Διαβάστε ακολούθως την Απόφαση 154/2022 της Ανεξάρτητης Αρχής:
Η Ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου, συνήλθε σε συνεδρίαση στον συνήθη γι’ αυτό τόπο την 12.4.2021 και ώρα 11:00, προκειμένου να συζητήσει επί της κατωτέρω υποθέσεως. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη - Δρίλια, αντιπρόεδρο, και (με τηλεδιάσκεψη μέσω «epresence.gov.gr») τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο. Ευαγγελία Μήτρου, Γεώργιο Πλειό, Γεώργιο Σαρειδάκη και Σωκράτη Τσιχλιά. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ.
Αντικείμενο της συζήτησης ήταν η ενδεχόμενη παραβίαση της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας από τον τηλεοπτικό σταθμό με τον διακριτικό τίτλο ΑΝΤΕΝΝΑ, ιδιοκτησίας της εταιρείας με την επωνυμία ΑΝΤΕΝΝΑ TV ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ Α.Ε., αναφορικά με διατάξεις περί ποιοτικής υποβάθμισης προγράμματος κατά την προβολή του κεντρικού δελτίου ειδήσεων που μεταδόθηκε την 14.5.2018, μεταξύ 20.00 και 20.07. Η υπόθεση εξετάζεται ύστερα από την με αριθμό πρωτοκόλλου ΕΣΡ 2837/16.5.2018 καταγγελία.
Για τον έλεγχο σχηματίστηκε φάκελος με αριθμό 142/16.4.2021, ο οποίος ανατέθηκε στη διοικητική υπάλληλο Αικατερίνη Κοντοπούλου και στην ειδική επιστήμονα - νομικό Όλγα Γαρουφαλιά. Στη συνέχεια, η Διοικητική Υπάλληλος υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 753/ΕΣ/18.9.2018 έκθεση καταγραφής των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης και η Ειδική Επιστήμων την με αριθμό πρωτοκόλλου 816/ΕΣ/5.10.2021 νομική της εισήγηση.
Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης, για λογαριασμό της λειτουργούσης τον σταθμό ως άνω εταιρείας παρέστησαν (με τηλεδιάσκεψη μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας «epresence.gov.gr») οι πληρεξούσιες δικηγόροι της, Ευαγγελία Ντάκουρη και Σταματίνα Μυτζήθρα, καθώς και ο Θεόδωρος Παπαηλιόπουλος, αρχισυντάκτης και διευθυντής προγράμματος ειδήσεων του σταθμού. Ερωτηθέντες από τον Πρόεδρο, οι Εκπρόσωποι δήλωσαν ότι γνωρίζουν το περιεχόμενο του φακέλου, έλαβαν δε τον λόγο και ανέπτυξαν τους ισχυρισμούς τους. Ζήτησαν στη συνέχεια -και η Ολομέλεια δέχτηκε- να τους παρασχεθεί προθεσμία για την κατάθεση εγγράφου υπομνήματος μέχρι και την 6.5.2022 και ώρα 14.00 και η συζήτηση κηρύχθηκε περαιωμένη. O σταθμός κατέθεσε στη Γραμματεία το με αριθμό πρωτοκόλλου 3002/6.5.2022 υπόμνημά του.
Την 28.6.2022 και ώρα 11.00 η Ολομέλεια συνήλθε σε διάσκεψη επί της υποθέσεως, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη - Δρίλια, αντιπρόεδρο και (με τηλεδιάσκεψη μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας «epresence.gov.gr») τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Νικόλαο Κιάο, Γεώργιο Πλειό και Σωκράτη Τσιχλιά. Απόντα τα μέλη Βασίλειος Καραποστόλης, Ευαγγελία Μήτρου και Γεώργιος Σαρειδάκης, οι οποίοι είχαν κληθεί νομίμως. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ. Η Ολομέλεια, αφού παρακολούθησε την επίμαχη ροή προγράμματος και άκουσε την Εισηγήτρια:
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕ ΩΣ ΕΞΗΣ:
Ι. Νομικό μέρος
1. Το ΕΣΡ είναι η αρμόδια κατά το Σύνταγμα Αρχή (άρθρο 15 παρ. 2) για την άσκηση του άμεσου ελέγχου του κράτους επί της ραδιοφωνίας και της τηλεοράσεως και την επιβολή των προβλεπόμενων διοικητικών κυρώσεων σε περιπτώσεις παραβάσεων.
2. Κατά ρητή συνταγματική επιταγή (άρθρο 15 παρ. 2 του Συντάγματος): «Ο άμεσος έλεγχος του Κράτους έχει μεταξύ άλλων ως σκοπό την εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης και η πολιτιστική ανάπτυξη της Χώρας».
3. Σε εφαρμογή του άρθρου 15 παρ. 2 του Συντάγματος θεσπίζεται υποχρέωση των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών για εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των μεταδιδόμενων από αυτούς εκπομπών τους στις εξής διατάξεις: i) στο άρθρο 1 παρ. 1 του Ν. 3592/2007 που ορίζει ότι: «Σκοπός των διατάξεων του παρόντος νόμου είναι... η ποιοτική στάθμη των προγραμμάτων», ii) στο άρθρο 1 παρ. 1 εδ. γ του Ν. 2328/1995 που ορίζει ότι: «Οι σταθμοί στους οποίους χορηγούνται οι άδειες υποχρεούνται να μεριμνούν για την ποιότητα του προγράμματος», iii) στο άρθρο 2 παρ. 1 του Κανονισμού 2/1991 του ΕΣΡ που ορίζει ότι: «Οι ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές πρέπει να εξασφαλίζουν την ποιοτική στάθμη που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοτηλεοράσεως και η πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας», ιν) 1 παρ. 2 του Ν. 4339/2015 που ορίζει ότι: «Η παροχή υπηρεσιών επίγειας ψηφιακής τηλεοπτικής ευρυεκπομπής αποτελεί υπηρεσία γενικού οικονομικού συμφέροντος, ..., που συνίσταται στην παροχή στο κοινό τηλεοπτικών υπηρεσιών βάσει προϋποθέσεων, όρων και τις διαδικασιών που διασφαλίζουν ... την πολιτική και πολιτισμική πολυμέρεια και την παροχή στο κοινό υψηλού επιπέδου τηλεοπτικών υπηρεσιών».
4. Οι άδειες χορηγούνται για την εξυπηρέτηση δημόσιου συμφέροντος και η χρήση τους συνιστά δημόσια λειτουργία, γι’ αυτό και οι ραδιοτηλεοπτικοί σταθμοί κατά τη μετάδοση των εκπομπών τους οφείλουν να διασφαλίζουν την παροχή στο κοινό υψηλού επιπέδου τηλεοπτικών υπηρεσιών που συμβάλλουν στην ενημέρωση, την επιμόρφωση και την ψυχαγωγία του ελληνικού λαού και προάγουν τον πολιτισμό και την πολιτιστική ανάπτυξη της Χώρας (άρθρα 1 παρ. 2 του Ν. 4339/2015, 1 παρ. 1 εδ. β και 6 παρ. 2 του Ν. 2328/1995).
5. Οι ραδιοτηλεοπτικοί σταθμοί, στους οποίους παραχωρείται η χρήση συχνοτήτων που αποτελούν δημόσιο αγαθό, οφείλουν να υπηρετούν με το μεταδιδόμενο από αυτούς πρόγραμμα τους συνταγματικώς καθοριζόμενους στόχους της ραδιοτηλεόρασης (πρβλ. ΣτΕ 4043/2012). Αναγνωρίζεται σ’ αυτούς, κατ’ αρχήν, η ελευθερία επιλογής και διαμορφώσεως του μεταδιδόμενου προγράμματος, το πρόγραμμα αυτό, όμως, και το περιεχόμενό του πρέπει να διασφαλίζει την αξιούμενη από το Σύνταγμα ποιοτική στάθμη (πρβλ. ΣτΕ 1687/2011).
6. Η λειτουργία των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών αποτελεί αντικείμενο εντόνου κρατικού ενδιαφέροντος και ανάγεται σε θέμα γενικότερου δημόσιου συμφέροντος, το οποίο συνθέτουν οι αναγραφόμενοι στο άρθρο 15 παρ. 2 του Συντάγματος στόχοι, στους οποίους περιλαμβάνεται και η διασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των εκπομπών προς την κατεύθυνση της κοινωνικής και πολιτιστικής ανάπτυξης της Χώρας (βλ. ΣτΕ 610/2018, 1213/2010 Ολομ., 1337 - 1339/2013 7μελούς). Το ΕΣΡ δύναται και οφείλει σε περίπτωση παράβασης των ανωτέρω υποχρεώσεων να επιβάλλει κυρώσεις, στα πλαίσια της άσκησης ελέγχου επί των ραδιοτηλεοπτικών μέσων, κατά τα ειδικότερα οριζόμενα στο νόμο (ΣτΕ 3311/2013).
7. Το περιεχόμενο της αόριστης νομικής έννοιας της «ποιότητας» εξειδικεύεται με βάση τους κανόνες της λογικής και τα δεδομένα της κοινής πείρας σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο. Το ΕΣΡ προβαίνει σε αξιολόγηση του περιεχομένου συγκεκριμένης εκπομπής και σε πραγματολογική εξειδίκευση της αόριστης αξιολογικής έννοιας «ποιοτική στάθμη» ή «ποιότητα τηλεοπτικού προγράμματος» (ΣτΕ 901/2015). Αρκεί η αναφορά στη γενική και αφηρημένη ρήτρα περί αξιούμενης ποιοτικής στάθμης των ραδιοτηλεοπτικών εκπομπών, χωρίς να γίνεται μνεία συγκεκριμένων κανόνων δεοντολογίας των ραδιοτηλεοπτικών εκπομπών που παραβιάζονται (πρβλ. ΣτΕ 4043/2012, 3133/2015, 1984/2013, 335/2013, 3815/2014). Η διαπίστωση από το ΕΣΡ της συνδρομής των προϋποθέσεων εφαρμογής της έννοιας της ποιότητας ελέγχεται δικαστικώς (όλως ενδεικτικώς, ΣτΕ 3487/2017, 3815/2014, ΣτΕ 4532/2014, 335/2013, 1984/2013).
8. Τέλος, κατά τα στοιχεία β και ε της παραγράφου 1 του άρθρου 4 του Ν. 2863/2000, το ΕΣΡ ελέγχει την τήρηση των όρων που προβλέπονται στην εκάστοτε ισχύουσα ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία και επιβάλλει τις από το άρθρο 4 του Ν. 2328/1995 προβλεπόμενες κυρώσεις.
ΙΙ. Πραγματικό μέρος
Από τα έγγραφα του φακέλου, την παρακολούθηση της επίμαχης ροής προγράμματος και τους ισχυρισμούς της εγκαλούμενης (προβληθέντες προφορικώς και εγγράφως), προκύπτουν τα εξής:
Η εξεταζόμενη εκπομπή αποτελεί ειδησεογραφική εκπομπή, δελτίο ειδήσεων που ασχολείται με την παρουσίαση θεμάτων και προσώπων της επικαιρότητας και έχει ως στόχο την έγκυρη ενημέρωση των τηλεθεατών. Ο δημοσιογράφος - παρουσιαστής του δελτίου ειδήσεων την 14.5.2018 παρουσίασε, σε ένα σύντομης διάρκειας περίπου οκτώ (8) λεπτών τμήμα του δελτίου (μεταξύ 20.00.00 και 20.07.45), την υπόθεση της δολοφονίας νεογέννητου από την 19χρονη μητέρα του. Ειδικότερα, προβλήθηκαν τα εξής:
Χατζηνικολάου: Ανατριχίλα προκαλεί η απολογία της 19χρονης που έπνιξε το μωρό της και το πέταξε σε κάδο απορριμμάτων στην Πετρούπολη.
Λεζάντα: Συγκλονίζει η αγριότητα της «μάνας»
Χατζηνικολάου: Εξιχνιάστηκε μετά από τρεις μήνες η υπόθεση με το βρέφος που βρέθηκε δολοφονημένο μέσα σε κάδο απορριμμάτων στην Πετρούπολη. Η αστυνομία συνέλαβε μια 19χρονη και την μητέρα της οι οποίες περιέγραψαν με κάθε λεπτομέρεια την φρικτή πράξη τους. Τραγική ειρωνεία. η σύλληψή τους έγινε ανήμερα της γιορτής της Μητέρας.
Προβάλλονται καρέ του κάδου απορριμμάτων καλυμμένου με κορδέλα της ελληνικής αστυνομίας, καρέ από την προσαγωγή της υπόπτου στον ανακριτή με τα μαλλιά της να καλύπτουν το πρόσωπό της, καρέ αστυνομικών να συλλέγουν στοιχεία πέριξ του κάδου και καρέ αστυνομικών να σαρώνουν τον κάδο για αποτυπώματα σε γρήγορη εναλλαγή, συνοδεία μουσικής. Ακολουθεί η προβολή της λέξης Ανατριχίλα στο μέσο της οθόνης για δευτερόλεπτα με κεφαλαία γράμματα και σε λευκό πλαίσιο, συνοδεία μουσικής.
Σπηκάζ (με παράλληλη προβολή πλάνων από την προσαγωγή της υπόπτου στον ανακριτική με τα μαλλιά της να τής κρύβουν το πρόσωπο): Σκύβει το κεφάλι της κρύβει το πρόσωπό της με στα μαλλιά της και επιταχύνει το βήμα της. Αυτή είναι η 19χρονη μητέρα από την Πετρούπολη που αφαίρεσε την ζωή του μωρού της στην μπανιέρα του σπιτιού της.
Στο μέσο της οθόνης προβλήθηκαν οι εξής φράσεις για δευτερόλεπτα με κεφαλαία γράμματα και σε πλαίσιο λευκό-κόκκινο, συνοδεία μουσικής ενώ προβάλλεται καρέ από παιδικές πατούσες: «Έδεσα τον λαιμό του..», «Πάσχει από κατάθλιψη», «Το πέταξαν νεκρό στον κάδο», «Είχε κλειστεί στον εαυτό της».
Σπηκάζ (με παράλληλη προβολή πλάνων της προσαγωγής της υπόπτου, της γειτονιάς της και της πολυκατοικίας όπου κατοικεί όπως παρατίθεται κάτωθι): Αμέσως επέστρεψε στο σπίτι της όπως λέει και αποκάλυψε στην μητέρα της ότι ήταν έγκυος. Μπήκε στο μπάνιο για να γεννήσει. Εκεί, διαδραματίστηκαν σκηνές αρχαίας τραγωδίας με μια αθώα ψυχή να σβήνει μόλις είχε δει το φως της ζωής.
Σε κάρτα με παράλληλη ανάγνωση από δημοσιογράφο του σταθμού με τίτλο «Έδεσα το λαιμό του...» προβάλλεται απόσπασμα από την κατάθεση της 19χρονης ενώ προβάλλεται καρέ της υπόπτου με τα μαλλιά της να καλύπτουν το πρόσωπό της: Είδα πως από την μύτη και το στόμα έτρεχε αίμα και δεν ανέπνεε. Μου είπε πως τα παλιά χρόνια βάζανε λίγο χαρτάκι μέσα στο στόμα του παιδιού για να τραβήξει το αίμα.,.Αφού έβγαλα το χαρτί από το στόμα, πήρα ένα κομμάτι από κορδόνι που βρήκα μέσα στο μπάνιο και το έδεσα στο λαιμό του μήπως ενοχληθεί και αντιδράσει. Μετά φώναξα τη μαμά μου να μου φέρει και άλλο χαρτί και το έβαλα στο στόμα του. Αλλά πάλι δεν ανέπνεε και το άφησα όπως ήταν.
Σε κάρτα με παράλληλη ανάγνωση από δημοσιογράφο του σταθμού με τίτλο «Έβαλα το μωρό σε σακούλα.» προβάλλεται απόσπασμα από την κατάθεση της 19χρονης ενώ προβάλλεται καρέ της υπόπτου με τα μαλλιά της να καλύπτουν το πρόσωπό της: Έβαλε τα κλάματα και είπε «τι θα κάνουμε τώρα»; Εγώ της είπα να φέρει μια σακούλα για να βάλω μέσα το μωρό μαζί με άλλα σκουπίδια και να το αφήσουμε κάπου έξω. Εγώ έμεινα στο δωμάτιό μου και ζήτησα από τη μαμά μου να πάει να αφήσει κάπου έξω τη σακούλα με το μωρό.
Σε κάρτα με παράλληλη ανάγνωση από δημοσιογράφο του σταθμού με τίτλο «Μου είπε να το πετάξω...» προβάλλεται απόσπασμα από την κατάθεση της μητέρας της 19χρονης. Η ίδια η μητέρα της υπόπτου εμφανίζεται σε προφίλ και με αλλοιωμένα τα χαρακτηριστικά του προσώπου της μετά από επεξεργασία από τον τ/σ, ώστε να μην διακρίνονται: Της έριξα ένα χαστούκι για να μιλήσει γιατί δεν απαντούσε. Τότε μου έδωσε μια σακούλα και μου είπε να την πάρω και να την πετάξω. Είδα μέσα το μωρό το οποίο ήταν τυλιγμένο με ένα σεντόνι. Μου φάνηκε πεθαμένο και είδα ότι μέσα στο στόμα του είχε χαρτιά. Τρελάθηκα, δεν ήξερα τι να κάνω.
Δημοσιογράφος: Επόμενη κίνηση της μητέρας της 19χρονης είναι να βάλει το μωρό μέσα σε μια σακούλα σκουπιδιών. Μαζεύει και τα υπόλοιπα απορρίμματα του σπιτιού και κατευθύνεται προς τον κάδο της γειτονιάς που απέχει περίπου στα είκοσι μέτρα από την πολυκατοικία.
Σε κάρτα με παράλληλη ανάγνωση από δημοσιογράφο του σταθμού με τίτλο «Τη ρώτησα γιατί;» προβάλλεται απόσπασμα από την κατάθεση της μητέρας της 19χρονης. Η ίδια η μητέρα της υπόπτου εμφανίζεται σε προφίλ και με αλλοιωμένα τα χαρακτηριστικά του προσώπου της μετά από επεξεργασία από τον τ/σ, ώστε να μην διακρίνονται: Άνοιξα τον πρώτο κάδο που βρήκα μπροστά μου και πέταξα τη σακούλα με το μωρό. Δεν παράχωσα τη σακούλα, απλά την άφησα μέσα. Τη ρώτησα γιατί έμεινε έγκυος, ποιος είναι ο πατέρας, γιατί έβαλε τα χαρτιά στο στόμα του μωρού, αλλά απάντηση δεν έπαιρνα.
Σπηκάζ (με πλάνα περαστικών να ανοίγουν κάδο σκουπιδιών): Η απίστευτη φρικαλεότητα ολοκληρώθηκε στις τρεις το μεσημέρι.
Σπηκάζ (ενώ παράλληλη προβολή πλάνων αστυνομικών που συλλέγουν στοιχεία πέριξ κάδου σκουπιδιών): Λίγες ώρες αργότερα ένας ρακοσυλλέκτης πήγε στον κάδο και ψάχνοντας τα σκουπίδια είδε το μωρό τυλιγμένο με τον ομφάλιο λώρο και άρχισε να ουρλιάζει.
Δηλώσεις περίοικου: Άνοιξα τελείως τον κάδο όταν το είδα και ήταν πραγματικά ένα μωράκι μέσα. Με χαρτοπετσέτες στο στόμα, έτσι;
Σπηκάζ (με παράλληλη προβολή πλάνων της προσαγωγής της υπόπτου): Μητέρα και κόρη χθες, ανήμερα της γιορτής της Μητέρας συνελήφθησαν με την κατηγορία της ανθρωποκτονίας από πρόθεση κατά συναυτουργία.
Χατζηνικολάου (έχοντας φόντο κάδο σκουπιδιών με τις κορδέλες της Αστυνομίας): Σοκ προκάλεσαν ακόμα και στους αστυνομικούς τα όσα υποστήριξε στην κατάθεσή της η 19χρονη. Η παιδοκτόνος πριν σκοτώσει το νεογέννητο το θήλασε, ενώ λίγες μέρες μετά «για να την συγχωρήσει ο Θεός» όπως χαρακτηριστικά ανέφερε άφησε λουλούδια στον κάδο απορριμμάτων που είχε πετάξει το άψυχο κορμάκι του.
Στο μέσο της οθόνης προβλήθηκαν οι εξής φράσεις για δευτερόλεπτα με κεφαλαία γράμματα και σε πλαίσιο λευκό-κόκκινο, συνοδεία μουσικής με παράλληλη εμφάνιση καρέ κάδου σκουπιδιών και φάρου αστυνομικού αυτοκινήτου: «Με κυρίευσε ο φόβος», «Το μωρό θήλασε...», «Άφησα λουλούδια», «Έπρεπε να δώσουμε το μωρό» Σε κάρτα με παράλληλη ανάγνωση από δημοσιογράφο του σταθμού με τίτλο «Είδα βίντεο με γέννες» προβάλλεται απόσπασμα από την κατάθεση της 19χρονης ενώ προβάλλεται καρέ της υπόπτου με τα μαλλιά της να καλύπτουν το πρόσωπό της: Με κυρίευσε ο φόβος, φοβήθηκα μην καταλάβουν τίποτα η μάνα και ο αδερφός μου και τους χάσω για πάντα Είναι οι μόνοι που έχω στην Ελλάδα. Μπήκα και είδα βίντεο με γέννες για να ξέρω τι να κάνω.
Ακολουθεί πλάνο του διαμερίσματος στην πολυκατοικία της υπόπτου:
Σε κάρτα με παράλληλη ανάγνωση από δημοσιογράφο του σταθμού με τίτλο «Θήλασα το μωρό» προβάλλεται απόσπασμα από την κατάθεση της 19χρονης ενώ προβάλλεται καρέ της υπόπτου με τα μαλλιά της να καλύπτουν το πρόσωπό της: Η μητέρα μου δεν μπορούσε να δει τι γινόταν έτσι που ήταν η πόρτα. Γέννησα, έπλυνα το μωρό στο νιπτήρα και εκείνο πήγε στο στήθος μου και έφαγε. Μετά από λίγη ώρα άκουσα το μωρό να βγάζει κάποιους περίεργους ήχους.
Σε κάρτα με παράλληλη ανάγνωση από δημοσιογράφο του σταθμού με τίτλο «Δεν ήθελα να το σκοτώσω» προβάλλεται απόσπασμα από την κατάθεση της 19χρονης με παράλληλη εμφάνιση καρέ κάδου σκουπιδιών και φάρου αστυνομικού αυτοκινήτου: Μια φορά όταν γύριζα από το σχολείο πήγα και άφησα και εγώ λουλούδια εκεί που άφηναν και οι υπόλοιποι, για να μπορέσω κάπως να συγχωρεθώ για αυτό που έκανα. Δεν ήθελα να σκοτώσω το μωρό, απλώς φοβόμουν πάρα πολύ τι θα γινόταν αν το μάθαινε η οικογένειά μου.
Σε κάρτα με παράλληλη ανάγνωση από δημοσιογράφο του σταθμού με τίτλο «Αναγκάστηκα να το πετάξω» προβάλλεται απόσπασμα από την κατάθεση της μητέρας της 19χρονης. Η ίδια η μητέρα της υπόπτου εμφανίζεται σε προφίλ και με αλλοιωμένα τα χαρακτηριστικά του προσώπου της μετά από επεξεργασία από τον τ/σ, ώστε να μην διακρίνονται: Θα μπορούσαμε να δίναμε κάπου το μωρό, όπως σε μια οικογένεια που δεν είχε παιδιά. Η κόρη μου δεν μου απαντούσε. Μετά ξαναείδα ότι δεν ζει το μωρό και αφού είχε πεθάνει και δεν μπορούσαμε να το δώσουμε κάπου, αναγκάστηκα να πάω να το πετάξω.
Σπηκάζ (με παράλληλη προβολή πλάνων αστυνομικών να συλλέγουν στοιχεία πέριξ κάδου σκουπιδιών): Η 54χρονη φοβόταν όπως είπε ότι η κόρη της θα πάει φυλακή και για αυτό δεν είπε τίποτα σε κανέναν.
Σε κάρτα με παράλληλη ανάγνωση από δημοσιογράφο του σταθμού με τίτλο «Δεν ήξερα τι να κάνω» προβάλλεται απόσπασμα από την κατάθεση της μητέρας της 19χρονης. Η ίδια η μητέρα της υπόπτου εμφανίζεται σε προφίλ και με αλλοιωμένα τα χαρακτηριστικά του προσώπου της μετά από επεξεργασία από τον τ/σ, ώστε να μην διακρίνονται: Μετά από δυο μέρες είδα κόσμο μαζεμένο γύρω από τον κάδο. Δινόταν χαμός, αστυνομία, κανάλια.. Άνοιξα την τηλεόραση και είδα πως έλεγαν για ένα πεθαμένο μωρό. Δεν ήξερα τι να κάνω. Ήθελα να πάρω ένα πιστόλι και να το βάλω στο κεφάλι μου.
Λεζάντες: 19χρονη παιδοκτόνος αφαίρεσε τη ζωή του νεογέννητου μωρού της μέσα στη μπανιέρα, 19χρονη παιδοκτόνος Η αστυνομία συνέλαβε την ίδια και την μητέρα της για τον θάνατο του μωρού, 19χρονη παιδοκτόνος Φρίκη προκαλούν οι λεπτομέρειες για τον θάνατο του βρέφους, 19χρονη παιδοκτόνος Σύμφωνα με τις Αρχές πάσχει η μητέρα της από κατάθλιψη, 19χρονη παιδοκτόνος Η μητέρα πέταξε το μωρό ήδη νεκρό στον κάδο σκουπιδιών, 19χρονη παιδοκτόνος Πόρτα-πόρτα οι αστυνομικοί αναζητούσαν την μητέρα του νεκρού βρέφους, 19χρονη παιδοκτόνος
Κατηγορίες για ανθρωποκτονία από πρόθεση, 19χρονη παιδοκτόνος Το άτυχο βρέφος θήλασε λίγο πριν το πνίξει η μητέρα του, 19χρονη παιδοκτόνος Η νεαρή μητέρα άφησε και λουλούδια έξω από τον κάδο σκουπιδιών, 19χρονη παιδοκτόνος Η μητέρα της υποστηρίζει ότι ήθελε να είχαν δώσει σε μια οικογένεια το μωρό.
ΙΙΙ. Υπαγωγή
Από όλα τα ανωτέρω διαπιστώνεται ότι κατά τη μετάδοση του δελτίου ειδήσεων έγινε λεπτομερής περιγραφή του εγκλήματος με ταυτόχρονη προβολή βίντεο, η οποία συνοδευόταν από υποβλητική μουσική και χρήση κοντινών πλάνων, τίτλων και υποτίτλων που ηύξαναν την τραγικότητα του γεγονότος και προσέδιδαν μελοδραματικό τόνο σ’ αυτό, στοχεύοντας στην πρόκληση συγκινησιακής φόρτισης στο κοινό. Η χρήση των ανωτέρω οπτικοακουστικών τεχνικών που συνόδευαν την παρουσίαση του γεγονότος και η διαρκής και πολλαπλή επανάληψή τους δεν ήταν αναγκαίες για την ενημέρωση του κοινού. Επίσης, τα πλάνα που πλαισίωναν την είδηση, οι φράσεις και οι λέξεις που χρησιμοποιήθηκαν για την περιγραφή και τον σχολιασμό του γεγονότος και της όλης δράσης των εμπλεκόμενων προσώπων (το ένα εκ των οποίων μάλιστα φέρεται πάσχον από ψυχικό νόσημα), καθώς και η λεπτομερής και επανειλημμένη περιγραφή των συνθηκών τέλεσης του εγκλήματος και των καταθέσεων των υπόπτων υπερέβαιναν καταφανώς το αναγκαίο μέτρο για την ενημέρωση του κοινού. Ενόψει τούτων, ο τρόπος παρουσίασης του θέματος χαρακτηριζόταν από υπερβολή που δεν απέβλεπε στην πληροφόρηση του κοινού, αλλά στην πρόκληση συγκινήσεων και στην αύξηση της θεαματικότητας του δελτίου ειδήσεων. Έτσι, το περιεχόμενο αυτό δεν ήταν συμβατό με την επιβαλλόμενη ποιοτική στάθμη των εκπομπών, ούτε ταίριαζε κατά τα δεδομένα της κοινής πείρας, με τις ελάχιστες απαιτήσεις ποιότητας των τηλεοπτικών εκπομπών. Επομένως, η εγκαλουμένη παραβίασε (εκ προθέσεως) τις ανωτέρω διατάξεις και υπέπεσε στο υπ’ αυτών προβλεπόμενο αδίκημα.
Υπό τα δεδομένα αυτά η Ολομέλεια κρίνει ότι τα περιγραφέντα δρώμενα, προσδίδουν πράγματι στο επίμαχο τηλεοπτικό πρόγραμμα, κατά την κοινή πείρα, ήτοι κατά την κοινή περί τούτου αντίληψη του μέσου Έλληνα τηλεθεατή, χαρακτήρα ποιοτικής υποβάθμισης και οπωσδήποτε ποιότητα αναντίστοιχη προς την απαιτούμενη από το Σύνταγμα και τις λοιπές ως άνω διατάξεις.
Κατά τη γνώμη, όμως, ενός μέλους δεν παραβίασε η εγκαλουμένη τις διατάξεις, που αφορούν υποβάθμιση ποιοτικής στάθμης προγράμματος.
Ειδικότερα ο τηλεοπτικός σταθμός «ΑΝΤΕΝΝΑ» μετέδωσε στο κεντρικό δελτίο ειδήσεών του, την 14/05/2018, ρεπορτάζ του αστυνομικού του συντάκτη, ο οποίος ανέφερε και περιέγραψε με λεπτομέρεια σχετικές πληροφορίες, που αφορούσαν την επίκαιρη είδηση του αστυνομικού ρεπορτάζ, περί 19χρονης, που καθ’ ομολογίαν της γέννησε και στη συνέχεια θανάτωσε το νεογνό της, μέσα στην οικία της, το οποίο νεκρό νεογνό, τοποθετήθηκε με τη συνδρομή της μητέρας της, που ομοίως ομολόγησε την πράξη της, σε κάδο απορριμμάτων. Το θέμα αυτό, λόγω του πρωτοφανούς, για τα ελληνικά δεδομένα χαρακτήρα, συγκέντρωσε εύλογα έντονο ενδιαφέρον για το κοινωνικό σύνολο και την κάλυψη όλων των Μ.Μ.Ε. της χώρας.
Το τελευταίο αυτό τεκμαίρεται και από το περιεχόμενο της με αριθμ. πρωτ. ΕΣΡ 2837/16.05.2018 καταγγελίας, με βάση την οποία σχηματίσθηκε για την εγκαλουμένη ο με αριθμ. 142/16.04.2021 φάκελος, από το οποίο (περιεχόμενο) προκύπτει παραβίαση της τηλεοπτικής νομοθεσίας στα δελτία ειδήσεων της 14/05/2018 και από τους τηλεοπτικούς σταθμούς ALPHA, STAR και ΣΚΑΪ.
Ο τρόπος περιγραφής και μετάδοσης των πληροφοριών αυτών, όπως γίνεται διαχρονικά από όλους τους τηλεοπτικούς σταθμούς στην Ελλάδα, είναι δημοσιογραφική περιγραφή και αφήγηση και δεν υπερέβαινε το αναγκαίο μέτρο για την επίτευξη του σκοπού της ενημέρωσης του κοινού, ούτε απέβλεπε στην πρόκληση συγκινήσεων και στην αύξηση της θεαματικότητας του δελτίου ειδήσεων. Άλλωστε, η παρουσίαση μιας είδησης, που εντάσσεται στη λεγόμενη αστυνομική επικαιρότητα, όπως κατ’ εξοχήν η μετάδοση των συνθηκών τέλεσης μιας εγκληματικής πράξης, από τη φύση της εμπεριέχει ένα στοιχείο δραματοποίησης, λόγω της έντασης και της συναισθηματικής φόρτισης, που την χαρακτηρίζει, σε αντίθεση με ειδήσεις της οικονομικής ή πολιτικής επικαιρότητας. Η φυσιογνωμία της συγκεκριμένης είδησης και με τον τρόπο, που συνηθίζεται να παρουσιάζονται οι ειδήσεις αυτής της τυπολογίας στην ελληνική τηλεόραση δεν θα μπορούσε να έχει τη μορφή μιας απλής και λιτής μετάδοσης πληροφοριών, συνοδευόμενη από απλή γνωστοποίηση στο κοινό των διαθέσιμων στοιχείων, που τεκμηρίωναν τη βασιμότητα των σχετικών πληροφοριών. Δεν νοείται η ειδησεογραφική παρουσίαση μιας εγκληματικής πράξης χωρίς τη χρήση εικόνας, με τη μορφή «απλής και λιτής μετάδοσης πληροφοριών».
Οι οπτικοακουστικές τεχνικές, που χρησιμοποιήθηκαν κατά την μετάδοση της είδησης, συνιστούν συνήθεις πρακτικές κατά την κάλυψη και μετάδοση των γεγονότων. Συγκεκριμένα, στην τηλεόραση ως οπτικοακουστικό μέσο, η μουσική χρησιμοποιείται, κατά κόρον, σε πληθώρα ρεπορτάζ κάθε θεματολογίας από όλους τους τηλεοπτικούς σταθμούς στην Ελλάδα. Εκτός από τη μουσική, η σκηνοθεσία και η χρήση διαφόρων τίτλων (λεζάντων) με κεφαλαία γράμματα συμβαίνει επίσης, κατά κόρον και δεν στοχεύει στην δραματοποίηση, αλλά στην παρουσίαση του περιεχομένου με τρόπο κατανοητό στο τηλεοπτικό κοινό και για τους τηλεθεατές, που έχουν προβλήματα στην ακοή με συνέπεια να μην μπορούν να παρακολουθήσουν την ακουστική περιγραφή. Η μετάδοση ορισμένων αποσπασμάτων από τις ομολογίες των δύο κατηγορουμένων πλέον και όχι υπόπτων, κατά την παρουσίαση του ρεπορτάζ της προσαγωγής τους στον Ανακριτή, ήταν δικαιολογημένη, στα πλαίσια της ελευθερίας της έκφρασης και του τύπου, του δικαιολογημένου ενδιαφέροντος των δημοσιογράφων για την ενημέρωση των πολιτών για ζήτημα ιδιαιτέρως αυξημένου γενικού ενδιαφέροντος, καμία δε διακύβευση των δικαιωμάτων των δύο κατηγορουμένων γυναικών δεν συνέβη, ούτε θα μπορούσε να συμβεί, αφού τα αποσπάσματα αυτά προήλθαν από τις δικές τους δηλώσεις και την άμυνά τους στο πλαίσιο των απολογιών των.
Συνεπώς, κατά τη γνώμη του μέλους, που μειοψήφησε, κατά τη διάρκεια του ελεγχόμενου κεντρικού δελτίου ειδήσεων εξασφαλίσθηκε από την εγκαλουμένη η απαραίτητη ελάχιστη ποιοτική στάθμη, όπως αυτή γίνεται αντιληπτή με βάση το κοινό αίσθημα και τα δεδομένα της κοινής πείρας και λογικής στο συγκεκριμένο τόπο και χρόνο.
Περαιτέρω, η Ολομέλεια με ψήφους τρεις, συμπεριλαμβανομένης αυτής του Προέδρου, έναντι τριών, κρίνει ότι πρέπει να επιβληθεί στην εγκαλούμενη εταιρεία διοικητική κύρωση, και δη εκείνη του προστίμου. Κατά τα άρθρα 15 παρ. 1 του Ν. 2690/1999 (Κώδικας Διοικητικής Διαδικασίας) και 16 παρ. 2 της Υ.Α. 20291/Ε/06.09.2002 (Εσωτερικός Κανονισμός Λειτουργίας ΕΣΡ), σε περίπτωση ισοψηφίας υπερισχύει η ψήφος του Προέδρου. Τρία (3) μέλη προέκριναν ως επιβλητέα την κύρωση της συστάσεως.
Περαιτέρω, με βάση τη βαρύτητα της παραβάσεως και το κοινώς γνωστό μερίδιο τηλεθεάσεως του συγκεκριμένου τηλεοπτικού σταθμού (όπως προκύπτει από τα τηρούμενα στο ΕΣΡ στοιχεία), κρίνεται ότι το επιβλητέο πρόστιμο είναι εκείνο των δεκαπέντε χιλιάδων (15.000) ευρώ.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ Η ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ
Δέχεται ότι η εγκαλουμένη παραβίασε - εκ προθέσεως - τη ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία ως προς την υποχρέωση εξασφάλισης της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων, κατά τα αναφερόμενα στο σκεπτικό.
Επιβάλλει στην εταιρεία με την επωνυμία ΑΝΤΕΝΝΑ TV ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ Α.Ε., ιδιοκτήτρια του τηλεοπτικού σταθμού ΑΝΤΕΝΝΑ, τη διοικητική κύρωση του προστίμου των δεκαπέντε χιλιάδων (15.000) ευρώ.
Κατά το άρθρο 4 παρ. 3 του Ν. 2328/1995, όπως έχει μετά την δια του άρθρου 23 παρ. 5 εδ. β' του Ν. 3166/2003 αντικατάστασή του, η παρούσα απόφαση κατά την προαναφερόμενη κύρωση, είναι εκτελεστή κατά:
1. Της εταιρείας ΑΝΤΕΝΝΑ TV Α.Ε., που εδρεύει στο Μαρούσι Αττικής, στην οδό Κηφισίας 10-12, με ΑΦΜ 099877634, ΔΟΥ ΦΑΕ ΑΘΗΝΩΝ.
2. Του Νικόλαου Αγγελόπουλου του Αγγελή, κατοίκου Κηφισιάς Αττικής, στην οδό Σειρήνων 1Β, με ΑΦΜ 025384449, Δ.Ο.Υ. Κηφισιάς, ως νομίμου εκπροσώπου της εταιρείας.
3. Της Φωτεινής Ραξή του Σωτηρίου, κατοίκου Μελισσίων Αττικής, στην οδό Αγίου Ιωάννου 9, με ΑΦΜ 043825046, Δ.Ο.Υ. Αμαρουσίου, ως νομίμου εκπροσώπου της εταιρείας.
4. Του Γεώργιου Ράλλη του Αθανασίου, κατοίκου Νέας Ερυθραίας Αττικής, στην οδό Μιλτιάδου 16, με ΑΦΜ 075825342, ΔΟΥ Κηφισιάς
Κρίθηκε και αποφασίστηκε την 28η Ιουνίου 2022 και δημοσιεύτηκε την 29η Σεπτεμβρίου 2022.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Ε.Σ.Ρ. Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΥΤΡΟΜΑΝΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΑΡΑΖΙΔΟΥ
Πληροφορίες: www.esr.gr
Παρατηρήσεις: Απόφαση 154/2022 - ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ ΕΣΡ - 29η Σεπτεμβρίου 2022
