Διαβάστε ακολούθως την Απόφαση 235/2022 της Ανεξάρτητης Αρχής:
Η Ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου, συνήλθε σε συνεδρίαση στον συνήθη για αυτό τόπο την 20.9.2022 και ώρα 11:00, προκειμένου να συζητήσει επί της κατωτέρω υποθέσεως. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη - Δρίλια, αντιπρόεδρο και (με τηλεδιάσκεψη μέσω «epresence.gov.gr») τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου, Γεώργιο Σαρειδάκη και Σωκράτη Τσιχλιά. Απόν το μέλος Γεώργιος Πλειός, ο οποίος είχε κληθεί νομίμως. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ.
Αντικείμενο της συζήτησης ήταν η ενδεχόμενη παραβίαση της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας από τον τηλεοπτικό σταθμό με τον διακριτικό τίτλο EXTRA (πρώην ΑΒ CHANNEL) Ν. Αττικής, ιδιοκτησίας της εταιρείας με την επωνυμία EXCOM ΚΟΜΜΙΟΥΝΙΚΕΪΣΟΝ ΤΕΚΝΟΛΟΤΖΙ ΑΕ, αναφορικά με διατάξεις περί: α) προσβολής προσωπικότητας (τιμής, υπόληψης) δημοσίου προσώπου και β) υποβάθμισης ποιοτικής στάθμης προγράμματος κατά την προβολή της εκπομπής με τον τίτλο «Άντε Γεια» που μεταδόθηκε από τον ως άνω σταθμό στις 9.1.2015. Η υπόθεση εξετάζεται ύστερα από την υπ’ αριθμ. πρωτ. ΕΣΡ 985/23.2.2018 εξώδικη διαμαρτυρία-πρόσκληση-δήλωση του Δημητρίου Γιαννακόπουλου.
Για τον έλεγχο σχηματίστηκε ο φάκελος με αριθμό 370/22.11.2018, ο οποίος ανατέθηκε στη διοικητική υπάλληλο Αικατερίνη Κοντοπούλου και στην ειδική επιστήμονα - νομικό Ρέα Λαμπροπούλου. Η Διοικητική Υπάλληλος υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 617/ΕΣ/19.6.2019 έκθεση καταγραφής των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης. Στην συνέχεια, η Ειδική Επιστήμονας υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 698/ΕΣ/23.7.2019 νομική της εισήγηση.
Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης, για λογαριασμό της λειτουργούσης τον τηλεοπτικό σταθμό ως άνω εταιρείας, παρέστη η πληρεξούσια δικηγόρος της Ευσταθία Ζέρβα. Ερωτηθείσα από τον Πρόεδρο, η Δικηγόρος δήλωσε ότι γνωρίζει το περιεχόμενο του φακέλου, έλαβε δε τον λόγο και ανέπτυξε τους ισχυρισμούς της. Ζήτησε στη συνέχεια -και η Ολομέλεια δέχτηκε- να της παρασχεθεί προθεσμία για την κατάθεση εγγράφου υπομνήματος μέχρι και την 20.10.2022, ώρα 14.00, και η συζήτηση κηρύχθηκε περαιωμένη. O σταθμός κατέθεσε στη Γραμματεία το με αριθμό πρωτοκόλλου 6031/21.10.2022 υπόμνημα.
Την 15.11.2022 και ώρα 11.00 η Ολομέλεια συνήλθε σε διάσκεψη επί της υποθέσεως, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου.
Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη - Δρίλια, αντιπρόεδρο και (με τηλεδιάσκεψη μέσω «epresence.gov.gr») τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Γεώργιο Πλειό, Γεώργιο Σαρειδάκη και Σωκράτη Τσιχλιά. Απόν το μέλος Ευαγγελία Μήτρου, η οποία είχε κληθεί νομίμως. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ. Ο Πρόεδρος ενημέρωσε αναλυτικά για την υπόθεση τον απόντα κατά την συζήτηση Γεώργιο Πλειό αναγιγνώσκοντας την έγγραφη εισήγηση, το υπόμνημα της εγκαλουμένης και το σύνολο των λοιπών εγγράφων του φακέλου. Παρέστη, επίσης, και η ανωτέρω εισηγήτρια, η οποία ανέπτυξε το ζήτημα προφορικώς και αποχώρησε. Η Ολομέλεια, αφού παρακολούθησε την επίμαχη ροή προγράμματος και μελέτησε το σύνολο των στοιχείων του φακέλου:
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕ ΩΣ ΕΞΗΣ
Ι. Νομικό Μέρος
1. Το ΕΣΡ είναι η αρμόδια κατά το Σύνταγμα Ανεξάρτητη Αρχή (άρθρο 15 παρ. 2) για την άσκηση του άμεσου ελέγχου του κράτους επί της ραδιοφωνίας και της τηλεοράσεως και την επιβολή των προβλεπόμενων διοικητικών κυρώσεων σε περιπτώσεις παραβάσεων. «Ο άμεσος έλεγχος του κράτους... έχει ως σκοπό... την εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης και η πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας, καθώς και το σεβασμό της αξίας του ανθρώπου και την προστασία της παιδικής ηλικίας και νεότητας».
2. To άρθρο 2 παρ. 1 του Συντάγματος καθιερώνει ως πρωταρχική υποχρέωση της πολιτείας τον σεβασμό και την προστασία της αξίας του ανθρώπου.
3. Το άρθρο 5 παρ. 2 του Συντάγματος αναφέρει: «Όλοι όσοι βρίσκονται στην ελληνική επικράτεια απολαμβάνουν την απόλυτη προστασία της ζωής, της τιμής και της ελευθερίας τους...».
4. Κατά το άρθρο 106 παρ. 2 του Συντάγματος: «Η ιδιωτική οικονομική πρωτοβουλία δεν επιτρέπεται να αναπτύσσεται σε βάρος της ελευθερίας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ή προς βλάβη της εθνικής οικονομίας».
5. Κατά το άρθρο 1 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης(που έχει νομική ισχύ επί τη βάσει της Συνθήκης της Λισαβόνας, άρ. 6 της ΣΕΕ): «Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια είναι απαραβίαστη. Πρέπει να είναι σεβαστή και να προστατεύεται».
6. Το Διεθνές Σύμφωνο για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα (Ν. 2462/1997), στον πρόλογό του αναφέρεται στην «αναγνώριση της εγγενούς αξιοπρέπειας και των ίσων και αναφαίρετων δικαιωμάτων όλων των μελών της ανθρώπινης κοινωνίας», ενώ στο άρθρο 17 παρ. 1 ορίζει: «Κανείς δεν υπόκειται σε αυθαίρετες ή παράνομες παρενοχλήσεις της ιδιωτικής του ζωής, της οικογένειας, της κατοικίας ή της αλληλογραφίας του ούτε σε παράνομες προσβολές της τιμής και της υπόληψης του».
7. Ο Ν. 2328/1995 στο άρθρο 3 παρ. 1 περ. β' ορίζει: «Οι κάθε είδους εκπομπές (συμπεριλαμβανομένων και των διαφημίσεων) που μεταδίδουν οι ραδιοφωνικοί και τηλεοπτικοί σταθμοί πρέπει να σέβονται την προσωπικότητα, την τιμή, την υπόληψη, τον ιδιωτικό και οικογενειακό βίο, την επαγγελματική, κοινωνική, επιστημονική, καλλιτεχνική, πολιτική ή άλλη συναφή δραστηριότητα κάθε προσώπου η εικόνα του οποίου εμφανίζεται στην οθόνη ή το όνομα του οποίου ή στοιχεία επαρκή για τον προσδιορισμό του οποίου μεταδίδονται». Το άρθρο 1 παρ. 1 εδ. γ' του ως άνω νόμου ορίζει ότι: «Οι σταθμοί στους οποίους χορηγούνται οι άδειες υποχρεούνται να μεριμνούν για την ποιότητα του προγράμματος.».
8. Κατά το άρθρο 1 παρ. 8 του Ν. 3592/2007: «Η παροχή ραδιοτηλεοπτικών υπηρεσιών και η εκπομπή ραδιοτηλεοπτικών προγραμμάτων εξυπηρετούν την κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και τηλεόρασης, την πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας και ιδίως το σεβασμό της αξίας του ανθρώπου κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 15 του Συντάγματος». Η παρ. 1 του ως άνω άρθρου ορίζει: «Σκοπός των διατάξεων του παρόντος νόμου είναι... η ποιοτική στάθμη των προγραμμάτων...».
9. Κατά το άρθρο 3 παρ. 1 του Ν. 4173/2013 (που τροποποιήθηκε με το Ν. 4324/29.4.2015 που επανιδρύει την ΕΡΤ και ισχύει και για την ιδιωτική τηλεόραση κατ' εφαρμογή του άρθρου 3 παρ. 1α του Ν. 2328/1995): «Οι ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές της ΕΡΤ Α.Ε. καθώς και το περιεχόμενο των διαδικτυακών ιστοτόπων της, εμπνέονται από τα ιδανικά της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της αξίας του ανθρώπου, της προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου ως ατόμου και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου, της εθνικής ανεξαρτησίας, της ειρήνης και της συνεργασίας των λαών». Η παρ. 3 του ως άνω άρθρου ορίζει: «Οι ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές της Ε.Ρ.Τ. Α.Ε. καθώς και το περιεχόμενο των διαδικτυακών ιστοτόπων της, διέπονται από τις αρχές της αντικειμενικότητας και πληρότητας της ενημέρωσης, της πολυφωνίας, της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών, του σεβασμού της προσωπικότητας, της προστασίας της νεότητας και της παιδικής ηλικίας, της διαφύλαξης της ποιότητας της ελληνικής γλώσσας, της ανάδειξης του ελληνικού πολιτισμού και της γέφυρας με τους πολιτισμούς των άλλων λαών». Στο άρθρο 2 παρ. 3 εδ. β' του αυτού νόμου ορίζεται ότι: «Οι οπτικοακουστικές υπηρεσίες που παρέχει η Ε.Ρ.Τ. Α.Ε. πρέπει να ανταποκρίνονται στην ποιοτική στάθμη που επιβάλλουν η κοινωνική αποστολή και η πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας και να σέβονται ιδίως την αξία του ανθρώπου και την προστασία της παιδικής ηλικίας και της νεότητας».
10. Σύμφωνα με το άρθρο 7 παρ. 2 του Π.Δ. 109/5.11.2010: «Τα κάθε είδους προγράμματα, συμπεριλαμβανομένων και των οπτικοακουστικών εμπορικών ανακοινώσεων, που μεταδίδονται από δημόσιους ή ιδιωτικούς τηλεοπτικούς οργανισμούς, οφείλουν να σέβονται την προσωπικότητα, την τιμή, την υπόληψη, τον ιδιωτικό και οικογενειακό βίο, την επαγγελματική, κοινωνική, επιστημονική, καλλιτεχνική, πολιτική ή άλλη νόμιμη δραστηριότητα κάθε προσώπου του οποίου η εικόνα εμφανίζεται στην οθόνη ή αναφέρεται το όνομα ή στοιχεία επαρκή για τον προσδιορισμό του».
11. Ο Κανονισμός 2/1991 του Ε.Σ.Ρ. περί ραδιοτηλεοπτικών προγραμμάτων (ο οποίος, σύμφωνα με το πρακτικό συνεδριάσεως και γνωμοδότηση του Συμβουλίου Επικρατείας με αριθμό 49/2003, καταργείται μόνο κατά το μέρος που αφορά σε ειδησεογραφικές και ενημερωτικές εκπομπές, ενώ κατά το μέρος που αφορά στα λοιπά ραδιοτηλεοπτικά προγράμματα διατηρείται σε ισχύ μέχρι την έκδοση του σχετικού κώδικα δεοντολογίας και ο οποίος -Κανονισμός 2/1991- εφαρμόζεται στην προκειμένη περίπτωση γιατί η εκπομπή έφερε ψυχαγωγικό χαρακτήρα) στο άρθρο 3 παρ. 1 αυτού ορίζει: «Τα πρόσωπα που συμμετέχουν ή αναφέρονται στις εκπομπές πρέπει να απολαμβάνουν δίκαιης, ορθής και αξιοπρεπούς συμπεριφοράς». Στο άρθρο 2 παρ. 1 του αυτού Κανονισμού ορίζεται: «Οι ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές πρέπει να εξασφαλίζουν την ποιοτική στάθμη που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοτηλεοράσεως και η πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας».
12. Κατά το στοιχείο β' της παραγράφου 1 του άρθρου 4 του Ν. 2863/2000: «Το Ε.Σ.Ρ. ελέγχει την τήρηση των όρων και προϋποθέσεων και των εν γένει κανόνων και αρχών που προβλέπονται στην εκάστοτε ισχύουσα ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία για τη νόμιμη, διαφανή και ποιοτική λειτουργία των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων».
13. Δικαίωμα απάντησης(επανόρθωσης) σε τηλεοπτική μετάδοση
13 α. Το άρθρο 14 παρ. 5 εδ. α' και β' του Συντάγματος ορίζει: «Καθένας ο οποίος θίγεται από ανακριβές δημοσίευμα ή εκπομπή έχει δικαίωμα απάντησης, το δε μέσο ενημέρωσης έχει αντιστοίχως υποχρέωση πλήρους και άμεσης επανόρθωσης. Καθένας ο οποίος θίγεται από υβριστικό ή δυσφημιστικό δημοσίευμα ή εκπομπή έχει επίσης, δικαίωμα απάντησης, το δε μέσο ενημέρωσης έχει αντιστοίχως υποχρέωση άμεσης δημοσίευσης ή μετάδοσης της απάντησης».
13 β. Σύμφωνα με το άρθρο 27 του Π.Δ. 109/5.11.2010: «Κάθε πρόσωπο, ανεξαρτήτως ιθαγένειας, του οποίου προσβάλλονται από το περιεχόμενο τηλεοπτικού προγράμματος έννομα συμφέροντα, ιδίως η προσωπικότητα, η τιμή ή υπόληψη ή ο ιδιωτικός και οικογενειακός βίος ή η επαγγελματική, κοινωνική, επιστημονική, καλλιτεχνική, πολιτική ή άλλη δραστηριότητα, δικαιούται να ζητήσει επανόρθωση από τον τηλεοπτικό οργανισμό που μετέδωσε το επίμαχο πρόγραμμα μέσα σε αποκλειστική προθεσμία είκοσι (20) ημερών από τη μετάδοση ή την αναμετάδοση αυτού. Το δικαίωμα απάντησης μπορεί να το ασκήσουν.. .και ο νόμιμος εκπρόσωπος νομικού προσώπου ή ένωσης προσώπων της οποίας προσβάλλεται η φήμη ή το επιχειρηματικό συμφέρον.. .(παράγ. 1).
Το αίτημα απάντησης υποβάλλεται στον τηλεοπτικό οργανισμό με οποιονδήποτε πρόσφορο τρόπο με τον οποίο μπορεί να βεβαιωθεί η υποβολή του.,.και πρέπει να περιέχει α) τα πλήρη στοιχεία του φυσικού ή νομικού προσώπου που βλάπτεται. β) την ημέρα και ώρα του επίμαχου προγράμματος, γ)τους λόγους για τους οποίους η συγκεκριμένη αναφορά υπήρξε βλαπτική, δ) το κείμενο της απάντησης ή το αίτημα για εμφάνιση στο ίδιο ή ανάλογο πρόγραμμα ή για μαγνητοσκόπηση και μετάδοση ανάλογης απάντησης. Ανάλογη είναι η απάντηση όταν διαρκεί ίσο τουλάχιστον χρόνο με τη βλαπτική αναφορά και μεταδίδεται σε αμέσως επόμενο πρόγραμμα σε περίπτωση σειράς ομοίων προγραμμάτων ή σε ανάλογο από πλευράς ώρας μετάδοσης δελτίο ειδήσεων... (παράγ. 2).
Το περιεχόμενο της απάντησης δεν πρέπει να συνιστά αξιόποινη πράξη ή να θεμελιώνει αστική ευθύνη του τηλεοπτικού οργανισμού ή να αντιτίθεται στα χρηστά ήθη(παράγ. 3).
Ο τηλεοπτικός οργανισμός αποφασίζει για το αίτημα μέσα σε δύο (2) ημέρες και ειδοποιεί τον ενδιαφερόμενο κατά τρόπο ανάλογο με τον τρόπο υποβολής του αιτήματος. Επανόρθωση μπορεί να γίνει και χωρίς την τήρηση αυτής της διαδικασίας με πρωτοβουλία του τηλεοπτικού οργανισμού ή του ενδιαφερομένου (παράγ. 4).
Αν ο τηλεοπτικός οργανισμός απορρίψει το αίτημα, το διαβιβάζει υποχρεωτικώς μαζί με την αιτιολογημένη απόφαση του και αντίγραφο του επίμαχου προγράμματος, το αργότερο σε 24 ώρες, στο Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης. Το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης, ή σε περίπτωση κατεπείγοντος ο Πρόεδρος του, αποφασίζει μέσα σε τρεις(3) εργάσιμες ημέρες χωρίς να δεσμεύεται από διαδικαστικούς τύπους, δικαιούται δε να ζητήσει περισσότερα στοιχεία και πληροφορίες. Η αιτιολογημένη απόφαση του Ε.Σ.Ρ. ή του Προέδρου του, που διατάσσει την ολική ή μερική αποδοχή του αιτήματος απάντησης, είναι υποχρεωτική για τον τηλεοπτικό οργανισμό (παράγ. 5).
Το δικαίωμα του θιγομένου για απάντηση και η αντίστοιχη υποχρέωση του τηλεοπτικού οργανισμού είναι ανεξάρτητα από την ύπαρξη τυχόν αστικής ή ποινικής ευθύνης.,.Σε κάθε περίπτωση, η μη συμμόρφωση του τηλεοπτικού οργανισμού στην ανωτέρω απόφαση επισύρει την επιβολή των διοικητικών κυρώσεων που προβλέπονται στο άρθρο 29 του παρόντος και επί πλέον λαμβάνεται υπόψιν σε κάθε άλλη αστική, ποινική ή διοικητική διαδικασία για την επαύξηση της επιβαλλόμενης αποζημίωσης ή της χρηματικής ικανοποίησης ή της χρηματικής ποινής ή άλλης κύρωσης, ενώ αντίστοιχα η συμμόρφωση του τηλεοπτικού οργανισμού και η ικανοποίηση του δικαιώματος απάντησης λαμβάνεται υπόψιν για τη μείωση της (παράγ. 6).
Σε όλες τις περιπτώσεις που αναφέρονται στην παράγ. 1 και εφόσον η προσβολή του δικαιώματος μπορεί να αποκατασταθεί με τη διαδικασία του παρόντος άρθρου, η προηγούμενη υποβολή αίτησης απάντησης και η μη προσήκουσα από τον εγκαλούμενο τηλεοπτικό σταθμό ικανοποίηση της αίτησης αυτής αποτελεί προϋπόθεση για την επιβολή των προβλεπομένων διοικητικών κυρώσεων για το γεγονός που προκάλεσε την αίτηση απάντησης (παράγ. 7)».
Από το συνδυασμό των ως άνω διατάξεων συνάγονται τα ακόλουθα:
α) Η έννοια της προσωπικότητας ορίζεται ως ενότητα σωματικών, ηθικοψυχικών και πνευματικών στοιχείων, είναι έννοια δυναμική αφού διαμορφώνεται μέσω της ενεργού συμμετοχής του ατόμου στην κοινωνία βίου, δράσεων, αξιών και ιδεών με τα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας και ότι έκφανση του δικαιώματος της προσωπικότητας αποτελούν η τιμή και υπόληψη κάθε ανθρώπου η οποία αντικατοπτρίζεται στην εκτίμηση και αξία που αποδίδεται σε αυτόν από τους συνανθρώπους του(ενδεικτικά ΑΠ 40/1998, ΑΠ 788/2000, ΠΠΡ Θ 7036/2002, ΑΠ 576/2006, ΑΠ 1095/2008, ΑΠ 311/2009, ΑΠ 967/2011, ΑΠ 899/2011, ΑΠ 271/2012, ΣτΕ 285/2012, ΣτΕ 2014/2012, ΣτΕ 334/2013, ΣτΕ 2387/2013, ΑΠ 471/2013, ΑΠ 571/2014, ΣτΕ 1244/2015, ΣτΕ 3926/2015, ΣτΕ 1173/2017, ΣτΕ 334/2017, ΣτΕ 1732/2017). Η προστασία της «εσωτερικής» τιμής θεωρείται ότι ενυπάρχει στον άνθρωπο και είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένη με την αξία του, τον καταλαμβάνει ως φορέα πνευματικών και ηθικών αξιών, την απολαμβάνει δε λόγω της συμμόρφωσής του με τις νομικές και ηθικές του υποχρεώσεις, ενώ η «εξωτερική» τιμή [υπόληψη] περιλαμβάνει την κοινωνική του καταξίωση, την αναγνώρισή του και την καλή του φήμη που τα απολαμβάνει στην κοινωνία συνεπεία των ιδιοτήτων και ικανοτήτων του για την εκπλήρωση των ιδιαίτερων κοινωνικών του έργων ή του επαγγέλματός του. Τα όρια της ελευθερίας του Τύπου σταματούν εκεί όπου αρχίζει η απαραβίαστη σφαίρα της προσωπικότητας (τιμής και υπόληψης) της οποίας η καταβαράθρωση μπορεί να δηλώνεται με την ενσυνείδητη έκφραση περιφρόνησης. Η προσβολή της τιμής μπορεί να γίνει με λόγια ή έργα που, κατά την κοινή αντίληψη, περιέχουν είτε αμφισβήτηση της ηθικής και κοινωνικής αξίας του προσώπου, είτε περιφρόνηση γι’ αυτό εκ μέρους του δράστη, αλλά και με πράξεις διαταρακτικές της κοινωνικής προσωπικότητας του ανθρώπου, όπως είναι αυτές που περιέχουν ονειδισμό ή αμφισβήτηση της προσωπικής ή επαγγελματικής εντιμότητας του προσώπου, ακόμα και όταν αυτές απλώς τον καθιστούν ύποπτο ότι μετέρχεται ανέντιμες μεθόδους κατά την ενάσκηση των επαγγελματικών του καθηκόντων ή άλλων εκφάνσεων της δραστηριότητάς του ή δημιουργούν υποψίες μειωτικές του κύρους, της ηθικής και της εν γένει υπολήψεως αυτού (βλ. ΑΠ 2109/1986, ΑΠ 1582/1998, ΕφΠατρ 789/2002). Για να κριθεί εάν υπάρχει προσβολή της τιμής λαμβάνονται υπόψη ορισμένα κριτήρια αξιολόγησης, όπως είναι το είδος της προσβολής, οι συνέπειές της για τον θιγέντα(ποιοτική επίδραση της προσβλητικής ενέργειας), το μέσο με το οποίο πραγματοποιήθηκε η προσβλητική ενέργεια, η αφορμή και τα κίνητρα αυτής κ.λ.π. Επίσης είναι σημαντικό να ερευνηθεί κατά πόσο η διατύπωση δυσμενούς γνώμης μέσω ενός ηλεκτρονικού μέσου ενημέρωσης συμβάλλει στη διαμόρφωση αρνητικής άποψης του τηλεοπτικού κοινού.
Για την προστασία της τιμής και υπόληψης δημοσίου προσώπου, ενδεικτικά η απόφ. του Τρ. Διοικ. Πρωτ. 16280/1995 έχει κρίνει ως εξής: «...Σε μια δημοκρατική κοινωνία, το άτομο που καθίσταται δημόσιο πρόσωπο, με την έννοια ότι γίνεται γνωστό σε ευρύτερο κύκλο του κοινού (πολιτικοί, δημοσιογράφοι, καλλιτέχνες, αθλητές) υπόκειται εκ των πραγμάτων στο δημοσιογραφικό έλεγχο τον οποίο, και αν είναι οξύς ή δηκτικός, εφόσον δεν θίγεται η τιμή και η υπόληψη του, οφείλει να ανέχεται. Και τούτο λόγω του δικαιολογημένου επαγγελματικού ενδιαφέροντος των δημοσιογράφων, που ασκούν δημόσια αποστολή, για τη δημοσίευση ή μετάδοση ειδήσεων (γεγονότων)και σχολίων σχετικών με τις πράξεις και τη συμπεριφορά προσώπων που παρουσιάζουν ενδιαφέρον για την κοινή γνώμη. Γι ’ αυτό μπορούν να δημοσιεύουν ή να μεταδίδουν ειδήσεις, για τη σχετική πληροφόρηση και ενημέρωση του κοινού, με δριμεία κριτική ή δυσμενείς, ακόμα και σκωπτικούς ή ειρωνικούς χαρακτηρισμούς για τα πρόσωπα αυτά, χωρίς αυτό να συνιστά μη σύννομη προσβολή της προσωπικότητας τους...». Ως δημόσιο δε πρόσωπο νοείται αυτό που τόσο με τις πράξεις του όσο και λόγω του ρόλου του στα δημόσια δρώμενα εισέρχεται στη δημόσια σφαίρα.
β) Οι αόριστες νομικές έννοιες έχουν αξιολογικό περιεχόμενο που χαρακτηρίζεται από έντονη διάπλαση, άπτεται συνήθως κοινωνικών στοιχείων και αξιών καθώς και ηθικών αρχών και δομών, ενδύονται όμως νομικό μανδύα και εντάσσονται στο θετό δίκαιο. Έτσι η κρίση για την υπαγωγή ή μη περιστατικών σε διάταξη εμπεριέχουσα αόριστη νομική έννοια είναι κρίση νομική, υπαγόμενη σε αναιρετικό έλεγχο. Λόγω της ανάγκης ερμηνείας των αόριστων νομικών εννοιών, το δίκαιο, de lege lata, χρήζει εξατομίκευσης και προσαρμογής σε κάθε εξεταζόμενη περίπτωση, σε κάθε χρονική περίοδο, σε κάθε επικράτεια όπου δύναται τυχόν να εφαρμοσθεί.
Στο ραδιοτηλεοπτικό τοπίο, η αόριστη έννοια της ποιότητας συνδέεται με την ιδιότητα που αντιστοιχεί σε ορισμένους κανόνες, οι οποίοι συνάγονται από συστήματα αξιών (πρβλ. ΣτΕ 4417/2014, 4870/2014, 4815/2014, 335/2017, 503/2016, 535/2018, 610/2018). Η ποιοτική στάθμη των ραδιοτηλεοπτικών εκπομπών διασφαλίζεται όταν η θεματική, η διάρθρωση και ο τρόπος παρουσίασης των πληροφοριών, ειδήσεων, απόψεων, πνευματικών δημιουργημάτων και διαφημιστικών μηνυμάτων που περιέχονται σε αυτά συμπλέουν με τις αρχές της πλουραλιστικής, αντικειμενικής, έντιμης και ισότιμης ενημέρωσης και ψυχαγωγίας, υπό το πρίσμα του σεβασμού στην αξία του ανθρώπου, της προστασίας των ανηλίκων και της προστασίας των καταναλωτών. Η ποιοτική στάθμη μπορεί να εξειδικευθεί με βάση τα δεδομένα της κοινής πείρας και τους κανόνες της λογικής (ΣτΕ 4043/2012). Το ΕΣΡ προβαίνει σε αξιολόγηση του περιεχομένου συγκεκριμένης εκπομπής και σε πραγματολογική εξειδίκευση της αόριστης αξιολογικής έννοιας «ποιοτική στάθμη» ή «ποιότητα τηλεοπτικού προγράμματος» (ΣτΕ 901/2015). Η διαπίστωση από το ΕΣΡ της συνδρομής των προϋποθέσεων εφαρμογής της έννοιας της ποιότητας ελέγχεται δικαστικώς (ενδεικτικά ΣτΕ 3487/2017, 3815/2014, 4532/2014, 335/2013, 1984/2013).
ΙΙ. Πραγματικό μέρος
Από τα έγγραφα του φακέλου, την παρακολούθηση της επίμαχης ροής προγράμματος από την Ολομέλεια και τους ισχυρισμούς της εγκαλούμενης (προβληθέντες προφορικώς και εγγράφως), προκύπτουν τα εξής:
Στη διάρκεια της εκπομπής «Άντε γεια» της 9.1.2015 που μεταδόθηκε από τον τηλεοπτικό σταθμό AB Channel (νυν EXTRA) με παρουσιαστές τους Τάκη Τσουκαλά και Άκη Βαρδαλάκη, αυτή έφερε σε όλη τη διάρκεια της σήμανση 5ης κατηγορίας(κατάλληλο μόνο για ενηλίκους - Εξ αυτού συνάγεται ότι η εκπομπή είχε μεταδοθεί περί την 00.30΄ καθώς η σήμανση 5ης κατηγορίας αφορά προγράμματα που μεταδίδονται μεταξύ 00.30΄ έως 6.00΄ Υ.Α. 6138/Ε/17.3.2000 άρ. 3 περ. Δ). Το περιεχόμενο του συγκεκριμένου προγράμματος έφερε κυρίως αθλητικό χαρακτήρα υποστηρικτικό της ομάδας του Ολυμπιακού καθώς και συνομιλίες με τηλεθεατές που τηλεφωνούν στην εκπομπή και διάκεινται θετικά ως προς τη συγκεκριμένη αθλητική ομάδα.
Στο 2' από την έναρξη της εκπομπής, ο ένας παρουσιαστής, αναφερόμενος σε αναρτήσεις φιλάθλων στο facebook, λέγει δίκην παροιμίας «της κοντής ψωλής τα μαλλιά της φταίνε».
Στο 6' από την έναρξη της εκπομπής, ο ένας παρουσιαστής, αναφερόμενος σε σχόλιο τρίτου σχετικά μάλλον με τον πρόεδρο του Ολυμπιακού, φωνάζει «ποιος χοντρός ρε; Για Ολυμπιακό μιλάμε...Χοντρός είσαι εσύ ρε πατσαβούρα..., να σέβονται ρε...όποιος δε γουστάρει τον πούλο.,.όποιος πει εναντίον της οικογένειας του Ολυμπιακού τον έφαγε το μαύρο φίδι...».
Στο 19', οι παρουσιαστές δηλώνουν ότι δεν έχουν στενοχωρηθεί καθόλου επειδή απολύθηκαν δημοσιογράφοι της ΕΡΤ που, κατ’ αυτούς, επαινούσαν τον Παναθηναϊκό και διέβαλλαν τον Ολυμπιακό.
Στο 25', ο ένας παρουσιαστής, αναφερόμενος στην έλλειψη οικονομικής ενίσχυσης προς την ομάδα, λέει «μόνο το σκατό σας έχουμε δει, το ευρώ σας δεν το έχουμε δει ποτέ», προς τηλεθεατή που στέλνει μήνυμα χωρίς υπογραφή «γράψε με ψευδώνυμο το μήνυμα σου, γράψε “οχέστης”...».
Στο 29', ο ένας παρουσιαστής κρατά μια κίτρινη κοντή φούστα λέγοντας «Τίγρη, το μαγιό σου, το φοράν τα χανουμάκια». Οι παρουσιαστές επαινούν άτομα με ειδικές ανάγκες που πηγαίνουν στα γήπεδα.
Στο 37' ο ένας παρουσιαστής, μιλώντας για δημοσιογράφους που τους αποκαλεί ρουφιάνους και πουλημένους, λέει «θα μας κλάσετε ένα φρύδι». Μετά, απαντώντας σε τηλεθεατή που τηλεφωνεί, οι παρουσιαστές υποστηρίζουν ειρωνικά πως πράγματι παίρνουν λεφτά(για να υποστηρίζουν τον Ολυμπιακό). Ο ένας συνεχίζει «η γυναίκα σου είναι στο 108 μαζί με την αδελφή σου, παρτούζα κάνουν». Στη συνέχεια διερωτάται «τη γυναίκα σου πότε θα τη διώξεις; Στο πρώτο κεράτωμα ή στο εικοστό πέμπτο;».
Μία ώρα μετά την έναρξη της εκπομπής, ο ένας παρουσιαστής δηλώνει «δεν δέχομαι από κανέναν να βρίζει κάποιον της οικογένειας του Ολυμπιακού.,.δεν βρίζεις τον πατέρα σου.». Αυτοσαρκαζόμενοι λένε «είμαστε υπάλληλοι.είμαστε και πρόβατα.ντρέπομαι που είμαι υπάλληλος.ντρέπομαι για το υπαλληλίκι και για το μπουφάν.μας ξέρει όλη η κοινωνία, ξέρουν το ποιόν μας.όχι υπάλληλοι, στρατιώτες, όλοι στρατιώτες της ιδέας του Ολυμπιακού».
Στο 68' μετά την έναρξη της εκπομπής, οι παρουσιαστές μιλούν για τον αθλητικό δικαστή και κάποια ένσταση που ήταν απαράδεκτη. Συνομιλώντας με τηλεθεατή οι παρουσιαστές λένε «έχει κάνει πολλά τέτοια ο Γιαννακόπουλος και πήρε στο λαιμό του τον Παναθηναϊκό. Οι μαγκιές του “θαρθώ μέσα ” και απειλές “θα έρθω σπίτι σου ” είχαν αποτέλεσμα μετά από τόσα χρόνια να χάσει ο Παναθηναϊκός τον αγώνα...», «με τις ίδιες απειλές έχει κερδίσει καμιά 20αριά αγώνες...και πράξεις όχι μόνο απειλές». Σε παρατήρηση τηλεθεατή που τηλεφωνεί ότι «διάβασα σε site ότι ο Γιαννακόπουλος απείλησε ότι θα αποσυρθούν από το ελληνικό πρωτάθλημα και θα πάνε στην Αδριατική λίγκα», ο ένας παρουσιαστής λέγει «να πάνε στο διάολο.,.προσωπικά για το Γιαννακόπουλο το λέω αυτό, δεν το λέω για τους φιλάθλους του Ολυμπιακού» και ο άλλος συμπληρώνει «τι έγινε; Βάλαμε τα φαρμακάκια; Τώρα που έχει το φάρμακο που έκανε, όταν έκανε 1 ευρώ και το πουλάγανε 200 στον κοσμάκη, ήταν καλά;...τώρα τι έγινε; Θα αποσυρθούμε; Που αντί για 1 ευρώ παίρνουμε άλλο ένα ευρώ; Πάλι κονομάμε! Αλλά το έκανε 1 ευρώ το κάθε φάρμακο και το πουλάγανε δυο κατοστάρικα φίλε, 200 ευρώ. Έτσι όπως το ακούς. Στην πλάτη του κοσμάκη, εμένα κι εσένα και της κάθε γριούλας. Και κάνανε τον Παναθηναϊκό και καλά και μετά μόλις κοπήκαν τα λεφτά.,.Αυτά τα κλεμμένα, γιατί κλεμμένα είναι κι αυτά». Ο άλλος παρουσιαστής παρεμβαίνει «Κάτσε Άκη.,.Πριν φύγει για την Αδριατική θα πει στον κόσμο του Παναθηναϊκού τι έγινε στον αγώνα Ξάνθη-Παναθηναϊκός! Στο ποδόσφαιρο!...Πριν φύγει αυτός ο καθαρός ο άνθρωπος. Που, για μένα, είναι, μέχρι να αποδείξει το εναντίον. Έτσι δε λένε;».
Στο 81' μετά την έναρξη της εκπομπής, η τηλεθεάτρια Ελευθερία λέει στους παρουσιαστές «ξεχάσατε να πείτε στον προηγούμενο “χαθήκατε μουνιά”, “χαθήκατε μουνιά”». Ο ένας παρουσιαστής χαίρεται με την παρατήρηση αυτή λέγοντας «μπράβο κυρά Ελευθερία μου, γεια στο στόμα σου». Μετά αναρωτιέται «είμαστε στον αέρα; Δίκιο έχει η γυναίκα, αλλά όχι στην τηλεόραση». Άλλος τηλεθεατής επιβραβεύει την παρατήρηση της τηλεθεάτριας Ελευθερίας λέγοντας «όπως είπε πριν η κυρία “χαθήκατεμουνιά”». Ο παρουσιαστής απαντά γελώντας «δεν βρίζουμε».
Περαιτέρω, από την παρακολούθηση και καταγραφή των πραγματικών περιστατικών και τα στοιχεία του φακέλου προκύπτουν τα εξής:
Στη διάρκεια της υπό έλεγχο εκπομπής, οι παρουσιαστές χρησιμοποιούν εκφράσεις όπως «της κοντής ψωλής τα μαλλιά της φταίνε», «...όποιος δε γουστάρει τον πούλο...», «γράψε με ψευδώνυμο το μήνυμα σου, γράψε “ο χέστης”...», «θα μας κλάσετε ένα φρύδι», «η γυναίκα σου είναι στο 108 μαζί με την αδελφή σου, παρτούζα κάνουν». Παρά το ότι δεν τις εκφέρουν οι ίδιοι, επικροτούν εκφράσεις τηλεθεατών όπως «χαθήκατε μουνιά». Παρόλο ότι η εν λόγω αθλητικού χαρακτήρα εκπομπή μεταδόθηκε μετά τα μεσάνυχτα με σήμανση 5ης κατηγορίας(κατάλληλο μόνο για ενήλικους), αυτό δεν της επιτρέπει να παρακάμπτει τους κανόνες τήρησης της ευπρέπειας στην εκφορά του λόγου και στη συμπεριφορά που, υπό τις παρούσες συνθήκες, οδηγεί σε υποβάθμιση της ποιοτικής στάθμης της εκπομπής.
Ο καταγγέλλων υπέβαλε εξώδικη διαμαρτυρία για προσβολή της προσωπικότητας του κατά του σταθμού AB Channel (νυν EXTRA) κοινοποιούμενη στο Ε.Σ.Ρ. σχεδόν τρία έτη μετά τη μετάδοση της εκπομπής. Όμως το άρθρο 27 του Π.Δ. 109/2010 προβλέπει αποκλειστική προθεσμία 20 ημερών από τη μετάδοση ή την αναμετάδοση της εκπομπής εντός της οποίας οφείλει ο θιγόμενος να ζητήσει την επανόρθωση.
ΙΙΙ. Υπαγωγή
Α. Ως προς την προσβολή προσωπικότητας (τιμής, υπόληψης) δημοσίου προσώπου:
Ενόψει των ανωτέρω καθίσταται σαφές ότι ο εγκαλών υπέβαλε εκπροθέσμως αίτηση επανόρθωσης και, ως εκ τούτου, πρέπει η εγκαλουμένη να απαλλαγεί της κατηγορίας για προσβολή της προσωπικότητάς του.
Β. Ως προς την εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων:
Ενόψει όλων των ανωτέρω, καθίσταται σαφές ότι η εγκαλούμενη εταιρεία τέλεσε (εκ προθέσεως) τη διοικητική παράβαση της μη εξασφάλισης της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων, για την οποία πρέπει να της επιβληθεί διοικητική κύρωση και δη εκείνη του προστίμου.
Περαιτέρω, με βάση τη βαρύτητα της παραβάσεως, το κοινώς γνωστό μερίδιο τηλεθεάσεως του συγκεκριμένου τηλεοπτικού σταθμού (όπως προκύπτει από τα τηρούμενα στο ΕΣΡ στοιχεία), κρίνεται ότι το επιβλητέο πρόστιμο είναι εκείνο των δεκαπέντε χιλιάδων (15.000) ευρώ.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ Η ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ
i. Απαλλάσσει την εγκαλουμένη της κατηγορίας για προσβολή προσωπικότητας (τιμής, υπόληψης) δημοσίου προσώπου, κατά τα αναφερόμενα στο σκεπτικό.
ii. Δέχεται ότι η εγκαλουμένη παραβίασε - εκ προθέσεως - τη ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία ως προς την υποχρέωση εξασφάλισης της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων, κατά τα αναφερόμενα στο σκεπτικό.
Επιβάλλει στην εταιρεία με την επωνυμία EXCOM ΚΟΜΜΙΟΥΝΙΚΕΪΣΟΝ ΤΕΚΝΟΛΟΤΖΙ ΑΕ, ιδιοκτήτρια του τηλεοπτικού σταθμού EXTRA Ν. Αττικής, τη διοικητική κύρωση του προστίμου των δεκαπέντε χιλιάδων (15.000) ευρώ.
Κατά το άρθρο 4 παρ. 3 του Ν. 2328/1995, όπως έχει μετά την δια του άρθρου 23 παρ. 5 εδ. β' του Ν. 3166/2003 αντικατάστασή του, η παρούσα απόφαση κατά την προαναφερόμενη κύρωση, είναι εκτελεστή κατά:
1. Της εταιρείας EXCOM ΚΟΜΜΙΟΥΝΙΚΕΪΣΟΝ ΤΕΚΝΟΛΟΤΖΙ ΑΕ, που εδρεύει στο Περιστέρι Αττικής, με ΑΦΜ 94316866, Δ.Ο.Υ. ΦΑΕ ΑΘΗΝΩΝ.
2. Του Vincent Dussart του Maurice, με ΑΦΜ 170083079, Δ.Ο.Υ. Κατοίκων Εξωτερικού, ως νομίμου εκπροσώπου της εταιρείας.
Κρίθηκε, αποφασίστηκε την 15η Νοεμβρίου 2022 και δημοσιεύτηκε την 13η Ιανουαρίου 2023.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Ε.Σ.Ρ. Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΥΤΡΟΜΑΝΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΑΡΑΖΙΔΟΥ
Πληροφορίες: www.esr.gr
Παρατηρήσεις: Απόφαση 235/2022 - ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ ΕΣΡ - 13η Ιανουαρίου 2023
