Διαβάστε ακολούθως την Απόφαση 2/2022 της Ανεξάρτητης Αρχής:
Η Ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου, συνήλθε σε συνεδρίαση στον συνήθη γι’ αυτό τόπο την 22.6.2021 και ώρα 11:00, προκειμένου να συζητήσει επί της κατωτέρω υποθέσεως. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη-Δρίλια, αντιπρόεδρο, και (με τηλεδιάσκεψη μέσω «epresence.gov.gr») τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Γεώργιο Σαρειδάκη και Σωκράτη Τσιχλιά. Απόντα τα μέλη Ευαγγελία Μήτρου και Γεώργιος Πλειός, οι οποίοι είχαν κληθεί νομίμως Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ.
Αντικείμενο της συζήτησης ήταν η ενδεχόμενη παραβίαση της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας από τον τηλεοπτικό σταθμό ΣΚΑΪ, ιδιοκτησίας της εταιρείας με την επωνυμία ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΝΤΟΤ ΚΟΜ ΑΝΩΝΥΜΗ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ, αναφορικά με διατάξεις περί: α) συγκεκαλυμμένης διαφήμισης, β) τοποθέτησης προϊόντος και γ) διαχωρισμού προγράμματος/διαφήμισης, κατά τη διάρκεια της εκπομπής με τίτλο «Μαζί σου Σαββατοκύριακο» που μεταδόθηκε την 13.10.2019 και ώρα 14:50. Η υπόθεση εξετάζεται ύστερα από την με αριθμό πρωτοκόλλου ΕΣΡ 4719/14.10.2019 καταγγελία πολίτη.
Για τον έλεγχο σχηματίστηκε φάκελος με αριθμό 340/15.9.2020 ο οποίος ανατέθηκε στη διοικητική υπάλληλο Ροδόπη Μπιλιαρδή και στην ειδική επιστήμονα-νομικό Χάρι Τσίγκου. Η Διοικητική Υπάλληλος υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 1002/ΕΣ/14.12.2020 έκθεση καταγραφής των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης. Στη συνέχεια, η Ειδική Επιστήμων υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό 19/ΕΣ/15.1.2021 νομική της εισήγηση.
Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης παρέστησαν (με τηλεδιάσκεψη μέσω «epresence.gov.gr»), για λογαριασμό της λειτουργούσης τον σταθμό ως άνω εταιρείας, οι πληρεξούσιοι δικηγόροι της Ευστάθιος Γεωργόπουλος και Μαρία Κωστοπούλου. Ερωτηθέντες από τον Πρόεδρο οι Δικηγόροι δήλωσαν ότι γνωρίζουν το περιεχόμενο του φακέλου, έλαβαν δε τον λόγο και ανέπτυξαν τους ισχυρισμούς τους. Ζήτησαν στη συνέχεια -και η Ολομέλεια δέχτηκε- να τους παρασχεθεί προθεσμία για την κατάθεση εγγράφου υπομνήματος μέχρι και την 20.7.2021, ώρα 14.00, και η συζήτηση κηρύχθηκε περαιωμένη. O σταθμός κατέθεσε στη Γραμματεία το με αριθμό πρωτοκόλλου 4195/19.7.2021 υπόμνημα.
Την 10.1.2022 και ώρα 10.00 η Ολομέλεια συνήλθε σε διάσκεψη επί της υποθέσεως, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη - Δρίλια, αντιπρόεδρο, και (με τηλεδιάσκεψη μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας «epresence.gov.gr») τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Ευαγγελία Μήτρου, Νικόλαο Κιάο, Γεώργιο Σαρειδάκη και Σωκράτη Τσιχλιά. Απόν το μέλος Γεώργιος Πλειός, ο οποίος είχε κληθεί νομίμως. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ. Ο Πρόεδρος ενημέρωσε αναλυτικά για την υπόθεση την απούσα κατά την συζήτηση Ευαγγελία Μήτρου, αναγιγνώσκοντας την έγγραφη εισήγηση, το υπόμνημα της εγκαλουμένης και το σύνολο των λοιπών εγγράφων του φακέλου. Παρέστη επίσης και η ανωτέρω εισηγήτρια, η οποία ανέπτυξε το ζήτημα προφορικώς και αποχώρησε. Η Ολομέλεια, αφού παρακολούθησε την επίμαχη ροή προγράμματος και μελέτησε το σύνολο των στοιχείων του φακέλου:
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕ ΩΣ ΕΞΗΣ:
Ι. Νομικό Μέρος:
1. Το ΕΣΡ είναι η αρμόδια κατά το Σύνταγμα Ανεξάρτητη Αρχή (άρθρο 15 παρ. 2) για την άσκηση του άμεσου ελέγχου του κράτους επί της ραδιοφωνίας και της τηλεοράσεως και την επιβολή των προβλεπόμενων διοικητικών κυρώσεων σε περίπτωση παραβάσεων.
2. Στο άρθρο 2 παρ. 1 περ. η' του ΠΔ/τος 109/2010 δίνεται ο ορισμός της οπτικοακουστικής εμπορικής ανακοίνωσης: «εικόνες με ή χωρίς ήχο που προορίζονται για άμεση ή έμμεση προώθηση εμπορευμάτων, υπηρεσιών ή της εικόνας ενός φυσικού ή νομικού προσώπου που ασκεί οικονομική δραστηριότητα. Οι εικόνες αυτές συνοδεύουν ή περιλαμβάνονται σε πρόγραμμα έναντι πληρωμής ή αναλόγου ανταλλάγματος ή για λόγους αυτοπροβολής. Μορφές οπτικοακουστικής εμπορικής ανακοίνωσης συνιστούν ιδίως η τηλεοπτική διαφήμιση, η χορηγία, η τηλεπώληση και η τοποθέτηση προϊόντος».
3. Στο ίδιο ως άνω άρθρο 2 παρ. 1 περ. θ' του ΠΔ/τος 109/2010 δίνεται ο ορισμός της τηλεοπτικής διαφήμισης: «Κάθε μορφή τηλεοπτικής ανακοίνωσης που μεταδίδεται έναντι πληρωμής ή αναλόγου ανταλλάγματος ή για λόγους αυτοπροβολής από μια δημόσια ή ιδιωτική επιχείρηση (ΝΠΔΔ ή ΝΠΙΔ) ή φυσικό πρόσωπο στο πλαίσιο εμπορικής, βιομηχανικής ή βιοτεχνικής δραστηριότητας ή άσκησης επαγγέλματος, με σκοπό την προώθηση της παροχής αγαθών ή υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων ακινήτων, δικαιωμάτων και υποχρεώσεων έναντι πληρωμής».
4. Με το άρθρο 2 παρ. 1 περ. ι' του ΠΔ/τος 109/2010 ως συγκεκαλυμμένη οπτικοακουστική εμπορική ανακοίνωση ορίζεται: «η λεκτική ή με εικόνες παρουσίαση σε προγράμματα εμπορευμάτων, υπηρεσιών, της επωνυμίας, του εμπορικού σήματος ή των δραστηριοτήτων ενός παραγωγού εμπορευμάτων ή ενός πάροχου υπηρεσιών, εφόσον η παρουσίαση αυτή γίνεται από τον πάροχο υπηρεσιών οπτικοακουστικών μέσων για διαφημιστικό σκοπό και ενδέχεται να παραπλανήσει το κοινό όσον αφορά στο χαρακτήρα αυτής της παρουσίασης. Η παρουσίαση αυτού του είδους θεωρείται ότι γίνεται σκοπίμως, ιδίως όταν γίνεται έναντι πληρωμής ή αναλόγου ανταλλάγματος».
5. Κατά το άρθρο 10 παρ. 1 περ. α', εδ. α' του ΠΔ/τος 109/2010 «οι οπτικοακουστικές εμπορικές ανακοινώσεις οφείλουν να αναγνωρίζονται εύκολα ως τέτοιες».
6. Κατά το άρθρο 10 παρ. 1 περ. α', εδ. β' του ΠΔ/τος 109/2010 «απαγορεύονται οι συγκεκαλυμμένες οπτικοακουστικές εμπορικές ανακοινώσεις».
7. Με το άρθρο 20 παρ. 1 του ΠΔ/τος 109/2010 ορίζεται: «η τηλεοπτική διαφήμιση και η τηλεπώληση πρέπει να είναι εύκολα αναγνωρίσιμες και σαφώς διακριτές από το συντακτικό περιεχόμενο του προγράμματος μέσω οπτικών ή/και ακουστικών ή/και χωρικών μέσων, με την επιφύλαξη της χρήσης νέων διαφημιστικών τεχνικών».
8. Το άρθρο 2 περ. ιγ' του ΠΔ/τος 109/2010 αναφέρει ως τοποθέτηση προϊόντος: «κάθε μορφή οπτικοακουστικής εμπορικής ανακοίνωσης που συνίσταται στην παρουσίαση ή στην αναφορά προϊόντος, υπηρεσίας ή του εμπορικού σήματος ώστε να εμφανίζεται μέσα σε συγκεκριμένο πρόγραμμα, έναντι πληρωμής ή αναλόγου ανταλλάγματος».
9. Κατά το άρθρο 12 παρ. 1 του ΠΔ/τος 109/2010 «η τοποθέτηση προϊόντος απαγορεύεται». Στην παρ. 2 του αυτού άρθρου ορίζεται ότι «κατ’ εξαίρεση η τοποθέτηση προϊόντος επιτρέπεται σε κινηματογραφικά ή τηλεοπτικά έργα και σειρές που δημιουργήθηκαν για να διανεμηθούν από υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων, καθώς και σε αθλητικά και σε ελαφράς ψυχαγωγίας προγράμματα αποκλειστικά και μόνο εφόσον πληρούνται σωρευτικά οι ακόλουθες προϋποθέσεις: α) το περιεχόμενο τους και, όσον αφορά στις τηλεοπτικές μεταδόσεις, ο προγραμματισμός τους να μην επηρεάζεται κατά τρόπο που να θίγει την ευθύνη και τη συντακτική ανεξαρτησία του παρόχου υπηρεσιών οπτικοαουστικών μέσων β) να μην εμπεριέχεται ευθεία προτροπή σε αγορά ή μίσθωση προϊόντων ή υπηρεσιών, ιδίως μέσω ειδικών διαφημιστικών αναφορών σε αυτά τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες γ) να μην δίδεται υπερβολική προβολή σε αυτά τα προϊόντα».
10. Στην παρ. 5 εδ. α' και β' του ιδίου ως άνω άρθρου αναφέρεται ότι «οι πάροχοι υπηρεσιών οπτικοακουστικών μέσων οφείλουν να ενημερώνουν τους θεατές ευκρινώς για την ύπαρξη τοποθέτησης προϊόντος. Προγράμματα τα οποία περιλαμβάνουν τοποθέτηση προϊόντος πρέπει να επισημαίνονται καταλλήλως κατά την έναρξη, το τέλος καθώς και μετά από κάθε διακοπή του προγράμματος για την αποφυγή οποιασδήποτε σύγχυσης εκ μέρους των θεατών».
11. Τέλος, κατά τα στοιχεία β' και ε' της παραγράφου 1 του άρθρου 4 του Ν. 2863/2000, το Ε.Σ.Ρ ελέγχει την τήρηση των όρων που προβλέπονται στην εκάστοτε ισχύουσα ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία και επιβάλλει τις από το άρθρο 4 του Ν. 2328/1995 προβλεπόμενες κυρώσεις. Όπως προκύπτει περαιτέρω από το άρθρο 4 παρ. 1 στοιχείο α' του Ν. 2328/1995, η ως άνω αρμοδιότητα επιβολής διοικητικών κυρώσεων υφίσταται και για κάθε περίπτωση παραβίασης των νομοθετικών κανόνων που διέπουν τους ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς και γενικότερα τη λειτουργία της ραδιοτηλεόρασης.
Από τις διατάξεις αυτές συνάγεται: α) Ότι βαρύνουσα σημασία έχει η προστασία των καταναλωτών, δηλαδή των τηλεθεατών (επί τη βάσει του άρθρου 3 παρ. 17 του Ν. 2328/1995). β) Ότι οι δραστηριότητες προώθησης επιχειρήσεων, προϊόντων και υπηρεσιών μέσω των διαφημιστικών μηνυμάτων και των μηνυμάτων τηλεπώλησης πρέπει να διακρίνονται από άλλα προγράμματα και να είναι σαφώς αναγνωρίσιμες από τους τηλεθεατές-καταναλωτές καθώς η προστασία αυτών από την υπερβολική διαφήμιση αποτελεί ουσιώδη πτυχή του σκοπού της ευρωπαϊκής νομοθεσίας (απόφ. ΔΕΕ της 23ης.10.2003-υπόθ. C-245/01 και απόφ. ΔΕΕ της 18ης.10.2007-υπόθ. C- 195/06). γ) Ότι η τοποθέτηση προϊόντος αποτελεί μορφή οπτικοακουστικής εμπορικής ανακοίνωσης που προορίζεται για άμεση ή έμμεση προώθηση εμπορευμάτων, υπηρεσιών ή της εικόνας ενός προσώπου που ασκεί οικονομική δραστηριότητα, διακρίνεται δε από τις λοιπές οπτικοακουστικές ανακοινώσεις καθώς η προβολή και η αναφορά του προϊόντος πρέπει να είναι ενσωματωμένη στη φυσική ροή και δράση του προγράμματος, να αποτελεί τμήμα της πλοκής του και να είναι οργανικά συνδεδεμένη με αυτό. Ταυτόχρονα δεν πρέπει να υπάρχει ευθεία προτροπή σε αγορά, ούτε υπερβολική προβολή του εν λόγω προϊόντος (ΣτΕ 988/2017, 4586/2015). Τοποθέτηση προϊόντος επιτρέπεται σε κινηματογραφικά ή τηλεοπτικά έργα και σειρές, σε αθλητικά και σε ελαφράς ψυχαγωγίας προγράμματα. Εξ’ αυτού συνάγεται περαιτέρω ότι δεν επιτρέπεται τοποθέτηση προϊόντος σε ενημερωτικές εκπομπές, για την τοποθέτηση δε προϊόντος οι τηλεθεατές πρέπει να ενημερώνονται ευκρινώς (ΣτΕ 201/2016).
ΙΙ. Πραγματικό Μέρος
Από τα έγγραφα του φακέλου, την παρακολούθηση της επίμαχης ροή προγράμματος, και τους ισχυρισμούς της εγκαλουμένης (προβληθέντες προφορικώς και εγγράφως), προκύπτουν τα εξής:
Την 13η.10.2019 μεταδόθηκε η εκπομπή της εγκαλουμένης με τίτλο «Μαζί σου Σαββατοκύριακο», η οποία έχει ποικίλο ενημερωτικό και ψυχαγωγικό περιεχόμενο. Πριν την έναρξη της εκπομπής προβλήθηκε επισήμανση για τοποθέτηση προϊόντων. Στην πρώτη ενότητα της εκπομπής η παρουσιάστρια ανακοίνωσε το διαγωνισμό της ημέρας με έπαθλο ορισμένο χρηματικό ποσό ως προσφορά της εταιρείας εμπορίας χαλιών με το διακριτικό τίτλο «ΒΙΟΚΑΡΠΕΤ». Κατά τη διάρκεια της ανακοίνωσης του διαγωνισμού προβλήθηκε, με τη μέθοδο του διαχωρισμού της οθόνης, το εμπορικό σήμα της εταιρείας, καταχώριση για τις ημέρες προσφορών σε χειροποίητα χαλιά και εικόνες από τα καταστήματά της στις περιοχές της Νέας Κηφισιάς και της Αργυρούπολης. Η αναφορά στο διαγωνισμό και τη χορηγό εταιρεία επαναλαμβάνεται αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της εκπομπής. Στη δεύτερη ενότητα της εκπομπής παρουσιάστηκε η θεραπεία REVERSE του κέντρου αισθητικής Dr. PRINOU. Η εκπρόσωπος του εν λόγω κέντρου αισθητικής ανέλυσε διεξοδικά τα οφέλη στην εμφάνιση των γυναικών από την εφαρμογή της συγκεκριμένης θεραπείας με τη βοήθεια εθελόντριας που υπεβλήθη στη θεραπεία και ήταν παρούσα στην εκπομπή.
Με αυτό το περιεχόμενο στην πρώτη ενότητα της επίμαχης εκπομπής πραγματοποιήθηκε η αναγκαία ενημέρωση του τηλεοπτικού κοινού για την εταιρεία- χορηγό του χρηματικού επάθλου στο διαγωνισμό της συγκεκριμένης ημέρας χωρίς η ενημέρωση αυτή να συνοδεύεται από άμεσο ή έμμεσο προωθητικό μήνυμα της εγκαλουμένης σχετικά με τα εμπορεύματα ή τις υπηρεσίες της εν λόγω εταιρείας. Στη δεύτερη ενότητα υπήρξε ενημέρωση του κοινού για ορισμένη αισθητική θεραπεία, η οποία ήταν οργανικά συνδεδεμένη με την ποικίλη φύση της εκπομπής και εντάχθηκε αναπόσπαστα στη ροή της επίμαχης ενότητας που έχει, μεταξύ άλλων, το χαρακτήρα της ενημέρωσης του κοινού για θέματα της καθημερινότητας (τοποθέτηση υπηρεσιών).
ΙΙΙ. Υπαγωγή
Ενόψει των ανωτέρω, κρίνεται κατά πλειοψηφία ότι η εγκαλούμενη δεν παραβίασε τις διατάξεις περί απαγόρευσης μετάδοσης συγκεκαλυμμένων διαφημιστικών μηνυμάτων, γι’ αυτό και πρέπει να απαλλαγεί της σχετικής κατηγορίας. Τρία, όμως, μέλη έχουν τη γνώμη ότι υπό τα προεκτεθέντα το ανωτέρω αδίκημα ετελέσθη από την εγκαλουμένη.
Περαιτέρω, κρίνεται κατά πλειοψηφία ότι η εγκαλούμενη δεν παραβίασε τις διατάξεις περί απαγόρευσης θεματικής τοποθέτησης υπηρεσιών και περί υποχρέωσης διαχωρισμού της τηλεοπτικής διαφήμισης από το συντακτικό περιεχόμενο. Δύο, όμως, μέλη έχουν τη γνώμη ότι, υπό τα προεκτεθέντα, τα ανωτέρω αδικήματα ετελέσθησαν από την εγκαλουμένη.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ Η ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ
Απαλλάσσει την εγκαλούμενη των κατηγοριών για τις παραβάσεις που αναφέρονται στο σκεπτικό.
Κρίθηκε και αποφασίστηκε την 10η Ιανουαρίου 2022 και δημοσιεύτηκε την 20η Σεπτεμβρίου 2022.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Ε.Σ.Ρ. Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΥΤΡΟΜΑΝΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΑΡΑΖΙΔΟΥ
Πληροφορίες: www.esr.gr
Παρατηρήσεις: Απόφαση 2/2022 - ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ ΕΣΡ - 20η Σεπτεμβρίου 2022
