Διαβάστε ακολούθως την Απόφαση 60/2021 της Ανεξάρτητης Αρχής:
Η Ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου, συνήλθε σε συνεδρίαση στον συνήθη γι’ αυτό τόπο την 5.4.2021 και ώρα 11:00, προκειμένου να συζητήσει επί της κατωτέρω υποθέσεως. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη-Δρίλια, αντιπρόεδρο, και τα μέλη (με τηλεδιάσκεψη μέσω «epresence.gov.gr»): Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου, Γιώργο Πλειό, Γεώργιο Σαρειδάκη και Σωκράτη Τσιχλιά. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ.
Αντικείμενο της συζήτησης ήταν η ενδεχόμενη παραβίαση, από τον δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό φορέα με τον διακριτικό τίτλο «ΕΡΤ-1», ιδιοκτησίας της εταιρείας με την επωνυμία ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΑ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ (ΕΡΤ ΑΕ), της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας αναφορικά με διατάξεις περί σαφούς διάκρισης των σχολίων, κρίσεων ή απόψεων από τα γεγονότα που μεταδίδονται σε ενημερωτικές εκπομπές, καθώς και των διατάξεων περί μη προσβολής κάθε προσώπου (φυσικού ή νομικού), η εικόνα του οποίου εμφανίζεται στην οθόνη ή το όνομα του οποίου ή στοιχεία επαρκή για τον προσδιορισμό του οποίου μεταδίδονται εντός των ανωτέρω εκπομπών. Ο έλεγχος διενεργήθηκε κατά τη διάρκεια της ενημερωτικής εκπομπής «Αίθουσα Σύνταξης», που προβλήθηκε από τον ως άνω τηλεοπτικό σταθμό την 26η.4.2017. Η υπόθεση εξετάζεται ύστερα από την με αριθμό πρωτοκόλλου ΕΣΡ 2644/8.5.2017 καταγγελία.
Για τον έλεγχο σχηματίστηκε φάκελος με αριθμό 246/16.5.2017, ο οποίος χρεώθηκε στη διοικητική υπάλληλο Τριάδα Τσαμπούκα που υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 822/ΕΣ/20.9.2017 έκθεση καταγραφής των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης. Στη συνέχεια διενεργήθηκε προκαταρκτικός έλεγχος της παραπάνω καταγγελίας από την ειδική επιστήμονα - νομικό Ρέα Λαμπροπούλου και κατόπιν ο φάκελος χρεώθηκε στην ειδική επιστήμονα - νομικό Χάρι Τσίγκου. Η ειδική επιστήμων - νομικός Ρέα Λαμπροπούλου υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 527/ΕΣ/14.6.2017 νομική της εισήγηση και η ειδική επιστήμων - νομικός Χάρις Τσίγκου υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 854/ΕΣ/25.9.2017 νομική της εισήγηση.
Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης, για λογαριασμό της λειτουργούσης τον σταθμό ως άνω εταιρείας παρέστη η πληρεξούσια δικηγόρος της Μαγδαληνή Τσούκα. Ερωτηθείσα από τον Πρόεδρο η Δικηγόρος δήλωσε ότι γνωρίζει το περιεχόμενο του φακέλου, έλαβε δε τον λόγο και ανέπτυξε τους ισχυρισμούς της. Ζήτησε στη συνέχεια -και η Ολομέλεια δέχτηκε- να της παρασχεθεί προθεσμία για την κατάθεση εγγράφου υπομνήματος μέχρι και την 20.4.2021 και ώρα 14.00 και η συζήτηση κηρύχθηκε περαιωμένη. O σταθμός κατέθεσε στη Γραμματεία το με αριθμό πρωτοκόλλου 2416/20.4.2021 υπόμνημα.
Την 7.6.2021 και ώρα 11.00 η Ολομέλεια συνήλθε σε διάσκεψη επί της υποθέσεως, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη-Δρίλια, αντιπρόεδρο, και τα μέλη (με τηλεδιάσκεψη μέσω «epresence.gov.gr»): Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου, Γιώργο Πλειό, Γεώργιο Σαρειδάκη και Σωκράτη Τσιχλιά. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ. Παρέστη επίσης και η ανωτέρω εισηγήτρια, η οποία ανέπτυξε το ζήτημα προφορικώς και αποχώρησε.
Η Ολομέλεια, αφού παρακολούθησε την επίμαχη ροή προγράμματος:
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕ ΩΣ ΕΞΗΣ:
Ι. Νομικό Μέρος
1. Το ΕΣΡ είναι η αρμόδια κατά το Σύνταγμα Αρχή (άρθρο 15 παρ. 2) για την άσκηση του άμεσου ελέγχου του κράτους επί της ραδιοφωνίας και της τηλεοράσεως και την επιβολή των προβλεπόμενων διοικητικών κυρώσεων σε περιπτώσεις παραβάσεων.
2. Ειδικώς για τη λειτουργία της Ε.Ρ.Τ. Α.Ε. με το άρθρο 3 παρ. 3 του Ν. 4324/2015 (που τροποποίησε το Ν. 4173/2013 επανιδρύοντας την Ε.Ρ.Τ. Α.Ε.) ορίζεται: «Οι ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές της Ε.Ρ.Τ. Α.Ε., καθώς και το περιεχόμενο των διαδικτυακών ιστοτόπων της, διέπονται από τις αρχές της αντικειμενικότητας και πληρότητας της ενημέρωσης, της πολυφωνίας, της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών, του σεβασμού της προσωπικότητας, της προστασίας της νεότητας και της παιδικής ηλικίας, της διαφύλαξης της ποιότητας της ελληνικής γλώσσας, της ανάδειξης του ελληνικού πολιτισμού και της γέφυρας με τους πολιτισμούς άλλων λαών».
3. Περαιτέρω, με το άρθρο 9 παρ. 1 και 2 του Ν. 4324/2015 ορίζεται: «Ο έλεγχος της Ε.Ρ.Τ. Α.Ε. ως προς το εκπεμπόμενο πρόγραμμα και την τήρηση των γενικών αρχών του παρεχόμενου περιεχομένου γίνεται από το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης, το οποίο δημοσιεύει ετησίως σχετική έκθεση. Στο Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης ανατίθεται ο έλεγχος της Ε.Ρ.Τ. Α.Ε. όσον αφορά στην εκπλήρωση των υποχρεώσεων δημόσιας υπηρεσίας και την τήρηση των κανόνων του δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις κρατικές ενισχύσεις στη Δημόσια Ραδιοτηλεόραση».
4. Με το άρθρο 3 παρ. 1 εδ. β' του Ν. 2328/1995 ορίζεται: «Οι κάθε είδους εκπομπές (συμπεριλαμβανομένων και των διαφημίσεων) που μεταδίδουν οι ραδιοφωνικοί και τηλεοπτικοί σταθμοί πρέπει να σέβονται την προσωπικότητα, την τιμή, την υπόληψη, τον ιδιωτικό και οικογενειακό βίο, την επαγγελματική, κοινωνική, επιστημονική, καλλιτεχνική, πολιτική ή άλλη συναφή δραστηριότητα κάθε προσώπου, η εικόνα του οποίου εμφανίζεται στην οθόνη ή το όνομα του οποίου ή στοιχεία επαρκή για τον προσδιορισμό του οποίου μεταδίδονται».
5. Με το άρθρο 1 του ΠΔ/τος 77/2003 (ΦΕΚ Α' 75/28.3.2003) ορίζεται: «Στην έννοια της δημοσιογραφικής εκπομπής εμπίπτουν όλες οι εκπομπές λόγου, που έχουν ενημερωτικό χαρακτήρα, ανεξάρτητα από το χαρακτηρισμό που τους προσδίδεται από τον ραδιοφωνικό ή τον τηλεοπτικό φορέα. Στις ειδησεογραφικές εκπομπές εμπίπτουν τα δελτία ειδήσεων και στις πολιτικές εκπομπές εμπίπτουν εκείνες που έχουν αντικείμενο πολιτικά θέματα».
6. Με το άρθρο 2 παρ. 2 του ΠΔ/τος 77/2003 προβλέπεται: «Ο δημοσιογράφος υπερασπίζεται την ελευθερία της έκφρασης και, στο πλαίσιο της δημοσιογραφικής δεοντολογίας, έχει το δικαίωμα, να μεταδίδει ανεμπόδιστα πληροφορίες και σχόλια για να εξασφαλίσει την ενημέρωση της κοινής γνώμης».
7. Με το άρθρο 5 παρ. 1 του ΠΔ/τος 77/2003 ορίζεται: «Η μετάδοση των γεγονότων πρέπει να είναι αληθής, ακριβής και όσο είναι δυνατό πλήρης. Τα γεγονότα πρέπει να παρουσιάζονται με προσοχή και αίσθημα ευθύνης, ώστε να μην δημιουργούν υπέρμετρη ελπίδα, σύγχυση ή πανικό στο κοινό».
8. Με το άρθρο 9 παρ. 2 του ΠΔ/τος 77/2003 ορίζεται: «Τα πρόσωπα που συμμετέχουν ή αναφέρονται στις εκπομπές πρέπει να απολαμβάνουν δίκαιης, ορθής και αξιοπρεπούς συμπεριφοράς. Ειδικότερα δεν επιτρέπεται η προσβολή της προσωπικότητας, της τιμής και της αξιοπρέπειάς τους. Πρέπει επίσης να γίνονται σεβαστά η ιδιωτική και οικογενειακή τους ζωή, η επαγγελματική τους δραστηριότητα και το δικαίωμα έκφρασής τους. Η άσκηση κριτικής δεν είναι ασυμβίβαστη με το σεβασμό των δικαιωμάτων των εμφανιζομένων ή αναφερομένων προσώπων».
9. Περαιτέρω, με το άρθρου 15 παρ. 1 του ΠΔ/τος 77/2003 προβλέπεται: «Ειδήσεις και σχόλια, κρίσεις ή απόψεις πρέπει να διακρίνονται με τρόπο σαφή. Υποθέσεις ή πιθανολογήσεις δεν παρουσιάζονται ως γεγονότα».
10. Τέλος, με το άρθρο 4 παρ. 1 περ. β' του Ν. 2863/2000 ορίζεται: «Το ΕΣΡ ελέγχει την τήρηση των όρων και των προϋποθέσεων, καθώς και των εν γένει κανόνων και αρχών, που προβλέπονται στην εκάστοτε ισχύουσα ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία για τη νόμιμη, διαφανή και ποιοτική λειτουργία των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων οι οποίοι δραστηριοποιούνται στον τομέα παροχής ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών υπηρεσιών», ενώ κατά την περ. ε' το ΕΣΡ «επιβάλλει τις διοικητικές κυρώσεις και μέτρα που προβλέπονται στα άρθρα 4 του Ν. 2328/1995 όπως ισχύει και 12 και 15 παρ. 3 του Ν. 2644/1998».
Από το συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων συνάγεται: α) Ότι το ΕΣΡ είναι αρμόδιο για επιβολή διοικητικών κυρώσεων σε βάρος τόσο της ιδιωτικής, όσο και της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης σε περίπτωση παράβασης των διατάξεων της κείμενης ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας. β) Ότι η παρουσίαση γεγονότων σε ενημερωτική εκπομπή πρέπει να γίνεται με τη δέουσα προσοχή και αίσθημα ευθύνης. Προς το σκοπό αυτό τα γεγονότα πρέπει να ελέγχονται πριν από τη μετάδοσή τους, ενώ κρίσεις βασισμένες σε πιθανολογήσεις δεν μπορούν να εμφανίζονται υπό τη μορφή βάσιμης πληροφορίας. γ) Ότι η άσκηση κριτικής αποτελεί έκφανση της ελευθερίας έκφρασης των δημοσιογράφων, ωστόσο οι τελευταίοι οφείλουν να διαχωρίζουν σαφώς τις κρίσεις ή απόψεις που διατυπώνουν από τα σχολιαζόμενα γεγονότα ώστε να μην προσβάλλεται η προσωπικότητα, η τιμή ή η υπόληψη των φυσικών ή νομικών προσώπων που αναφέρονται στις εκπομπές.
ΙΙ. Πραγματικό μέρος
Από τα έγγραφα του φακέλου, την ακρόαση της επίμαχης ροής προγράμματος και τους ισχυρισμούς της εγκαλουμένης (προβληθέντες προφορικώς και εγγράφως), προκύπτουν τα εξής:
Την 26η.4.2017, κατά τη διάρκεια ενημερωτικής εκπομπής με τίτλο «ΑΙΘΟΥΣΑ ΣΥΝΤΑΞΗΣ» που μεταδόθηκε από το δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό φορέα με τον διακριτικό τίτλο Ε.Ρ.Τ.-1 με αφορμή την επίσκεψη του τότε Υπουργού Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης στη Θράκη έγινε συζήτηση για το πρόβλημα λήψης των προγραμμάτων των τηλεοπτικών σταθμών εθνικής εμβέλειας από τους κατοίκους των ακριτικών περιοχών της Θράκης. Συγκεκριμένα αναφέρθηκε ότι «από το 2014 οι κάτοικοι των συγκεκριμένων περιοχών έβλεπαν με δυσκολία ή καθόλου ελληνικούς τηλεοπτικούς σταθμούς, επειδή η μονοπωλιακή πλατφόρμα των ψηφιακών καναλιών δεν τους είχε εντάξει στο δίκτυό της με αποτέλεσμα να παρακολουθούν κανάλια γειτονικών χωρών». Ακολούθως, η δημοσιογράφος που είχε αναλάβει την ανταπόκριση (ρεπορτάζ) ανέφερε τα εξής: «Η χώρα μας ήταν από τις τελευταίες που μπήκαν στο ψηφιακό σήμα. Ευθύνη για αυτό έχει σε μεγάλο βαθμό, κατά πολλούς ειδικούς, η Digea που είναι ένα πράγμα λίγο Γιάννης κερνάει Γιάννης πίνει. Τι έγινε τότε λοιπόν; Είχε βγει από το Πολυτεχνείο και από το Πανεπιστήμιο Πειραιά ένας Χάρτης Συχνοτήτων που είχε βγάλει ότι είναι απαραίτητο να υπάρχουν 275 σημεία εκπομπής ψηφιακού τηλεοπτικού σήματος στην Ελλάδα. Ωστόσο με την Κ.Υ.Α. του 2012 βγαίνει ο Χάρτης και από τα 275 σημεία υπάρχουν τα 156. Αυτό, όπως καταλαβαίνεις, δημιουργεί πρόβλημα στους πολίτες και βοηθάει πάρα πολύ τον πάροχο». Η παρουσιάστρια της εκπομπής παρενέβη για να σχολιάσει και ακολούθησε ο εξής διάλογος: « -Για αυτό το λόγο δεν έβλεπαν οι άνθρωποι στη Θράκη και σε άλλες περιοχές ελληνικά κανάλια; -Ακριβώς. Γιατί επιβαρύνεται λιγότερο (ο πάροχος), πρέπει να βάλει λιγότερους πομπούς».
Με αυτό το περιεχόμενο η επίμαχη ενημερωτική εκπομπή και τα περιεχόμενα σε αυτή σχόλια των δημοσιογράφων δίδουν στο μέσο τηλεθεατή την εντύπωση ότι η εταιρεία με τον διακριτικό τίτλο «DIGEA-ΨΗΦΙΑΚΟΣ ΠΑΡΟΧΟΣ Α.Ε.» λειτουργώντας αυθαίρετα ως προς τη δημιουργία του δικτύου της προέβη στον αποκλεισμό των ακριτικών περιοχών της Θράκης με πιθανότατο σκοπό το οικονομικό όφελος εφόσον έτσι επιβαρύνθηκε λιγότερο, διότι έπρεπε να τοποθετήσει λιγότερους πομπούς. Ταυτόχρονα, με τη διατύπωση των προαναφερόμενων σχολίων παραγνωρίζεται το γεγονός ότι ο περιορισμός των σημείων εκπομπής ψηφιακού τηλεοπτικού σήματος αποφασίστηκε με την Κ.Υ.Α. του έτους 2012, με αποτέλεσμα το γεγονός αυτό να αποσυνδέεται από την απόφαση των αρμόδιων πολιτειακών οργάνων και να παρουσιάζεται εμμέσως ως επιχειρηματική απόφαση της καταγγέλλουσας εταιρείας DIGEA. Οι αναφορές αυτές είναι πρόσφορες να πλήξουν την προσωπικότητα του καταγγέλλοντος νομικού προσώπου και συγκεκριμένα να επιφέρουν προσβολή της φήμης και του επιχειρηματικού συμφέροντος αυτού εξαιτίας της διατύπωσης αρνητικών και δυσφημιστικών σχολίων για την επιχειρηματική του δραστηριότητα.
ΙΙΙ. Υπαγωγή
Ενόψει των ανωτέρω, κρίνεται κατά πλειοψηγία ότι εγκαλουμένη εταιρεία παραβίασε -εκ προθέσεως- τις αναφερόμενες στο νομικό μέρος της παρούσας διατάξεις. Επομένως, πρέπει να γίνει δεκτή η (εκ προθέσεως) τέλεση της διοικητικής παράβασης και να επιβληθεί στην εγκαλούμενη εταιρεία διοικητική κύρωση, και δη εκείνη της συστάσεως. Κατά τη γνώμη, όμως, τεσσάρων μελών του Συμβουλίου, οι προαναφερθείσες διατυπώσεις των προστηθέντων από τον σταθμό δημοσιογράφων συνιστούσαν σαφώς κρίσεις επί του θέματος στο οποίο αναφέρονταν, οι οποίες αποτελούν άσκηση της ελευθερίας του λόγου και ανεξάρτητα αν οι κρίσεις αυτές ήταν ορθές ή εσφαλμένες και σε ποιον βαθμό. Κατά συνέπεια η εγκαλουμένη δεν ετέλεσε - κατά την μειοψηφούσα γνώμη - το αδίκημα που της αποδίδεται.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ Η ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ
Δέχεται ότι η εγκαλουμένη παραβίασε -εκ προθέσεως- τις διατάξεις περί σαφούς διάκρισης των σχολίων, κρίσεων ή απόψεων από τα γεγονότα που μεταδίδονται σε ενημερωτικές εκπομπές, καθώς και των διατάξεων περί μη προσβολής κάθε προσώπου (φυσικού ή νομικού), η εικόνα του οποίου εμφανίζεται στην οθόνη ή το όνομα του οποίου ή στοιχεία επαρκή για τον προσδιορισμό του οποίου μεταδίδονται εντός των ανωτέρω εκπομπών, κατά τα αναφερόμενα στο σκεπτικό.
Επιβάλλει στην εταιρεία με την επωνυμία «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΑ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ (ΕΡΤ ΑΕ)», ιδιοκτήτρια του δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα με τον διακριτικό τίτλο «ΕΡΤ-1», τη σύσταση να μην παραβαίνει τις ανωτέρω διατάξεις στο μέλλον.
Κρίθηκε και αποφασίστηκε την 7η Ιουνίου 2021 και δημοσιεύτηκε την 14η Δεκεμβρίου 2021.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Ε.Σ.Ρ. Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΥΤΡΟΜΑΝΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΑΡΑΖΙΔΟΥ
Πληροφορίες: www.esr.gr
Παρατηρήσεις: ΑΠΟΦΑΣΗ 60/2021 - ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ (ΕΣΡ) - 14η Δεκεμβρίου 2021
