είναι, συνεπώς, αναληθής, ή όταν με οποιονδήποτε τρόπο, συμπεριλαμβανομένης της συνολικής παρουσίασής της, παραπλανά ή ενδέχεται να παραπλανήσει το μέσο καταναλωτή, ακόμα κι εάν οι πληροφορίες, είναι, αντικειμενικά ορθές, όσον αφορά ένα ή περισσότερα από τα στοιχεία τα οποία παρατίθενται κατωτέρω και, ούτως ή άλλως, τον οδηγεί ή ενδέχεται να τον οδηγήσει να λάβει απόφαση συναλλαγής την οποία διαφορετικά δεν θα ελάμβανε. Τα στοιχεία αυτά είναι .... β) τα κύρια χαρακτηριστικά του προϊόντος, όπως είναι .... η σύνθεση ή τα αναμενόμενα από τη χρήση του προϊόντος αποτελέσματα ή τα αποτελέσματα και τα ουσιώδη χαρακτηριστικά των δοκιμών ή ελέγχων του προϊόντος», στ) η φύση, τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα και τα δικαιώματα του προμηθευτή ή του αντιπροσώπου του, όπως είναι η ταυτότητα και τα περιουσιακά στοιχεία του, τα προσόντα του, η ιδιότητα, η έγκριση, η εταιρική σχέση, η σύνδεση και η κυριότητα δικαιωμάτων βιομηχανικής, εμπορικής ή πνευματικής ιδιοκτησίας ή τα βραβεία και οι διακρίσεις του».
15. Εκτός των ανωτέρω υπό 6 διατάξεις του Ν. 2251/1994 περί προστασίας καταναλωτών, που απαγορεύει τις παραπλανητικές εμπορικές πρακτικές, η ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία περιέχει τις εξής ειδικές διατάξεις που απαγορεύουν την παραπλάνηση του κοινού κατά τη μετάδοση διαφημίσεων:
α) Το άρθρο 7 περ. α' του Κανονισμού 2/1991 του ΕΣΡ (Κώδικας Δεοντολογίας Προγράμματος) προβλέπει: «Μία εκπομπή στο σύνολό της δεν πρέπει να παραπλανά τους τηλεθεατές ......
β) Το άρθρο 2 παρ. δ' του Κανονισμού 3/1991 του ΕΣΡ (Κώδικας Δεοντολογίας Διαφημίσεων) ορίζει ως «παραπλανητική διαφήμιση: «Κάθε διαφήμιση που με οποιοδήποτε τρόπο, συμπεριλαμβανομένης της παρουσιάσεώς της, παραπλανά ή ενδέχεται να παραπλανήσει τα πρόσωπα στα οποία απευθύνεται ή στων οποίων τη γνώση περιέρχεται και που εξαιτίας του απατηλού χαρακτήρα της είναι ικανή να επηρεάσει την οικονομική τους συμπεριφορά...
Οι διατάξεις του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και του Κώδικα Δεοντολογίας Προγράμματος εφαρμόζονται ανάλογα και στις ραδιοτηλεοπτικές διαφημίσεις, επειδή υφίσταται προφανής ταυτότητα νομικού λόγου (βλ. και άρθρο 11 του Κανονισμού 3/1991 του ΕΣΡ).
γ) Το άρθρο 3 παρ. 8 εδ. γ' του Ν. 1730/1987 για την ΕΡΤ Α.Ε., το οποίο δεν έχει καταργηθεί, εφαρμόζεται και στους ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς δυνάμει του άρθρου 3 παρ. 1α του Ν. 2328/1995 και προβλέπει: «Παραπλανητική είναι κάθε διαφήμιση που με οποιοδήποτε τρόπο, ακόμη και με την παρουσίασή της, δημιουργεί ή μπορεί να δημιουργήσει απατηλές εντυπώσεις και να επηρεάσει με τον τρόπο αυτόν την οικονομική συμπεριφορά των τηλεθεατών ή των ακροατών ή να βλάψει τους ανταγωνιστές».
δ) Το άρθρο 4 παρ. 1 του Κανονισμού 3/1991 του ΕΣΡ ορίζει: «Οι διαφημίσεις πρέπει να είναι νόμιμες, ευπρεπείς, έντιμες και ειλικρινείς». Αντίστοιχη διάταξη υπάρχει και στο άρθρο 5 παρ. 1 α του Ελληνικού Κώδικα Διαφήμισης - Επικοινωνίας (ΕΚΔ - Ε).
ε) Το άρθρο 5 παρ. 1 του Κανονισμού 3/1991 του ΕΣΡ προβλέπει: «Οι διαφημίσεις δεν πρέπει να περιέχουν δηλώσεις ή οπτικές παραστάσεις, που είτε άμεσα είτε έμμεσα, με υπονοούμενα, με παραλείψεις, με διφορούμενα ή με υπερβολικούς ισχυρισμούς μπορούν να παραπλανήσουν τον καταναλωτή σε ό,τι αφορά: α) τις ιδιότητες του
προϊόντος».
στ) Το άρθρο 3 παρ. 8 εδ. γ' του Ν. 1730/1987 για την ΕΡΤ Α.Ε., το οποίο δεν έχει καταργηθεί, προβλέπει: «Η ΕΡΤ Α.Ε. μπορεί να αρνηθεί τη μετάδοση οποιασδήποτε διαφήμισης και οφείλει να μη μεταδίδει διαφημίσεις, οι οποίες ... είναι παραπλανητικές».
Περαιτέρω, από τις διατάξεις των άρθρων 2 περ. δ, 4 παρ. 1 και 5 παρ. 1 του Κανονισμού 3/1991 του ΕΣΡ συνάγεται ότι υφίσταται υποχρέωση - και αντίστοιχη ευθύνη - των ραδιοτηλεοπτικών μέσων να ελέγχουν το περιεχόμενο των διαφημιστικών μηνυμάτων και από την άποψη της δυνατότητας παραπλάνησης των αποδεκτών τους, όταν τούτο προκύπτει εκ πρώτης όψεως και από το περιεχόμενο του ίδιου του μηνύματος (ΣτΕ 4009/2014).
16. Τέλος, το άρθρο 4 παρ. 1 περ. β' του Ν. 2863/2000 ορίζει: «Το ΕΣΡ ελέγχει την τήρηση των όρων και των προϋποθέσεων, καθώς και των εν γένει κανόνων και αρχών, που προβλέπονται στην εκάστοτε ισχύουσα ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία για τη νόμιμη, διαφανή και ποιοτική λειτουργία των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων οι οποίοι δραστηριοποιούνται στον τομέα παροχής ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών υπηρεσιών», ενώ κατά την περ. ε' το ΕΣΡ «επιβάλλει τις διοικητικές κυρώσεις και μέτρα που προβλέπονται στα άρθρα 4 του Ν. 2328/1995 όπως ισχύει και 12 και 15 παρ. 3 του Ν. 2644/1998». Όπως προκύπτει περαιτέρω από το άρθρο 4 παρ. 1 περ. α' του Ν. 2328/1995, η ως άνω αρμοδιότητα επιβολής διοικητικών κυρώσεων υφίσταται και για κάθε περίπτωση παραβίασης των κανόνων δικαίου που διέπουν τους ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς και γενικότερα τη λειτουργία της ραδιοτηλεόρασης.
Από τις διατάξεις αυτές συνάγεται:
α) Ότι βαρύνουσα σημασία έχει η προστασία των καταναλωτών, δηλαδή των τηλεθεατών.
β) Ότι η τηλεπώληση διακρίνεται από τη διαφήμιση κατά το στοιχείο της απευθείας προσφοράς έναντι ανταλλάγματος μιας υπηρεσίας, η οποία καθίσταται άμεσα προσιτή στους τηλεθεατές στη διάρκεια ορισμένης εκπομπής (απόφ. ΔΕΕ της 18ης.10.2007-υπόθ. C-195/06, σκέψεις 30, 33 και 40). Συνεπώς, δεν μπορεί να υπάρχει τηλεαγορά χωρίς πραγματική παροχή υπηρεσιών και όταν δεν παρέχεται η δυνατότητα της άμεσης πρόσβασης των τηλεθεατών σε ορισμένη υπηρεσία το επίμαχο μήνυμα θεωρείται διαφημιστικό μήνυμα.
γ) Ότι για την κυκλοφορία των συμπληρωμάτων διατροφής στην ελληνική αγορά απαιτείται προηγούμενη γνωστοποίηση στον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΟΦ) χωρίς η γνωστοποίηση αυτή να επέχει θέση έγκρισης του κάθε σκευάσματος.
δ) Ότι η πώληση εξ’ αποστάσεως των συμπληρωμάτων διατροφής επιτρέπεται μόνο από φαρμακεία και καταστήματα που μπορούν να πωλούν τυποποιημένα τρόφιμα και συνεπώς τα προϊόντα αυτά δεν επιτρέπεται να διατίθενται προς πώληση μέσω χρονοθυρίδων τηλεπώλησης σε τηλεοπτικούς σταθμούς.
ε) Ότι η διαφήμιση συμπληρωμάτων διατροφής και καλλυντικών προϊόντων δεν πρέπει να περιλαμβάνει ισχυρισμούς, με τους οποίους αποδίδονται στα προϊόντα αυτά είτε ιδιότητες πρόληψης, αγωγής ή θεραπείας ανθρώπινης νόσου, είτε μη υπαρκτές ιδιότητες μεταβολής της εξωτερικής εμφάνισης του ανθρώπου.
Ο ισχυρισμός της εγκαλουμένης περί παρόδου χρόνου υπέρ το εύλογο μεταξύ της διάπραξης της παράβασης και της έκδοσης της διοικητικής πράξης από το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (αρχή χρηστής διοίκησης και δικαιολογημένης/προστατευομένης εμπιστοσύνης του διοικούμενου), πράγμα που κωλύει την επιβολή κύρωσης, δεν γίνεται δεκτός καθώς η αρχή της προστατευομένης εμπιστοσύνης δεν έχει εφαρμογή προκειμένου περί επιβολής διοικητικής κύρωσης για παράβαση νόμου (ΣτΕ 3915/2011, 3918/2011, 3920/2006, 332/2017), δεν θεσπίζεται από τις σχετικές διατάξεις συγκεκριμένη αποκλειστική προθεσμία εντός της οποίας το Ε.Σ.Ρ. υποχρεούται να ασκήσει την αρμοδιότητα του να επιβάλει κύρωση (ΣτΕ 2358/2013, 2775/2017, 2758/2015) και δεν δημιούργησε το Ε.Σ.Ρ. με θετική ενέργεια του στον διοικούμενο τη σταθερή και εύλογη πεποίθηση ότι ορισμένη συμπεριφορά του είναι νόμιμη (ΣτΕ 37/2019, 2674/2013).
ΙΙ. Πραγματικό Μέρος
Από τα έγγραφα του φακέλου, στα οποία περιλαμβάνονται και οι ευρισκόμενοι στο αρχείο του ΕΣΡ ψηφιακοί δίσκοι με την επίμαχη ροή προγράμματος, και τους ισχυρισμούς της εγκαλουμένης (προβληθέντες προφορικώς και εγγράφως), προκύπτουν τα εξής:
Την 21η.3.2015 μεταδόθηκαν σε μεμονωμένα μηνύματα τηλεπώλησης, αλλά και εντός χρονοθυρίδων τηλεπώλησης, πληροφορίες για το συμπλήρωμα διατροφής με την εμπορική ονομασία Hyalur-On, οι οποίες περιείχαν αναφορά του τηλεφωνικού αριθμού επικοινωνίας με την εταιρεία εμπορίας αυτού. Το προϊόν Hyalur-On παρουσιάστηκε ως συμπλήρωμα διατροφής με θεραπευτικές ιδιότητες για προβλήματα αρθρίτιδας, οστεοαρθρίτιδας και ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Συγκεκριμένα, προβλήθηκε ο ισχυρισμός ότι το επίμαχο συμπλήρωμα διατροφής «απορροφάται πλήρως, πηγαίνει όπου υπάρχει αφυδάτωση και φλεγμονή και δουλεύει πραγματικά ανακουφίζοντας από τους πόνους και ξεκλειδώνοντας τις σκουριασμένες αρθρώσεις» και μάλιστα «χωρίς καμία παρενέργεια». Μεταδόθηκε, επίσης, ο ισχυρισμός ότι το επίμαχο συμπλήρωμα διατροφής είναι το μοναδικό με άδεια ευρωπαϊκής κυκλοφορίας, την οποία δεν διαθέτει «κάνενα άλλο υαλουρονικό.... στην Ευρώπη» εφόσον «κυκλοφορούν όλα με απλές γνωστοποιήσεις». Με αυτό το περιεχόμενο το επίμαχο διαφημιστικό μήνυμα αποδίδει στο εν λόγω συμπλήρωμα διατροφής ιδιότητες πρόληψης, αγωγής ή θεραπείας διαφόρων ασθενειών (συχνά περισσότερων της μίας) δίνοντας στο μέσο τηλεθεατή την εντύπωση ότι η χρήση του διαφημιζόμενου σκευάσματος διατροφής αρκεί τόσο για θεραπεία όσο και για πρόληψη νοσημάτων. Πέραν τούτου, η αναφορά σε «άδεια ευρωπαϊκής κυκλοφορίας» δημιουργεί στο μέσο τηλεθεατή τη λανθασμένη εντύπωση ότι απαιτείται άδεια κυκλοφορίας, και όχι απλή γνωστοποίηση στον αρμόδιο εθνικό οργανισμό, για την εμπορία των συμπληρωμάτων διατροφής στην ευρωπαϊκή επικράτεια. Είναι, επομένως, δυνατό ο μέσος τηλεθεατής να παραπλανηθεί τόσο ως προς τα αναμενόμενα αποτελέσματα από τη χρήση του επίμαχου σκευάσματος διατροφής, όσο και ως προς την έγκριση κυκλοφορίας του από τον αρμόδιο εθνικό οργανισμό.
Την ίδια ημέρα και εντός άλλης χρονοθυρίδας τηλεπώλησης έγιναν διαφημιστικές αναφορές για το καλλυντικό προϊόν με την εμπορική ονομασίαν Herbaclear, για το οποίο προβλήθηκαν ισχυρισμοί σχετικά με την απάλειψη των σπίλων του δέρματος. Συγκεκριμένα, προβλήθηκε ο ισχυρισμός ότι για το συγκεκριμένο φυτικό καλλυντικό «έχει αποδειχθεί η αποτελεσματικότητά του στην αφαίρεση των κρεατοελιών με ασφάλεια χωρίς πόνο». Με αυτό το περιεχόμενο το επίμαχο διαφημιστικό μήνυμα αποδίδει στο εν λόγω καλλυντικό προϊόν θεραπευτικές ιδιότητες αποτελεσματικής και ασφαλούς μεταβολής της εξωτερικής εμφάνισης του δέρματος, η ύπαρξη των οποίων δεν πιστοποιείται από αναφορά σε σχετικές επιστημονικές μελέτες παρέχοντας στο μέσο τηλεθεατή την εντύπωση ότι η χρήση του διαφημιζόμενου καλλυντικού αρκεί για τη θεραπεία προβλήματος που ενδεχομένως χρήζει ιατρικής αντιμετώπισης.
ΙΙΙ. Υπαγωγή
Η εγκαλούμενη όφειλε και ευχερώς μπορούσε να ελέγξει το περιεχόμενο των μεταδιδόμενων διαφημιστικών μηνυμάτων ως προς την πιθανότητα ενδεχόμενης παραπλάνησης του κοινού σε σχέση με τις θεραπευτικές ιδιότητες και τα αναμενόμενα αποτελέσματα από τη χρήση των ανωτέρω αναφερόμενων προϊόντων, αφού η δυνατότητα παραπλάνησης των τηλεθεατών προκύπτει στην συγκεκριμένη περίπτωση άμεσα και εκ πρώτης όψεως από το περιεχόμενο του ίδιου του εκάστοτε μηνύματος, με το οποίο το κάθε προϊόν παρουσιάστηκε ότι έχει τις προαναφερθείσες (προφανώς εκτός πραγματικότητας) προληπτικές και θεραπευτικές ιδιότητες.
Η ενδεχόμενη παραπλάνηση των τηλεθεατών συνίστατο στην, κατά την παρουσίαση των συγκεκριμένων προϊόντων που δεν συνιστούν φάρμακα, αλλά απλά συμπληρώματα διατροφής ή καλλυντικά προϊόντα, απόδοση σε αυτά προληπτικών και θεραπευτικών ιδιοτήτων για πολλές σοβαρές ασθένειες (αρθρίτιδα, οστεοαρθρίτιδα, ρευματοειδής αρθρίτιδα, σπίλοι του δέρματος). Τα στοιχεία αυτά αποτελούν «πληροφορίες» ικανές να παραπλανήσουν τον μέσο τηλεθεατή κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας, τις γνώσεις δηλαδή που έχει ο μέσης μόρφωσης άνθρωπος από τη σχολική του εκπαίδευση και την κοινωνική του πείρα ως προς τα αναμενόμενα αποτελέσματα από τη χρήση κάθε προϊόντος.
Ενόψει των ανωτέρω, κρίνεται ότι η εγκαλουμένη εταιρεία παραβίασε -εκ προθέσεως- τις αναφερόμενες στο νομικό μέρος της παρούσας διατάξεις. Επομένως, πρέπει να επιβληθεί στην εγκαλουμένη διοικητική κύρωση και δη εκείνη του προστίμου.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ Η ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ:
Δέχεται ότι η εγκαλουμένη παραβίασε -εκ προθέσεως- τη ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία ως προς τις διατάξεις περί προστασίας των τηλεθεατών από τη μετάδοση παραπλανητικών διαφημιστικών μηνυμάτων, κατά τα αναφερόμενα στο σκεπτικό.
Επιβάλλει στην εταιρεία με την επωνυμία ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΠΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ - ΕΝΑ ΑΕ, ιδιοκτήτρια του τηλεοπτικού σταθμού ΕΝΑ TV Ν. Φθιώτιδας, για την ανωτέρω αναφερθείσα παραβίαση, τη διοικητική κύρωση του προστίμου των δεκαπέντε χιλιάδων (15.000) ευρώ.
Κατά το άρθρο 4 παρ. 3 του Ν. 2328/1995, όπως έχει μετά την δια του άρθρου 23 παρ. 5 εδ. β' του Ν. 3166/2003 αντικατάστασή του, η παρούσα απόφαση κατά την προαναφερόμενη κύρωση, είναι εκτελεστή κατά:
1. Της εταιρείας ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΠΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ - ΕΝΑ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ που εδρεύει στην Λαμία, με ΑΦΜ 094275310, Δ.Ο.Υ. Λαμίας
2. Του Μπαχλαβά Κωνσταντίνου του Περικλή ως νομίμου εκπροσώπου της εταιρείας, με ΑΦΜ 032810119, Δ.Ο.Υ Λαμίας
Κρίθηκε και αποφασίστηκε την 1η Νοεμβρίου 2021 και δημοσιεύτηκε την 28η Ιανουαρίου 2022.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Ε.Σ.Ρ. H ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΥΤΡΟΜΑΝΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΑΡΑΖΙΔΟΥ
Πληροφορίες: www.esr.gr
Παρατηρήσεις: Απόφαση 143/2021 - Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ) - 28η Ιανουαρίου 2022
