Διαβάστε ακολούθως την Απόφαση 91/2021 της Ανεξάρτητης Αρχής:
Η Ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου, συνήλθε στον συνήθη γι’ αυτό τόπο την 18.05.2021 και ώρα 11:00, προκειμένου να συζητήσει επί της κατωτέρω υποθέσεως. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη-Δρίλια, αντιπρόεδρο, και τα μέλη (με τηλεδιάσκεψη μέσω «epresence.gov.gr»): Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου και Γεώργιο Σαρειδάκη. Απόντα τα μέλη Καλλιόπη Διαμαντάκου, Γεώργιος Πλειός και Σωκράτης Τσιχλιάς που είχαν προσκληθεί νομίμως. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ.
Αντικείμενο της συζήτησης ήταν η ενδεχόμενη μετάδοση ανακριβών ειδήσεων και πληροφοριών από τον ραδιοφωνικό σταθμό ΕΛΛΑΔΑ FM Νομού Αττικής, ιδιοκτησίας της εταιρείας με την επωνυμία ΡΑΔΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΡΩΤΟ ΠΛΑΝΟ ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥΧΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ. Η υπόθεση εξετάζεται κατόπιν υποβολής καταγγελιών.
Για τον έλεγχο σχηματίστηκε φάκελος με αριθμό 69/25.2.2021, ο οποίος ανατέθηκε στον ειδικό επιστήμονα - νομικό Γεώργιο Αναγνωσταρά. Ο Ειδικός Επιστήμονας υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 275/ΕΣ/16.4.2021 νομική του εισήγηση.
Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης, παρέστησαν για λογαριασμό της ιδιοκτήτριας του ραδιοφωνικού σταθμού εταιρείας ο πληρεξούσιος δικηγόρος της Παναγιώτης Γιαννόπουλος και ο Διευθυντής του ραδιοφωνικού σταθμού Γεώργιος Καραμπεσίνης.
Ερωτηθέντες από τον Πρόεδρο, οι εκπρόσωποι της εγκαλουμένης απάντησαν ότι γνωρίζουν το περιεχόμενο του φακέλου, έλαβαν δε τον λόγο και ανέπτυξαν τους ισχυρισμούς τους. Ζήτησαν στη συνέχεια -και η Ολομέλεια δέχτηκε- να τους παρασχεθεί προθεσμία για την κατάθεση υπομνήματος έως τις 22.6.2021 και η συζήτηση κηρύχθηκε περαιωμένη. Η εγκαλουμένη κατέθεσε στη Γραμματεία το με αριθμό πρωτοκόλλου 3699/23.6.2021 υπόμνημα.
Την 27.7.2021 και ώρα 11.00 η Ολομέλεια συνήλθε σε διάσκεψη επί της υποθέσεως, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο και (με τηλεδιάσκεψη μέσω της πλατφόρμας «epresence.gov.gr») τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου, Γεώργιο Σαρειδάκη και Σωκράτη Τσιχλιά. Απούσα η αντιπρόεδρος Ευτέρπη Κουτζαμάνη-Δρίλια και το μέλος Γεώργιος Πλειός, που είχαν προσκληθεί νομίμως. Ο Πρόεδρος ενημέρωσε αναλυτικά για την υπόθεση τους απόντες κατά την συζήτηση Καλλιόπη Διαμαντάκου και Σωκράτη Τσιχλιά αναγιγνώσκοντας την έγγραφη εισήγηση, το υπόμνημα της εγκαλουμένης και το σύνολο των λοιπών εγγράφων του φακέλου. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ. Παρέστη επίσης και ο ανωτέρω εισηγητής, ο οποίος ανέπτυξε το ζήτημα προφορικώς και αποχώρησε. Η Ολομέλεια, αφού παρακολούθησε την επίμαχη ροή προγράμματος και μελέτησε το σύνολο των στοιχείων του φακέλου.
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕ ΩΣ ΕΞΗΣ:
Ι. Νομικό Μέρος
1. Το ΕΣΡ είναι η αρμόδια κατά το Σύνταγμα Αρχή (άρθρο 15 παρ. 2) για την άσκηση του άμεσου ελέγχου του κράτους επί της ραδιοφωνίας και της τηλεοράσεως και την ενδεχόμενη επιβολή σε περίπτωση παραβάσεων των προβλεπόμενων διοικητικών κυρώσεων. Ο άμεσος αυτός κρατικός έλεγχος αποσκοπεί μεταξύ άλλων στην αντικειμενική μετάδοση από τους ραδιοτηλεοπτικούς φορείς των πληροφοριών και των ειδήσεων.
2. Περαιτέρω, επιβάλλεται τα μεταδιδόμενα γεγονότα και ειδήσεις να είναι αληθή και ακριβή και απαγορεύεται η μετάδοση ατεκμηρίωτων θέσεων και απόψεων που μπορεί να προκαλέσει σύγχυση στο κοινό. Το άρθρο 5 παρ. 1 του ΠΔ 77/2003 ορίζει τα εξής: «Η μετάδοση των γεγονότων πρέπει να είναι αληθής, ακριβής και όσο είναι δυνατό πλήρης. Τα γεγονότα πρέπει να παρουσιάζονται με προσοχή και αίσθημα ευθύνης, ώστε να μη δημιουργούν υπέρμετρη ελπίδα, σύγχυση ή πανικό στο κοινό» Συναφώς, το άρθρο 8 παρ. 1 του ΠΔ 77/2003 προβλέπει τα ακόλουθα: «Δεν πρέπει να μεταδίδονται πληροφορίες χωρίς να έχουν ελεγχθεί»». Επίσης, το άρθρο 15 παρ. 1 του ΠΔ 77/2003 ορίζει τα εξής: «Ειδήσεις και σχόλια, κρίσεις ή απόψεις πρέπει να διακρίνονται με τρόπο σαφή. Υποθέσεις ή πιθανολογήσεις δεν παρουσιάζονται ως γεγονότα»».
3. Τέλος, κατά τα στοιχεία β και ε της παραγράφου 1 του άρθρου 4 του Ν. 2863/2000, το Ε.Σ.Ρ ελέγχει την τήρηση των όρων που προβλέπονται στην εκάστοτε ισχύουσα ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία και επιβάλλει, σε περίπτωση παραβάσεων, τις από το άρθρο 4 του Ν. 2328/1995 προβλεπόμενες κυρώσεις.
4. Από τον συνδυασμό των παραπάνω προκύπτει ότι επιβάλλεται η αντικειμενική και με το απαιτούμενο αίσθημα ευθύνης μετάδοση των πληροφοριών και των ειδήσεων. Πριν τη μετάδοση μιας είδησης, πρέπει να γίνεται ο απαιτούμενος έλεγχος αυτής ώστε να αποφεύγεται η πρόκληση σύγχυσης και παραπλάνησης στο τηλεοπτικό κοινό. Αυτονοήτως, οι παραπάνω υποχρεώσεις υφίστανται σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό όσον αφορά τη μετάδοση ειδήσεων και πληροφοριών που σχετίζονται με ιδιαίτερα ευαίσθητα θέματα που αφορούν τη ζωή και την υγεία των ανθρώπων.
ΙΙ. Πραγματικό μέρος
Από τα έγγραφα του φακέλου, από την παρακολούθηση της επίμαχης ροής προγράμματος και από τους ισχυρισμούς της εγκαλουμένης προέκυψαν τα εξής.
Κατά την 20.1.2021 μεταδόθηκε από τον ραδιοφωνικό σταθμό της εγκαλουμένης η εκπομπή ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ με παρουσιαστή τον δημοσιογράφο Γεώργιο Τράγκα.
Ο παρουσιαστής της εκπομπής προτείνει «να ανοίξει η οικονομία, η εστίαση και ο πολιτισμός». Υποστηρίζει ότι πρέπει να τηρούνται τα μέτρα προφύλαξης, αλλά να μην αφήνει η κυβέρνηση τα κανάλια να μιλούν μόνο για εμβόλια. Προτείνει να ενδιαφερθεί η κυβέρνηση για τις φαρμακευτικές εταιρείες και τα φάρμακα και αναφέρεται σε φαρμακευτικά σκευάσματα για τον κορονοϊό.
Αναφέρεται ειδικότερα στο SCABALL ισχυριζόμενος ότι «χρησιμοποιείται σε όλη τη Νότιο Αμερική για την ίαση του covid». Ισχυρίζεται ότι αποσιωπάται η ύπαρξη φαρμάκων «που είναι για άλλες ασθένειες αλλά που στην εφαρμογή τους θεραπεύουν τον covid». Αναφέρθηκε στην ΙβΕΡΜΕΚΤΙΝΗ ισχυριζόμενος ότι αυτή η ουσία «απεδείχθη ότι in vitro καταστέλλει τον covid σε 24 έως 48 ώρες. Δοκιμάστηκε στους ανθρώπους και είδαν ότι μέσα σε 4 ημέρες διακόπτει την αναπαραγωγή του ιού. Δεν έγινε κανένας λόγος γιατί προωθούνται τα εμβόλια».
Συμβουλεύει τον πρωθυπουργό παράλληλα με τα εμβόλια να προωθήσει και κάποια φάρμακα που ήδη χρησιμοποιεί μια φίλη του νοσοκομειακή γιατρός. Αναφέρει σχετικώς τα ακόλουθα: «Δίνεται ΑΖΙΘΡΟΜΥΚΙΝΗ, ZITHROMAXλέγεται ... Δίνεται ακόμα ΥΔΡΟΞΥΧΛΩΡΟΚΙΝΗ, το γνωστό PLAQUENIL ... Βγάλανε μετά από πειράματα την ΚΟΛΧΙΚΙΝΗ, αυτή δίνεται ταυτόχρονα για να αποφευχθούν παρενέργειες, περικαρδίτιδες, θρομβώσεις, στην καρδιακή λειτουργία. Τώρα έρχεται και το SCABALL, ΙΒΕΡΜΕΚΤΙΝΗ. Πήγε κλαίγοντας άνθρωπος στη Γερουσία των Ηνωμένων Πολιτειών και φώναζε ότι θεράπευσε χιλιάδες με αυτό. ΙΒΕΡΜΕΚΤΙΝΗ λέγεται. Κατά περίεργο τρόπο οι έχοντες συμφέροντα ... προσπάθησαν να αποκρύψουν αυτά τα φάρμακα ... προσπάθησαν να τα αποκρύψουν λέγοντας ότι κάνουν παρενέργειες ... Αν την πάρεις [την ΥΔΡΟΞΥΧΛΩΡΟΚΙΝΗ] 5 μέρες τι θα πάθεις; ... Αν την πάρεις [την ΙΒΕΡΜΕΚΤΙΝΗ] 4 μέρες τι θα πάθεις; Θέλω να σας πω ότι υπάρχει μια σκοπούμενη και όχι τόσο επιστημονική αναχαίτιση των φαρμάκων και προώθηση ταυτόχρονα των εμβολίων. Εγώ δεν θα συνωμοσιολογήσω, όχι. Τα εμβόλια προηγούνται γιατί, αν είναι αποτελεσματικά, μετά από ένα ποσοστό εμβολιασμών δημιουργούν αυτό που λένε ανοσία αγέλης, δηλαδή υπάρχει μεγάλο μέρος του πληθυσμού που δεν μεταδίδει, επομένως εξαφανίζεται ο ιός. Φυσικό είναι να προωθούνται μπροστά τα εμβόλια, αλλά δεν πρέπει να αποκλείουμε την ύπαρξη φαρμάκων. Γιατί αύριο θα βγει ένα νέο TAMIFLU».
Με το παραπάνω περιεχόμενο, η εκπομπή μετέδωσε στο κοινό (και μάλιστα σε μεγάλο βαθμό με τη μορφή ειδήσεων και τετελεσμένων γεγονότων) ανακριβείς και ατεκμηρίωτες εκτιμήσεις και θέσεις του παρουσιαστή της. Ειδικότερα: α) έγινε αναφορά σε συγκεκριμένα φαρμακευτικά σκευάσματα τα οποία υποτίθεται ότι θεραπεύουν τον κορονοϊό και β) προβλήθηκε ο ισχυρισμός ότι αποσιωπάται η ύπαρξη των αποτελεσματικών αυτών φαρμάκων χάριν της προώθησης των εμβολίων και των εχόντων οικονομικά συμφέροντα.
Κατά τα κοινώς όμως γνωστά επιστημονικά δεδομένα, δεν υφίσταται προς το παρόν κάποιο φαρμακευτικό σκεύασμα που να προσφέρει αποτελεσματική θεραπεία κατά του κορονοϊού. Δεδομένου αυτού, η ελεγχόμενη εκπομπή μετέδωσε παραπλανητικές πληροφορίες για την ύπαρξη αποτελεσματικών φαρμάκων που οδηγούν στην ίαση του κορονοϊού και προκάλεσε με τον τρόπο αυτό κίνδυνο σύγχυσης στο κοινό που μπορούσε να οδηγήσει σε συμπεριφορές επιβλαβείς για τη ζωή και την υγεία των ανθρώπων. Ταυτοχρόνως, προέβαλε ατεκμηρίωτα τον ισχυρισμό ότι αποσιωπάται σκοπίμως και αντιεπιστημονικώς η ύπαρξη των υποτιθέμενων αποτελεσματικών αυτών φαρμάκων για να προωθηθούν τα εμβόλια και να εξυπηρετηθούν συμφέροντα εμπλεκόμενων στην παραγωγή των εμβολίων εταιρειών. Αν και κάποια από τα φάρμακα στα οποία αναφέρθηκε ο παρουσιαστής χρησιμοποιούνται μεταξύ πολλών άλλων στο πλαίσιο του σχετικού πρωτοκόλλου αντιμετώπισης του κορονοϊού (https://eodv.gov.gr/wp-content/uploads/2021/01/covid-19-therapeutikos-algorithmos- 2.pdf ), τα σκευάσματα αυτά στερούνται ωστόσο της αποτελεσματικότητας και των θεραπευτικών ιδιοτήτων που αναφέρει ο παρουσιαστής, ενώ για ορισμένα από αυτά υπάρχει και επίσημη οδηγία από αρμόδιους οργανισμούς υγείας να μη χορηγούνται για την αντιμετώπιση της ασθένειας. Το γεγονός εξάλλου ότι κάποια από τα αναφερόμενα σκευάσματα περιλαμβάνονται πάντως στο πρωτόκολλο αντιμετώπισης του κορονοϊού αναιρεί από μόνο του τον ισχυρισμό του παρουσιαστή ότι αυτά αποκρύπτονται σκοπίμως προκειμένου να γίνει προώθηση των εμβολίων χάριν της εξυπηρέτησης των συμφερόντων εμπλεκομένων μερών.
ΙΙΙ. Προβαλλόμενοι ισχυρισμοί
Ισχυρίζεται η εγκαλουμένη ότι ήταν πρακτικώς αδύνατον στον ραδιοφωνικό σταθμό να παρέμβει επί του περιεχομένου της εκπομπής και ότι για τον λόγο αυτόν στερείται ευθύνης για τα όσα μεταδόθηκαν, ενόψει και του γεγονότος ότι τερμάτισε άμεσα την συνεργασία της με τον παρουσιαστή του προγράμματος λόγω ακριβώς του περιεχομένου της επίμαχης εκπομπής του. Κάθε όμως ραδιοφωνικός φορέας φέρει την συντακτική ευθύνη για τα όσα επιλέγει να προβάλει και την αντίστοιχη νομική ευθύνη, σε περίπτωση που το μεταδοθέν από αυτόν υλικό παραβιάζει τις νομοθετικές επιταγές (πρβλ. ΣτΕ 4586/2015 και ΣτΕ 201/2016). Κατά την κρίση δε της Ολομέλειας, στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι πλήρως αποδεδειγμένη από τα προαναφερόμενα στοιχεία η αδικοπρακτική πρόθεση της εγκαλουμένης.
Ισχυρίζεται επίσης η εγκαλουμένη ότι τα όσα αναφέρθηκαν στην επίμαχη εκπομπή αφορούσαν ένα ζήτημα που ενδιέφερε έντονα την κοινή γνώμη και ότι ο παρουσιαστής μετέφερε απλώς τις απόψεις που είχαν εκφράσει για ορισμένες φαρμακευτικές ουσίες ειδικοί του χώρου της υγείας χωρίς να προκύπτει καμία σύγχυση στο κοινό. Από τα αναφερόμενα στο πραγματικό μέρος της παρούσας προκύπτει ωστόσο σαφώς ότι ο παρουσιαστής απέδωσε αυθαιρέτως ανύπαρκτες θεραπευτικές ιδιότητες στα αναφερόμενα σκευάσματα, ισχυριζόμενος ότι προσφέρουν πλήρη ίαση από τον κορονοϊό και ότι με τη λήψη τους αποφεύγεται ο κίνδυνος σοβαρής νοσηλείας και θανάτου. Προέβαλε επίσης ο παρουσιαστής τον όλως ατεκμηρίωτο ισχυρισμό ότι τα αποτελεσματικά αυτά φαρμακευτικά σκευάσματα αποκρύπτονται σκοπίμως χάριν της προστασίας οικονομικών συμφερόντων. Δεν επρόκειτο επομένως για θέσεις που βασίζονταν σε επιστημονικά συμπεράσματα, αλλά για προσωπικές αντιεπιστημονικές απόψεις του παρουσιαστή των εκπομπών που μεταφέρθηκαν παραπλανητικώς στο κοινό με τη μορφή ειδήσεων και τετελεσμένων γεγονότων και ο οποίες μπορούσαν ως εκ τούτου να προκαλέσουν κίνδυνο σύγχυσης στο κοινό επί ενός ζητήματος μάλιστα που αφορά άμεσα την ανθρώπινη ζωή και υγεία.
IV. Υπαγωγή
Ενόψει αυτών καθίσταται σαφές ότι η εγκαλουμένη παραβίασε -εκ προθέσεως- τις αναφερόμενες στο νομικό μέρος της παρούσας υποχρεώσεις της, προβάλλοντας ραδιοφωνικό πρόγραμμα που περιείχε ανακριβείς και ατεκμηρίωτες ειδήσεις για την ύπαρξη αποτελεσματικών φαρμάκων κατά του κορονοϊού που αποκρύπτονται σκοπίμως για την εξυπηρέτηση οικονομικών συμφερόντων.
Κατά συνέπεια, πρέπει να επιβληθεί στην εγκαλούμενη κύρωση και δη εκείνη του χρηματικού προστίμου.
Περαιτέρω, με βάση την βαρύτητα των παραβάσεων και την ένταση του δόλου της εγκαλουμένης και του υπ’ αυτής προστηθέντος, κρίνεται ότι το επιβλητέο πρόστιμο είναι εκείνο των είκοσι πέντε χιλιάδων (25.000) ευρώ.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ ΤΟ ΕΣΡ
Δέχεται ότι η εγκαλουμένη παραβίασε εκ προθέσεως την υποχρέωση ακριβούς και με το απαιτούμενο αίσθημα ευθύνης μετάδοσης των πληροφοριών και των ειδήσεων, κατά τα ειδικότερα αναφερόμενα στο σκεπτικό.
Επιβάλλει στην εταιρεία με την επωνυμία ΡΑΔΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΡΩΤΟ ΠΛΑΝΟ ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥΧΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ, ιδιοκτήτρια του ραδιοφωνικού σταθμού ΕΛΛΑΔΑ FM Νομού Αττικής, τη διοικητική κύρωση του προστίμου των είκοσι πέντε χιλιάδων (25.000) ευρώ.
Κατά το άρθρο 4 παρ. 3 του Ν. 2328/1995, όπως έχει μετά την δια του άρθρου 23 παρ. 5 εδ. β' του Ν. 3166/2003 αντικατάστασή του, η παρούσα απόφαση κατά την προαναφερόμενη κύρωση, είναι εκτελεστή κατά:
1. Της εταιρείας ΡΑΔΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΡΩΤΟ ΠΛΑΝΟ ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥΧΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ που εδρεύει στο Ίλιον Αττικής, στην οδό Ζίτσης 54, με ΑΦΜ 800653129, ΔΟΥ Αγίων Αναργύρων.
2. Της Ελένης Ζώη του Δημητρίου, με ΑΦΜ 055096371, ΔΟΥ Αγίων Αναργύρων, ως νομίμου εκπροσώπου της εταιρείας,
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Ε.Σ.Ρ. Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΥΤΡΟΜΑΝΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΑΡΑΖΙΔΟΥ
Πληροφορίες: www.esr.gr
Παρατηρήσεις: Απόφαση 91/2021- Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ) - 24η Σεπτεμβρίου 2021
