Διαβάστε ακολούθως την Απόφαση 98/2021 της Ανεξάρτητης Αρχής:
Η Ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου, συνήλθε στον συνήθη γι’ αυτό τόπο την 1.6.2021 και ώρα 11:00, προκειμένου να συζητήσει επί της κατωτέρω υποθέσεως. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη-Δρίλια, αντιπρόεδρο, και τα μέλη (με τηλεδιάσκεψη μέσω «epresence.gov.gr»): Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Γεώργιο Πλειό, Γεώργιο Σαρειδάκη και Σωκράτη Τσιχλιά. Απόν το μέλος Ευαγγελία Μήτρου, που είχε προσκληθεί νομίμως. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ.
Αντικείμενο της συζήτησης ήταν η ενδεχόμενη μετάδοση ανακριβών ειδήσεων και πληροφοριών από τον ραδιοφωνικό σταθμό METROPOLIS Νομού Θεσσαλονίκης, ιδιοκτησίας της εταιρείας με την επωνυμία METROMEDIA ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ. Η υπόθεση εξετάζεται κατόπιν υποβολής καταγγελίας ιδιώτη.
Για τον έλεγχο σχηματίστηκε φάκελος με αριθμό 59/19.2.2021, ο οποίος ανατέθηκε στη διοικητική υπάλληλο Αικατερίνη Κοντοπούλου και στον ειδικό επιστήμονα - νομικό Γεώργιο Αναγνωσταρά. Η Διοικητική Υπάλληλος υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 115/ΕΣ/25.2.2021 έκθεση καταγραφής των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης. Στην συνέχεια, ο Ειδικός Επιστήμονας υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 253/ΕΣ/9.4.2021 νομική του εισήγηση.
Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης, παρέστησαν για λογαριασμό της ιδιοκτήτριας του ραδιοφωνικού σταθμού εταιρείας οι πληρεξούσιοι δικηγόροι της Σταύρος Μαλαμής και Γεώργιος Ροδίτης. Ερωτηθέντες από τον Πρόεδρο, οι Δικηγόροι απάντησαν ότι γνωρίζουν το περιεχόμενο του φακέλου, έλαβαν δε τον λόγο και ανέπτυξαν τους ισχυρισμούς τους. Εξετάστηκαν επίσης ως μάρτυρες για λογαριασμό της εγκαλουμένης οι Γεώργιος Φερέτης, Μαρία Μπενέα και Κυριάκος Θωμαΐδης, δημοσιογράφοι του ραδιοφωνικού σταθμού. Ζήτησαν στη συνέχεια οι Δικηγόροι -και η Ολομέλεια δέχτηκε- να τους παρασχεθεί προθεσμία για την κατάθεση υπομνήματος έως τις 16.6.2021 και η συζήτηση κηρύχθηκε περαιωμένη. Η εγκαλουμένη κατέθεσε στη Γραμματεία το με αριθμό πρωτοκόλλου 3543/16.6.2021 υπόμνημα.
Την 27.7.2021 και ώρα 11.00 η Ολομέλεια συνήλθε σε διάσκεψη επί της υποθέσεως, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο και (με τηλεδιάσκεψη μέσω της πλατφόρμας
«epresence.gov.gr») τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου, Γεώργιο Σαρειδάκη και Σωκράτη Τσιχλιά. Απούσα η αντιπρόεδρος Ευτέρπη Κουτζαμάνη-Δρίλια και το μέλος Γεώργιος Πλειός, που είχαν προσκληθεί νομίμως. Ο Πρόεδρος ενημέρωσε αναλυτικά για την υπόθεση την απούσα κατά την συζήτηση Ευαγγελία Μήτρου αναγιγνώσκοντας την έγγραφη εισήγηση, το υπόμνημα της εγκαλουμένης και το σύνολο των λοιπών εγγράφων του φακέλου. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ. Παρέστη επίσης και ο ανωτέρω εισηγητής, ο οποίος ανέπτυξε το ζήτημα προφορικώς και αποχώρησε. Η Ολομέλεια, αφού παρακολούθησε την επίμαχη ροή προγράμματος και μελέτησε το σύνολο των στοιχείων του φακέλου.
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕ ΩΣ ΕΞΗΣ:
Ι. Νομικό Μέρος
1. Το ΕΣΡ είναι η αρμόδια κατά το Σύνταγμα Αρχή (άρθρο 15 παρ. 2) για την άσκηση του άμεσου ελέγχου του κράτους επί της ραδιοφωνίας και της τηλεοράσεως και την ενδεχόμενη επιβολή σε περίπτωση παραβάσεων των προβλεπόμενων διοικητικών κυρώσεων. Ο άμεσος αυτός κρατικός έλεγχος αποσκοπεί μεταξύ άλλων στην αντικειμενική μετάδοση από τους ραδιοτηλεοπτικούς φορείς των πληροφοριών και των ειδήσεων.
2. Περαιτέρω, επιβάλλεται τα μεταδιδόμενα γεγονότα και ειδήσεις να είναι αληθή και ακριβή και απαγορεύεται η μετάδοση ατεκμηρίωτων θέσεων και απόψεων που μπορεί να προκαλέσει σύγχυση στο κοινό. Το άρθρο 5 παρ. 1 του ΠΔ 77/2003 ορίζει τα εξής: «Η μετάδοση των γεγονότων πρέπει να είναι αληθής, ακριβής και όσο είναι δυνατό πλήρης. Τα γεγονότα πρέπει να παρουσιάζονται με προσοχή και αίσθημα ευθύνης, ώστε να μη δημιουργούν υπέρμετρη ελπίδα, σύγχυση ή πανικό στο κοινό» Συναφώς, το άρθρο 8 παρ. 1 του ΠΔ 77/2003 προβλέπει τα ακόλουθα: «Δεν πρέπει να μεταδίδονται πληροφορίες χωρίς να έχουν ελεγχθεί»». Επίσης, το άρθρο 15 παρ. 1 του ΠΔ 77/2003 ορίζει τα εξής: «Ειδήσεις και σχόλια, κρίσεις ή απόψεις πρέπει να διακρίνονται με τρόπο σαφή. Υποθέσεις ή πιθανολογήσεις δεν παρουσιάζονται ως γεγονότα»».
3. Τέλος, κατά τα στοιχεία β και ε της παραγράφου 1 του άρθρου 4 του Ν. 2863/2000, το Ε.Σ.Ρ ελέγχει την τήρηση των όρων που προβλέπονται στην εκάστοτε ισχύουσα ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία και επιβάλλει, σε περίπτωση παραβάσεων, τις από το άρθρο 4 του Ν. 2328/1995 προβλεπόμενες κυρώσεις.
4. Από τον συνδυασμό των παραπάνω προκύπτει ότι επιβάλλεται η αντικειμενική και με το απαιτούμενο αίσθημα ευθύνης μετάδοση των πληροφοριών και των ειδήσεων. Πριν τη μετάδοση μιας είδησης, πρέπει να γίνεται ο απαιτούμενος έλεγχος αυτής ώστε να αποφεύγεται η πρόκληση σύγχυσης και παραπλάνησης στο κοινό. Αυτονοήτως, οι παραπάνω υποχρεώσεις υφίστανται σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό όσον αφορά τη μετάδοση ειδήσεων και πληροφοριών που σχετίζονται με ιδιαίτερα ευαίσθητα θέματα που αφορούν τη ζωή και την υγεία των ανθρώπων.
ΙΙ. Πραγματικό μέρος
Από τα έγγραφα του φακέλου, από την παρακολούθηση της επίμαχης ροής προγράμματος και από τους ισχυρισμούς της εγκαλουμένης (προβληθέντες προφορικώς και εγγράφως) προέκυψαν τα εξής.
Κατά την 10.1.2021, μεταδόθηκε από τον ραδιοφωνικό σταθμό της εγκαλουμένης η εκπομπή ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ. Η εκπομπή ασχολήθηκε με το θέμα των εμβολίων κατά του κορονοϊού, με τον παρουσιαστή της και τους προσκεκλημένους του να εκφράζουν θέσεις που αμφισβητούν την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα των εμβολίων και να ισχυρίζονται ότι το πρόγραμμα εμβολιασμού εντάσσεται στο πλαίσιο εξυπηρέτησης αθέμιτων συμφερόντων. Ειδικότερα, προβλήθηκαν μεταξύ άλλων οι ακόλουθοι ισχυρισμοί:
• Ότι είναι εξωραϊσμένη και πλασματική η ανακοινωθείσα αποτελεσματικότητα του εμβολίου (γίνεται αναφορά σε συγκεκριμένο εμβόλιο) και ότι θα είναι τύχη να έχει έστω και την μισή αποτελεσματικότητα από αυτήν που έχει ανακοινώσει επισήμως η εταιρεία παραγωγής του.
• Ότι ο επικεφαλής της εταιρείας παραγωγής του εμπορίου πούλησε τις μετοχές που έχει στην εταιρεία, από τον φόβο ότι θα φανεί ότι το εμβόλιο είναι αναποτελεσματικό και με σκοπό να τις αγοράσει πάλι όταν οι τιμές τους θα έχουν κατακρημνισθεί με την αποκάλυψη της αλήθειας.
• Ότι τα κρούσματα από κορονοϊό ανακοινώνονται καθημερινά, επειδή είναι μεγάλα τα οικονομικά συμφέροντα που συνδέονται με την ασθένεια αυτή και επειδή κίνητρο είναι το κέρδος.
• Ότι η εταιρεία παραγωγής του εμβολίου αποποιείται τις ευθύνες για τυχόν προβλήματα κατά τη χρήση του, επειδή γνωρίζει την επικινδυνότητα του εμβολίου.
• Ότι οι γιατροί που προτείνουν τον εμβολιασμό γνωρίζουν την επικινδυνότητα του εμβολίου, αλλά «βάζουν τον κόσμο σε θανατηφόρους κινδύνους για να εξασφαλίσουν τη θεσούλα τους» και «ζήτησαν ασυλία για να ενσπείρουν τον θάνατο στον κόσμο»».
• Ότι «ο παγκόσμιος πληθυσμός θα χρησιμοποιείται σαν πειραματόζωα για την κονόμα των εταιρειών»» με «την απίστευτη ανοχή και την συνέργεια σε αυτό το έγκλημα των εθνικών κυβερνήσεων των κρατών μελών»» (ισχυρισμός προσκεκλημένου εκπομπής).
• Ότι «όλοι οι γιατροί στον συνδικαλισμό της ιατρικής λένε τις μπαρούφες για τη γελοία μάσκα και για το αχρείαστο εμβόλιο» (ισχυρισμός προσκεκλημένου εκπομπής).
• Ότι ο κορονοϊός είμαι μη θανατηφόρος νόσος και ότι όσοι ασθενείς μπαίνουν σε συγκεκριμένη πνευμονολογική κλινική της χώρας βγαίνουν ζωντανοί, σε αντίθεση με άλλα ελληνικά νοσοκομεία (ισχυρισμός προσκεκλημένου εκπομπής).
• Ότι οι πολιτικοί που εμβολιάστηκαν μπροστά στις κάμερες ενδέχεται να μην έλαβαν το εμβόλιο αλλά βιταμίνες και ότι υπάρχει φάρμακο για τον κορονοϊό που αρνούνται να χορηγήσουν στον κόσμο για να γίνει καλά ενώ χορηγήθηκε ήδη στην χώρα σε κορυφαίο ιεράρχη που νόσησε από κορονοϊό (ισχυρισμός προσκεκλημένου εκπομπής).
Με το παραπάνω περιεχόμενο, η εκπομπή μετέδωσε στο κοινό (και μάλιστα σε μεγάλο βαθμό με τη μορφή ειδήσεων και τετελεσμένων γεγονότων) ανακριβείς και ατεκμηρίωτες εκτιμήσεις και θέσεις του παρουσιαστή της και των προσκεκλημένων του (με την ανοχή και την ενθάρρυνση του παρουσιαστή της εκπομπής). Με τον τρόπο όμως αυτόν, παρουσιάστηκε χωρίς το απαιτούμενου από τις περιστάσεις αίσθημα ευθύνης μια επιστημονικώς ατεκμηρίωτη εικόνα για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα των εμβολίων και την επικινδυνότητα της ασθένειας του κορονοϊού. Η εκπομπή είχε ως εκ τούτου περιεχόμενο που θα μπορούσε να προκαλέσει σύγχυση στο κοινό για την πραγματικότητα και για τα κίνητρα όσων προωθούν τον εμβολιασμό, όπως αποδεικνύεται άλλωστε και από την ίδια την εξεταζόμενη καταγγελία πολίτη.
ΙΙΙ. Προβαλλόμενοι ισχυρισμοί
Ισχυρίζεται η εγκαλουμένη ότι όσα μεταδόθηκαν εμπίπτουν στην αρχή της ελευθερίας της έκφρασης και στο καθήκον πληροφόρησης του κοινού για ένα ζήτημα γενικού ενδιαφέροντος. Ωστόσο, η ελευθερία της έκφρασης τελεί υπό την επιφύλαξη της τήρησης των κανόνων της ισχύουσας νομοθεσίας (όλως ενδεικτικώς ΣτΕ 4532/2014 και ΣτΕ 2896/2016). Τέτοιοι κανόνες είναι μεταξύ άλλων και εκείνοι που επιβάλλουν την ακριβή και με το απαιτούμενο αίσθημα ευθύνης μετάδοση των πληροφοριών και των ειδήσεων, πολύ περισσότερο μάλιστα όταν τα όσα μεταδίδονται μπορούν να έχουν επίπτωση στο συνταγματικώς προστατευόμενο αγαθό της ανθρώπινης ζωής και υγείας.
Ισχυρίζεται συναφώς η εγκαλουμένη ότι ο ραδιοφωνικός σταθμός της σέβεται πλήρως τις νομικές του υποχρεώσεις και ότι σε άλλες εκπομπές του καλύφθηκαν με ακρίβεια όλα τα γεγονότα που αφορούν την πανδημία του κορονοϊού και τον εμβολιασμό κατά αυτής. Ο ισχυρισμός όμως αυτός είναι άνευ νομικής σημασίας, από την στιγμή που προκύπτει ότι η ελεγχόμενη εκπομπή είχε πάντως περιεχόμενο που παραβίαζε τους κανόνες της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας.
Υποστηρίζει τέλος η εγκαλουμένη ότι ο παρουσιαστής της εκπομπής και οι προσκεκλημένοι του έθεσαν απλώς εύλογα ερωτήματα επί θεμάτων γενικού ενδιαφέροντος στο πλαίσιο του καθήκοντος ολοκληρωμένης πληροφόρησης του κοινού. Από τα αναφερόμενα όμως στο πραγματικό μέρος της παρούσας προκύπτει σαφώς ότι προβλήθηκαν επιστημονικώς ατεκμηρίωτοι ισχυρισμοί για την αποτελεσματικότητα συγκεκριμένου εμβολίου και επιχειρήθηκε να εμφανιστεί ο επικεφαλής της εταιρείας παραγωγής του να προβαίνει σε κερδοσκοπικές ενέργειες που υποδηλώνουν την αναποτελεσματικότητα αυτή. Διατυπώθηκαν επίσης ατεκμηρίωτοι ισχυρισμοί που κατατείνουν στη θέση ότι τα εμβόλια για τον κορονοϊό έχουν υψηλή επικινδυνότητα και ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός χρησιμοποιείται ως πειραματόζωο από τους γιατρούς και τις κυβερνήσεις για ίδια συμφέροντα και για την προώθηση των οικονομικών συμφερόντων των εταιρειών παραγωγής των εμβολίων. Προβλήθηκε τέλος η θέση ότι ο κορονοϊός είναι νόσος που αντιμετωπίζεται με φάρμακο που υπάρχει αλλά που αποκρύπτεται από τον πληθυσμό, ότι ο εμβολιασμός είναι αχρείαστος και ότι πολιτικοί ίσως να εμβολιάστηκαν εικονικώς. Είναι εξάλλου νομικώς αδιάφορο το γεγονός ότι κάποιοι από τους ισχυρισμούς αυτούς αποδίδονται σε προσκεκλημένους της εκπομπής. Αφενός, ο παρουσιαστής τροφοδότησε τη συζήτηση εκφράζοντας αντίστοιχες θέσεις και ενθαρρύνοντας τους προσκεκλημένους του να τοποθετηθούν σχετικώς. Αφετέρου, είναι προφανές ότι όλοι οι προσκεκλημένοι είχαν παρεμφερείς με τον παρουσιαστή θέσεις επί των συζητούμενων θεμάτων και ότι είχαν επομένως προσκληθεί ακριβώς για να ενισχύσουν την σχετική επιχειρηματολογία του παρουσιαστή. Ο παρουσιαστής μπορούσε επομένως να προβλέψει ότι η συζήτηση θα εκτρεπόταν από τα νόμιμα πλαίσια και γεννάται συνεπώς ευθύνη της εγκαλουμένης για την επιλογή των συγκεκριμένων προσώπων και για τη συμπεριφορά την οποία τελικώς αυτά επέδειξαν (βλ. όμοιες περιπτώσεις εις: ΣτΕ 4067/2008 και ΣτΕ 4418/2013).
IV. Υπαγωγή
Ενόψει αυτών καθίσταται σαφές ότι η εγκαλουμένη παραβίασε -εκ προθέσεως- τις αναφερόμενες στο νομικό μέρος της παρούσας υποχρεώσεις της, προβάλλοντας ραδιοφωνικό πρόγραμμα που μπορούσε να παραπλανήσει και να προκαλέσει σύγχυση στο κοινό επί ενός θέματος σχετιζόμενου με την ανθρώπινη ζωή και υγεία.
Κατά συνέπεια, πρέπει να επιβληθεί στην εγκαλούμενη κύρωση και δη εκείνη του χρηματικού προστίμου.
Περαιτέρω, με βάση την βαρύτητα της παράβασης, κρίνεται ότι το επιβλητέο πρόστιμο είναι εκείνο των είκοσι χιλιάδων (20.000) ευρώ.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ ΤΟ ΕΣΡ
Δέχεται ότι η εγκαλουμένη παραβίασε εκ προθέσεως την υποχρέωση ακριβούς και με το απαιτούμενο αίσθημα ευθύνης μετάδοσης των πληροφοριών και των ειδήσεων, κατά τα ειδικότερα αναφερόμενα στο σκεπτικό.
Επιβάλλει στην εταιρεία με την επωνυμία METROMEDIA ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ, ιδιοκτήτρια του ραδιοφωνικού σταθμού METROPOLIS Νομού Θεσσαλονίκης, τη διοικητική κύρωση του προστίμου των είκοσι χιλιάδων (20.000) ευρώ.
Κατά το άρθρο 4 παρ. 3 του Ν. 2328/1995, όπως έχει μετά την δια του άρθρου 23 παρ. 5 εδ. β' του Ν. 3166/2003 αντικατάστασή του, η παρούσα απόφαση κατά την προαναφερόμενη κύρωση, είναι εκτελεστή κατά:
1. Της εταιρείας METROMEDIA ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ που εδρεύει στο δήμο Πυλαίας νομού Θεσσαλονίκης, στην οδό Κωστή Παλαμά 6Γ, Τ.Κ. 55534, με ΑΦΜ 998305295
2. Της Καρατεπελή Κωνσταντίνας του Ευαγγέλου, κατοίκου Παντελεήμονα Κιλκίς, με ΑΔΤ ΑΒ 354755 και ΑΦΜ 0428818947, ως νομίμου εκπροσώπου της εταιρείας,
Κρίθηκε και αποφασίστηκε την 27η Ιουλίου 2021 και δημοσιεύτηκε την 28η Σεπτεμβρίου 2021.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Ε.Σ.Ρ. Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΥΤΡΟΜΑΝΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΑΡΑΖΙΔΟΥ
Πληροφορίες: www.esr.gr
Παρατηρήσεις: Απόφαση 98/2021 - Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ) - 28η Σεπτεμβρίου 2021
