Διαβάστε ακολούθως την Απόφαση 37/2022 της Ανεξάρτητης Αρχής:
Η Ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου, συνήλθε σε συνεδρίαση στον συνήθη γι’ αυτό τόπο την 12.7.2021 και ώρα 11:00, προκειμένου να συζητήσει επί της κατωτέρω υποθέσεως. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη - Δρίλια, αντιπρόεδρο, και (με τηλεδιάσκεψη μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας «epresence.gov.gr») τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Γεώργιο Σαρειδάκη και Σωκράτη Τσιχλιά. Απόντα τα μέλη Ευαγγελία Μήτρου και Γεώργιος Πλειός, οι οποίοι είχαν κληθεί νομίμως. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ.
Αντικείμενο της συζήτησης ήταν η ενδεχόμενη τέλεση από τον τηλεοπτικό σταθμό με τον διακριτικό τίτλο ΣΚΑΪ, ιδιοκτησίας της εταιρείας με την επωνυμία ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΝΤΟΤ ΚΟΜ ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ, προσβολής της προσωπικότητας ατόμου, κατά την προβολή της εκπομπής «Μεσημέρι με τον Γιώργο Λιάγκα» στις 1 και 4.10.2019. Η υπόθεση εξετάζεται ύστερα από την με αρ. πρωτ. ΕΣΡ 4516/2.10.2019 εξώδικη «δήλωση- διαμαρτυρία-πρόσκληση».
Για τον έλεγχο σχηματίστηκε ο φάκελος με αριθμό 329/23.12.2019, ο οποίος ανατέθηκε στη διοικητική υπάλληλο Ειρήνη Κεραμήτσου και στην ειδική επιστήμονα - νομικό Ρέα Λαμπροπούλου. Η Διοικητική Υπάλληλος υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 10/ΕΣ/8.1.2020 έκθεση καταγραφής των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης. Στην συνέχεια, η Ειδική Επιστήμων υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 72/ΕΣ/20.1.2020 νομική της εισήγηση.
Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης, για λογαριασμό της λειτουργούσης τον σταθμό ως άνω εταιρείας παρέστησαν (μέσω «epresence.gov.gr») οι πληρεξούσιοι δικηγόροι της Μαρία Κωστοπούλου και Ευστάθιος Γεωργόπουλος. Ερωτηθέντες από τον Πρόεδρο, οι Δικηγόροι δήλωσαν ότι γνωρίζουν το περιεχόμενο του φακέλου, έλαβαν δε τον λόγο και ανέπτυξαν τους ισχυρισμούς τους. Ζήτησαν στη συνέχεια -και η Ολομέλεια δέχτηκε- να τους παρασχεθεί προθεσμία για την κατάθεση εγγράφου υπομνήματος μέχρι και την 30.7.2021 και ώρα 14.00 και η συζήτηση κηρύχθηκε περαιωμένη. O σταθμός κατέθεσε στη Γραμματεία το με αριθμό πρωτοκόλλου 4390/29.7.2021 υπόμνημα.
Την 28.2.2022 και ώρα 11.00 η Ολομέλεια συνήλθε σε διάσκεψη επί της υποθέσεως, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη - Δρίλια, αντιπρόεδρο, και (με τηλεδιάσκεψη μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας «epresence.gov.gr») τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου, Γεώργιο Πλειό, Γεώργιο Σαρειδάκη και Σωκράτη Τσιχλιά.
Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ. Ο Πρόεδρος ενημέρωσε αναλυτικά για την υπόθεση τους απόντες κατά την συζήτηση Ευαγγελία Μήτρου και Γεώργιο Πλειό αναγιγνώσκοντας την έγγραφη εισήγηση, το υπόμνημα της εγκαλουμένης και το σύνολο των λοιπών εγγράφων του φακέλου. Παρέστη επίσης και η ανωτέρω εισηγήτρια η οποία ανέπτυξε το ζήτημα προφορικώς και αποχώρησε. Η Ολομέλεια, αφού παρακολούθησε την επίμαχη ροή προγράμματος και μελέτησε το σύνολο των στοιχείων του φακέλου:
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕ ΩΣ ΕΞΗΣ:
Ι. Νομικό μέρος
1. Το ΕΣΡ είναι η αρμόδια κατά το Σύνταγμα Ανεξάρτητη Αρχή (άρθρο 15 παρ. 2) για την άσκηση του άμεσου ελέγχου του κράτους επί της ραδιοφωνίας και της τηλεοράσεως και την επιβολή των προβλεπόμενων διοικητικών κυρώσεων σε περιπτώσεις παραβάσεων. «Ο άμεσος έλεγχος του κράτους... έχει ως σκοπό... την εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης και η πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας, καθώς και το σεβασμό της αξίας του ανθρώπου και την προστασία της παιδικής ηλικίας και νεότητας».
2. To άρθρο 2 παρ. 1 του Συντάγματος καθιερώνει ως πρωταρχική υποχρέωση της πολιτείας τον σεβασμό και την προστασία της αξίας του ανθρώπου.
3. Το άρθρο 5 παρ. 2 του Συντάγματος αναφέρει: «Όλοι όσοι βρίσκονται στην ελληνική επικράτεια απολαμβάνουν την απόλυτη προστασία της ζωής, της τιμής και της ελευθερίας τους...».
4. Το άρθρο 9 παρ. 1 εδ. β' του Συντάγματος ορίζει: «Η ιδιωτική και οικογενειακή ζωή του ατόμου είναι απαραβίαστη».
5. Κατά το άρθρο 106 παρ. 2 του Συντάγματος: «Η ιδιωτική οικονομική πρωτοβουλία δεν επιτρέπεται να αναπτύσσεται σε βάρος της ελευθερίας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ή προς βλάβη της εθνικής οικονομίας».
6. Κατά το άρθρο 1 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης(που έχει νομική ισχύ επί τη βάσει της Συνθήκης της Λισαβόνας, άρ. 6 της ΣΕΕ): «Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια είναι απαραβίαστη. Πρέπει να είναι σεβαστή και να προστατεύεται».
7. Το Διεθνές Σύμφωνο για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα (Ν. 2462/1997), στον πρόλογό του αναφέρεται στην «αναγνώριση της εγγενούς αξιοπρέπειας και των ίσων και αναφαίρετων δικαιωμάτων όλων των μελών της ανθρώπινης κοινωνίας», ενώ στο άρθρο 17 παρ. 1 ορίζει: «Κανείς δεν υπόκειται σε αυθαίρετες ή παράνομες παρενοχλήσεις της ιδιωτικής του ζωής, της οικογένειας, της κατοικίας ή της αλληλογραφίας του ούτε σε παράνομες προσβολές της τιμής και της υπόληψης του».
8. Το Ν.Δ. 53/1974, που κυρώνει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου-ΕΣΔΑ, αναφέρει στο άρθρο 8 παρ. 1: «Παν πρόσωπον δικαιούται εις τον σεβασμόν της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής του, της κατοικίας του και της αλληλογραφίας του».
9. Ο Ν. 2328/1995 στο άρθρο 3 παρ. 1 περ. β' ορίζει: «Οι κάθε είδους εκπομπές (συμπεριλαμβανομένων και των διαφημίσεων) που μεταδίδουν οι ραδιοφωνικοί και τηλεοπτικοί σταθμοί πρέπει να σέβονται την προσωπικότητα, την τιμή, την υπόληψη, τον ιδιωτικό και οικογενειακό βίο, την επαγγελματική, κοινωνική, επιστημονική, καλλιτεχνική, πολιτική ή άλλη συναφή δραστηριότητα κάθε προσώπου η εικόνα του οποίου εμφανίζεται στην οθόνη ή το όνομα του οποίου ή στοιχεία επαρκή για τον προσδιορισμό του οποίου μεταδίδονται».
10. Κατά το άρθρο 1 παρ. 8 του Ν. 3592/2007: «Η παροχή ραδιοτηλεοπτικών υπηρεσιών και η εκπομπή ραδιοτηλεοπτικών προγραμμάτων εξυπηρετούν την κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και τηλεόρασης, την πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας και ιδίως το σεβασμό της αξίας του ανθρώπου κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 15 του Συντάγματος».
11. Κατά το άρθρο 3 παρ. 1 του Ν. 4173/2013 (που τροποποιήθηκε με το Ν. 4324/29.4.2015 που επανιδρύει την ΕΡΤ και ισχύει και για την ιδιωτική τηλεόραση κατ' εφαρμογή του άρθρου 3 παρ. 1α του Ν. 2328/1995): «Οι ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές της ΕΡΤ Α.Ε. καθώς και το περιεχόμενο των διαδικτυακών ιστοτόπων της, εμπνέονται από τα ιδανικά της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της αξίας του ανθρώπου, της προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου ως ατόμου και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου, της εθνικής ανεξαρτησίας, της ειρήνης και της συνεργασίας των λαών». Η παρ. 2 εδ. α' του ως άνω άρθρου ορίζει: «Οι ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές της ΕΡΤ Α.Ε. καθώς και το περιεχόμενο των διαδικτυακών ιστοτόπων της, διέπονται από το σεβασμό στην ιδιωτικότητα του ατόμου και την αρχή του τεκμηρίου της αθωότητας των πολιτών».
12. Σύμφωνα με το άρθρο 7 παρ. 2 του Π.Δ. 109/5.11.2010: «Τα κάθε είδους προγράμματα, συμπεριλαμβανομένων και των οπτικοακουστικών εμπορικών ανακοινώσεων, που μεταδίδονται από δημόσιους ή ιδιωτικούς τηλεοπτικούς οργανισμούς, οφείλουν να σέβονται την προσωπικότητα, την τιμή, την υπόληψη, τον ιδιωτικό και οικογενειακό βίο, την επαγγελματική, κοινωνική, επιστημονική, καλλιτεχνική, πολιτική ή άλλη νόμιμη δραστηριότητα κάθε προσώπου του οποίου η εικόνα εμφανίζεται στην οθόνη ή αναφέρεται το όνομα ή στοιχεία επαρκή για τον προσδιορισμό του».
13. Ο Κανονισμός 2/1991 του Ε.Σ.Ρ. περί ραδιοτηλεοπτικών προγραμμάτων (ο οποίος, σύμφωνα με το πρακτικό συνεδριάσεως και γνωμοδότηση του Συμβουλίου Επικρατείας με αριθμό 49/2003, καταργείται μόνο κατά το μέρος που αφορά σε ειδησεογραφικές και ενημερωτικές εκπομπές, ενώ κατά το μέρος που αφορά στα λοιπά ραδιοτηλεοπτικά προγράμματα διατηρείται σε ισχύ μέχρι την έκδοση του σχετικού κώδικα δεοντολογίας και ο οποίος -Κανονισμός 2/1991- εφαρμόζεται στην προκειμένη περίπτωση γιατί η εκπομπή έφερε ψυχαγωγικό χαρακτήρα) στο άρθρο 3 παρ. 1 αυτού ορίζει: «Τα πρόσωπα που συμμετέχουν ή αναφέρονται στις εκπομπές πρέπει να απολαμβάνουν δίκαιης, ορθής και αξιοπρεπούς συμπεριφοράς». Επίσης σύμφωνα με το άρθρο 2 παρ. 2 του ως άνω Κανονισμού: «Η μετάδοση των γεγονότων πρέπει να είναι αληθής, ακριβής και, κατά το δυνατόν, πλήρης».
14. Δικαίωμα απάντησης (επανόρθωσης) σε τηλεοπτική μετάδοση Σύμφωνα με το άρθρο 27 του Π.Δ. 109/5.11.2010: «Κάθε πρόσωπο, ανεξαρτήτως ιθαγένειας, του οποίου προσβάλλονται από το περιεχόμενο τηλεοπτικού προγράμματος έννομα συμφέροντα, ιδίως η προσωπικότητα, η τιμή ή υπόληψη ή ο ιδιωτικός και οικογενειακός βίος ή η επαγγελματική, κοινωνική, επιστημονική, καλλιτεχνική, πολιτική ή άλλη δραστηριότητα, δικαιούται να ζητήσει επανόρθωση από τον τηλεοπτικό οργανισμό που μετέδωσε το επίμαχο πρόγραμμα μέσα σε αποκλειστική προθεσμία είκοσι (20) ημερών από τη μετάδοση ή την αναμετάδοση αυτού. Το δικαίωμα απάντησης μπορεί να το ασκήσουν.. .και ο νόμιμος εκπρόσωπος νομικού προσώπου ή ένωσης προσώπων της οποίας προσβάλλεται η φήμη ή το επιχειρηματικό συμφέρον. (παράγ. 1).
Το αίτημα απάντησης υποβάλλεται στον τηλεοπτικό οργανισμό με οποιονδήποτε πρόσφορο τρόπο με τον οποίο μπορεί να βεβαιωθεί η υποβολή του.,.και πρέπει να περιέχει α) τα πλήρη στοιχεία του φυσικού ή νομικού προσώπου που βλάπτεται. β) την ημέρα και ώρα του επίμαχου προγράμματος, γ)τους λόγους για τους οποίους η συγκεκριμένη αναφορά υπήρξε βλαπτική, δ) το κείμενο της απάντησης ή το αίτημα για εμφάνιση στο ίδιο ή ανάλογο πρόγραμμα ή για μαγνητοσκόπηση και μετάδοση ανάλογης απάντησης. Ανάλογη είναι η απάντηση όταν διαρκεί ίσο τουλάχιστον χρόνο με τη βλαπτική αναφορά και μεταδίδεται σε αμέσως επόμενο πρόγραμμα σε περίπτωση σειράς ομοίων προγραμμάτων ή σε ανάλογο από πλευράς ώρας μετάδοσης δελτίο ειδήσεων. (παράγ. 2).
Το περιεχόμενο της απάντησης δεν πρέπει να συνιστά αξιόποινη πράξη ή να θεμελιώνει αστική ευθύνη του τηλεοπτικού οργανισμού ή να αντιτίθεται στα χρηστά ήθη (παράγ. 3).
Ο τηλεοπτικός οργανισμός αποφασίζει για το αίτημα μέσα σε δύο (2) ημέρες και ειδοποιεί τον ενδιαφερόμενο κατά τρόπο ανάλογο με τον τρόπο υποβολής του αιτήματος. Επανόρθωση μπορεί να γίνει και χωρίς την τήρηση αυτής της διαδικασίας με πρωτοβουλία του τηλεοπτικού οργανισμού ή του ενδιαφερομένου (παράγ. 4).
Αν ο τηλεοπτικός οργανισμός απορρίψει το αίτημα, το διαβιβάζει υποχρεωτικώς μαζί με την αιτιολογημένη απόφαση του και αντίγραφο του επίμαχου προγράμματος, το αργότερο σε 24 ώρες, στο Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης. Το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης, ή σε περίπτωση κατεπείγοντος ο Πρόεδρος του, αποφασίζει μέσα σε τρεις (3) εργάσιμες ημέρες χωρίς να δεσμεύεται από διαδικαστικούς τύπους, δικαιούται δε να ζητήσει περισσότερα στοιχεία και πληροφορίες. Η αιτιολογημένη απόφαση του Ε.Σ.Ρ. ή του Προέδρου του, που διατάσσει την ολική ή μερική αποδοχή του αιτήματος απάντησης, είναι υποχρεωτική για τον τηλεοπτικό οργανισμό (παράγ. 5).
Το δικαίωμα του θιγομένου για απάντηση και η αντίστοιχη υποχρέωση του τηλεοπτικού οργανισμού είναι ανεξάρτητα από την ύπαρξη τυχόν αστικής ή ποινικής ευθύνης.,.Σε κάθε περίπτωση, η μη συμμόρφωση του τηλεοπτικού οργανισμού στην ανωτέρω απόφαση επισύρει την επιβολή των διοικητικών κυρώσεων που προβλέπονται στο άρθρο 29 του παρόντος και επί πλέον λαμβάνεται υπόψιν σε κάθε άλλη αστική, ποινική ή διοικητική διαδικασία για την επαύξηση της επιβαλλόμενης αποζημίωσης ή της χρηματικής ικανοποίησης ή της χρηματικής ποινής ή άλλης κύρωσης, ενώ αντίστοιχα η συμμόρφωση του τηλεοπτικού οργανισμού και η ικανοποίηση του δικαιώματος απάντησης λαμβάνεται υπόψιν για τη μείωσή της (παράγ. 6).
Σε όλες τις περιπτώσεις που αναφέρονται στην παράγ. 1 και εφόσον η προσβολή του δικαιώματος μπορεί να αποκατασταθεί με τη διαδικασία του παρόντος άρθρου, η προηγούμενη υποβολή αίτησης απάντησης και η μη προσήκουσα από τον εγκαλούμενο τηλεοπτικό σταθμό ικανοποίηση της αίτησης αυτής αποτελεί προϋπόθεση για την επιβολή των προβλεπομένων διοικητικών κυρώσεων για το γεγονός που προκάλεσε την αίτηση απάντησης (παράγ. 7)».
15. Τέλος, κατά τα στοιχεία β και ε της παραγράφου 1 του άρθρου 4 του Ν. 2863/2000, το ΕΣΡ ελέγχει την τήρηση των όρων που προβλέπονται στην εκάστοτε ισχύουσα ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία και επιβάλλει τις από το άρθρο 4 του Ν. 2328/1995 προβλεπόμενες κυρώσεις.
Από το συνδυασμό των ως άνω διατάξεων συνάγονται τα ακόλουθα:
α) Η έννοια της προσωπικότητας ορίζεται ως ενότητα σωματικών, ηθικοψυχικών και πνευματικών στοιχείων, είναι έννοια δυναμική αφού διαμορφώνεται μέσω της ενεργούς συμμετοχής του ατόμου στην κοινωνία βίου, δράσεων, αξιών και ιδεών με τα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας και ότι έκφανση του δικαιώματος της προσωπικότητας αποτελούν η τιμή και υπόληψη κάθε ανθρώπου η οποία αντικατοπτρίζεται στην εκτίμηση και αξία που αποδίδεται σε αυτόν από τους συνανθρώπους του (ενδεικτικά ΑΠ 40/1998, ΑΠ 788/2000, ΠΠΡ Θ 7036/2002, ΑΠ 576/2006, ΑΠ 1095/2008, ΑΠ 311/2009, ΑΠ 967/2011, ΑΠ 899/2011, ΑΠ 271/2012, ΣτΕ 285/2012, ΣτΕ 2014/2012, ΣτΕ 334/2013, ΣτΕ 2387/2013, ΑΠ 471/2013, ΑΠ 571/2014, ΣτΕ 1244/2015, ΣτΕ 3926/2015, ΣτΕ 1173/2017, ΣτΕ 334/2017, ΣτΕ 1732/2017). Η προστασία της «εσωτερικής» τιμής θεωρείται ότι ενυπάρχει στον άνθρωπο και είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένη με την αξία του, τον καταλαμβάνει ως φορέα πνευματικών και ηθικών αξιών, την απολαμβάνει δε λόγω της συμμόρφωσής του με τις νομικές και ηθικές του υποχρεώσεις, ενώ η «εξωτερική» τιμή[υπόληψη] περιλαμβάνει την κοινωνική του καταξίωση, την αναγνώριση του και την καλή του φήμη που τα απολαμβάνει στην κοινωνία συνεπεία των ιδιοτήτων και ικανοτήτων του για την εκπλήρωση των ιδιαίτερων κοινωνικών του έργων ή του επαγγέλματος του. Τα όρια της ελευθερίας του Τύπου σταματούν εκεί όπου αρχίζει η απαραβίαστη σφαίρα της προσωπικότητας (τιμής και υπόληψης) της οποίας η καταβαράθρωση μπορεί να δηλώνεται με την ενσυνείδητη έκφραση περιφρόνησης. Η προσβολή της τιμής μπορεί να γίνει με λόγια ή έργα που, κατά την κοινή αντίληψη, περιέχουν είτε αμφισβήτηση της ηθικής και κοινωνικής αξίας του προσώπου, είτε περιφρόνηση γι’ αυτό εκ μέρους του δράστη, αλλά και με πράξεις διαταρακτικές της κοινωνικής προσωπικότητας του ανθρώπου, όπως είναι αυτές που περιέχουν ονειδισμό ή αμφισβήτηση της προσωπικής ή επαγγελματικής εντιμότητας του προσώπου, ακόμα και όταν αυτές απλώς τον καθιστούν ύποπτο ότι μετέρχεται ανέντιμες μεθόδους κατά την ενάσκηση των επαγγελματικών του καθηκόντων ή άλλων εκφάνσεων της δραστηριότητάς του ή δημιουργούν υποψίες μειωτικές του κύρους, της ηθικής και της εν γένει υπολήψεως αυτού (βλ. ΑΠ 2109/1986, ΑΠ 1582/1998, ΕφΠατρ 789/2002). Για να κριθεί εάν υπάρχει προσβολή της τιμής λαμβάνονται υπόψη ορισμένα κριτήρια αξιολόγησης, όπως είναι το είδος της προσβολής, οι συνέπειές της για τον θιγέντα(ποιοτική επίδραση της προσβλητικής ενέργειας), το μέσο με το οποίο πραγματοποιήθηκε η προσβλητική ενέργεια, η αφορμή και τα κίνητρα αυτής κ.λ.π. Επίσης είναι σημαντικό να ερευνηθεί κατά πόσο η διατύπωση δυσμενούς γνώμης μέσω ενός ηλεκτρονικού μέσου ενημέρωσης συμβάλλει στη διαμόρφωση αρνητικής άποψης του τηλεοπτικού κοινού.
β) Ως προσβολές του ιδιωτικού βίου (ως ιδιαίτερης μορφής προσβολές της προσωπικότητας) θεωρούνται οι επεμβάσεις με τις οποίες παραβιάζονται τα όρια αυτού, όπως είναι η αποκάλυψη πτυχών της ιδιωτικής ζωής από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Σφαίρα του ιδιωτικού βίου είναι ο χώρος που αυτοπροσδιορίζει κάθε άτομο, προκειμένου να ασκεί μέσα σε αυτόν τις προσωπικές και οικογενειακές του δραστηριότητες απερίσπαστο από παρεμβάσεις και παρενοχλήσεις τρίτων. Κατά την ΣτΕ 3545/2002 η ελευθερία της έκφρασης και ιδιαίτερα του πληροφορείν και πληροφορείσθαι δεν περιλαμβάνει και την ελευθερία διάδοσης πληροφοριών που ανάγονται στην απαραβίαστη σφαίρα της ιδιωτικής ζωής (βλ. επίσης 7036/2002 ΠΠΡ ΑΘ). Ως εκ τούτου, ο ιδιωτικός βίος προσβάλλεται οσάκις με την προβολή έρχονται στη δημοσιότητα στοιχεία της ιδιωτικής ζωής του προσώπου (αποφάσεις που αφορούν στον ιδιωτικό βίο είναι ενδεικτικά οι: ΣτΕ 5380/2012, 5382/2012, 4625/2013, 2762/2012, 1337/2013, 2850/2013, 3297/2013, 2848/2013, 3308/2013, 3606/2014, 1258/2015, 3710/2015, 610/2018).
Σχετικά με την προστασία της τιμής και της υπόληψης, το ΕΔΔΑ (Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου), στο πλαίσιο του άρθρου 8 της Σύμβασης, διαπίστωσε ότι το δικαίωμα προστασίας της υπόληψης κατά δυσφημιστικών δημοσιευμάτων αποτελεί μέρος της ιδιωτικής ζωής (White c. Suede, αρ. προσφ. 42435/02, § 19 και 30, 19.9.2006). Επίσης το Δικαστήριο αναγνώρισε την προστασία της τιμής τονίζοντας ότι αποτελεί μέρος της προσωπικής ταυτότητας και ψυχολογικής ακεραιότητας του ατόμου και άρα εμπίπτει στον ιδιωτικό βίο (Pfeifer c. Autriche, αρ. προσφ. 12556/03, § 35, CEDH 2007). Το δημόσιο συμφέρον δεν μπορεί να περιλαμβάνει και τη δίψα του κοινού για πληροφορίες σχετικές με την ιδιωτική ζωή των άλλων, ακόμα και αν αυτή αφορά δημόσια και προβεβλημένα πρόσωπα (Couderc και Hachette Filipacchi Associes κατά Γαλλίας της 10.11.2015, αρ. προσφ. 40454/07).
Επίσης, όσον αφορά στον έλεγχο του ιδιωτικού ή δημόσιου βίου και, επειδή συχνά το ιδιωτικό διαπλέκεται με το δημόσιο, το Δικαστήριο ελέγχει αν το επίμαχο γεγονός εντάσσεται στο πλαίσιο του δημοσίου διαλόγου και αφορά ζήτημα γενικότερου ενδιαφέροντος: σε αυτή την περίπτωση θα τοποθετήσει, κατά την εκκίνηση του δικαστικού ελέγχου, την ελευθερία της έκφρασης σε πλεονεκτικότερη θέση απέναντι στην προστασία της προσωπικότητας (Giniewski c. France, αρ. προσφ. 64016/00, § 51, CEDH 2006). Το αντίθετο θα συμβεί στην περίπτωση που η κρίσιμη πληροφορία ή άποψη άπτονται της ιδιωτικής σφαίρας του προσβαλλόμενου προσώπου.
ΙΙ. Πραγματικό μέρος
Από τα έγγραφα του φακέλου, την παρακολούθηση της επίμαχης ροής προγράμματος από την Ολομέλεια και τους ισχυρισμούς της εγκαλούμενης (προβληθέντες προφορικώς και εγγράφως), προκύπτουν τα εξής:
α) Στη διάρκεια της δίωρης ψυχαγωγικής εκπομπής «Μεσημέρι με το Γ. Λιάγκα» της 1.10.2019, που μεταδόθηκε από τον τηλεοπτικό σταθμό ΣΚΑΙ περί ώρα 11.56' με σήμανση 2ης κατηγορίας(κατάλληλο για άνω των 8 ετών) και παρουσιάστηκε από τον Γιώργο Λιάγκα επικουρούμενο από τέσσερις συνεργάτες, οι συντελεστές της σχολιάζουν με χαλαρή αλλά και δηκτική διάθεση πρόσωπα και γεγονότα του χώρου του θεάματος και της showbiz.
Στις 11.58' ο παρουσιαστής, ανακοινώνοντας τα θέματα της εκπομπής, αναφέρει: «Ελληνίδα επιχειρηματίας ξεπουλάει την περιουσία της αντί 6.000.000 ευρώ μαζί με ερωτικά βοηθήματα που βρέθηκαν στο σαλόνι του σπιτιού της. Αποκλειστικές εικόνες». Σε λεζάντα αναγράφεται κείμενο με το αυτό περίπου περιεχόμενο. Στις 12.29' ο παρουσιαστής επανέρχεται: «μετά τις διαφημίσεις συγκλονιστικό θέμα: ... Ελληνίδα επιχειρηματίας ... πουλάει αντί 6.000.000 ευρώ τα σπίτια της ... Σε ένα από τα σπίτια που έχουμε αποκλειστικά πλάνα, βρήκαμε ότι υπάρχουν και ερωτικά βοηθήματα». Συνεργάτης ρωτά «μήπως το είχε νοικιάσει; Μήπως είναι του νοικάρη;».
Στις 12.45' ο ρεπόρτερ-συνεργάτης Φρίξος Δρακοντίδης αναφέρεται στο διαζύγιο ... από τον πρώην σύζυγο της. λέγοντας «πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα διαζύγια στην κοσμική Αθήνα.., η πρώην σύζυγος του επιχειρηματία... ζητάει πάνω από
100.0. 000 ευρώ.., ο επιχειρηματίας ισχυρίζεται ότι ζητάει η πρώην σύζυγος του
236.0. 000 ευρώ». Ο παρουσιαστής θέτει διευκρινιστικά ερωτήματα, ενώ προβάλλονται κάρτες που αναγράφουν τις πληροφορίες που μεταδίδονται. Ταυτόχρονα προβάλλονται φωτογραφίες των προσώπων στα οποία αναφέρεται η εκπομπή, ενώ συνάγεται ότι οι παρεχόμενες πληροφορίες προέρχονται από δικόγραφο (αγωγή). Ενδεικτικά, στην εκπομπή παρέχονται πληροφορίες σχετικές με υποτιθέμενα αιτήματα ... όπως «700 ευρώ για καλλωπισμό της σκυλίτσας .., 45.000 ευρώ το χρόνο για ταξίδια και διακοπές.., 5.300 ευρώ μηνιαίως για την προσωπική της περιποίηση... 550 ευρώ μηνιαίως για τα καλλυντικά της.». Ο παρουσιαστής και οι συντελεστές της εκπομπής εκφράζουν την απορία τους και την έκπληξη τους σχολιάζοντας με εύθυμη διάθεση «με τί τη λούζανε τη σκύλα αυτή;...όταν πας διακοπές βρε παιδί μου στον Σαιν Μόριτζ..., μη γελάτε με την περιποίηση του σκύλου.ο σκύλος δεν έχει ψυχή να περιποιηθεί τον εαυτό του;...θέλω να γίνω το σκυλάκι της ....
Ο ρεπόρτερ-συνεργάτης Φρίξος Δρακοντίδης πληροφορεί ότι... σκοπεύει να πωλήσει δύο πολυτελέστατες κατοικίες. Στη λεζάντα αναγράφεται «Πουλάει τα παλάτια της.».
Προβάλλεται εικόνα από εσωτερικό χώρο σπιτιού όπου φαίνεται έπιπλο σκούρου χρώματος που παραπέμπει σε μεγάλη πολυθρόνα, καναπέ ή κρεβάτι. Ο παρουσιαστής και οι συντελεστές, συνομιλώντας μεταξύ τους, σχολιάζουν «αυτό εδώ είναι ένα κρεβάτι στο σαλόνι», «έχει στο σαλόνι κρεβάτι;», «στις άκρες φαίνονται κάτι σαν αλυσίδες.δεν μπορώ να καταλάβω ακριβώς τι είναι.και κάποια αξεσουάρ τα οποία προφανώς είναι διακοσμητικά και ταιριάζουν με το χώρο», «πάνε οι καλεσμένοι και τους δένουν με τις χειροπέδες στο κρεβάτι;», «με τις χειροπέδες. Είναι kinky το σπίτι». Στη λεζάντα αναγράφεται «Πουλάει τα παλάτια της... 1 εκατομμύριο ευρώ για το διαμέρισμα ερωτική φωλιά».
Ο ρεπόρτερ συνεχίζει αναφερόμενος σε άλλη κατοικία. παρέχοντας σχετικές πληροφορίες. Ο παρουσιαστής συνομιλεί με τον ρεπόρτερ «ερωτικά βοηθήματα έχει αυτή των 5.000.000;», «όχι, αυτή είναι πιο σεμνή και ταπεινή βίλα», «ξεροσφύρι την παίρνουμε. Άρα ή δίνουμε 1.000.000 με ερωτικά βοηθήματα ή 5.000.000 με ξεροσφύρι». Οι συνεργάτες αναρωτιούνται γελώντας πόσο θα κοστίζει ο φόρος ΕΝΦΙΑ για το ακίνητο αυτό. Το θέμα διήρκεσε περί τα 5'.
β) Στη διάρκεια της δίωρης ψυχαγωγικής εκπομπής «Μεσημέρι με το Γ. Λιάγκα» της 4.10.2019, που μεταδόθηκε από τον τηλεοπτικό σταθμό ΣΚΑΙ περί ώρα 11.56' με σήμανση 2ης κατηγορίας (κατάλληλο για άνω των 8 ετών) και παρουσιάστηκε από τον Γιώργο Λιάγκα επικουρούμενο από τέσσερις συνεργάτες, ο παρουσιαστής προσπαθεί να ανασκευάσει σημεία της εκπομπής της 1.10.2019 σχετικά με την καταγγέλλουσα.
Στις 12.25' περίπου ο παρουσιαστής καλεί τον ρεπόρτερ να βάλει τα πράγματα «στη σωστή βάση». Μεταδίδεται ο διάλογος «είχαμε παρουσιάσει ένα θέμα προχθές.. Είπαμε κάποια πράγματα τα οποία ήταν λίγο υπερβολικά., να πούμε ότι οι απαιτήσεις. δεν ανταποκρίνονται στα νούμερα τα οποία εμείς. προβάλαμε και ήμασταν νομίζω Γιώργο λίγο υπερβολικοί», «.ήταν λίγο χιούμορ όλο αυτό το πράγμα., προφανώς δεν ήταν kinky το σπίτι.ήταν στο πλαίσιο του χιούμορ.κάτι είδαμε εκεί. εκ παραδρομής την αναφέραμε με το επώνυμο του πρώην συζύγου της., να κρατήσουμε ότι δεν ήταν οι απαιτήσεις αυτές που αναφέραμε προχθές», «και να προσθέσουμε ότι πρόκειται για μια κυρία η οποία έχει το δικό της παρελθόν...το δικό της βιογραφικό, επαγγελματικό βιογραφικό στο χώρο του θεάματος.». Η προσπάθεια ανασκευής εκ μέρους της εκπομπής διήρκεσε περί το ενάμισι λεπτό.
Περαιτέρω, από την παρακολούθηση και καταγραφή των πραγματικών περιστατικών και τα στοιχεία του φακέλου προκύπτουν τα ακόλουθα:
1) Στη διάρκεια της εκπομπής «Μεσημέρι με το Γ. Λιάγκα» της 1.10.2019, οι συντελεστές αυτής παρακολουθούν τον ρεπόρτερ-συνεργάτη της εκπομπής να αναφέρεται στην είδηση του διαζυγίου της καταγγέλλουσας, μνημονεύοντας τα ποσά που φέρεται να διεκδικεί. Μεταξύ των ποσών που αναφέρονται στην εκπομπή ως διεκδικούμενα από την καταγγέλλουσα είναι και το ποσό των 700 ευρώ για τον καλλωπισμό μιας σκυλίτσας. Επίσης στην εκπομπή μεταδίδεται η πληροφορία της επιθυμίας πώλησης εκ μέρους της καταγγέλλουσας δύο πολυτελών κατοικιών. Για τη μία κατοικία για την οποία ως τιμή πώλησης προτείνεται το ποσό του 1.000.000 ευρώ, προβάλλεται μια φωτογραφία στην οποία φαίνεται ένα έπιπλο σκούρου χρώματος που παραπέμπει σε μεγάλη πολυθρόνα, καναπέ ή κρεβάτι. Η εκπομπή υποστηρίζει πως κοντά στο έπιπλο αυτό φαίνονται αλυσίδες ή χειροπέδες θεωρώντας ότι πρόκειται για ερωτικά βοηθήματα.
Η καταγγέλλουσα, στρεφόμενη κατά του τηλεοπτικού σταθμού, υποστηρίζει ότι το ποσό για τον καλλωπισμό του μικρού σκύλου ανέρχεται στα 55,42 ευρώ και συνεπώς ψευδώς η εκπομπή αναφέρει ως ποσό τα 700 ευρώ(η καταγγέλλουσα προσκόμισε στο Ε.Σ.Ρ. την σχετική αγωγή της 7.12.2018 ενώπιον του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών που επρόκειτο να συζητηθεί στις 20.1.2020). Επίσης η καταγγέλλουσα υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει κρεβάτι στο σαλόνι ούτε αλυσίδες ή χειροπέδες κοντά σε αυτό και άρα ψευδώς η εκπομπή υποστηρίζει ότι η κατοικία διαθέτει ερωτικά βοηθήματα.
2) Στη διάρκεια της εκπομπής «Μεσημέρι με το Γ. Λιάγκα» της 4.10.2019, ο παρουσιαστής και ο ρεπόρτερ παραδέχονται ότι, σχετικά με τις πληροφορίες που μεταδόθηκαν ήταν λίγο υπερβολικοί (στα πλαίσια του χιούμορ), οι απαιτήσεις που παρουσίασε η εκπομπή δεν ανταποκρίνονται στα νούμερα, ότι το σπίτι δεν ήταν προφανώς kinky (εκκεντρικό) και ότι η καταγγέλλουσα έχει ένα δικό της επαγγελματικό βιογραφικό στο χώρο του θεάματος.
Δια της εκπομπής «Μεσημέρι με το Γ. Λιάγκα» της 4.10.2019, οι συντελεστές της εκπομπής, μετά από την εξώδικη δήλωση που κατέθεσε εναντίον του σταθμού η καταγγέλλουσα, έκαναν μια προσπάθεια ανασκευής των παρεχομένων πληροφοριών δεχόμενοι ότι μεταδόθηκαν αναληθείς πληροφορίες χωρίς όμως να αναφέρουν ποιες ήταν οι αληθείς πληροφορίες, ενώ η διάρκεια της επανόρθωσης δεν διήρκεσε ίσο χρόνο με τη βλαπτική αναφορά (5' έναντι ενάμισι λεπτού). Κατά την απόφαση ΣτΕ 2064/2013, το ρεπορτάζ που αποτελεί προϊόν δημοσιογραφικής έρευνας πρέπει να ελέγχεται πριν μεταδοθεί για την ακρίβεια του και η διόρθωση της μεταδοθείσας ανακριβούς ειδήσεως, δεν αίρει την τελεσθείσα παράβαση..., η οποία συνίσταται στη μη τήρηση, εκ μέρους των συντελεστών της εκπομπής, της υποχρεώσεως που υπείχαν να ελέγξουν την ακρίβεια της περιελθούσης σε αυτούς πληροφορίας προ της μεταδόσεως της στο τηλεοπτικό κοινό.
3) Στις 15.3.2021, μέσω της εκπομπής «Πρωινό» που μεταδίδεται από τον τηλεοπτικό σταθμό Antenna, ο παρουσιαστής Γ. Λιάγκας προέβη στην εξής επανόρθωση διάρκειας 2'(12.45'-12.47'): «Ακόμα και οι πολύπειροι την πατάμε, διότι όταν έχουμε λάθος πληροφορίες και δεν τις επεξεργαζόμαστε οι ίδιοι, το πάθημα γίνεται μάθημα, μεταδίδουμε στον αέρα πράγματα που δεν θα έπρεπε να μεταδώσουμε. Επειδή έχω ευαισθησίες και όταν προσβάλλονται άνθρωποι και κυρίως παιδιά.. .Είχα μια διένεξη με την κα. . για κάτι που είχε ειπωθεί λανθασμένα πέρσι στην εκπομπή μου στον Σκάι. Με πρωτοβουλία μου τη συνάντησα την περασμένη Παρασκευή, της εξήγησα τι είχε συμβεί, δέχτηκε τη συγγνώμη μου και προς τιμήν της. Πρέπει και εμείς, όταν έρχεται η είδηση, να την τσεκάρουμε μία, δύο και τρεις φορές. Ζητώ συγγνώμη και πάλι. Έχει βγει και μια ανακοίνωση, να τη δούμε και να θεωρήσουμε το θέμα λήξαν». Στην οθόνη αναγράφεται και εκφωνείται “Σήμερα έκλεισε ένα ατυχές και από κάθε άποψη λυπηρό συμβάν στην τηλεοπτική μου πορεία. Από αδικαιολόγητη για την εμπειρία μου επιπολαιότητα και ελλιπή γνώση της αλήθειας παρασύρθηκα σε μια άδικη, ίσως και σεξιστική, αλλά σίγουρα κατάφωρα προσβλητική για την κα. ... εκπομπή την 1.10.2019 στον τηλεοπτικό σταθμό Σκάι. Το ποιος έχει την ευθύνη για το πώς προετοιμάστηκε η εκπομπή αυτή και πώς μου δόθηκε το θέμα δεν έχει πλέον αξία. Αναλαμβάνω πλήρη την ευθύνη για ό,τι ειπώθηκε στην εκπομπή αυτή και αναγνωρίζω ότι με τον υπερβολικό και σκωπτικό δημόσιο λόγο μου τραυμάτισα
άδικα την κα Αισθάνομαι για μια ακόμα φορά την ανάγκη με τον πλέον ξεκάθαρο
τρόπο να ζητήσω συγγνώμη για όσα προσβλητικά της τιμής και της υπόληψης της κας .... ειπώθηκαν από εμένα και τους συνεργάτες μου στην εκπομπή τα οποία καμία σχέση δεν έχουν με την αλήθεια.
4) Με την με αρ. πρωτ. 1893/1.4.2021 εξώδικη δήλωση-παραίτηση από δικόγραφο και δικαίωμα αγωγής. προς τον τηλεοπτικό σταθμό Σκάι κοινοποιούμενη προς το Ε.Σ.Ρ., η καταγγέλλουσα δηλώνει πως, μετά τη δημόσια συγγνώμη της 15.3.2021 εκ μέρους του Γ. Λιάγκα, θεωρεί ότι αποκαταστάθηκε η προσβολή της προσωπικότητας της, ότι παραιτείται από το δικαίωμα και το δικόγραφο της αγωγής της ενώπιον του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών.
ΙΙΙ. Υπαγωγή
Ενόψει των ανωτέρω, κρίνεται ότι η εγκαλουμένη εταιρεία παραβίασε -εκ προθέσεως- τις αναφερόμενες στο νομικό μέρος της παρούσας διατάξεις. Επομένως, πρέπει να επιβληθεί στην εγκαλουμένη διοικητική κύρωση και δη εκείνη του προστίμου. Κατά τη γνώμη, όμως, ενός μέλους θα πρέπει να επιβληθεί η διοικητική κύρωση της συστάσεως.
Με βάση δε τη βαρύτητα της παραβάσεως, το κοινώς γνωστό μερίδιο τηλεθεάσεως του συγκεκριμένου τηλεοπτικού σταθμού (όπως προκύπτει από τα τηρούμενα στο ΕΣΡ στοιχεία) και τη γενομένη υπ’ αυτού επανόρθωση -κατά τα εκτεθέντα- κρίνεται ότι το επιβλητέο πρόστιμο είναι εκείνο των δεκαπέντε χιλιάδων (15.000) ευρώ.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ Η ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ
Δέχεται ότι η εγκαλουμένη προσέβαλε - εκ προθέσεως - την προσωπικότητα ατόμου κατά τα διαλαμβανόμενα στο σκεπτικό.
Επιβάλλει στην εταιρεία με την επωνυμία «ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΝΤΟΤ ΚΟΜ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ»,
ιδιοκτήτρια του τηλεοπτικού σταθμού «ΣΚΑΪ», τη διοικητική κύρωση του προστίμου των δεκαπέντε χιλιάδων (15.000) ευρώ.
Κατά το άρθρο 4 παρ. 3 του Ν. 2328/1995, όπως έχει μετά την δια του άρθρου 23 παρ. 5 εδ. β' του Ν. 3166/2003 αντικατάστασή του, η παρούσα απόφαση κατά την προαναφερόμενη κύρωση, είναι εκτελεστή κατά:
1. Της εταιρείας ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΝΤΟΤ ΚΟΜ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ, που εδρεύει στο Φάληρο, στην οδό Εθνάρχου Μακαρίου και Φαληρέως 2, με ΑΦΜ 998921252, Δ.Ο.Υ. ΦΑΕ Πειραιά.
2. Του Ιωάννη Αλαφούζου του Αριστείδη, με ΑΦΜ 022253837, Δ.Ο.Υ. Κηφισιάς, ως νομίμου εκπροσώπου της εταιρείας.
3. Του Ιωάννη Σπανολιού του Κωνσταντίνου, με ΑΦΜ 007698074, Δ.Ο.Υ. Γλυφάδας, ως νομίμου εκπροσώπου της εταιρείας.
4. Της Ευαγγελίας Κουτσαυτάκη του Κωνσταντίνου, με ΑΦΜ 075618967, Δ.Ο.Υ. Κορυδαλλού, ως νομίμου εκπροσώπου της εταιρείας.
Κρίθηκε και αποφασίστηκε την 28η Φεβρουαρίου 2022 και δημοσιεύτηκε την 11η Απριλίου 2022.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Ε.Σ.Ρ. Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΥΤΡΟΜΑΝΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΑΡΑΖΙΔΟΥ
Πληροφορίες: www.esr.gr
Παρατηρήσεις: Απόφαση 37/2022 - ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ (ΕΣΡ) - 11η Απριλίου 2022
