Διαβάστε ακολούθως την Απόφαση 108/2022 της Ανεξάρτητης Αρχής:
Η Ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου, συνήλθε στον συνήθη γι’ αυτό τόπο την 18.4.2022 και ώρα 11:00, προκειμένου να συζητήσει επί της κατωτέρω υποθέσεως. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη-Δρίλια, αντιπρόεδρο, και (με τηλεδιάσκεψη μέσω «epresence.gov.gr») τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου, Γεώργιο Πλειό, Γεώργιο Σαρειδάκη και Σωκράτη Τσιχλιά. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ.
Αντικείμενο της συζήτησης ήταν η παραβίαση από τον εγκαλούμενο Στέφανο Χίο της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας με την ανάρτηση στον ηλεκτρονικό ιστότοπο https://rumble.com/user/makeleio I) οπτικοακουστικού περιεχομένου που ενδεχομένως συνιστά: α) Ποιοτική υποβάθμιση προγράμματος, β) Προσβολή προσώπων και γ) Δυσμενή διάκριση στη βάση του γενετήσιου προσανατολισμού και ΙΙ) οπτικοακουστικής εμπορικής ανακοίνωσης με περιεχόμενο που ενδεχομένως συνιστά: α) Ποιοτική υποβάθμιση προγράμματος και β) Προσβολή προσώπων.
Για τον έλεγχο σχηματίστηκε φάκελος με αριθμό 17/2.2.2022, ο οποίος ανατέθηκε στον ειδικό επιστήμονα - νομικό Γεώργιο Αναγνωσταρά. Ο Ειδικός Επιστήμονας υπέβαλε στο ΕΣΡ τις με αριθμό πρωτοκόλλου 48/ΕΣ/3.2.2022 και 50/3.2.2022 νομικές του εισηγήσεις.
Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης, παρέστησαν για λογαριασμό του φερόμενου ως έχοντος προβεί στην ως άνω ανάρτηση, και άρα ως ενεργούντος με την ιδιότητα του παρόχου υπηρεσιών μέσων επικοινωνίας, Στέφανου Χίου, οι πληρεξούσιοι δικηγόροι του Χαράλαμπος Μουργελάς, Παύλος Σαράκης, Νικόλαος Γιουρούκος και Φώτιος Μποτίνης. Παρέστη επίσης και ο ίδιος ο εγκαλούμενος ως πάροχος υπηρεσιών μέσων επικοινωνίας Στέφανος Χίος. Ερωτηθέντες από τον Πρόεδρο, οι παριστάμενοι απάντησαν ότι γνωρίζουν το περιεχόμενο του φακέλου, έλαβαν δε τον λόγο και ανέπτυξαν τους ισχυρισμούς τους. Ζήτησαν στη συνέχεια -και η Ολομέλεια δέχτηκε- να τους παρασχεθεί προθεσμία για την κατάθεση υπομνήματος έως τις 5.5.2022 και η συζήτηση κηρύχθηκε περαιωμένη. Κατατέθηκε στη Γραμματεία το με αριθμό πρωτοκόλλου 2926/5.5.2022 υπόμνημα.
Την 9.5.2022 και ώρα 11.00 η Ολομέλεια συνήλθε σε διάσκεψη επί της υποθέσεως, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη-Δρίλια, αντιπρόεδρο, και (με τηλεδιάσκεψη μέσω της πλατφόρμας «epresence.gov.gr») τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Ευαγγελία Μήτρου, Γεώργιο Πλειό, Γεώργιο Σαρειδάκη και Σωκράτη Τσιχλιά. Απόν το μέλος Νικόλαος Κιάος, που είχε προσκληθεί νομίμως. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ. Παρέστη επίσης και ο ανωτέρω εισηγητής, ο οποίος ανέπτυξε το ζήτημα προφορικώς και αποχώρησε. Η Ολομέλεια, αφού παρακολούθησε την επίμαχη ροή προγράμματος και μελέτησε το σύνολο των στοιχείων του φακέλου.
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕ ΩΣ ΕΞΗΣ:
Ι. Νομικό Μέρος
1. Το ΕΣΡ είναι η αρμόδια κατά το Σύνταγμα Αρχή (άρθρο 15 παρ. 2) για την άσκηση του άμεσου ελέγχου του κράτους επί της ραδιοφωνίας και της τηλεοράσεως και την ενδεχόμενη επιβολή, σε περίπτωση παραβάσεων, των προβλεπόμενων διοικητικών κυρώσεων. Ο άμεσος αυτός κρατικός έλεγχος αποσκοπεί μεταξύ άλλων στην εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των μεταδιδόμενων προγραμμάτων και στην προστασία της προσωπικότητας και της αξίας των αναφερόμενων προσώπων.
2. Κατά το άρθρο 4 παρ. 1 του Ν. 2863/2000: «Το ΕΣΡ ασκεί τον προβλεπόμενο στο Σύνταγμα άμεσο έλεγχο στον τομέα της παροχής ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών υπηρεσιών κάθε είδους, με την έκδοση εκτελεστών ατομικών διοικητικών πράξεων...». Επίσης, κατά το άρθρο 33 παρ. 1 του Ν. 4779/2021: «Εκτός εάν ορίζεται διαφορετικά, όλες οι αρμοδιότητες του παρόντος, καθώς και η επίβλεψη της εφαρμογής των κανόνων του και η επιβολή κυρώσεων για τις παραβιάσεις τους, ανατίθενται στο Ε.Σ.Ρ., που είναι ανεξάρτητη αρχή και απολαμβάνει πλήρους λειτουργικής ανεξαρτησίας από την Κυβέρνηση και από οποιονδήποτε άλλον κρατικό και ιδιωτικό φορέα».
3. Το άρθρο 2 παρ. 1 του Ν. 4779/2021 ορίζει τα εξής: «Για την εφαρμογή των διατάξεων του παρόντος νοούνται ως: α) «υπηρεσία οπτικοακουστικών μέσων»: αα) η υπηρεσία όπως ορίζεται στα άρθρα 56 και 57 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), κύριος σκοπός της οποίας ή ενός διαχωρίσιμου τμήματος αυτής με αυτοτελές περιεχόμενο και λειτουργία σε σχέση με την κύρια δραστηριότητα ή μία βασική λειτουργία της υπηρεσίας είναι η παροχή προγραμμάτων, υπό τη συντακτική ευθύνη του παρόχου υπηρεσιών μέσων επικοινωνίας προς το ευρύ κοινό, με σκοπό την ενημέρωση, την ψυχαγωγία ή την επιμόρφωση μέσω δικτύων ηλεκτρονικών επικοινωνιών κατά την έννοια της υποπερ. 9 της περ. Α) του άρθρου 110 του ν. 4727/2020 (Α' 184). Η υπηρεσία οπτικοακουστικών μέσων είναι είτε τηλεοπτική εκπομπή, σύμφωνα με την περ. θ) της παρούσας, είτε κατά παραγγελία υπηρεσία οπτικοακουστικών μέσων, σύμφωνα με την περ. ια) ή αβ) η οπτικοακουστική εμπορική ανακοίνωση σύμφωνα με την περ. ιβ)... γ) «πρόγραμμα»: σειρά διαδοχικώς κινούμενων εικόνων, με ή χωρίς ήχο, που συνιστά, ανεξαρτήτως της διάρκειάς τους, αυτοτελές στοιχείο, στο πλαίσιο προγραμματισμού ή καταλόγου ο οποίος καταρτίζεται από τον πάροχο υπηρεσιών μέσων επικοινωνίας και περιλαμβάνει, ιδίως, ταινίες μεγάλου μήκους, βιντεοκλίπ, αθλητικά γεγονότα, κωμικές σειρές, ντοκιμαντέρ, παιδικά προγράμματα και έργα δραματουργίας... ζ) «πάροχος υπηρεσιών μέσων επικοινωνίας»: το φυσικό ή νομικό πρόσωπο που έχει τη συντακτική ευθύνη για την επιλογή του οπτικοακουστικού περιεχομένου της οικείας υπηρεσίας και καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο αυτό οργανώνεται... θ) «τηλεοπτική εκπομπή»: γραμμική υπηρεσία οπτικοακουστικών μέσων που παρέχεται από τον οικείο πάροχο για την ταυτόχρονη παρακολούθηση από το κοινό προγραμμάτων βάσει χρονολογικά προγραμματισμένων μεταδόσεων. ι) «τηλεοπτικός οργανισμός»: πάροχος υπηρεσιών μέσων επικοινωνίας που προσφέρει τηλεοπτικές εκπομπές. ια) «κατά παραγγελία υπηρεσία οπτικοακουστικών μέσων»: η μη γραμμική υπηρεσία οπτικοακουστικών μέσων που παρέχεται από τον οικείο πάροχο για την παρακολούθηση προγραμμάτων σε χρονική στιγμή που επιλέγει ο χρήστης με αίτημά του, από κατάλογο προγραμμάτων του παρόχου».
4. Η έννοιες της «υπηρεσίας οπτικοακουστικών μέσων» και του «προγράμματος» εξειδικεύτηκαν από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Υπόθεση C- 347/14 New Media Online GmbH κατά Bundeskommunikationssenat, ECLI:EU:C:2015:709, η δοθείσα δε ερμηνεία είναι νομικώς δεσμευτική για κάθε εθνική αρχή κράτους μέλους που καλείται να αποφανθεί επί ομοίου ζητήματος - https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=LEGISSUM%3Al14552 . Η απόφαση αυτή εντάσσει στις έννοιες της «υπηρεσίας οπτικοακουστικών μέσων» και του «προγράμματος» κάθε οπτικοακουστικό υλικό, που παρέχεται στο κοινό μέσω ελεύθερα προσβάσιμων ηλεκτρονικών ιστοτόπων και το οποίο μπορεί να έχει επιπτώσεις σε αυτούς που το παρακολουθούν ανάλογες με εκείνες που προκαλούνται από τη μετάδοση αντίστοιχου υλικού από τους κλασικούς παρόχους περιεχομένου. Σύμφωνα με την απόφαση, η υπαγωγή αυτού του υλικού στην έννοια της υπηρεσίας οπτικοακουστικών μέσων και σε εκείνη του προγράμματος αποβλέπει αφενός να συμβάλει στην ομοιόμορφη προστασία του κοινού και αφετέρου να εξασφαλίσει την εφαρμογή των ίδιων νομικών κανόνων στους φορείς που απευθύνονται στους ίδιους κατά τεκμήριο αποδέκτες, αποφεύγοντας με αυτόν τον τρόπο στρεβλώσεις, που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πρακτικές που ανταγωνίζονται με αθέμιτο τρόπο την παραδοσιακή τηλεόραση και που αποσκοπούν στην καταστρατήγηση υφιστάμενων νομικών υποχρεώσεων. Δεν εντάσσεται αυτό το υλικό στην έννοια της οπτικοακουστικής υπηρεσίας, αποκλειστικά και μόνο στην περίπτωση που έχει σαφώς συμπτωματικό και παρεπόμενο χαρακτήρα σε σχέση με την κύρια υπηρεσία που παρέχεται από ηλεκτρονικό ιστότοπο, ο οποίος έχει ως βασικό του αντικείμενο την παροχή υπηρεσιών μη προσομοιαζουσών με τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων. Η εξέταση αυτή θα πρέπει να γίνεται με ουσιαστικό τρόπο και να λαμβάνει υπόψη προεχόντως αν η οικεία υπηρεσία έχει ως τέτοια, και ανεξαρτήτως του πλαισίου στο οποίο παρέχεται, κύριο σκοπό την παροχή προγραμμάτων προς ενημέρωση, ψυχαγωγία και επιμόρφωση του ευρέως κοινού. Ακόμα και ολιγόλεπτο οπτικοακουστικό περιεχόμενο προσφερόμενο μέσω ενός ηλεκτρονικού ιστοτόπου μπορεί να εμπίπτει στην έννοια της οπτικοακουστικής υπηρεσίας, όταν προκύπτει η ύπαρξη ενός τέτοιου αυτοτελούς ενημερωτικού ή/και ψυχαγωγικού και επιμορφωτικού σκοπού.
5. Περαιτέρω, οι εκπομπές όλων των τηλεοπτικών σταθμών υπάγονται στις αρχές και τους κανόνες που ισχύουν για τις εκπομπές της Ε.Ρ.Τ. ΑΕ (άρθρο 3 παρ. 1 περ. α Ν. 2328/1995). Εξάλλου, το άρθρο 3 του Ν. 4173/2013 ορίζει τα εξής: «1. Οι ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές της Ε.Ρ.Τ. Α.Ε., καθώς και το περιεχόμενο των διαδικτυακών ιστοτόπων της, εμπνέονται από τα ιδανικά της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της αξίας του ανθρώπου, της προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου ως ατόμου και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου, της εθνικής ανεξαρτησίας, της ειρήνης και της συνεργασίας των λαών. 2. Οι ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές της Ε.Ρ.Τ. Α.Ε., καθώς και το περιεχόμενο των διαδικτυακών ιστοτόπων της, διέπονται από το σεβασμό στην ιδιωτικότητα του ατόμου και την αρχή του τεκμηρίου της αθωότητας των πολιτών... 3. Οι ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές της Ε.Ρ.Τ. Α.Ε., καθώς και το περιεχόμενο των διαδικτυακών ιστοτόπων της, διέπονται από τις αρχές της αντικειμενικότητας και πληρότητας της ενημέρωσης, της πολυφωνίας, της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών, του σεβασμού της προσωπικότητας, της προστασίας της νεότητας και της παιδικής ηλικίας, της διαφύλαξης της ποιότητας της ελληνικής γλώσσας, της ανάδειξης του ελληνικού πολιτισμού και της γέφυρας με τους πολιτισμούς άλλων λαών». Η ενιαία αυτή νομική αντιμετώπιση των «ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών εκπομπών»> και του «περιεχομένου των διαδικτυακών ιστοτόπων», ως προς τη φύση και την έκταση των επιβαλλόμενων υποχρεώσεων που εισάγεται με τις ως άνω ρυθμίσεις, σημαίνει και γενικότερη αυτών νομική εξομοίωση ως προς το σύνολο των υποχρεώσεων και των ευθυνών, επομένως και την υπαγωγή του οπτικοακουστικού περιεχομένου που προβάλλεται από τους διαδικτυακούς ιστοτόπους στην ελεγκτική αρμοδιότητα του Ε.Σ.Ρ., όπως ακριβώς και του αντίστοιχου οπτικοακουστικού περιεχομένου που προβάλλεται από τους παραδοσιακούς τηλεοπτικούς φορείς. Η νομική αυτή εξομοίωση συνάδει απολύτως προς την εκτεθείσα στην αμέσως προηγούμενη (υπό 4) σκέψη εξομοίωση με την «τηλεοπτική εκπομπή» κάθε είδους μετάδοσης οπτικοακουστικού περιεχομένου με αντίστοιχα προς αυτήν χαρακτηριστικά.
6. Οι τηλεοπτικοί φορείς (και κατά τα ήδη αναλυθέντα και όσοι φορείς μεταδίδουν οπτικοακουστικό περιεχόμενο με χαρακτηριστικά αντίστοιχα με εκείνα της τηλεοπτικής εκπομπής) υποχρεούνται να μεριμνούν για την ποιότητα του προγράμματος, καθώς και την προαγωγή του πολιτισμού με τη μετάδοση εκπομπών λόγου και τέχνης. Ειδικότερα, το άρθρο 1 παρ. 1 του Ν 2328/1995 ορίζει τα εξής: «Οι άδειες χορηγούνται για την εξυπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος και η χρήση τους συνιστά δημόσια λειτουργία. Οι σταθμοί στους οποίους χορηγούνται οι άδειες υποχρεούνται να μεριμνούν για την ποιότητα του προγράμματος, την αντικειμενική ενημέρωση, τη διασφάλιση της πολυφωνίας, καθώς και την προαγωγή του πολιτισμού με τη μετάδοση εκπομπών λόγου και τέχνης». Η παραπάνω επιταγή (αποδίδοντας προφανώς γενική νομική αρχή) επαναλαμβάνεται και από τους ειδικότερους νομοθετικούς κανόνες που αφορούν τις ενημερωτικές εκπομπές. Συγκεκριμένα, το άρθρο 2 παρ. 1 του ΠΔ 77/2003 ορίζει τα εξής: «Οι ειδησεογραφικές και άλλες δημοσιογραφικές και πολιτικές εκπομπές πρέπει να εξασφαλίζουν την ποιοτική στάθμη που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης καθώς και η πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας». Εξάλλου, η τήρηση των γενικά παραδεδεγμένων κανόνων που αφορούν στην ευπρεπή και καλαίσθητη εκφορά του λόγου είναι απαραίτητη κατά τη μετάδοση των ενημερωτικών εκπομπών. Ειδικότερα, το άρθρο 2 παρ. 4 του ΠΔ 77/2003 ορίζει τα εξής: «Η τήρηση των γενικά παραδεκτών κανόνων που αφορούν στην ορθή, ευπρεπή και καλαίσθητη γλωσσική διατύπωση και εκφορά λόγου είναι απαραίτητη...».
7. Περαιτέρω, ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν πρωταρχική κρατική υποχρέωση (άρθρο 2 παρ. 1 Συντάγματος). Ο άμεσος κρατικός έλεγχος επί της τηλεόρασης (και κατά τα ήδη αναλυθέντα και επί κάθε οπτικοακουστικής μετάδοσης με αντίστοιχα προς την τηλεοπτική εκπομπή χαρακτηριστικά) έχει ως στόχο της πρωτίστως τον σεβασμό της αξίας του ανθρώπου (άρθρο 15 παρ. 2 Συντάγματος). Ως θεμελιώδης κανόνας της συνταγματικής εννόμου τάξεως, η προστασία αυτή έχει απόλυτο και επιτακτικό χαρακτήρα μη δεκτική οποιασδήποτε εξαίρεσης (όλως ενδεικτικώς, ΣτΕ 4157/2015 και ΣτΕ 4992/2014). Η υποχρέωση αυτή επαναλαμβάνεται και από την κοινή ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία όσον αφορά τις ενημερωτικές εκπομπές. Ειδικότερα, το άρθρο 9 παρ. 2 του ΠΔ 77/03 ορίζει τα εξής: «Τα πρόσωπα που συμμετέχουν ή αναφέρονται στις εκπομπές πρέπει να απολαμβάνουν δίκαιης, ορθής και αξιοπρεπούς συμπεριφοράς. Ειδικότερα δεν επιτρέπεται η προσβολή της προσωπικότητας, της τιμής και της αξιοπρέπειας τους. Πρέπει επίσης να γίνονται σεβαστά η ιδιωτική και οικογενειακή τους ζωή, η επαγγελματική τους δραστηριότητα και το δικαίωμα έκφρασής τους. Η άσκηση κριτικής δεν είναι ασυμβίβαστη με το σεβασμό των δικαιωμάτων των εμφανιζομένων ή αναφερομένων προσώπων». Η ίδια υποχρέωση επιβάλλεται και όσον αφορά τη μετάδοση οπτικοακουστικών εμπορικών ανακοινώσεων. Ειδικότερα, το άρθρο 14 παρ. 2 περ. α του Ν. 4779/2021 ορίζει τα εξής: «Οι οπτικοακουστικές εμπορικές ανακοινώσεις απαγορεύεται: α) να θίγουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια...».
8. Συναφώς και σε συνέπεια προς τα ανωτέρω, απαγορεύεται η προβολή μειωτικών μηνυμάτων και χαρακτηρισμών κατά πληθυσμιακών ομάδων καθώς και η παρουσίαση προσώπων με τρόπο που μπορεί να ενθαρρύνει τον εξευτελισμό και τις δυσμενείς διακρίσεις σε βάρος τους στη βάση του γενετήσιου προσανατολισμού τους. Συγκεκριμένα, το άρθρο 4 παρ. 1 του ΠΔ 77/2003 προβλέπει τα εξής: «Δεν επιτρέπεται η παρουσίαση προσώπων με τρόπο ο οποίος, υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες, μπορεί να ενθαρρύνει, τον εξευτελισμό, την κοινωνική απομόνωση ή τις δυσμενείς διακρίσεις σε βάρος τους από μέρος του κοινού βάσει ιδίως του φύλου, της φυλής, της εθνικότητας, της γλώσσας, της θρησκείας, της ιδεολογίας, της ηλικίας, της ασθένειας ή αναπηρίας, του γενετήσιου προσανατολισμού ή του επαγγέλματος».
9. Τέλος, κατά τα στοιχεία β και ε της παραγράφου 1 του άρθρου 4 του Ν. 2863/2000, το Ε.Σ.Ρ ελέγχει την τήρηση των όρων που προβλέπονται στην εκάστοτε ισχύουσα ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία και επιβάλλει, σε περίπτωση παραβάσεων, τις από το άρθρο 4 του Ν. 2328/1995 προβλεπόμενες κυρώσεις.
10. Από τον συνδυασμό των παραπάνω προκύπτει ότι οι κανόνες της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας εφαρμόζονται και για κάθε οπτικοακουστικό υλικό (με τη μορφή προγράμματος ή/και οπτικοακουστικής εμπορικής ανακοίνωσης), που παρέχεται στο κοινό μέσω ελεύθερα προσβάσιμων ηλεκτρονικών ιστοτόπων και το οποίο μπορεί να έχει επιπτώσεις σε αυτούς που το παρακολουθούν ανάλογες με εκείνες που προκαλούνται από τη μετάδοση αντίστοιχου υλικού από τους παραδοσιακούς παρόχους περιεχομένου. Δεν επιτρέπεται επομένως η μετάδοση από ηλεκτρονικούς ιστοτόπους οπτικοακουστικού υλικού υποβαθμισμένης, υπό την ανωτέρω έννοια, ποιοτικής στάθμης. Είναι περαιτέρω ανεπίτρεπτη η προβολή (και) από τους ιστοτόπους αυτούς οπτικοακουστικού περιεχομένου που προσβάλλει την ανθρώπινη αξία και προσωπικότητα. Απαγορεύεται ομοίως η προβολή οπτικοακουστικού περιεχομένου που περιέχει μειωτικούς και απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς κατά πληθυσμιακών ομάδων στη βάση του γενετήσιου προσανατολισμού προσώπων. Σε περίπτωση δε παραβίασης των υποχρεώσεων αυτών, μπορούν να επιβληθούν στους ιδιοκτησιακούς φορείς των ιστοτόπων αυτών οι κυρώσεις που προβλέπονται από τη ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία, υπό την αυτονόητη βέβαια προϋπόθεση ότι πρόκειται για φορείς που εμπίπτουν στην αρμοδιότητα ελέγχου του ελληνικού κράτους.
ΙΙ. Πραγματικό μέρος
Από τα έγγραφα του φακέλου, από την παρακολούθηση της επίμαχης ροής προγράμματος και από τους ισχυρισμούς του εγκαλουμένου (προβληθέντες προφορικώς και εγγράφως), προέκυψαν τα εξής.
Ι. Κατά την 24.1.2022, μεταδόθηκε από τον ηλεκτρονικό ιστότοπο www.makeleio.gr η εκπομπή ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟ ΜΑΚΕΛΕΙΟ XI με παρουσιαστή τον Στέφανο Χίο. Μετά τη μετάδοσή της, η εκπομπή παρέμεινε αναρτημένη στον ως άνω ηλεκτρονικό ιστότοπο παρέχοντας ελεύθερη πρόσβαση σε αυτήν στο κοινό. Η εκπομπή αναρτήθηκε στη συνέχεια και παρέμεινε ελεύθερα προσβάσιμη στο κοινό και στον ηλεκτρονικό ιστότοπο https://rumble.com/user/makeleio .
Σε όλον σχεδόν τον χρόνο προβολής της εκπομπής, ο παρουσιαστής της στρέφεται με βωμολοχικό και ιδιαιτέρως προσβλητικό τρόπο κατά της κυβέρνησης και άλλων ρητώς αναφερόμενων προσώπων. Αναφέρονται μεταξύ πολλών άλλων και τα ακόλουθα (με εισαγωγικά τα όσα αναφέρει ο παρουσιαστής μεταφέροντας τα όσα φέρονται να έχουν πει τρίτα πρόσωπα).
ΙΙΙ. Υπαγωγή
Από τα στοιχεία του φακέλου της υπόθεσης προκύπτει ότι η ανάρτηση του επίμαχου οπτικοακουστικού περιεχομένου, της εκπομπής «ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟ ΜΑΚΕΛΕΙΟ ΧΙ», που μεταδόθηκε από τον ηλεκτρονικό ιστότοπο www.makeleio.gr και της εμπορικής ανακοίνωσης της εφημερίδας ΜΑΚΕΛΕΙΟ, στον ιστότοπο https://rumble.com/user/makeleio . έγινε από την www.makeleio.gr και ειδικότερα από τον ιδιοκτησιακό φορέα της άνω ηλεκτρονικής ιστοσελίδας. Δεν προκύπτει, αντιθέτως, με βεβαιότητα από τα στοιχεία αυτά, άμεση εμπλοκή του εγκαλούμενου Στέφανου Χίου στην ανάρτηση του υλικού αυτού, ούτε εξάλλου αποδεικνύεται ότι το ως άνω φυσικό πρόσωπο συμμετέχει στην ιδιοκτησία ή/και τη διαχείριση της εταιρείας που αποτελεί τον ιδιοκτησιακό φορέα της www.makeleio.gr. Ο εγκαλούμενος προσκομίζει έγγραφο από το οποίο συνάγεται ότι η σχέση που τον συνδέει με την ιδιοκτήτρια εταιρεία της www.makeleio. gr είναι αυτή του εργαζόμενου αρθρογράφου και σχολιαστή των έντυπων και ηλεκτρονικών της μέσων. Προσκομίζει επίσης δικαστικές αποφάσεις, με τις οποίες απορρίπτονται ισχυρισμοί για εμπλοκή του στην έκδοση της εφημερίδας ΜΑΚΕΛΕΙΟ και στη διαχείριση και ιδιοκτησία του ηλεκτρονικού ιστοτόπου www.makeleio.gr . Δεν μπορεί επομένως να θεωρηθεί το ως άνω φυσικό πρόσωπο ως πάροχος υπηρεσιών μέσων επικοινωνίας κατά την έννοια του άρθρου 2 παρ. 1 περ. ζ του Ν. 4779/2021 (ήτοι το φυσικό πρόσωπο που έχει τη συντακτική ευθύνη για την επιλογή του οπτικοακουστικού περιεχομένου της οικείας υπηρεσίας και καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο αυτό οργανώνεται). Δεν μπορεί συνακολούθως να του αποδοθεί παραβίαση των αναφερόμενων στο νομικό μέρος της παρούσας διατάξεων.
Δύο όμως από τα μέλη του Συμβουλίου είχαν την ακόλουθη γνώμη:
« Νομικό Μέρος
Κατά το άρθρο 2 παρ. 1 του Ν. 4779/2021: «Για την εφαρμογή των διατάξεων του παρόντος νοούνται ως: α)... ζ) «πάροχος υπηρεσιών μέσων επικοινωνίας»: το φυσικό ή νομικό πρόσωπο που έχει τη συντακτική ευθύνη για την επιλογή του οπτικοακουστικού περιεχομένου της οικείας υπηρεσίας και καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο αυτό οργανώνεται... θ) «τηλεοπτική εκπομπή»: γραμμική υπηρεσία οπτικοακουστικών μέσων που παρέχεται από τον οικείο πάροχο για την ταυτόχρονη παρακολούθηση από το κοινό προγραμμάτων βάσει χρονολογικά προγραμματισμένων μεταδόσεων.». Κατά την έννοια του άρθρου 4 παρ. 1 στοιχεία β και ε του Ν. 2863/2000, το ΕΣΡ ελέγχει την τήρηση των όρων που προβλέπονται στην εκάστοτε ισχύουσα ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία και επιβάλλει σε περίπτωση παραβάσεων τις προβλεπόμενες από το άρθρο 4 του Ν. 2328/1995 κυρώσεις. Από τον συνδυασμό των διατάξεων αυτών μεταξύ τους και προς τη γενική νομική αρχή της λογικής συνοχής και ενότητας της έννομης τάξης, συνάγονται τα ακόλουθα:
(1) Ότι υποκείμενο του οπτικοακουστικού (τηλεοπτικού) διοικητικού αδικήματος είναι ο «πάροχος» του επιλήψιμου περιεχομένου, ήτοι αυτός που λαμβάνει την αδικοπρακτική απόφαση και οργανώνει την πρακτική υλοποίηση αυτής, δηλαδή τη δημόσια παρουσίασή της.
(2) Ότι «πάροχος», με τη νομική του όρου έννοια, μπορεί να είναι είτε φυσικό πρόσωπο είτε νομικό πρόσωπο, το οποίο βέβαια δρα πάντοτε δια των φυσικών προσώπων που το εκπροσωπούν και ενσαρκώνουν τη βούλησή του ως όργανα αυτού (βλ. άρθρα 70-71 ΑΚ).
(3) Ότι η συνιστώσα αδίκημα συμπεριφορά, όπως είναι και η προβολή επιλήψιμου οπτικοακουστικού προγράμματος, είναι δυνατόν να προέρχεται από ένα μεμονωμένο άτομο, είτε από συγκλίνουσα δράση πλειόνων του ενός προσώπων (νομικών ή φυσικών), οπότε δράστες (υποκείμενα) του οικείου αδικήματος είναι όλοι οι συμμετέχοντες στη διάπραξη αυτού (πρβλ. για αξιόποινη συμμετοχική δράση τα άρθρα 45 επ. του Ποινικού Κώδικα).
(4) Ότι το θέμα αν ένα επιλήψιμο οπτικοακουστικό πρόγραμμα είναι αποτέλεσμα της δράσης ενός μεμονωμένου παρόχου (και ποίου) ή της συμμετοχικής δράσης πλειόνων παρόχων είναι πραγματικό (και όχι νομικό) ζήτημα κάθε συγκεκριμένης περίπτωσης.
(5) Ότι δεν ασκεί έννομη επιρροή στην κατάφαση της διοικητικής ευθύνης του «παρόχου», ήτοι δεν αίρεται η ευθύνη αυτού (εάν βεβαίως είναι αποδεδειγμένη η συμμετοχή του στην τέλεση του αδικήματος υπό την εκτεθείσα έννοια) από το γεγονός ότι αυτός εμφανίζεται αναληθώς ότι δρα ως προστηθείς άλλου προσώπου (φυσικού ή νομικού).
(6) Ότι εάν ένα πρόσωπο (φυσικό ή νομικό) δέχεται εν γνώσει του να χρησιμοποιείται το όνομά του ή η επωνυμία του με σκοπό να διευκολύνει τον πραγματικό πάροχο- δράστη στην τέλεση αδικήματος και στην εμφάνιση αυτού ως προερχομένου από άλλο πρόσωπο, καθίσταται και ο πρώτος συμμέτοχος του αδικήματος (ειδικώς για την παράνομη και ανήθικη σύσταση νομικών προσώπων και για την καταχρηστική επίκληση της ξεχωριστής νομικής τους προσωπικότητας πρβλ. ΕφΑθ 5367/2003 και εκεί περαιτέρω παραπομπές εις Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών ΝΟΜΟΣ).
Πραγματικό Μέρος - Υπαγωγή
Στην προκειμένη περίπτωση, από τα στοιχεία της υποθέσεως, πλήρως αποδείχθηκε, κατά τη μειοψηφούσα γνώμη (αποτελεί άλλωστε τούτο πανελλήνιο πασίδηλο), ότι πραγματικός πάροχος (και συγχρόνως παραγωγός και παρουσιαστής) του προαναφερθέντος προγράμματος είναι ο εγκαλούμενος και (προφανέστατα) όχι οι αλλοδαποί μετανάστες που φέρονται ως εκπροσωπούντες το νομικό πρόσωπο (εταιρεία), το οποίο, κατά τους ισχυρισμούς του εγκαλουμένου, είναι ο πραγματικός πάροχος του συγκεκριμένου οπτικοακουστικού περιεχομένου. Απλή άλλωστε ακρόαση ή επισκόπηση ακόμα και ενός ελάχιστου μέρους της χρησιμοποιούμενης ορολογίας και φρασεολογίας καθιστά τούτο απολύτως αναμφίβολο. Κατά συνέπεια, έπρεπε να γίνει δεκτό ότι ο εγκαλούμενος τέλεσε (εκ προθέσεως) τα διοικητικά αδικήματα που του αποδόθηκαν.»
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ Η ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ
Δέχεται κατά πλειοψηφία ότι ο εγκαλούμενος πρέπει να απαλλαγεί των αποδοθεισών σε αυτόν κατηγοριών, λόγω της μη συνδρομής στο πρόσωπο αυτού της ιδιότητας του παρόχου υπηρεσιών μέσων επικοινωνίας.
Κρίθηκε και αποφασίστηκε την 9η Μαΐου 2022 και δημοσιεύτηκε την 20η Σεπτεμβρίου 2022.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Ε.Σ.Ρ. Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΥΤΡΟΜΑΝΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΑΡΑΖΙΔΟΥ
Πληροφορίες: www.esr.gr
Παρατηρήσεις: Απόφαση 108/2022 - ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ ΕΣΡ - 20η Σεπτεμβρίου 2022
