Διαβάστε ακολούθως την Απόφαση 36/2022 της Ανεξάρτητης Αρχής:
Η Ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου, συνήλθε σε συνεδρίαση στον συνήθη γι’ αυτό τόπο την 29.11.2021 και ώρα 11:00, προκειμένου να συζητήσει επί της κατωτέρω υποθέσεως. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη - Δρίλια, αντιπρόεδρο, και (με τηλεδιάσκεψη μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας «epresence.gov.gr») τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου, Γεώργιο Πλειό και Σωκράτη Τσιχλιά. Απόν το μέλος Γεώργιος Σαρειδάκης, ο οποίος είχε κληθεί νομίμως. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ.
Αντικείμενο της συζήτησης ήταν η ενδεχόμενη τέλεση από τον τηλεοπτικό σταθμό με τον διακριτικό τίτλο ΑΝΤΕΝΝΑ, ιδιοκτησίας της εταιρείας με την επωνυμία ΑΝΤΕΝΝΑ TV ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ ΑΕ, των αδικημάτων: α) της (ακραίας) ποιοτικής υποβάθμισης προγράμματος, β) της μη προστασίας της αξίας του ανθρώπου, γ) της δυσμενούς διάκρισης προσώπων στη βάση του φύλου, και ειδικότερα αναφορικά με διατάξεις περί ισότητας φύλων και προβολής έμφυλων στερεοτύπων, δ) της μη τήρησης της ευπρέπειας και καλαισθησίας στη γλώσσα και συμπεριφορά και ε) της μη προστασίας της σωματικής, πνευματικής και διανοητικής ανάπτυξης των ανηλίκων, κατά τη διάρκεια της εκπομπής: «Spata Live», που προβλήθηκε την 2.2.2016, ώρα από 15:58 έως 17:09. Η υπόθεση εξετάζεται ύστερα από την με αριθμό πρωτοκόλλου ΕΣΡ 860/4.2.2016 καταγγελία.
Για τον έλεγχο σχηματίστηκε φάκελος με αριθμό 62/16.2.2016, ο οποίος ανατέθηκε στη διοικητική υπάλληλο Ειρήνη Κεραμήτσου και στην ειδική επιστήμονα - νομικό Θεοδώρα Παπαδάκη. Στη συνέχεια, η Διοικητική Υπάλληλος υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 163/ΕΣ/25.2.2016 έκθεση καταγραφής των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης και η Ειδική Επιστήμων υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 670/ΕΣ/31.8.2016 νομική της εισήγηση.
Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης παρέστησαν, για λογαριασμό της λειτουργούσης τον σταθμό ως άνω εταιρείας, οι πληρεξούσιοι δικηγόροι της Ευαγγελία Ντάκουρη και Γρηγόρης Γιαμουγιάννης. Ερωτηθέντες από τον Πρόεδρο, οι Δικηγόροι δήλωσαν ότι γνωρίζουν το περιεχόμενο του φακέλου, έλαβαν δε τον λόγο και ανέπτυξαν τους ισχυρισμούς τους. Ζήτησαν στη συνέχεια -και η Ολομέλεια δέχτηκε- να τους παρασχεθεί προθεσμία για την κατάθεση εγγράφου υπομνήματος μέχρι και την 22.12.2021, ώρα 14.00, και η συζήτηση κηρύχθηκε περαιωμένη. O σταθμός, μετά από την υπ’ αριθμ. πρωτ. ΕΣΡ 6707/21.12.2022 αίτηση παράτασης της εν λόγω προθεσμίας μέχρι την 7.1.2022, κατέθεσε στη Γραμματεία το με αριθμό πρωτοκόλλου 71/7.1.2022 υπόμνημά του.
Την 14.2.2022 και ώρα 10.00 η Ολομέλεια συνήλθε σε διάσκεψη επί της υποθέσεως, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη - Δρίλια, αντιπρόεδρο, και (με τηλεδιάσκεψη μέσω της πλατφόρμας «epresence.gov.gr») τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου, Γ εώργιο Πλειό, Γεώργιο Σαρειδάκη και Σωκράτη Τσιχλιά. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ. Ο Πρόεδρος ενημέρωσε αναλυτικά για την υπόθεση τον απόντα κατά την συζήτηση Γεώργιο Σαρειδάκη, αναγιγνώσκοντας την έγγραφη εισήγηση, το υπόμνημα της εγκαλουμένης και το σύνολο των λοιπών εγγράφων του φακέλου. Παρέστη επίσης και η ανωτέρω εισηγήτρια, η οποία ανέπτυξε το ζήτημα προφορικώς και αποχώρησε. Η Ολομέλεια, αφού παρακολούθησε την επίμαχη ροή προγράμματος και μελέτησε το σύνολο των στοιχείων του φακέλου:
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕ ΩΣ ΕΞΗΣ:
Ι. Νομικό μέρος
1. Το ΕΣΡ είναι η αρμόδια κατά το Σύνταγμα Αρχή (άρθρο 15 παρ. 2) για την άσκηση του άμεσου ελέγχου του κράτους επί της ραδιοφωνίας και της τηλεοράσεως και την επιβολή των προβλεπόμενων διοικητικών κυρώσεων σε περιπτώσεις παραβάσεων.
2. Ο σεβασμός της αξίας του ατόμου (και) κατά τη μετάδοση ραδιοτηλεοπτικών εκπομπών θεσπίζεται στο άρθρο 2 παρ. 1 του Συντάγματος, το οποίο ορίζει: «Ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας» και στο άρθρο 15 παρ. 2 του Συντάγματος.
3. Η αρχή της ισότητας των φύλων θεσπίζεται στις εξής διατάξεις: i) στο άρθρο 4 παρ. 2 του Συντάγματος, το οποίο ορίζει: «Οι Έλληνες και οι Ελληνίδες έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις» και ii) στο άρθρο 1 της Οικουμενικής Διακήρυξης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το οποίο ορίζει: «Όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα».
4. Το άρθρο 116 παρ. 2 του Συντάγματος θεσπίζει υποχρέωση του Κράτους για άρση των ανισοτήτων λόγω φύλου και ορίζει: «Δεν αποτελεί διάκριση λόγω φύλου η λήψη θετικών μέτρων για την προώθηση της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών. Το Κράτος μεριμνά για την άρση των ανισοτήτων που υφίστανται στην πράξη, ιδίως σε βάρος των γυναικών».
5. Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών του 1979 για την Εξάλειψη όλων των Μορφών Διακρίσεων κατά των Γυναικών (CEDAW), η οποία απαιτεί από τα κράτη μέλη να λάβουν όλα τα κατάλληλα μέτρα «για να αλλάξουν τα κοινωνικά και πολιτιστικά πρότυπα συμπεριφοράς ανδρών και γυναικών, προκειμένου να επιτευχθεί η εξάλειψη των προκαταλήψεων, των εθίμων και των πρακτικών που βασίζονται στην ιδέα της κατωτερότητας ή της ανωτερότητας του ενός ή του άλλου φύλου ή στους στερεότυπους ρόλους για άνδρες και γυναίκες».
Η καταπολέμηση των στερεοτύπων φύλου και του σεξισμού και η διασφάλιση της ενσωμάτωσης της οπτικής της ισότητας των φύλων σε όλες τις πολιτικές και τα μέτρα αποτελούν στόχους προτεραιότητας στα έγγραφα και τις συστάσεις στρατηγικής για την ισότητα των φύλων του Συμβουλίου της Ευρώπης.
6. Από τις ανωτέρω διατάξεις προκύπτει αφενός, η υποχρέωση των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών για μετάδοση προγραμμάτων που εξαλείφουν τον σεξισμό και τα στερεότυπα λόγω φύλου, προωθούν την ισότητα των φύλων, αίρουν τις διακρίσεις λόγω φύλου και συμβάλλουν στην καταπολέμηση των έμφυλων στερεοτύπων και αφετέρου, η αρμοδιότητα του ΕΣΡ ελέγχου τήρησης των ανωτέρω υποχρεώσεων από τους ραδιοτηλεοπτικούς φορείς. Επιπλέον, δυνάμει του άρθρου 116 παρ. 2 του Συντάγματος, καθήκον του Κράτους και άρα και του ΕΣΡ μέσω του άμεσου ελέγχου που ασκεί στην ραδιοτηλεόραση, αποτελεί και η εξασφάλιση της ισότητας των φύλων και η αποφυγή προώθησης έμφυλων στερεοτύπων κατά τη μετάδοση των ραδιοτηλεοπτικών προγραμμάτων.
7. Κατά ρητή συνταγματική επιταγή (άρθρο 15 παρ. 2 του Συντάγματος): «Ο άμεσος έλεγχος του Κράτους έχει μεταξύ άλλων ως σκοπό την εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης και η πολιτιστική ανάπτυξη της Χώρας».
8. Σε εφαρμογή του άρθρου 15 παρ. 2 του Συντάγματος θεσπίζεται υποχρέωση των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών για εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των μεταδιδόμενων από αυτούς εκπομπών τους στις εξής διατάξεις: ι) στο άρθρο 1 παρ. 1 του Ν. 3592/2007 που ορίζει ότι: «Σκοπός των διατάξεων του παρόντος νόμου είναι ... η ποιοτική στάθμη των προγραμμάτων», ιι) στο άρθρο 1 παρ. 1 εδ. γ του Ν. 2328/1995 που ορίζει ότι: «Οι σταθμοί στους οποίους χορηγούνται οι άδειες υποχρεούνται να μεριμνούν για την ποιότητα του προγράμματος», ιιι) στο άρθρο 2 παρ. 1 του Κανονισμού 2/1991 του ΕΣΡ που ορίζει ότι: «Οι ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές πρέπει να εξασφαλίζουν την ποιοτική στάθμη που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοτηλεοράσεως και η πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας», ιν) στο άρθρο 2 παρ. 5 του Κανονισμού 2/1991 του ΕΣΡ που ορίζει ότι: «Πρέπει να τηρούνται οι γενικά παραδεκτοί κανόνες της ευπρέπειας και καλαισθησίας στη γλώσσα και τη συμπεριφορά, λαμβάνοντας υπόψη το είδος και το πλαίσιο της εκάστοτε εκπομπής».
9. Οι άδειες χορηγούνται για την εξυπηρέτηση δημόσιου συμφέροντος και η χρήση τους συνιστά δημόσια λειτουργία, γι αυτό και οι ραδιοτηλεοπτικοί σταθμοί κατά τη μετάδοση των εκπομπών τους οφείλουν να διασφαλίζουν την παροχή στο κοινό υψηλού επιπέδου τηλεοπτικών υπηρεσιών που συμβάλλουν στην ενημέρωση, την επιμόρφωση και την ψυχαγωγία του ελληνικού λαού και προάγουν τον πολιτισμό και την πολιτιστική ανάπτυξη της Χώρας (άρθρα 1 παρ. 2 του Ν. 4339/2015, 1 παρ. 1 εδ. β και 6 παρ. 2 του Ν. 2328/1995).
10. Οι ραδιοτηλεοπτικοί σταθμοί, στους οποίους παραχωρείται η χρήση συχνοτήτων που αποτελούν δημόσιο αγαθό, οφείλουν να υπηρετούν με το μεταδιδόμενο από αυτούς πρόγραμμα τους συνταγματικώς καθοριζόμενους στόχους της ραδιοτηλεόρασης (πρβλ. ΣτΕ 4043/2012). Αναγνωρίζεται σ’ αυτούς, κατ’ αρχήν, η ελευθερία επιλογής και διαμορφώσεως του μεταδιδόμενου προγράμματος, το πρόγραμμα αυτό, όμως, και το περιεχόμενό του πρέπει να διασφαλίζει την αξιούμενη από το Σύνταγμα ποιοτική στάθμη (πρβλ. ΣτΕ 1687/2011).
11. Η λειτουργία των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών αποτελεί αντικείμενο εντόνου κρατικού ενδιαφέροντος και ανάγεται σε θέμα γενικότερου δημόσιου συμφέροντος, το οποίο συνθέτουν οι αναγραφόμενοι στο άρθρο 15 παρ. 2 του Συντάγματος στόχοι, στους οποίους περιλαμβάνεται και η διασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των εκπομπών προς την κατεύθυνση της κοινωνικής και πολιτιστικής ανάπτυξης της Χώρας (βλ. ΣτΕ 610/2018, 1213/2010 Ολομ., 1337 - 1339/2013 7μελούς). Το ΕΣΡ δύναται και οφείλει σε περίπτωση παράβασης των ανωτέρω υποχρεώσεων να επιβάλλει κυρώσεις, στα πλαίσια της άσκησης ελέγχου επί των ραδιοτηλεοπτικών μέσων, κατά τα ειδικότερα οριζόμενα στο νόμο (ΣτΕ 3311/2013).
12. Το περιεχόμενο της αόριστης νομικής έννοιας της «ποιότητας» εξειδικεύεται με βάση τους κανόνες της λογικής και τα δεδομένα της κοινής πείρας σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο. Το ΕΣΡ προβαίνει σε αξιολόγηση του περιεχομένου συγκεκριμένης εκπομπής και σε πραγματολογική εξειδίκευση της αόριστης αξιολογικής έννοιας «ποιοτική στάθμη» ή «ποιότητα τηλεοπτικού προγράμματος» (ΣτΕ 901/2015). Αρκεί η αναφορά στη γενική και αφηρημένη ρήτρα περί αξιούμενης ποιοτικής στάθμης των ραδιοτηλεοπτικών εκπομπών, χωρίς να γίνεται μνεία συγκεκριμένων κανόνων δεοντολογίας των ραδιοτηλεοπτικών εκπομπών που παραβιάζονται (πρβλ. ΣτΕ 4043/2012, 3133/2015, 1984/2013, 335/2013, 3815/2014). Η διαπίστωση από το ΕΣΡ της συνδρομής των προϋποθέσεων εφαρμογής της έννοιας της ποιότητας ελέγχεται δικαστικώς (όλως ενδεικτικώς, ΣτΕ 3487/2017, 3815/2014, ΣτΕ 4532/2014, 335/2013, 1984/2013).
13. Οι περιορισμοί του άρθρου 15 παρ. 2 του Συντάγματος εφαρμόζονται σε κάθε
είδους προγράμματα, δεδομένου ότι η ψυχαγωγία δεν είναι, άνευ ετέρου, συνυφασμένη με τη χρήση εκφραστικών μέσων χαμηλής ποιότητας (ΣτΕ 509/2018, 3232/2017, 2878/2016, 3946/2014, 4815/2014, 1363/2013). Επιπλέον, τα
προγράμματα που αποτελούν μορφή καλλιτεχνικής δημιουργίας, και διέπονται από την ελευθερία της τέχνης (άρθρο 16 παρ. 1 του Συντάγματος) υπόκεινται και αυτά στους περιορισμούς του άρθρου 15 παρ. 2 του Συντάγματος (ΣτΕ 910/2018, 3232/2017, 720/2018, 721/2018, 3203/2014, 1667/2015, 1176/2015, 368/2015, 3490/2006), στους οποίους συμπεριλαμβάνεται και η εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων. Εξάλλου, η τήρηση ευπρεπούς, καλαίσθητης εκφοράς λόγου και συμπεριφοράς των συμμετεχόντων σε μία εκπομπή, ανάλογα βέβαια με το είδος και το πλαίσιο κάθε εκπομπής, αποτελεί προϋπόθεση για την εκπλήρωση του γενικότερου στόχου και αποστολής της τηλεόρασης και του ραδιοφώνου που συνίσταται στην πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας και την προαγωγή του πολιτισμού. Η υποχρέωση των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών τήρησης κατά τη μετάδοση των εκπομπών τους των γενικά παραδεκτών κανόνων της ευπρέπειας και της καλαισθησίας στη γλώσσα και τη συμπεριφορά αποτελεί ειδικότερη έκφανση της ποιοτικής στάθμης των ραδιοτηλεοπτικών εκπομπών.
14. Η υποχρέωση των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών για σεβασμό της αξιοπρέπειας του ατόμου (συμπεριλαμβανομένου και του τηλεθεατή) κατά τη μετάδοση των εκπομπών τους θεσπίζεται στις εξής διατάξεις: ι) στο άρθρο 2 παρ. 1 του Συντάγματος, το οποίο ορίζει: «O σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας», ιι) στο άρθρο 15 παρ. 2 του Συντάγματος, το οποίο ορίζει: «Η ραδιοφωνία και η τηλεόραση υπάγονται στον άμεσο έλεγχο του Κράτους. Ο έλεγχος και η επιβολή των διοικητικών κυρώσεων υπάγονται στην αποκλειστική αρμοδιότητα του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης. Ο άμεσος έλεγχος του Κράτους ... έχει ως σκοπό ... το σεβασμό της αξίας του ανθρώπου», ιιι) στο άρθρο 1 παρ. 8 του Ν. 3592/2007, το οποίο ορίζει: «Η παροχή ραδιοτηλεοπτικών υπηρεσιών και η εκπομπή ραδιοτηλεοπτικών προγραμμάτων εξυπηρετούν την κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και τηλεόρασης, την πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας και ιδίως το σεβασμό της αξίας του ανθρώπου κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 15 του Συντάγματος» .
15. Η αξία του ανθρώπου την οποία υποχρεούται κατά το Σύνταγμα να σέβεται και να προστατεύει η Πολιτεία, είναι ο απαραβίαστος εκείνος πυρήνας της προσωπικότητας του ανθρώπου ως φυσικού υποκειμένου δικαίου που διακρίνει τον άνθρωπο αφενός από τα άλογα όντα και αφετέρου από τα αντικείμενα δικαίου. Η έννοια της αξίας του ανθρώπου περιλαμβάνει την ενυπάρχουσα στον κάθε άνθρωπο ουσία, αυτή που φέρει ως έλλογο ον με φυσική, ηθική και νομική υπόσταση (πρβλ. ΣτΕ 4782/2012, 714/2013, 3311/2013, 4157/2014, 4992/2014). Η διάταξη του άρθρου 2 παρ. 1 του Συντάγματος αποτελεί θεμελιώδη συνταγματικό κανόνα αντικειμενικού χαρακτήρα και άμεσης ισχύος (Α.Π. 40/1998). Η κατοχύρωση της αξίας του ανθρώπου είναι απαραβίαστη, δεν υπόκειται σε κανένα περιορισμό και σε καμία επιφύλαξη νόμου, ούτε επιτρέπει εξαιρέσεις στο πλαίσιο ειδικών εξουσιαστικών σχέσεων. Η διάταξη δεν υπόκειται σε αναθεώρηση (άρθρο 110 παρ. 1 Συντάγματος), ούτε ανήκει σε εκείνες των οποίων η ισχύς μπορεί να ανασταλεί κατά το άρθρο 48 παρ. 1. Η αξία του ανθρώπου αποτελεί αντιθέτως το άκρο όριο οποιουδήποτε περιορισμού ατομικού δικαιώματος που επιτρέπει εκάστοτε το Σύνταγμα, είτε αυτός αναφέρεται στο περιεχόμενο, είτε στους φορείς του δικαιώματος. Η προστασία της αξίας του ατόμου έχει επιτακτικό (ΣτΕ 334/2013, 4992/2014) και αντικειμενικό (ΣτΕ 3017/2012) χαρακτήρα και λαμβάνεται σε κάθε περίπτωση υπόψη κατά την άσκηση του συνταγματικώς προβλεπόμενου ελέγχου από το ΕΣΡ (ΣτΕ 2102/2013).
16. Οι τηλεοπτικοί σταθμοί οφείλουν να εξασφαλίζουν τον αξιούμενο από το άρθρο 2 παρ. 1 του Συντάγματος σεβασμό της αξίας του ανθρώπου μέσω του μεταδιδόμενου από αυτούς προγράμματος στο πλαίσιο παραχώρησης σ’ αυτούς της χρήσης της συχνότητας (ΣτΕ 503/2016, ΣτΕ 2900/2014 και ΣτΕ 334/2013). Οι ιδιωτικοί τηλεοπτικοί σταθμοί που ασκούν δημόσια λειτουργία και εξουσία διαμόρφωσης της γνώμης και της βούλησης του κοινού αναλαμβάνουν την κοινωνική ευθύνη σεβασμού της αξιοπρέπειας και των δικαιωμάτων των άλλων (ΜΠΑθ 4701/2002, Τ.Ν.Π. ΝΟΜΟΣ).
17. Το άρθρο 2 του Συντάγματος που θεσπίζει τον σεβασμό της αξίας του ανθρώπου καλύπτει και το δικαίωμα του ατόμου - τηλεθεατή να βλέπει και να παρακολουθεί εκπομπές, οι οποίες δεν θίγουν την προσωπικότητα και την αξιοπρέπειά του ως ατόμου. Η χαμηλή ποιοτική στάθμη μίας εκπομπής συνεπάγεται την παραβίαση του σεβασμού της προσωπικότητας των τηλεθεατών (ΜΠΑθ 4701 και 4659/2002, ΣτΕ 2900/2014, Τ.Ν.Π. ΝΟΜΟΣ) όταν ο τηλεθεατής κάνοντας χρήση της ραδιοτηλεοπτικής λήψης που αποτελεί ατομική ελευθερία και δικαίωμα βλέπει εκπομπές μέσα από τις οποίες παραβιάζονται θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες. H χυδαία φρασεολογία και συμπεριφορά, προσβάλλει την αξιοπρέπεια των τηλεθεατών και των διαγωνιζομένων (ΣτΕ 503/2016).
18. Τέλος, κατά τα στοιχεία β και ε της παραγράφου 1 του άρθρου 4 του Ν. 2863/2000, το ΕΣΡ ελέγχει την τήρηση των όρων που προβλέπονται στην εκάστοτε ισχύουσα ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία και επιβάλλει τις από το άρθρο 4 του Ν. 2328/1995 προβλεπόμενες κυρώσεις σε περίπτωση παραβάσεων. Ειδικότερα, το ΕΣΡ επιβάλλει τις διοικητικές κυρώσεις του άρθρου 4 του Ν. 2328/1995 σε περιπτώσεις παράβασης του άρθρου 24 του Ν. 4604/2019. Η βαρύτητα της παράβασης ως νόμιμο κριτήριο επιλογής της επιβληθείσης διοικητικής κύρωσης του άρθρου 4 παρ. 1 του Ν.
2328/1995, προσδιορίζεται όχι μόνο από το περιεχόμενο της παράβασης αυτό καθ’ εαυτό, αλλά και από τον ενδεχομένως εξακολουθητικό χαρακτήρα της (ΣτΕ 3017/2012).
19. Σχετικά με την προστασία των ανηλίκων τηλεθεατών, εφαρμόζονται οι εξής διατάξεις:
α) Άρ. 26 παρ. 4 του π.δ. 109/2010, το οποίο απαγορεύει τη μετάδοση προγραμμάτων, «τα οποία ενδέχεται να βλάψουν σοβαρά τη σωματική, πνευματική ή ηθική ανάπτυξη των ανηλίκων και ιδίως προγράμματα που περιέχουν πορνογραφικές σκηνές ή σκηνές υπερβολικής βίας...».
β) Άρ. 26 παρ. 5 του π.δ. 109/2010, περί σημάνσεως όλων των τηλεοπτικών προγραμμάτων (πλήν των διαφημιστικών μηνυμάτων και των μηνυμάτων τηλεπώλησης) και άρ. 1 και 3 της υπ’ αριθμόν 6198/Ε/515/Ι/2000 υπουργικής απόφασης (περί σήμανσης προγραμμάτων για την προστασία των ανηλίκων). οι οποίες προβλέπουν σήμανση για «όλα τα τηλεοπτικά προγράμματα, εκτός των προγραμμάτων τηλεοπτικής διαφήμισης και τηλεπώλησης...ανάλογα με το βαθμό της δυσμενούς επίδρασης που μπορεί να έχει το περιεχόμενο τους στην προσωπικότητα και στην εν γένει σωματική, πνευματική και διανοητική ανάπτυξη των ανηλίκων».
20. Το ΕΣΡ είναι αρμόδιο για τον έλεγχο της προσήκουσας σήμανσης των τηλεοπτικών εκπομπών, εν όψει του περιεχομένου τους, σε αρνητική δε περίπτωση επιβάλλει στους τηλεοπτικούς σταθμούς τις προβλεπόμενες από το νόμο διοικητικές κυρώσεις (πρβλ. ΣτΕ 4000/2013).
21. Η προστασία της παιδικής ηλικίας έχει αναχθεί σε αντικείμενο ιδιαίτερης μέριμνας του συντακτικού νομοθέτη, ο οποίος με το άρθρο 21 την έθεσε «υπό την προστασία του κράτους» (παρ. 1), το οποίο σύμφωνα με τις ίδιες διατάξεις υποχρεούται να λαμβάνει «ειδικά μέτρα για την προστασία της νεότητας (παρ. 4)». Οι διατάξεις που αφορούν την προστασία της παιδικής ηλικίας είναι αναγκαστικού δικαίου (δημόσιας τάξης) (ΣτΕ 2572/2015).
22. Η θέσπιση από τον εθνικό νομοθέτη ειδικών ρυθμίσεων για τα ανήλικα πρόσωπα έχει ως προφανή βάση το δεδομένο της κοινής πείρας, ότι αυτά αποτελούν μια ευάλωτη και ευαίσθητη κοινωνική ομάδα που λόγω της συναισθηματικής και ψυχικής ανωριμότητάς τους, της έλλειψης εμπειριών και της μη ανεπτυγμένης κρίσης, είναι περισσότερο επιρρεπή σε άκριτη υιοθέτηση και μίμηση αλλότριων συμπεριφορών, ιδίως συμπεριφορών που προβάλλονται από τηλεοράσεως και εκλαμβάνονται (από τους ανήλικους) ως κανονικές και συνήθεις (πρβλ. και ΣτΕ 3634/2015).
ΙΙ. Πραγματικά περιστατικά
Στην προκειμένη περίπτωση, από τα έγγραφα του φακέλου, την παρακολούθηση της επίμαχης ροής προγράμματος και τους ισχυρισμούς της εγκαλουμένης (προβληθέντες προφορικώς και εγγράφως) προκύπτουν τα ακόλουθα (όπως αυτά υπηρεσιακώς κατεγράφησαν) σχετικά με την τηλεοπτική εκπομπή «Spata Live», η οποία μεταδόθηκε στις 2.2.2016 από τον τηλεοπτικό σταθμό της εγκαλουμένης:
«Εκπομπή «Spata Live» της 2.2.2016, 15:58 - 17:09
Σήμανση: κατάλληλο - επιθυμητή η γονική συναίνεση Παρουσιαστές: Δ. Ουγγαρέζος, Μ. Συνατσάκη
Μετά την παρακολούθηση της άνωθεν εκπομπής εντοπίστηκε το ακόλουθο επίμαχο απόσπασμα: 16:23 :15"' - 16:25 :05"
Ο Δ. Ουγγαρέζος προλογίζει το βίντεο ως εξής: «Θέλω λίγο να σοβαρευτούμε... Η κατάσταση είναι μπαρόκ, η κατάσταση είναι - πώς να το εξηγήσω τώρα - είναι gothic, είναι terminal, είναι τελειωτική, είναι το τελευταίο, μετά έχει τοίχο και μετά έχει τον πάτο. Φίλιππος Ποιμενίδης».
Προβάλλεται βίντεο με υπότιτλο «Ποιμενίδης: Όταν το trash ξεπερνάει τα όρια».
Εμφανίζεται ένας κύριος με κοστούμι σε έναν χώρο, όπου ακούγεται δυνατά μουσική να μιλά και στη συνέχεια να κάθεται σε μία πολυθρόνα και να ακουμπά τα πόδια του επάνω σε μία γυναίκα που βρίσκεται πεσμένη στα τέσσερα και φορά δερμάτινο κορμάκι και ψηλές δερμάτινες μπότες. Λέει τα εξής: «Φορώντας αυτό το ωραίο το Dolce Gabbana έτσι; Και το χρυσό ρολόι λέω. Αυτό συνδυάζεται με πάρα πολύ ωραία μπαρόκ έπιπλα. Τα μπαρόκ έπιπλα είναι ειδικά στη νέα τάση που λέγεται digital μπαρόκ, πρέπει να συνδυάζονται πάρα πολύ ωραία για να καθόμαστε αναπαυτικά φορώντας αυτά τα ωραία κοστούμια. Έτσι, με τη χρυσή επίπλωση των μπαρόκ επίπλων, καθόμαστε, βάζουμε αναπαυτικά τα πόδια μας πάνω ... με τα παπούτσια και νομίζω ότι αυτά είναι ο καλύτερος συνδυασμός για να είμαστε ένας σύγχρονος τζέντλεμαν, έτσι; Για να είμαστε ένα upper-class. Dolce Gabbana, μπαρόκ έπιπλα, η τελευταία τάση της μόδας. Αυτά ήθελα να πω σήμερα για τους σύγχρονους gentlemen. Επίπλωση και ένδυση με ψυχραιμία και στυλ. Γεια σας!»
Μ. Συνατσάκη: Τι είδαμε μόλις τώρα;
Μέλος πάνελ: Χρησιμοποίησε.
Δημήτρης Ουγγαρέζος: Αυτός είναι ο Φίλιππος Ποιμενίδης παιδιά.
Μέλος πάνελ: .τη γυναίκα ως έπιπλο;
Μ. Συνατσάκη: Τι συμβαίνει; Γατί τον ξέρουμε αυτόν τον κύριο; Μόνο αυτό θέλω να ρωτήσω. Από πού έχει προκύψει.
Δημήτρης Ουγγαρέζος: Ο κύριος έχει κάνει μεγάλη επιτυχία στο διαδίκτυο. Με αυτό ακριβώς το βίντεο.
Μ. Συνατσάκη: Μάλιστα. Ωραία.»
Είχε προηγηθεί καταγγελία (ΑΠ 860/4.2.2016) στην οποία αναφέρονταν τα ακόλουθα: «. προβλήθηκε βίντεο, όπου ένας κύριος βρισκόταν σε κάποιο μαγαζί πιθανότατα, όπου χρησιμοποιούσε για υποπόδιο μια γυναίκα ντυμένη μόνο με εσώρουχα και ψιλοτάκουνα, στα τέσσερα. Το εμετικό αυτό θέαμα. προβλήθηκε μες στο μεσημέρι.».
ΙΙΙ. Ισχυρισμοί εγκαλουμένης
1. Η εγκαλουμένη ισχυρίζεται ότι το συγκεκριμένο θέμα μεταδόθηκε, προς σχολιασμό από τους παρουσιαστές, ακριβώς επειδή «είχε κάνει μεγάλη επιτυχία στο διαδίκτυο». Το γεγονός, όμως, αυτό δεν μεταβάλλει τον χαρακτήρα του «θεάματος» ως ακραία υποβαθμισμένης ποιότητας και ως ακατάλληλου για ανηλίκους υπό την εκτεθείσα έννοια.
2. Η εγκαλουμένη ισχυρίζεται ακόμη ότι οι παρουσιαστές της εκπομπής κατέκριναν το εν λόγω βίντεο. Η εικόνα του όμως είναι τόσο δυνατή, όπως και τα «μηνύματά» της προς το κοινό, που ελάχιστα μειώνεται η αρνητική επίδραση στους τηλεθεατές, ιδίως δε στους εξ αυτών ανηλίκους, με την (ελάχιστα επικριτική) στάση των παρουσιαστών.
IV. Υπαγωγή
Υπό τα δεδομένα αυτά, η Ολομέλεια, κρίνει:
(α) Ότι, ετελέσθη το αδίκημα της προβολής προγράμματος (ακραία) υποβαθμισμένης ποιότητας, από το οποίο, πάντως, απορροφώνται και τα συναφή αδικήματα, της προσβολής της αξίας του ανθρώπου, της δυσμενούς διάκρισης στη βάση του φύλου και της επίδειξης απρέπειας, αναξιοπρεπούς συμπεριφοράς και έλλειψης καλαισθησίας και δεν τιμωρούνται κεχωρισμένως.
Κατά τη γνώμη, όμως, ενός (1) μέλους δεν τελέσθηκε η παράβαση της προβολής προγράμματος (ακραίας) υποβαθμισμένης ποιότητας, καθόσον σκοπός της ενασχόλησης των συντελεστών της τηλεοπτικής εκπομπής «Spata Live» με το επίμαχο βίντεο, το οποίο, όπως δηλώθηκε από τον παρουσιαστή της εκπομπής, Δ. Ουγγαρέζο, είχε κάνει μεγάλη επιτυχία στο διαδίκτυο, ήταν η άσκηση κριτικής, τόσο στο περιεχόμενο του (βίντεο) όσο και στο γεγονός ότι πλήθος κόσμου είχε ενδιαφερθεί να το παρακολουθήσει στο διαδίκτυο. Για το λόγο αυτό οι παρουσιαστές της εκπομπής κατέκριναν το περιεχόμενό του με σχόλια όπως «είναι το τελευταίο, μετά έχει τοίχο και μετά έχει πάτο», ενώ και ο υπότιτλος που συνόδευε το βίντεο ανέγραφε «Ποιμενίδης: Όταν το trash ξεπερνάει τα όρια».
Με τη μετάδοσή του περιεχομένου αυτού του βίντεο από την εκπομπή και με την κριτική που ασκήθηκε από τους παρουσιαστές σ’ αυτό δεν προωθήθηκαν συμπεριφορές, που συντηρούν προκαταλήψεις και παγιωμένα κοινωνικά και πολιτισμικά πρότυπα, ούτε προβλήθηκαν αρνητικά μηνύματα για τους ανηλίκους, διότι ο παιδευτικός ρόλος και η κοινωνική αποστολή της τηλεόρασης μπορεί να πραγματωθεί και μέσω της ανάδειξης των κακών κείμενων και την άσκηση οξείας κριτικής σε αυτά, όταν τα τελευταία μάλιστα παρακολουθεί πλήθος ανθρώπων στο διαδίκτυο, μεταξύ των οποίων και ανήλικοι.
(β) Ότι, υπό τα εκτεθέντα, η εγκαλουμένη παρέβη τις προαναφερόμενες περί προστασίας ανηλίκων διατάξεις, δεδομένου ότι το συγκεκριμένο θέαμα είναι σε κάθε περίπτωση πολλαπλώς επιβλαβές για ανήλικους τηλεθεατές.
Κατά τη γνώμη, όμως, τριών (3) μελών το αδίκημα αυτό απορροφάται - υπό τις συγκεκριμένες περιστάσεις - από το πρώτο και δεν συρρέει ως αυτοτελές αδίκημα
Ενόψει αυτών πρέπει να επιβληθούν στην εγκαλουμένη διοικητικές κυρώσεις.
Ειδικότερα: (α) Για το αδίκημα της προβολής ποιοτικώς υποβαθμισμένου προγράμματος κρίνεται ότι πρέπει να επιβληθεί πρόστιμο. Κατά τη γνώμη, όμως, ενός (1) μέλους επιβλητέα κύρωση ήταν εκείνη της συστάσεως.
(β) Για το δεύτερο αδίκημα πρέπει να επιβληθεί στην εγκαλουμένη η κύρωσης της σύστασης.
Κατά τη γνώμη, όμως, τεσσάρων (4) μελών έπρεπε (και για την πράξη αυτή) να επιβληθεί πρόστιμο.
Περαιτέρω, με βάση τη βαρύτητα της παραβάσεως και το κοινώς γνωστό μερίδιο τηλεθεάσεως του συγκεκριμένου τηλεοπτικού σταθμού (όπως προκύπτει από τα τηρούμενα στο ΕΣΡ στοιχεία), κρίνεται ότι το επιβλητέο πρόστιμο είναι εκείνο των είκοσι χιλιάδων (20.000) ευρώ.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ Η ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ
Δέχεται ότι η εγκαλουμένη τέλεσε εκ προθέσεως:
α) Το αδίκημα της ποιοτικής υποβάθμισης προγράμματος (με έλλειψη καλαισθησίας, με προβολή αναξιοπρεπούς και προσβλητικής για την αξία του ανθρώπου συμπεριφοράς - και ιδιαίτερα των γυναικών -), κατά τα διαλαμβανόμενα στο σκεπτικό.
(β) Το αδίκημα της προβολής προγράμματος επιβλαβούς για ανήλικους τηλεθεατές, κατά τα αναφερόμενα στο σκεπτικό.
-+-Επιβάλλει στην εταιρεία με την επωνυμία ΑΝΤΕΝΝΑ TV ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ ΑΕ, ιδιοκτήτρια του τηλεοπτικού σταθμού ΑΝΤΕΝΝΑ:
1. Τη διοικητική κύρωση της συστάσεως να τηρεί τις διατάξεις που αφορούν την προστασία των ανηλίκων από επιβλαβή γι’ αυτούς τηλεοπτικά προγράμματα.
2. Τη διοικητική κύρωση του προστίμου των είκοσι χιλιάδων (20.000) ευρώ για την α' πράξη.
Κατά το άρθρο 4 παρ. 3 του Ν. 2328/1995, όπως έχει μετά την δια του άρθρου 23 παρ. 5 εδ. β' του Ν. 3166/2003 αντικατάστασή του, η παρούσα απόφαση κατά την προαναφερόμενη κύρωση, είναι εκτελεστή κατά:
1. Της εταιρείας ΑΝΤΕΝΝΑ TV ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ ΑΕ, που εδρεύει στο Μαρούσι Αττικής, στην οδό Κηφισίας 10-12, με ΑΦΜ 099877634, ΔΟΥ ΦΑΕ ΑΘΗΝΩΝ.
2. Του Νικόλαου Αγγελόπουλου του Αγγελή, κατοίκου Κηφισιάς Αττικής, στην οδό Σειρήνων 1Β, με ΑΦΜ 025384449, Δ.Ο.Υ. Κηφισιάς, ως νομίμου εκπροσώπου της εταιρείας.
3. Της Φωτεινής Ραξή του Σωτηρίου, κατοίκου Μελισσίων Αττικής, στην οδό Αγίου Ιωάννου 9, με ΑΦΜ 043825046, Δ.Ο.Υ. Αμαρουσίου, ως νομίμου εκπροσώπου της εταιρείας.
4. Του Γεώργιου Ράλλη του Αθανασίου, κατοίκου Νέας Ερυθραίας Αττικής, στην οδό Μιλτιάδου 16, με ΑΦΜ 075825342, ΔΟΥ Κηφισιάς
Κρίθηκε και αποφασίστηκε την 14η Φεβρουαρίου 2022 και δημοσιεύτηκε την 29η Σεπτεμβρίου 2022.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Ε.Σ.Ρ. Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΥΤΡΟΜΑΝΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΑΡΑΖΙΔΟΥ
Πληροφορίες: www.esr.gr
Παρατηρήσεις: Απόφαση 36/2022 - ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ ΕΣΡ - 29η Σεπτεμβρίου 2022
