Διαβάστε ακολούθως την Απόφαση 93/2023 της Ανεξάρτητης Αρχής:
Η Ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου, συνήλθε σε συνεδρίαση στον συνήθη γι’ αυτό τόπο την 14.3.2023 και ώρα 11:00, προκειμένου να συζητήσει επί της κατωτέρω υποθέσεως. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη-Δρίλια, αντιπρόεδρο, και (με τηλεδιάσκεψη μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας «epresence.gov.gr») τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου, Γεώργιο Σαρειδάκη και Σωκράτη Τσιχλιά. Απόν το μέλος Γεώργιος Πλειός, ο οποίος είχε κληθεί νομίμως. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ.
Αντικείμενο της συζήτησης ήταν η επανεξέταση της υπόθεσης, στην οποία αφορούσε η με αριθμό 326/2015 απόφαση του ΕΣΡ, κατόπιν της ακύρωσης αυτής για τυπικούς λόγους με την με αριθμό 1865/2021 απόφαση του ΣτΕ.
Για τον έλεγχο σχηματίστηκε φάκελος με αριθμό 165/13.7.2022, ο οποίος ανατέθηκε στην ειδική επιστήμονα - νομικό Όλγα Γαρουφαλιά, η οποία υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 986/ΕΣ/27.10.2022 νομική της εισήγηση παραπέμποντας συνολικώς στα όσα είχε αναπτύξει επί της υποθέσεως με την με αριθμό πρωτοκόλλου 1052/24.7.2015 αρχική νομική της εισήγηση.
Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης παρέστησαν για λογαριασμό της λειτουργούσης τον τηλεοπτικό σταθμό ως άνω εταιρείας, οι πληρεξούσιοι δικηγόροι της Στάθης Γεωργόπουλος και Μαρία Κωστοπούλου. Ερωτηθέντες από τον Πρόεδρο, οι Δικηγόροι δήλωσαν ότι γνωρίζουν το περιεχόμενο του φακέλου, έλαβαν δε τον λόγο και ανέπτυξαν τους ισχυρισμούς τους. Ζήτησαν στη συνέχεια -και η Ολομέλεια
δέχτηκε- να τους παρασχεθεί προθεσμία για την κατάθεση εγγράφου υπομνήματος 1 μέχρι και την 3.4.2023, ώρα 14.00, και η συζήτηση κηρύχθηκε περαιωμένη. O σταθμός κατέθεσε στη Γραμματεία το με αριθμό πρωτοκόλλου 1605/3.4.2023 υπόμνημα.
Την 16.5.2023 και ώρα 11.00 η Ολομέλεια συνήλθε σε διάσκεψη επί της υποθέσεως, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη-Δρίλια, αντιπρόεδρο, και (με τηλεδιάσκεψη μέσω «epresence.gov.gr») τα μέλη: Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου και Γεώργιο Σαρειδάκη. Απόντα τα μέλη Καλλιόπη Διαμαντάκου, Γεώργιος Πλειός και Σωκράτης Τσιχλιάς, οι οποίοι είχαν κληθεί νομίμως. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ. Παρέστη επίσης και η ανωτέρω εισηγήτρια, η οποία ανέπτυξε το ζήτημα προφορικώς και αποχώρησε. Η Ολομέλεια, αφού παρακολούθησε την επίμαχη ροή προγράμματος και μελέτησε το σύνολο των στοιχείων του φακέλου.
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕ ΩΣ ΕΞΗΣ:
Ι. Νομικό Μέρος:
1. Το άρθρο 15 παρ. 2 του Συντάγματος ορίζει: «Η ραδιοφωνία και η τηλεόραση υπάγονται στον άμεσο έλεγχο του Κράτους. Ο έλεγχος και η επιβολή των διοικητικών κυρώσεων υπάγονται στην αποκλειστική αρμοδιότητα του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης. Ο άμεσος έλεγχος του Κράτους... έχει ως σκοπό... το σεβασμό της αξίας του ανθρώπου» που θεμελιώνεται στο άρθρο 2 παρ. 1 του Συντάγματος ως πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας».
2. Η υποχρέωση σεβασμού της προσωπικότητας αναφερόμενου ή συμμετέχοντος σε εκπομπή προσώπου θεσπίζεται στις διατάξεις των άρθρων: ι) 1 παρ. 8 του Ν. 3592/2007, το οποίο ορίζει: «Η παροχή ραδιοτηλεοπτικών υπηρεσιών και η εκπομπή ραδιοτηλεοπτικών προγραμμάτων εξυπηρετούν την κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και τηλεόρασης, την πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας και ιδίως το σεβασμό της αξίας του ανθρώπου κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 15 του Συντάγματος», ιι) 3 παρ. 1 εδ. β του Ν. 2328/1995, το οποίο ορίζει: «Οι κάθε είδους εκπομπές που μεταδίδουν οι ραδιοφωνικοί και τηλεοπτικοί σταθμοί πρέπει να σέβονται την προσωπικότητα, την τιμή, την υπόληψη, τον ιδιωτικό και επαγγελματικό βίο, την επαγγελματική, κοινωνική, επιστημονική, καλλιτεχνική, πολιτική ή άλλη συναφή δραστηριότητα κάθε προσώπου, η εικόνα του οποίου εμφανίζεται στην οθόνη ή το όνομα του οποίου ή στοιχεία επαρκή για τον προσδιορισμό του οποίου μεταδίδονται» και ιιι) 9 παρ. 2 του Π.Δ. 77/2003, το οποίο ορίζει: «Τα πρόσωπα που συμμετέχουν ή αναφέρονται στις εκπομπές πρέπει να απολαμβάνουν δίκαιης, ορθής και αξιοπρεπούς συμπεριφοράς (εδ.α). Ειδικότερα, δεν επιτρέπεται η προσβολή της προσωπικότητας, της τιμής και της αξιοπρέπειάς τους (εδ. β). Πρέπει επίσης να γίνονται σεβαστά η ιδιωτική και οικογενειακή τους ζωή, η επαγγελματική τους δραστηριότητα και το δικαίωμα έκφρασής τους. (εδ.γ) Η άσκηση κριτικής δεν είναι ασυμβίβαστη με το σεβασμό των δικαιωμάτων των εμφανιζόμενων ή αναφερόμενων προσώπων (εδ. δ)».
3. «Σε μία δημοκρατική κοινωνία, το άτομο που καθίσταται δημόσιο πρόσωπο, με την έννοια ότι γίνεται γνωστό σε ευρύτερο κύκλο του κοινού (πολιτικοί, δημοσιογράφοι, καλλιτέχνες, αθλητές κλπ.) υπόκειται εκ των πραγμάτων στο δημοσιογραφικό έλεγχο, τον οποίο, και αν είναι οξύς ή δεικτικός, εφόσον δεν θίγεται η τιμή και η υπόληψή του, οφείλει να ανέχεται. Είναι δυνατόν, λοιπόν, να δημοσιεύονται σχόλια για τη σχετική πληροφόρηση και ενημέρωση του κοινού, με δριμεία κριτική ή δυσμενείς, ακόμα και σκωπτικούς ή ειρωνικούς χαρακτηρισμούς για τα πρόσωπα αυτά, χωρίς αυτό να συνιστά μη σύννομη προσβολή της προσωπικότητάς τους ή παραβίαση των πιο πάνω κανόνων δεοντολογίας, αφού είναι αναντίρρητο ότι κάθε επικριτική εκπομπή ή δημοσίευμα δημιουργεί αναπόφευκτα δυσμενείς εντυπώσεις σε βάρος των δημόσιων αυτών προσώπων» (ΔΠρΑθ 16280/1995).
4. Τα όρια της επιτρεπόμενης κριτικής που ασκείται στα δημόσια πρόσωπα είναι ευρύτερα απ' ό,τι τα αντίστοιχα όρια των απλών πολιτών (ΕΔΔΑ 17446/2007 (Smolorz v. Poland), ΕΔΔΑ
21279/2002 και 36448/2002 (Lindon, Otchakovsky- Laurens and July v. France), ΕΔΔΑ 15601/2002 (Kulis v. Poland), ΣτΕ 2848/2013), γι αυτό και τα πρόσωπα αυτά οφείλουν να δείχνουν μεγαλύτερη ανοχή στην κριτική που τούς ασκείται (ΕΔΔΑ 9815/1982 (πρβλ. ΕΔΔΑ Lingens v. Austria).
5. Ένας βαθμός υπερβολής ή ακόμα και πρόκλησης επιτρέπεται στον τύπο και τους δημοσιογράφους, οι οποίοι έχουν ως στόχο τον σχολιασμό ζητημάτων δημόσιου ενδιαφέροντος (ΕΔΔΑ 15601/2002, Kulis v. Poland, ΕΔΔΑ 17446/2007, Smolorz v.
Poland και ΕΔΔΑ Prager et Oberschlick v. Austria 26.4.1995). Επίσης, έχει κριθεί από το ΕΔΔΑ ότι η χρήση σαρκασμού και ειρωνείας είναι απόλυτα συμβατά με την άσκηση της ελευθερίας της έκφρασης ενός δημοσιογράφου (ΕΔΔΑ 15601/2002, Kulis v. Poland και ΕΔΔΑ 17446/2007, Smolorz v. Poland), ενώ μία αξιολογική κρίση μπορεί να θεωρηθεί υπερβολική όταν δεν υπάρχουν συγκεκριμένα γεγονότα, πραγματικά περιστατικά για να την στηρίξουν (ΕΔΔΑ 15601/2002, Kulis v. Poland).
6. Η καλόπιστη αναφορά και ο σχολιασμός γεγονότων δεν είναι δυνατόν να τιμωρείται χωρίς να θεωρείται ότι έτσι τίθεται υπέρμετρος περιορισμός στην ελευθερία του λόγου (ΕΔΔΑ 9815/1982, Lingens v. Austria).
7. Το σχόλιο αποτελεί, όπως και το ρεπορτάζ, ένα από τα βασικά είδη του δημοσιογραφικού λόγου, πλην όμως, σε αντίθεση με το ρεπορτάζ το οποίο αφορά κατά κανόνα την καταγραφή γεγονότων για άμεση και πρωτογενή ενημέρωση του αναγνωστικού κοινού ή συμπλήρωση και ενίσχυση παλαιότερων γεγονότων με καινούρια στοιχεία, το σχόλιο αποτελεί κριτική αναφορά, δηκτική ή χιουμοριστική ή ακόμη και καυστική προσέγγιση μιας επιμέρους πτυχής κάποιου γεγονότος (βλ. ΔΠρΑθ 16280/1995). Στόχος του σχολίου είναι να κριτικάρει, σατιρίσει, καυτηριάσει, επικεντρώνοντας σε κάποια λεπτομέρεια και όχι στην ολότητα ενός γεγονότος και πάντα έχει πολύ μικρότερη έκταση από το άρθρο και το ρεπορτάζ, το οποίο ασχολείται με το συγκεκριμένο γεγονός στην ολότητά του. Το σχόλιο, δηλαδή, περιέχει κάποια ή και ένα στοιχείο από την είδηση, που εξετάζεται από το συντάκτη άλλοτε με χιουμοριστική διάθεση, άλλοτε με κριτική διάθεση και δηκτικότητα και άλλοτε με τη διατύπωση ερωτημάτων (ΑΠ 1496/2009).
8. Κρίθηκε για ορισμένα δημοσιεύματα ότι «αποτελούν κρίσεις ή και σχόλια διατυπωμένα με γλαφυρό ή σατιρικό ή και εν πολλοίς και καυστικό τρόπο, αλλά δεν αποτελούν ανεπίτρεπτη και πέραν των επιτρεπόμενων ορίων δημοσιογραφικής δεοντολογίας προσπάθεια μείωσης της προσωπικότητας του ενάγοντος, ούτε διακρίνεται η ύπαρξη στοιχείου της επίγνωσης της ανακρίβειας και της κακόβουλης κατά τα σημεία αυτά προαίρεσης των εναγομένων, αφού με την αυστηρή κυριολεκτικά και μεταφορικά κριτική, δεν στόχευαν να προσβάλουν τον ενάγοντα, αλλά ενήργησαν στα πλαίσια της αυστηρής κριτικής στην οποία υπόκεινται τα δημόσια πρόσωπα» (ΕφΑθ 5593/2001).
9. Κρίθηκε από τον Άρειο Πάγο ότι η φράση που ειπώθηκε από δημοσιογράφο για Πρωθυπουργό «Ο Ψ σταμάτησε για μια στιγμή να εκμεταλλεύεται τα δίδυμά του επικοινωνιακά και εμπορικά» αποτελεί αξιολογική κρίση στηριζόμενη σε πραγματικά, όπως αποδείχθηκε, γεγονότα που δεν δείχνει να εκφεύγει του πλαισίου της ασκήσεως κριτικής στο πλαίσιο ενημερώσεως του αναγνωστικού κοινού» (ΑΠ 1486/2010).
10. Τέλος, κατά τα στοιχεία β και ε της παραγράφου 1 του άρθρου 4 του Ν. 2863/2000, το ΕΣΡ ελέγχει την τήρηση των όρων που προβλέπονται στην εκάστοτε ισχύουσα ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία και επιβάλλει τις από το άρθρο 4 του Ν. 2328/1995 προβλεπόμενες κυρώσεις.
ΙΙ. Πραγματικό μέρος
Από τα έγγραφα του φακέλου, την παρακολούθηση της επίμαχης ροής προγράμματος και τους ισχυρισμούς της εγκαλούμενης (προβληθέντες προφορικώς), προκύπτουν τα εξής:
Η εξεταζόμενη εκπομπή προβλήθηκε την 5.7.2015, την ημέρα διεξαγωγής του δημοψηφίσματος, και μεταξύ άλλων προέβαλε ρεπορτάζ, στο οποίο εμφανίζονταν διάφοροι πολιτικοί που προσέρχονταν στις κάλπες για να ψηφίσουν, μεταξύ των οποίων και ο καταγγέλλων, Πάνος Καμμένος. Με αφορμή το ρεπορτάζ αυτό οι δύο δημοσιογράφοι - παρουσιαστές της εκπομπής σχολίασαν τον Πάνο Καμμένο (μεταξύ 10.37 και 10.40, ένδειξη αρχείου 0:0:30) αναφέροντας χαρακτηριστικά τα εξής:
Οικονόμου: Έχει κάμερες από έξω απλώς οι πολίτες φοβούνται και δεν πάνε, περιμένουν να πάει ο Καμμένος πρώτα.
Λυριτζής: Γιατί φοβούνται; Τι θα τους κάνει; Θα τους πάρει φαντάρους; Τι θα τους κάνει; Σιγά!
Οικονόμου: Δεν ξέρεις τι γίνεται. Μπορεί να τους επιστρατεύσει όλους. Αφού ο στρατός εγγυάται την εσωτερική ασφάλεια όπως μας είπε....
Λυριτζής: Οι φαντάροι φύγανε. Τελείωσε.
Οικονόμου: Δεν επηρεάζουμε τώρα. Είναι σε εξέλιξη η διαδικασία. Αυτός που είναι εκεί επηρεάζεται από μένα; Αφού είναι εκεί, πάει να ψηφίσει.
Λυριτζής: Ναι αλλά αυτός που είναι στο σπίτι και δεν έχει πάει;
Οικονόμου: Δεν ακούει αυτός που είναι σπίτι, το έχει κλείσει. Δεν ακούει. Λοιπόν εδώ είναι ο κύριος Καμμένος, τον βλέπουμε (φωτ. 1). Χαρούμενος είναι και αυτός. Έχει πάρει και μωρό πάντα μαζί ο Καμμένος. Το κάνει αυτό πάντα.
Λυριτζής: Μωρό, ε;
Οικονόμου: Να το πουλήσει. Επικοινωνιακά μιλώντας.
Καλεσμένος στο στούντιο: Μήπως είναι το παιδί του;
Λυριτζής: Το δικό του παιδί είναι.
Οικονόμου: Δεν είπα ρε παιδί μου ότι είναι ξένο, λέω το κάνει πάντα αυτό γιατί επικοινωνιακά είναι καλή εικόνα, ένα παιδί στην κάμερα.
Λυριτζής: Και εγώ με την κόρη μου που θα πάω θα την παρουσιάσω σαν ανηψούλα... Οικονόμου: Εσένα η κόρη σου είναι δυο μέτρα..
Λυριτζής: ..18 χρονών, κοίτα τον παλιόγερο σου λέει .
Οικονόμου: Πρόσεξε, να μην σε παρεξηγήσουν. Θα το λες ότι είναι κόρη μου. Λυριτζής: Κόρη μου, θα πω παιδιά, τίποτα.
Οικονόμου: Γιατί μπορεί να σου πει ο άλλος δεν ξέρεις τι γίνεται.
Λυριτζής: Σωστό, σωστό..
Οικονόμου: Έτσι; Πρόσεξε. (όσο προχωρά ο κ. Καμμένος εντός της αίθουσας για να πάρει τον φάκελο και το δελτίο με το ερώτημα): Εδώ λοιπόν ο κύριος Καμμένος με το παιδί μαζί.
Λυριτζής: Βάλε το παιδί να ψηφίσει.
Οικονόμου: Βάλε το παιδί, καλύτερα να ψηφίσει.
Λυριτζής: Η νεολαία ξέρει τι θα ψηφίζει. Βάλε το παιδί να ψηφίσει για σιγουριά. Οικονόμου: Μάγος είσαι;
Λυριτζής (φωτ. 2): Δεν έδωσε ταυτότητα είδα έδωσε διαβατήριο.
Οικονόμου: Διαβατήριο γιατί το έχει μαζί; Ετοιμάζεται;
Λυριτζής: Φρόνιμα..
Οικονόμου: Μα με ερεθίζεις, δεν με αφήνεις! Δεν με αφήνεις!
[.]
Λυριτζής: Συζητάει τώρα, λέει στο μωρό τι θα γίνεις όταν μεγαλώσεις.
Οικονόμου: Καλού κακού το παιδί να μη πάρει τέτοια παραδείγματα, αλλά τέλος πάντων, τέτοιες ώρες.
Λυριτζής: Γιατί ωραίο παράδειγμα να μετέχει το παιδί στις εκλογές.
Οικονόμου: Ωραίο να πάρει παράδειγμα από τον Καμμένο; Θες το παιδί σου να είναι σαν τον Καμμένο;
Λυριτζής: Ο καθένας θέλει το δικό του παιδί να είναι σαν και αυτόν.
Οικονόμου: Καλά δεν λέω τίποτα τώρα, μη μου πουν ότι λέω και κακίες τέτοια μέρα δεν είναι και σωστό.
Λυριτζής: Μα λες κακίες.
Οικονόμου: Δεν λέω, δεν λέω.
ΙΙΙ. Υπαγωγή
Υπό τα εκτεθέντα, κρίθηκε (ομοφώνως) ότι δεν στοιχειοθετείται εις βάρος της εγκαλουμένης διοικητικό αδίκημα, και δη εκείνο της προσβολής (δημοσίου) προσώπου, υπό την προεκτεθείσα έννοια και, επομένως, πρέπει αυτή να απαλλαγεί της σχετικής κατηγορίας.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ Η ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ
Απαλλάσσει την εγκαλούμενη εταιρεία με την επωνυμία «ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΝΤΟΤ ΚΟΜ ΑΝΩΝΥΜΗ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ», ιδιοκτήτρια του τηλεοπτικού σταθμού με τον διακριτικό τίτλο «ΣΚΑΪ», της διοικητικής κατηγορίας που της αποδόθηκε, κατά τα αναφερόμενα στο σκεπτικό.
Κρίθηκε και αποφασίστηκε την 16η Μαΐου 2023 και δημοσιεύτηκε την 26η Ιουνίου 2023.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Ε.Σ.Ρ. H ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΥΤΡΟΜΑΝΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΑΡΑΖΙΔΟΥ
Πληροφορίες: www.esr.gr
Παρατηρήσεις: Απόφαση 93/2023 - ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ ΕΣΡ - 26η Ιουνίου 2023
