Διαβάστε ακολούθως την Απόφαση 154/2021 της Ανεξάρτητης Αρχής:
Η Ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου, συνήλθε σε συνεδρίαση στον συνήθη γι’ αυτό τόπο την 7.11.2017 και ώρα 11:00 προκειμένου να συζητήσει επί της κατωτέρω υποθέσεως. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ξενοφώντα Μορώνη, αντιπρόεδρο, και τα μέλη Δήμητρα Παπαδοπούλου, Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου και Γεώργιο Σαρειδάκη. Απόν το μέλος Γιώργος Πλειός, ο οποίος είχε κληθεί νομίμως. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ.
Αντικείμενο της συζήτησης ήταν η ενδεχόμενη τέλεση, από τον τηλεοπτικό σταθμό με τον διακριτικό τίτλο ALPHA CHANNEL, ιδιοκτησίας της εταιρείας με την επωνυμία ALPHA ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΑΕ, προσβολής προσωπικότητας (πολιτικού προσώπου), στη διάρκεια της εκπομπής με τον τίτλο «Happy Day», που μεταδόθηκε από τον εν λόγω σταθμό στις 29 Δεκεμβρίου 2016. Η υπόθεση εξετάζεται κατόπιν της με αρ. πρωτ. ΕΣΡ 162/16.1.2017 καταγγελίας του βουλευτή Νίκου Νικολόπουλου, προέδρου του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος Ελλάδος.
Για τον έλεγχο σχηματίστηκε φάκελος με αριθμό 305/24.5.2017, ο οποίος ανατέθηκε στους ειδικούς επιστήμονες Κωνσταντίνο Αποστολά και Ρέα Λαμπροπούλου. Ο Ειδικός Επιστήμων υπέβαλε την με αριθμό πρωτοκόλλου 547/ΕΣ/20.6.2017 έκθεση καταγραφής των πραγματικών περιστατικών. Στη συνέχεια, η Ειδική Επιστήμων υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 729/ΕΣ/11.8.2017 νομική της εισήγηση.
Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης παρέστη, για λογαριασμό της λειτουργούσης τον τηλεοπτικό σταθμό εταιρείας, η πληρεξούσια δικηγόρος του Άννα Σούρπη. Ερωτηθείσα από τον Πρόεδρο, η Δικηγόρος δήλωσε ότι γνωρίζει το περιεχόμενο του φακέλου, έλαβε δε τον λόγο και ανέπτυξε τους ισχυρισμούς της. Ζήτησε στη συνέχεια -και η Ολομέλεια δέχτηκε- να της παρασχεθεί προθεσμία για την κατάθεση εγγράφου υπομνήματος μέχρι και την 20.11.2017 και ώρα 14.00 και η συζήτηση κηρύχθηκε περαιωμένη. O σταθμός κατέθεσε στη Γραμματεία το υπ’ αριθμ πρωτ. ΕΣΡ 5647/20.11.2017 υπόμνημα και στη συνέχεια το υπ’ αριθμ πρωτ. ΕΣΡ 5930/4.12.2017 συμπληρωματικό υπόμνημα.
Την 15.1.2019 και ώρα 10.00 η Ολομέλεια, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου, συνήλθε σε διάσκεψη, στον συνήθη γι’ αυτό τόπο, επί της ανωτέρω υποθέσεως. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ξενοφώντα Μορώνη, αντιπρόεδρο, και τα μέλη: Δήμητρα Παπαδοπούλου, Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Ευαγγελία Μήτρου, Γιώργο Πλειό και Γεώργιο Σαρειδάκη. Απόν το μέλος Νικόλαος Κιάος, ο οποίος είχε κληθεί νομίμως. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ.
Πριν από την έναρξη της ουσιαστικής διαδικασίας, η Ολομέλεια, μετά από συζήτηση, αποφάσισε να απόσχει από την έκδοση αποφάσεως λόγω εκκρεμούς εις βάρος των μελών της μηνύσεως από τον καταγγέλλοντα για συναφή με το υπό κρίση θέμα λόγο και μέχρι το πέρας της σχετικής ποινικής εκκρεμότητας.
Με το με αριθμό πρωτοκόλλου 1187/11.3.2021 έγγραφό του ο Πρόεδρος του Ε.Σ.Ρ. απευθύνθηκε στην Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών ζητώντας να ενημερωθεί για την πορεία της ανωτέρω μηνύσεως, ώστε να κρίνει η Ολομέλεια αν πρέπει να συνεχίσει τη διακοπείσα διάσκεψη.
Με το με αριθμό πρωτοκόλλου 53506/12.3.2021 (αρ. πρωτ. Ε.Σ.Ρ. 1557/23.3.2021) έγγραφό της, η Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών γνωστοποίησε στον Πρόεδρο του Ε.Σ.Ρ ότι: «κατόπιν μηνυτήριας αναφοράς του Ν. Νικολόπουλου σχηματίσθηκε η με ΑΒΜ Α18/1084 (ΕΓ 151-19/338)ποινική δικογραφία για την οποία εξεδόθη η με αριθμό 2132/20 απορριπτική διάταξη κατ’ άρθρο 51 παρ. 2 ΚΠΔ κατά της οποίας δεν ασκήθηκε προσφυγή».
Την 8.11.2021 και ώρα 11.00 η Ολομέλεια συνήλθε σε διάσκεψη επί της υποθέσεως, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη-Δρίλια, αντιπρόεδρο και (με τηλεδιάσκεψη μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας «epresence.gov.gr») τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Γεώργιο Σαρειδάκη, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου και Σωκράτη Τσιχλιά. Απόν το μέλος Γεώργιος Πλειός, ο οποίος είχε προσκληθεί νομίμως. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ. Ο Πρόεδρος ενημέρωσε αναλυτικά για την υπόθεση τους απόντες κατά την συζήτηση Ευτέρπη Κουτζαμάνη-Δρίλια και Σωκράτη Τσιχλιά αναγιγνώσκοντας την έγγραφη εισήγηση, το υπόμνημα της εγκαλουμένης και το σύνολο των λοιπών εγγράφων του φακέλου. Παρέστη επίσης και η ανωτέρω εισηγήτρια, η οποία ανέπτυξε το ζήτημα προφορικώς και αποχώρησε. Η Ολομέλεια, αφού παρακολούθησε την επίμαχη ροή προγράμματος και μελέτησε το σύνολο των στοιχείων του φακέλου:
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕ ΩΣ ΕΞΗΣ:
Ι. Νομικό Μέρος:
1. Το ΕΣΡ είναι η αρμόδια κατά το Σύνταγμα Ανεξάρτητη Αρχή (άρθρο 15 παρ. 2) για την άσκηση του άμεσου ελέγχου του κράτους επί της ραδιοφωνίας και της τηλεοράσεως και την επιβολή των προβλεπόμενων διοικητικών κυρώσεων. Ο άμεσος αυτός έλεγχος του κράτους έχει σκοπό, μεταξύ των άλλων, την προστασία της αξίας του ανθρώπου, την προστασία της παιδικής ηλικίας και νεότητας και την εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της τηλεόρασης και η πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας.
2. To άρθρο 2 παρ. 1 του Συντάγματος καθιερώνει ως πρωταρχική υποχρέωση της πολιτείας τον σεβασμό και την προστασία της αξίας του ανθρώπου.
3. Το άρθρο 5 παρ. 2 του Συντάγματος αναφέρει ότι «όλοι όσοι βρίσκονται στην ελληνική επικράτεια απολαμβάνουν την απόλυτη προστασία της ζωής, της τιμής και της ελευθερίας τους».
4. Κατά το άρθρο 106 παρ. 2 του Συντάγματος «η ιδιωτική οικονομική πρωτοβουλία δεν επιτρέπεται να αναπτύσσεται σε βάρος της ελευθερίας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ή προς βλάβη της εθνικής οικονομίας».
5. Κατά το άρθρο 14 παρ. 1 του Συντάγματος «καθένας μπορεί να εκφράζει και να διαδίδει προφορικά, γραπτά και δια του τύπου τους στοχασμούς του τηρώντας τους νόμους του Κράτους».
6. Επίσης, κατά το άρθρο 5Α παρ. 1 του Συντάγματος: «Καθένας έχει δικαίωμα στην πληροφόρηση όπως νόμος ορίζει. Περιορισμοί στο δικαίωμα αυτό είναι δυνατόν να επιβληθούν με νόμο μόνο εφόσον είναι απολύτως αναγκαίοι και δικαιολογούνται για λόγους εθνικής ασφάλειας, καταπολέμησης του εγκλήματος ή προστασίας δικαιωμάτων και συμφερόντων τρίτων».
7. Κατά το άρθρο 1 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης(που έχει νομική ισχύ επί τη βάσει της Συνθήκης της Λισαβόνας, άρ. 6 της ΣΕΕ) η ανθρώπινη αξιοπρέπεια είναι απαραβίαστη. Πρέπει να είναι σεβαστή και να προστατεύεται.
8. Κατά το άρθρο 11 του ως άνω Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων: «Κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα στην ελευθερία έκφρασης. Το δικαίωμα αυτό περιλαμβάνει την ελευθερία γνώμης και την ελευθερία λήψης ή μετάδοσης πληροφοριών ή ιδεών, χωρίς την ανάμειξη δημοσίων αρχών και αδιακρίτως συνόρων. Η ελευθερία των μέσων μαζικής ενημέρωσης και η πολυφωνία τους είναι σεβαστές».
9. Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου-ΕΣΔΑ(Ν.Δ. 53/1974) ορίζει στο άρθρο 10 παρ. 1: «Παν πρόσωπον έχει δικαίωμα εις την ελευθερίαν εκφράσεως. Το δικαίωμα τούτο περιλαμβάνει την ελευθερίαν γνώμης ως και την ελευθερίαν λήψεως ή μεταδόσεως πληροφοριών ή ιδεών, άνευ επεμβάσεως δημοσίων αρχών και ασχέτως συνόρων. Το παρόν άρθρον δεν κωλύει τα κράτη από του να υποβάλωσι τας επιχειρήσεις ραδιοφωνίας κινηματογράφου ή τηλεοράσεως εις κανονισμούς εκδόσεως αδειών λειτουργίας».
10. Το Διεθνές Σύμφωνο για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα (Ν. 2462/1997), στον πρόλογό του αναφέρεται στην «αναγνώριση της εγγενούς αξιοπρέπειας και των ίσων και αναφαίρετων δικαιωμάτων όλων των μελών της ανθρώπινης κοινωνίας», ενώ στο άρθρο 17 παρ. 1 ορίζει ότι «κανείς δεν υπόκειται σε αυθαίρετες ή παράνομες παρενοχλήσεις της ιδιωτικής του ζωής, της οικογένειας, της κατοικίας ή της αλληλογραφίας του ούτε σε παράνομες προσβολές της τιμής και της υπόληψής του».
Επίσης κατά το άρθρο 19 παρ. 2: «Κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης. Το δικαίωμα αυτό περιλαμβάνει την ελευθερία της αναζήτησης, της λήψης και της μετάδοσης πληροφοριών και απόψεων κάθε είδους, ανεξαρτήτως συνόρων, προφορικά, γραπτά, σε έντυπα, σε κάθε μορφή τέχνης ή με κάθε άλλο μέσο της επιλογής του».
11. Ο Ν. 2328/1995 στο άρθρο 3 παρ. 1 περ. β' αναφέρει ότι «οι κάθε είδους εκπομπές (συμπεριλαμβανομένων και των διαφημίσεων) που μεταδίδουν οι ραδιοφωνικοί και τηλεοπτικοί σταθμοί πρέπει να σέβονται την προσωπικότητα, την τιμή, την υπόληψη, τον ιδιωτικό και οικογενειακό βίο, την επαγγελματική, κοινωνική, επιστημονική, καλλιτεχνική, πολιτική ή άλλη συναφή δραστηριότητα κάθε προσώπου η εικόνα του οποίου εμφανίζεται στην οθόνη ή το όνομα του οποίου ή στοιχεία επαρκή για τον προσδιορισμό του οποίου μεταδίδονται».
12. Το άρθρο 1 παρ. 8 του Ν. 3592/2007 ορίζει ότι «η παροχή ραδιοτηλεοπτικών υπηρεσιών και η εκπομπή ραδιοτηλεοπτικών προγραμμάτων εξυπηρετούν την κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και τηλεόρασης, την πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας και ιδίως το σεβασμό της αξίας του ανθρώπου κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 15 του Συντάγματος».
13. Κατά το άρθρο 3 παρ. 1 του Ν. 4173/2013 (που τροποποιήθηκε με το Ν. 4324/29.4.2015 που επανιδρύει την ΕΡΤ και ισχύει και για την ιδιωτική τηλεόραση κατ' εφαρμογή του άρθρου 3 παρ. 1α του Ν. 2328/1995) «οι ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές της ΕΡΤ Α.Ε. καθώς και το περιεχόμενο των διαδικτυακών ιστοτόπων της, εμπνέονται από τα ιδανικά της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της αξίας του ανθρώπου, της προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου ως ατόμου και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου, της εθνικής ανεξαρτησίας, της ειρήνης και της συνεργασίας των λαών».
14. Κατά το άρθρο 7 παρ. 2 του Π.Δ. 109/5.11.2010: «Τα κάθε είδους προγράμματα, συμπεριλαμβανομένων και των οπτικοακουστικών εμπορικών ανακοινώσεων, που μεταδίδονται από δημόσιους ή ιδιωτικούς τηλεοπτικούς οργανισμούς, οφείλουν να σέβονται την προσωπικότητα, την τιμή, την υπόληψη, τον ιδιωτικό και οικογενειακό βίο, την επαγγελματική, κοινωνική, επιστημονική, καλλιτεχνική, πολιτική ή άλλη νόμιμη δραστηριότητα κάθε προσώπου του οποίου η εικόνα εμφανίζεται στην οθόνη ή αναφέρεται το όνομα ή στοιχεία επαρκή για τον προσδιορισμό του».
15. Σύμφωνα με το άρθρο 9 παρ. 2 εδ. α' και β' του Π.Δ. 77/2003: «Τα πρόσωπα που συμμετέχουν ή αναφέρονται στις εκπομπές πρέπει να απολαμβάνουν δίκαιης, ορθής και αξιοπρεπούς συμπεριφοράς. Ειδικότερα, δεν επιτρέπεται η προσβολή της προσωπικότητας, της τιμής και της αξιοπρέπεια τους». Το άρθρο 2 παρ. 2 του ως άνω προεδρικού διατάγματος ορίζει: «Ο δημοσιογράφος υπερασπίζεται την ελευθερία της έκφρασης και, στο πλαίσιο της δημοσιογραφικής δεοντολογίας, έχει το δικαίωμα να μεταδίδει ανεμπόδιστα πληροφορίες και σχόλια για να εξασφαλίσει την ενημέρωση της κοινής γνώμης.».
Από τις διατάξεις αυτές συνάγεται ότι η έννοια της προσωπικότητας ορίζεται ως ενότητα σωματικών, ηθικοψυχικών και πνευματικών στοιχείων, είναι έννοια δυναμική αφού διαμορφώνεται μέσω της ενεργούς συμμετοχής του ατόμου στην κοινωνία βίου, δράσεων, αξιών και ιδεών με τα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας και ότι έκφανση του δικαιώματος της προσωπικότητας αποτελούν η τιμή και υπόληψη κάθε ανθρώπου η οποία αντικατοπτρίζεται στην εκτίμηση και αξία που αποδίδεται σε αυτόν από τους συνανθρώπους του(ενδεικτικά ΑΠ 40/1998, ΑΠ 788/2000, ΠΠΡ Θ 7036/2002, ΑΠ 576/2006, ΑΠ 1095/2008, ΑΠ 311/2009, ΑΠ 967/2011, ΑΠ 899/2011, ΑΠ 271/2012, ΣτΕ 285/2012, ΣτΕ 2014/2012, ΣτΕ 334/2013, ΣτΕ 2387/2013, ΑΠ 471/2013, ΑΠ 571/2014, ΣτΕ 1244/2015, ΣτΕ 3926/2015, ΣτΕ 1173/2017, ΣτΕ 334/2017, ΣτΕ 1732/2017). Η προστασία της «εσωτερικής» τιμής θεωρείται ότι ενυπάρχει στον άνθρωπο και είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένη με την αξία του, τον καταλαμβάνει ως φορέα πνευματικών και ηθικών αξιών, την απολαμβάνει δε λόγω της συμμόρφωσης του με τις νομικές και ηθικές του υποχρεώσεις, ενώ η «εξωτερική» τιμή[υπόληψη] περιλαμβάνει την κοινωνική του καταξίωση, την αναγνώριση του και την καλή του φήμη που τα απολαμβάνει στην κοινωνία συνεπεία των ιδιοτήτων και ικανοτήτων του για την εκπλήρωση των ιδιαίτερων κοινωνικών του έργων ή του επαγγέλματος του. Τα όρια της ελευθερίας του Τύπου σταματούν εκεί όπου αρχίζει η απαραβίαστη σφαίρα της προσωπικότητας (τιμής και υπόληψης) της οποίας η καταβαράθρωση μπορεί να δηλώνεται με την ενσυνείδητη έκφραση περιφρόνησης. Η προσβολή της τιμής μπορεί να γίνει με λόγια ή έργα που, κατά την κοινή αντίληψη, περιέχουν είτε αμφισβήτηση της ηθικής και κοινωνικής αξίας του προσώπου, είτε περιφρόνηση γι’ αυτό εκ μέρους του δράστη, αλλά και με πράξεις διαταρακτικές της κοινωνικής προσωπικότητας του ανθρώπου, όπως είναι αυτές που περιέχουν ονειδισμό ή αμφισβήτηση της προσωπικής ή επαγγελματικής εντιμότητας του προσώπου, ακόμα και όταν αυτές απλώς τον καθιστούν ύποπτο ότι μετέρχεται ανέντιμες μεθόδους κατά την ενάσκηση των επαγγελματικών του καθηκόντων ή άλλων εκφάνσεων της δραστηριότητάς του ή δημιουργούν υποψίες μειωτικές του κύρους, της ηθικής και της εν γένει υπολήψεως αυτού(βλ. ΑΠ 2109/1986, ΑΠ 1582/1998, ΕφΠατρ 789/2002). Για να κριθεί εάν υπάρχει προσβολή της τιμής λαμβάνονται υπόψη ορισμένα κριτήρια αξιολόγησης, όπως είναι το είδος της προσβολής, οι συνέπειές της για τον θιγέντα(ποιοτική επίδραση της προσβλητικής ενέργειας), το μέσο με το οποίο πραγματοποιήθηκε η προσβλητική ενέργεια, η αφορμή και τα κίνητρα αυτής κ.λ.π. Επίσης είναι σημαντικό να ερευνηθεί κατά πόσο η διατύπωση δυσμενούς γνώμης μέσω ενός ηλεκτρονικού μέσου ενημέρωσης συμβάλλει στη διαμόρφωση αρνητικής άποψης του τηλεοπτικού κοινού.
Η ελευθερία της έκφρασης έχει καίρια πολιτική λειτουργία στο βαθμό που δημιουργεί γνώμες, ενισχύει πεποιθήσεις και συνδιαμορφώνει τις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις. Διά του τύπου διαφυλάσσονται συμφέροντα της ολότητας όταν μεταδίδονται ειδήσεις, εκφράζονται απόψεις και ασκείται κριτική σε δημόσια πρόσωπα για ζητήματα σχετικά με το αξίωμα τους ή ακόμα και σε ιδιώτες των οποίων η δράση ενδιαφέρει το κοινωνικό σύνολο και άπτεται του δημοσίου συμφέροντος. Στον δημοσιογράφο που υπηρετεί το δικαιολογημένο ενδιαφέρον του κοινού για πληροφόρηση και ενημέρωση, αναγνωρίζεται η ευχέρεια να χρησιμοποιεί ακόμα και οξείες εκφράσεις και δυσμενείς χαρακτηρισμούς(ΑΠ 167/2000, Εφ.Αθ. 9975/1986., ΤρΔΠρ.Αθ. 16280/1995, ΑΠ 1391/2004, ΑΠ 1662/2005, ΑΠ 751/2011, ΑΠ 471/2013). Η ελευθερία της έκφρασης αντιπροσωπεύει στη δημοκρατική κοινωνία «ένα από τα θεμέλια για την πρόοδο και την ανάπτυξη της προσωπικότητας του καθενός» (ΕΔΔΑ Handyside c. Royaume-Uni, 7.12.1976), ο τύπος «διαδραματίζει εξέχοντα ρόλο στην εύρυθμη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος» (ΕΔΔΑ Radio France et autres c. France, 30.3.2004), «προσφέρει στην κοινή γνώμη ένα από τα καταλληλότερα μέσα για να γνωρίσει και να κρίνει τις ιδέες και τις συμπεριφορές των πολιτικών ιθυνόντων» (ΕΔΔΑ Lingens c. Autriche, 8.7.1986), αποτελεί δε τον σκύλο-φύλακα [watchdog] της δημοκρατικής κοινωνίας (ΕΔΔΑ Thorgeir Thorgeirson c. Islande, 25.6.1992).
Ειδικά, τα δημόσια πρόσωπα όπως είναι οι πολιτικοί υπόκεινται εκ των πραγμάτων στον δημοσιογραφικό έλεγχο τον οποίο, ακόμα και αν είναι οξύς ή δηκτικός, εφόσον δεν θίγεται η τιμή και υπόληψη τους, οφείλουν να ανέχονται (Τρ. Διοικ. Πρωτ. 16280/1995) καθώς το ενδιαφέρον του κοινού για πληροφόρηση είναι αυξημένο. «Τα όρια δε της αποδεκτής κριτικής ως προς έναν πολιτικό, στον οποίο γίνεται αναφορά με την ιδιότητα αυτή, είναι ευρύτερα από εκείνα έναντι ενός απλού ιδιώτη: αντίθετα με τον δεύτερο, ο πρώτος εκτίθεται αναπόφευκτα και ενσυνείδητα σε έναν προσεκτικό έλεγχο των πράξεων και των χειρονομιών του, τόσο από τους δημοσιογράφους όσο και από το σύνολο των πολιτών. Αυτός πρέπει συνεπώς να επιδεικνύει μεγαλύτερη ανοχή.» (βλ. ΕΔΔΑ, Κουτσολιόντος και Πανταζής κατά Ελλάδος/ 22.9.2015, σκέψη 41). Στην ίδια απόφαση του ΕΔΔΑ (σκέψη 40) γίνεται αναφορά στην «κατά παράδοση» διάκριση του Δικαστηρίου «μεταξύ γεγονότων και αξιολογικών κρίσεων».
Ταύτα δε ισχύουν, κατά μείζονα λόγο, όταν ο θίγόμενος πολιτικός χρησιμοποιεί για πρόσωπα στα οποία αναφέρεται με αρνητικό τρόπο, ανάλογη επιθετική φρασεολογία με εκείνη που χρησιμοποιούν περί αυτού τα μέσα ενημέρωσης.
ΙΙ. Πραγματικό μέρος
Από τα έγγραφα του φακέλου, την παρακολούθηση της επίμαχης ροής προγράμματος και τους ισχυρισμούς της εγκαλουμένης (προβληθέντες προφορικώς και εγγράφως) προέκυψαν τα εξής:
Η εκπομπή «Happy Day» της 29.12.2016 μεταδόθηκε στις 8.00', διήρκεσε περί τις 3 ώρες και έφερε σήμανση 2ης κατηγορίας (κατάλληλο-επιθυμητή η γονική συναίνεση). Την εκπομπή παρουσιάζει η κα. Σταματίνα Τσιμτσιλή επικουρούμενη από συνεργάτες. Στις 9.00' η παρουσιάστρια συνομιλεί με τον Δήμο Βερύκιο και Σπ. Λάμπρου από τον ραδιοφωνικό σταθμό Alpha 98,9.
Στις 9.28' ο Βερύκιος λέγει: «...πέρυσι τέτοια εποχή πριν φύγω για Αμερική.,.σας έλεγα για τα κοστούμια θανάτου που ράβουνε και για τον Κοντομηνά και για τις επιθέσεις που ήταν ένα παρόμοιο σύστημα κέντρων εκβιασμού. Ήθελαν να του πάρουν το κανάλι. Δεν μπόρεσαν γιατί οι εξελίξεις που σημειώθηκαν και ο πόλεμος των 60 ημερών μας έβγαλε δυνατούς όσο ποτέ άλλοτε. Αυτού του είδους οι κατά μέτωπον επιθέσεις, πέρυσι στον Κοντομηνά, φέτος στον Καμίνη και δεν ξέρω κι εγώ σε ποιους άλλους με διάφορους τρόπους που χρησιμοποιεί το εκάστοτε καθεστώς, δεν είναι μόνο αυτοί, και οι προηγούμενοι έτσι ήταν..., το κάθε καθεστώς χρησιμοποιεί “πιστόλια”. Εγώ σήμερα θα σας μιλήσω για ένα άλλο “πιστόλι”, για έναν άνθρωπο που τα τελευταία 24ωρα...έπεσα πάνω του. Με τον άνθρωπο αυτό, πρέπει να σας πω, εγώ προσωπικά μέχρι αυτή την ώρα που μιλάμε, δεν είχα κανένα πρόβλημα. Ποτέ δεν ήρθα σε κόντρα μαζί του, ποτέ δεν ασχολήθηκα μαζί του, απεναντίας τον τελευταίο καιρό τον παρακολουθώ στενά.,.Το όνομα του είναι Νικολόπουλος, ο ανεξάρτητος βουλευτής, πρόεδρος κόμματος.». Η παρουσιάστρια θυμίζει ότι ο καταγγέλλων έχασε την κόρη του και ο Βερύκιος συμπληρώνει ότι αυτή η συμφορά, αντί να μαλακώσει την ψυχή του, την σκλήρυνε. Μετά συνεχίζει: «τον Νικολόπουλο το τελευταίο διάστημα τον παρακολουθώ πιο στενά στις δημόσιες παρεμβάσεις του, διότι θεωρώ ότι λειτουργεί ως “πιστόλι” του Νίκου του Παππά και του Μαξίμου. Εξ ου και ο τίτλος άλλωστε της εκπομπής που έχει σε διάφορα κανάλια με τίτλο “το Μαξίμου ακούει; ”. Θυμίζω ότι ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας μπορεί να μην τον έκανε υπουργό μετά τις εκλογές και γι’ αυτό έφυγε από τους “Ανεξάρτητους Έλληνες” και ανεξαρτητοποιήθηκε πλήρως με το κόμμα του.,.Ο Νικολόπουλος λοιπόν, τον παρακολουθώ, γιατί ο ίδιος ο Τσίπρας έδειξε ότι είναι ένα “πιστόλι ” του, σπεύδει και απαντάει στις ερωτήσεις του Νικολόπουλου κατά την ώρα του Πρωθυπουργού, ο ίδιος ο Πρωθυπουργός, ερωτήσεις πώς να ήταν και είναι στημένες από το ίδιο το Μέγαρο Μαξίμου. “Μαξίμου ακούει; ”, “Μαξίμου λέει ” για μένα προσωπικά. Αυτά που σας λέω τώρα δεν έχω συνεννοηθεί με κανένα Κοντομηνά να τα λέω, άλλωστε ο Κοντομηνάς είναι στην Αμερική...». Ο Βερύκιος συνεχίζει: «Θεωρώ ότι ο Νικολόπουλος είναι ένα “πιστόλι” του Νίκου του Παππά και μέχρι πρότινος του Μεγάρου Μαξίμου..., τα τελευταία 24ωρα πέφτω πάνω του διαρκώς. Όποιον ο Νικολόπουλος δεν τον θέλει ή μάλλον έχει νιτερέσα, κάνει κινήσεις οι οποίες εμένα είναι έξω από τον αξιακό μου χαρακτήρα και δεν μπορώ τέτοιου είδους ενέργειες στο παρασκήνιο να μαθαίνω ότι γίνονται και να μην τις δημοσιοποιώ. Λοιπόν, όσους η ομάδα Μαξίμου τους θεωρεί εχθρούς, βγαίνει ο Νικολόπουλος μπροστά.,.Αυτό φάνηκε ξεκάθαρα στην υπόθεση των τηλεοπτικών αδειών, στην Επιτροπή της Βουλής ο αγαπητός κ. Νικολόπουλος επιτίθεται κατά όσων αντιδρούν στο νόμο Παππά.». Στο σημείο αυτό γίνεται πάλι αναφορά στο οικογενειακό δράμα του Νικολόπουλου (απώλεια της κόρης του).
Ο Βερύκιος συνεχίζει: «Βρήκε τη δύναμη κι έκανε σόου..., μου θύμισε την εποχή του καναλιού του φίλου μου του Γιώργου Κουρή, τη δεκαετία του '80 και το τραπέζι της “Ζούγκλας” του Μάκη Τριανταφυλλόπουλου. Δεν ήταν αυτό κατά τη γνώμη μου.θέαμα σε Επιτροπή της Βουλής, το προσπέρασα. Μόνο ένας βρέθηκε να του τα πει κι αυτός δεν ήταν άλλος από το Δημήτρη τον Κοντομηνά που του αποκάλυψε ότι “άρχισες να με χτυπάς από τη στιγμή που δεν ικανοποιήσαμε την πρόταση σου η εκπομπή “το Μαξίμου ακούει;” να έρθει στον Alpha”. Θα είχαμε δηλαδή το “Αλ Τσαντίρι ”, να χαμε και “το Μαξίμου ακούει; ”. Δεν το ήθελε η διεύθυνση του Alpha, αυτή ήταν η απόφαση μιας εταιρείας.Από εκείνη τη μέρα και μετά, ο Νικολόπουλος κινεί γη και ουρανό, θεούς και δαίμονες για να βάλει τον Κοντομηνά στη φυλακή, όπως ο ίδιος λέει χαρακτηριστικά, σύμφωνα με το δικό μου ρεπορτάζ, που στριφογυρίζει πότε στη Δ' Δ.Ο.Υ., πότε με τις ερωτήσεις που βροχή καταθέτει στη Βουλή και που κοινοποιεί στον 14ο ανακριτή, ερωτήσεις που τις στέλνει στη Βουλή και υπάρχουν υπουργοί που απαντούν όπως θέλει “το Μαξίμου ακούει”...Εγώ μέσα από το ρεπορτάζ διαβλέπω μια πίεση στους δημοσίους υπαλλήλους των εφοριών και τους δικαστικούς λειτουργούς να πάρουν το κεφάλι του Κοντομηνά, άρον-άρον σταύρωσον αυτόν, βγαίνοντας μπροστά ο Νικολόπουλος. Δεν ξέρω αν είναι ο Νικολόπουλος ή πίσω από τον Νικολόπουλο κρύβονται όλοι όσοι στενοχωρήθηκαν από το αποτέλεσμα και την έκβαση των τηλεοπτικών αδειών...».
Ο Βερύκιος συμπληρώνει: «...τούτες τις χρονιάρες μέρες είναι πολύ φτηνό, είναι πού λυπηρό, πολύ νοσηρό να εκβιάζονται δικαστικοί λειτουργοί και δημόσιοι υπάλληλοι του Υπουργείου Οικονομικών από άτομα τα οποία έχουν ασυλία. Κι εγώ ρωτώ για παράδειγμα τον επικεφαλής των οικονομικών εισαγγελέων, τον κ. Παναγιώτη Αθανασίου: έχει ψάξει και δικαίως και καλά κάνει τόσους και τόσους βουλευτές. Αμέσως-αμέσως έρχεται στο μυαλό μου η περίπτωση του Βασίλη Καπερνάρου, η περίπτωση του Αλέξη Μητρόπουλου, του Παπασταύρου. Δεν τους κάνει εντύπωση με τι ζέση ο Νικολόπουλος τους ενοχλεί όλους το τελευταίο χρονικό διάστημα; Τον Νικολόπουλο αλήθεια τον έχουν ψάξει;...πώς έχει κόμμα;, πώς διαβιεί; Πόθεν έσχες; Με τι αυτοκίνητα κυκλοφορεί στην Πάτρα; Στην Πάτρα χθες ήτανε ο Υπουργός Ψηφιακής Πολιτικής ο Νίκος Παππάς που και οι πέτρες γνωρίζουν ότι έχει καλές κι αγαθές σχέσεις με τον κ. Νικολόπουλο. Συναντήθηκαν στην Πάτρα; Ρωτάω, μπορεί και να μην συναντήθηκαν. Στην Πάτρα έχει ρωτήσει που πήγε “τι εστί Νικολόπουλος”;...όλη τη νύχτα ξενύχτησα Σταματίνα μου, ήμουνα με ανθρώπους σοβαρούς που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στο λειτούργημα τους και δεν μπορούν να εκβιάζονται. Εδώ έχουμε εκβιασμό δικαστών, εκβιασμό λειτουργών ελεγκτών της Δ' Δ.Ο.Υ., σας μιλάω για το 14ο ανακριτή που πάει και ξαναπάει όλο το κύκλωμα, άρον- άρον, σταύρωσον τον Κοντομηνά. Ο Κοντομηνάς δεν είναι εδώ, δεν τα ακούει, εγώ όμως οφείλω αυτό το βάρος της πληροφόρησης να μην το πάρω μαζί μου.».
Ο Βερύκιος ολοκληρώνει: «...ο κόσμος βρίσκεται σε αναβρασμό, εμείς εδώ ασχολούμαστε με το Κολοκοτρωνίτσι μας, με το πώς θα βγάλει ο ένας τα μάτια του άλλου. Συγγνώμη που κλείνω τη χρονιά.με το ραφείο και τη ραπτομηχανή των κουστουμιών θανάτου.. .και κάποιοι εξακολουθούν να παίζουν παιχνίδια τα οποία είναι ανήθικα. Ουαί και αλίμονο μας αν αυτές τις δύσκολες ώρες που περνάει ο πλανήτης και κυρίως η χώρα μας η ανηθικότητα, οι εκβιασμοί, η μαφία κυριαρχήσουν...Φοβάμαι ότι τον βάζουν το Νικολόπουλο».
Η παρουσιάστρια αναφέρει: «...και στην περίπτωση του Συμβουλίου Επικρατείας και της ιστορίας με τις άδειες, τελικά η δικαιοσύνη στάθηκε στο ύψος της και κατάφερε με ένα τρόπο απόλυτο να λύσει αυτό το γόρδιο δεσμό και να κάνει το θρίλερ να έχει ένα happy end και φαντάζομαι ότι η Αρχή Διαφθοράς θα πρέπει να καλέσει τον χι, ψι κ. Νικολόπουλο να πάρει την ευθύνη όσων καταγγέλλει, γιατί δεν μπορείς να καταγγέλλεις δεξιά κι αριστερά ...θέλω να πω άτι όταν πηγαίνεις και καταγγέλλεις, είτε αυτό γίνεται σε πλαίσιο πίεσης σε ένα ανακριτή ή σε ένα εφοριακό, πρέπει να έχεις και την ευθύνη της καταγγελίας, δεν μπορείς να πετάς λάσπη στον ανεμιστήρα κι όποιον πιάσει και δεν αναφέρομαι σε προσωπικό επίπεδο γιατί δεν τον ξέρω τον κ. Νικολόπουλο». Η συζήτηση για το συγκεκριμένο θέμα σταματά στις 9.42'.
ΙΙΙ. Υπαγωγή
Υπό τα δεδομένα αυτά καθίσταται σαφές, κατά την πλειοψηφούσα στην Ολομέλεια γνώμη:
(α) Ότι ουδέν συγκεκριμένο πραγματικό περιστατικό (factum) αναφέρθηκε στην επίμαχη εκπομπή το οποίο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί δυσφήμιση για τον καταγγέλλοντα βουλευτή.
(β) Ότι οι αρνητικές αναφορές, που γίνονται σε ενέργειες του καταγγέλλοντος, έχουν ως πραγματική βάση τις επίμονες και πολυάριθμες προσφυγές του καταγγέλλοντος σε δικαστικές και διοικητικές αρχές με κύριο στόχο συγκεκριμένο επιχειρηματία, αυτές δε οι ενέργειες του καταγγέλλοντος επικρίνονται με τον όντως τραχύ τρόπο που προαναφέρθηκε.
(γ) Ότι, πάντως, η τραχύτητα και η σκληρότητα των εκφράσεων που χρησιμοποιήθηκαν από τους δημοσιογράφους, δεν διαφέρουν κατά πολύ από την αντίστοιχη φρασεολογία του ίδιου του καταγγέλλοντος. Ενδεικτικά περί αυτού είναι τα κατωτέρω αποσπάσματα της καταγγελίας που υπεβλήθη για το συγκεκριμένο ζήτημα (ΑΠ 162/16.1.2017):
«Αρκετές φορές ένιωσα στο «πετσί μου» τη βίαιη και ανήθικη επίθεση των βαστάζων της «νταβατζηδοκρατίας» που έφτασε ακόμα και σε δολοφονικές απόπειρες.
Υπάρχουν όμως ενώπιών σας άλλες απόπειρες «δολοφονίας χαρακτήρων» που γίνονται στο φως της ημέρας από τα όργανα της διαπλοκής και με όπλα τα ΜΜΕ...
Αυτές οι εκπομπές, αποτελούν μόνο ένα μέρος μίας αήθους επιθέσεως, η οποία συνεχίζεται εδώ και αρκετούς μήνες και που συνιστά απόλυτη διαστρέβλωση της αλήθειας και της πραγματικότητας, εν γνώσει του ψεύδους, που ξεπερνά κάθε όριο ανοχής.
Εξάλλου, είναι γνωστό ότι μετά από τις τεκμηριωμένες ερωτήσεις μου στη Βουλή και τις προσφυγές μου στη Δικαιοσύνη, τα αρμόδια όργανα της Πολιτείας έχουν καταλογίσει δεκάδες - ίσως και εκατοντάδες - εκατομμύρια ευρώ εις βάρος δύο καναλαρχών, ενώ έχουν δεσμευτεί οι περιουσίες τους και είναι υπόδικοι για κακουργηματικές πράξεις.
Είναι λοιπόν προφανές ότι για να σιγήσει η ενοχλητική φωνή μου και για να με εκδικηθούν για τις προσφυγές μου στα αρμόδια όργανα της Πολιτείας, «εμπνέουν» τα οργανέτα της προσωπικής τους ορχήστρας...».
Ενόψει αυτών, πρέπει να απαλλαγεί η εγκαλουμένη της κατηγορίας που της αποδόθηκε.
Κατά τη γνώμη όμως δύο μελών, που μειοψήφησαν, οι παρακάτω ισχυρισμοί, που διατύπωσε, κατά τη διάρκεια της επίμαχης εκπομπής «Happy Day» σε απευθείας μετάδοση, ο συνεργάτης της εκπομπής Δήμος Βερύκιος, και συγκεκριμένα: «.τούτες τις χρονιάρες μέρες είναι πολύ φτηνό, είναι πού λυπηρό, πολύ νοσηρό να εκβιάζονται δικαστικοί λειτουργοί και δημόσιοι υπάλληλοι του Υπουργείου Οικονομικών από άτομα τα οποία έχουν ασυλία...» και «... όλη τη νύχτα ξενύχτησα Σταματίνα μου, ήμουνα με ανθρώπους σοβαρούς που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στο λειτούργημα τους και δεν μπορούν να εκβιάζονται. Εδώ έχουμε εκβιασμό δικαστών, εκβιασμό λειτουργών ελεγκτών της Δ’ Δ.Ο.Υ., σας μιλάω για το 14ο ανακριτή που πάει και ξαναπάει όλο το κύκλωμα, άρον-άρον, σταύρωσον τον Κοντομηνά.», αποτελούν δυσφημιστικά γεγονότα για τον καταγγέλλοντα, που μπορούσαν να βλάψουν την τιμή και την υπόληψή του.
Οι παραπάνω ισχυρισμοί αποτελούσαν γεγονότα διότι αφορούσαν συγκεκριμένα περιστατικά του εξωτερικού κόσμου που αναγόταν στο παρελθόν και στο παρόν, υποπίπτουν στις αισθήσεις και είναι δεκτικά απόδειξης, μπορούσαν να βλάψουν την τιμή και την υπόληψη του καταγγέλλοντα, ήταν διαγνωστά από τρίτους και ο παθών περιγραφόταν κατά τέτοιο τρόπο ώστε να εξάγεται η ταυτότητά του, δηλαδή χαρακτηρίζονται ως δυσφήμιση. Γίνεται βέβαια δεκτό, από τη θεωρία και τη νομολογία, ότι στο δημοσιογράφο, που υπηρετεί το δικαιολογημένο ενδιαφέρον του κοινού για πληροφόρηση και ενημέρωση, αναγνωρίζεται η ευχέρεια να χρησιμοποιεί ακόμα και οξείες εκφράσεις και δυσμενείς χαρακτηρισμούς (ΑΠ 471/2013, ΑΠ 751/2011, ΑΠ 1662/2005, ΑΠ 1392/2004, ΑΠ 167/2000). Ειδικά τα δημόσια πρόσωπα, όπως είναι οι πολιτικοί, υπόκεινται εκ των πραγμάτων στον δημοσιογραφικό έλεγχο τον οποίο, εφόσον δεν θίγεται η τιμή και η υπόληψή τους, οφείλουν να ανέχονται, ακόμα και αν είναι οξύς ή δεικτικός, διότι τα όρια ανοχής του πολιτικού στην κριτική του τύπου είναι ευρύτερα από αυτά του κοινού πολίτη. Όταν όμως υπάρχει προσβολή της προσωπικότητάς τους με τη διατύπωση δυσφημιστικών εκφράσεων εναντίον τους, μέσω εκπομπής, χωρίς την παράθεση στοιχείων για την αλήθεια αυτών, όπως στην προκειμένη περίπτωση, το δικαιολογημένο δημοσιογραφικό ενδιαφέρον προς ενημέρωση της κοινής γνώμης υποχωρεί διότι υπάρχει υπέρβαση του αναγκαίου μέτρου προς ικανοποίηση του (δικαιολογημένου ενδιαφέροντος) αφού ο δημοσιογράφος θα μπορούσε να μη χρησιμοποιήσει την προσβλητική αυτή της προσωπικότητας δυσφημιστική έκφραση και ο σκοπός του προς ενημέρωση της κοινής γνώμης θα μπορούσε να υπηρετηθεί εξίσου αποτελεσματικά με ηπιότερες εκφράσεις, λιγότερο προσβλητικές.
Συνεπώς η εγκαλουμένη εταιρεία, με τη διατύπωση στην επίμαχη εκπομπή, από τον συνεργάτη της δημοσιογράφο, των παραπάνω δυσφημιστικών γεγονότων, που αναφέρθηκαν, για τον καταγγέλλοντα, τέλεσε τη διοικητική παράβαση της προσβολής προσωπικότητας.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Η Ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης απαλλάσσει την εγκαλουμένη της κατηγορίας που της αποδόθηκε (κατά τα διαλαμβανόμενα στο σκεπτικό).
Κρίθηκε και αποφασίστηκε την 8η Νοεμβρίου 2021 και δημοσιεύτηκε την 28η Δεκεμβρίου 2021.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Ε.Σ.Ρ. H ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΥΤΡΟΜΑΝΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΑΡΑΖΙΔΟΥ
Πληροφορίες: www.esr.gr
Παρατηρήσεις: Απόφαση 154/2021 - ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ (ΕΣΡ) - 28η Δεκεμβρίου 2021
