Διαβάστε ακολούθως την Απόφαση 24/2021 της Ανεξάρτητης Αρχής:
Η Ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου, συνήλθε σε συνεδρίαση στον συνήθη γι’ αυτό τόπο την 26.01.2021 και ώρα 11:00 προκειμένου να συζητήσει επί της κατωτέρω υποθέσεως. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, και τα μέλη (με τηλεδιάσκεψη μέσω «epresence.gov.gr») Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο και Γεώργιο Σαρειδάκη. Απόντα τα μέλη Ευαγγελία Μήτρου και Γιώργος Πλειός, τα οποία είχαν κληθεί νομίμως. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ.
Αντικείμενο της συζήτησης ήταν η επανεξέταση της υπόθεσης στην οποία αφορούσε η με αριθμό 270/2015 απόφαση του ΕΣΡ, κατόπιν της ακύρωσης αυτής για τυπικούς λόγους με την με αριθμό 1842/2020 απόφαση του ΣτΕ.
Για τον έλεγχο σχηματίστηκε φάκελος με αριθμό 381/23.11.2020 που ανατέθηκε στον ειδικό επιστήμονα - νομικό Γεώργιο Αναγνωσταρά, ο οποίος υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 913/ΕΣ/16.11.2020 νομική του εισήγηση παραπέμποντας συνολικώς στα όσα είχε αναπτύξει επί της υποθέσεως με την με αριθμό πρωτοκόλλου 829/8.6.2015 αρχική νομική του εισήγηση.
Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης παρέστησαν, για λογαριασμό της λειτουργούσης τον τηλεοπτικό σταθμό ΑΝΤΕΝΝΑ TV εταιρείας με την επωνυμία ΑΝΤΕΝΝΑ TV ΑΕ, οι πληρεξούσιοι δικηγόροι της Ευαγγελία Ντάκουρη και Γρηγόριος Γιαμουγιάννης. Ερωτηθέντες από τον Πρόεδρο, οι Δικηγόροι δήλωσαν ότι γνωρίζουν το περιεχόμενο του φακέλου, έλαβαν δε τον λόγο και ανέπτυξαν τους ισχυρισμούς τους. Ζήτησαν στη συνέχεια -και η Ολομέλεια δέχτηκε- να τους παρασχεθεί προθεσμία για την κατάθεση εγγράφου υπομνήματος μέχρι και την 26.2.2021 και ώρα 14.00 και η συζήτηση κηρύχθηκε περαιωμένη. Με νεότερο αίτημα της εγκαλουμένης, η ως άνω προθεσμία παρατάθηκε έως τις 16.3.2021. O σταθμός κατέθεσε στη Γραμματεία το με αριθμό πρωτοκόλλου 1288/16.3.2021 υπόμνημα.
Την 13.04.2021 και ώρα 11.00 η Ολομέλεια συνήλθε σε διάσκεψη επί της υποθέσεως, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, και τα μέλη (με τηλεδιάσκεψη μέσω «epresence.gov.gr») Καλλιόπη Διαμαντάκου, Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου, Γιώργο Πλειό και Γεώργιο Σαρειδάκη. Απόν το μέλος Βασίλειος Καραποστόλης, ο οποίος είχε κληθεί νομίμως. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ. Ο Πρόεδρος ενημέρωσε αναλυτικά για την υπόθεση τους απόντες κατά την συζήτηση Ευαγγελία Μήτρου και Γιώργο Πλειό αναγιγνώσκοντας τις έγγραφες εισηγήσεις, το υπόμνημα της εγκαλουμένης και το σύνολο των λοιπών εγγράφων του φακέλου. Παρέστη επίσης και ο ανωτέρω εισηγητής, ο οποίος ανέπτυξε το ζήτημα προφορικώς και αποχώρησε. Η Ολομέλεια, αφού μελέτησε το σύνολο των στοιχείων του φακέλου.
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕ ΩΣ ΕΞΗΣ:
Ι. Νομικό Μέρος
1. Το ΕΣΡ είναι η αρμόδια κατά το Σύνταγμα Αρχή (άρθρο 15 παρ. 2) για την άσκηση του άμεσου ελέγχου του κράτους επί της ραδιοφωνίας και της τηλεοράσεως και την επιβολή σε περίπτωση παραβάσεων των προβλεπόμενων διοικητικών κυρώσεων.
2. Το άρθρο 7 παρ. 2 του ΠΔ 77/2003 ορίζει τα εξής: «Δεν επιτρέπεται να προβάλλονται, χωρίς σπουδαίο λόγο, εικόνες ή ήχοι, που επιτείνουν ή προκαλούν πόνο στους εικονιζόμενους ή σε πρόσωπα του αμέσου περιβάλλοντός τους».
3. Το άρθρο 10 παρ. 1 του ΠΔ 77/2003 ορίζει τα εξής: «Απαγορεύεται η παρουσίαση ανηλίκων μέσω εικόνας, ονόματος ή άλλου τρόπου που να καθιστά σαφή την ταυτότητά τους ή η συμμετοχή τους σε όλες τις εκπομπές που περιλαμβάνονται στον παρόντα κώδικα, όταν αυτοί είναι μάρτυρες ή θύματα εγκληματικών ενεργειών ή δυστυχημάτων ή βρίσκονται σε δύσκολη κατάσταση...».
4. Το άρθρο 11 παρ. 1 του ΠΔ 77/2003 ορίζει τα εξής: «Η αρχή ότι ο κατηγορούμενος τεκμαίρεται αθώος μέχρι την αμετάκλητη καταδίκη του γίνεται σεβαστή και συνεπώς δεν προεξοφλείται το αποτέλεσμα της δίκης ούτε οι κατηγορούμενοι αναφέρονται, άμεσα ή έμμεσα, ως ένοχοι...».
5. Το άρθρο 11 παρ. 1 του ΠΔ 77/2003 ορίζει τα εξής: «Δεν χρησιμοποιείται εικόνα, ούτε αναφέρεται όνομα, ούτε γίνεται με άλλο τρόπο σαφής η ταυτότητα συγγενών κατηγορουμένου ή καταδικασθέντος σε αξιόποινες πράξεις, εκτός αν η αναφορά είναι απολύτως αναγκαία για την έκθεση των γεγονότων».
6. Το άρθρο 11 παρ. 5 του ΠΔ 77/2003 ορίζει τα εξής: «Με την επιφύλαξη των οριζομένων στην εκάστοτε ισχύουσα οικεία νομοθεσία, δεν επιτρέπεται η αναφορά ονομάτων ή άλλων στοιχείων δηλωτικών της ταυτότητας καθώς και η χρησιμοποίηση εικόνων προσώπων που θεωρούνται ύποπτοι τέλεσης εγκλημάτων».
7. Το άρθρο 11 παρ. 6 του ΠΔ 77/2003 ορίζει τα εξής: «Δεν δημοσιοποιούνται έγγραφα ή άλλα στοιχεία που γίνονται γνωστά στις αρμόδιες αρχές κατά το στάδιο της προκαταρκτικής εξέτασης, της έκτακτης προανάκρισης και γενικότερα της ποινικής προδικασίας».
8. Το άρθρο 8 παρ. 2 του Ν. 3090/2002 ορίζει τα εξής: «Η μετάδοση από την τηλεόραση ή η κινηματογράφηση ή μαγνητοσκόπηση ή φωτογράφηση των προσώπων που οδηγούνται ενώπιον των δικαστικών ή εισαγγελικών ή αστυνομικών και λοιπών αρχών απαγορεύεται».
9. Τέλος, κατά τα στοιχεία β και ε της παραγράφου 1 του άρθρου 4 του Ν. 2863/2000, το Ε.Σ.Ρ ελέγχει την τήρηση των όρων που προβλέπονται στην εκάστοτε ισχύουσα ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία και επιβάλλει σε περίπτωση παραβιάσεων τις από το άρθρο 4 του Ν. 2328/1995 προβλεπόμενες κυρώσεις. Όπως προκύπτει περαιτέρω από το άρθρο 4 παρ. 1 στοιχείο α του Ν. 2328/1995, η ως άνω αρμοδιότητα επιβολής διοικητικών κυρώσεων υφίσταται και για κάθε περίπτωση παραβίασης των νομοθετικών κανόνων που διέπουν έστω και έμμεσα τους ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς και γενικότερα τη λειτουργία της ιδιωτικής τηλεόρασης.
Από τα παραπάνω προκύπτει σαφώς ότι η κάλυψη από τις τηλεοπτικές εκπομπές των ποινικών διαδικασιών πρέπει να γίνεται κατά τρόπο που αφενός να εξασφαλίζει την προστασία όλων των εμπλεκομένων προσώπων και αφετέρου να μην θέτει εμπόδια στο έργο των αρμοδίων αρχών με την αποκάλυψη των στοιχείων της ποινικής προδικασίας. Τα παραπάνω ισχύουν κατά μείζονα λόγο, όταν πρόκειται για εγκληματική ενέργεια με θύμα ανήλικο πρόσωπο και με φερόμενο δράστη άτομο του στενού οικογενειακού του περιβάλλοντος.
ΙΙ. Πραγματικό μέρος
Από τα έγγραφα του φακέλου, από την παρακολούθηση της επίμαχης ροής προγράμματος και από τους ισχυρισμούς της εγκαλουμένης (προβληθέντες προφορικώς και εγγράφως) προέκυψαν τα εξής.
Τον Απρίλιο του 2015, η μητέρα τετράχρονου κοριτσιού ανέφερε στις αρχές την εξαφάνιση της κόρης της, ισχυριζόμενη αρχικώς ότι αυτή συνέβη ενώ είχε εμπιστευτεί το παιδί σε ομοεθνή φίλη της. Αμέσως, ξεκίνησε μεγάλη επιχείρηση για την ανεύρεση του παιδιού στην οποία συμμετείχαν οι αστυνομικές αρχές και άλλοι αρμόδιοι φορείς. Στα πλαίσια της έρευνας αυτής, προβλήθηκε και η φωτογραφία του παιδιού και ζητήθηκε από το κοινό να εισφέρει τυχόν πληροφορίες που θα βοηθήσουν στον εντοπισμό του. Το θέμα έτυχε και ευρείας τηλεοπτικής προβολής, με κάποιους μάλιστα σταθμούς να παίρνουν και συνέντευξη από τη μητέρα του εξαφανισθέντος κοριτσιού. Από την έρευνα, προέκυψε τελικά ότι η μητέρα είχε πει ψέματα στις αρχές για τις συνθήκες εξαφάνισης του παιδιού της και ότι η ανήλικη είχε χάσει τη ζωή της ενώ βρισκόταν στο σπίτι του πατέρα της. Ο πατέρας ισχυρίστηκε ότι η μικρή πέθανε από παθολογικά αίτια και ότι στη συνέχεια ο ίδιος φοβήθηκε και τεμάχισε το πτώμα της, ώστε να το εξαφανίσει. Κατά την αστυνομία όμως, ο πατέρας θανάτωσε για άγνωστο λόγο το παιδί του και στη συνέχεια προχώρησε στην πράξη του τεμαχισμού του ώστε να καλύψει τα ίχνη του. Κατά του φερόμενου ως δράστη ασκήθηκε δίωξη για ανθρωποκτονία από πρόθεση και για περιύβριση νεκρού, ενώ δίωξη ασκήθηκε και κατά της μητέρας του θύματος για έκθεση ανηλίκου σε κίνδυνο.
Α. Επί τρεις ημέρες, τα κεντρικά δελτία ειδήσεων του τηλεοπτικού σταθμού της εγκαλουμένης ασχολήθηκαν επισταμένως με το θέμα μεταδίδοντας πληροφορίες για τα όσα καταλογίζονταν στον πατέρα του τετράχρονου κοριτσιού και τις συνθήκες υπό τις οποίες η ανήλικη εφέρετο να είχε χάσει τη ζωή της. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο κατηγορούμενος αναφέρθηκε ως παιδοκτόνος. Συγκεκριμένα:
• Δελτίο Ειδήσεων 04.05.2015 (σημείο 06:10 της καταγραφής): Προβάλλεται η λεζάντα πατέρας σκότωσε και τεμάχισε την τετράχρονη κόρη του.
• Δελτίο Ειδήσεων 05.05.2015 (σημείο 08:46 της καταγραφής): Προβάλλεται η λεζάντα απείλησαν να σκοτώσουν τον εικοσιεπτάχρονο παιδοκτόνο.
• Δελτίο Ειδήσεων 05.05.2015 (σημείο 17:44 της καταγραφής): Προβάλλεται η λεζάντα έπαιζε θέατρο για ένα μήνα ο παιδοκτόνος με τερατώδη ψυχραιμία.
• Δελτίο Ειδήσεων 06.05.2015 (σημείο 30:35 της καταγραφής): Δημοσιογράφος του σταθμού αναφέρει ότι μπορεί... να έχει τον τίτλο του πατέρα αλλά είναι εκείνος που δολοφόνησε το παιδί του.
• Δελτίο Ειδήσεων 06.05.2015 (σημείο 35:03 της καταγραφής): Δημοσιογράφος του σταθμού αναφέρει ότι ο εικοσιεπτάχρονος... είχε και το θράσος. να δίνει αμοιβή για την εύρεση του παιδιού, ενός παιδιού που είχε ήδη όμως δολοφονήσει.
• Δελτίο Ειδήσεων 06.05.2015 (σημείο 35:03 της καταγραφής): Δημοσιογράφος του σταθμού αναφέρει ότι κανένας στην πολυκατοικία δεν αντιλήφθηκε την ανθρωποκτονία.
• Δελτίο Ειδήσεων 06.05.2015 (σημείο 34:07 της καταγραφής): Προβάλλεται η λεζάντα έφτασε στο κελί του ο παιδοκτόνος.
Επομένως, ο τηλεοπτικός σταθμός της εγκαλουμένης αναφέρθηκε επανειλημμένως στον κατηγορούμενο ως ήδη ένοχο για την καταλογιζόμενη σε αυτόν πράξη της ανθρωποκτονίας κατά προφανή παραβίαση του τεκμηρίου της αθωότητας του κατηγορουμένου. Σημειωτέον ότι για την στοιχειοθέτηση της παραβίασης του τεκμηρίου της αθωότητας αρκεί και οποιαδήποτε αξιολογική κρίση, η οποία έμμεσα χαρακτηρίζει ως ένοχο τον κατηγορούμενο (βλ. ΣτΕ 3336/2007).
Β. Μεταξύ άλλων, ο σταθμός μετέδωσε εκτεταμένα αποσπάσματα από τις μαρτυρικές καταθέσεις των κατηγορουμένων καθώς και από τις καταθέσεις τρίτων εμπλεκομένων προσώπων. Συγκεκριμένα:
• Δελτίο Ειδήσεων 05.05.2015 (σημεία 18:20-18:41 και 19:14-19:30 της καταγραφής): Αναγιγνώσκεται και προβάλλεται σε κάρτα τμήμα της κατάθεσης του κατηγορούμενου πατέρα.
• Δελτίο Ειδήσεων 05.05.2015 (σημείο 19:55-20:20 της καταγραφής): Αναγιγνώσκεται και προβάλλεται σε κάρτα τμήμα της κατάθεσης του κατηγορούμενου πατέρα.
• Δελτίο Ειδήσεων 05.05.2015 (σημεία 20:20-20:31 και 25:24-25:37 της καταγραφής): Αναγιγνώσκεται και προβάλλεται σε κάρτα τμήμα της κατάθεσης της κατηγορούμενης μητέρας.
• Δελτίο Ειδήσεων 05.05.2015 (σημείο 20:37-20:54 της καταγραφής): Αναγιγνώσκεται και προβάλλεται σε κάρτα τμήμα της κατάθεσης φίλου του κατηγορούμενου πατέρα.
• Δελτίο Ειδήσεων 05.05.2015 (σημείο 21:35-23:00 της καταγραφής): Γίνεται αναφορά στο περιεχόμενο της κατάθεσης του κατηγορούμενου πατέρα.
• Δελτίο Ειδήσεων 05.05.2015 (σημείο 26:40-26:48 της καταγραφής): Αναγιγνώσκεται και προβάλλεται σε κάρτα τμήμα της κατάθεσης γείτονα των κατηγορουμένων.
• Δελτίο Ειδήσεων 06.05.2015 (σημεία 39:07-39:15 της καταγραφής): Αναγιγνώσκεται και προβάλλεται σε κάρτα τμήμα της κατάθεσης της κατηγορούμενης μητέρας.
• Δελτίο Ειδήσεων 06.05.2015 (σημείο 39:27-39:35 της καταγραφής): Γίνεται αναφορά στο περιεχόμενο της κατάθεσης της κατηγορούμενης μητέρας.
Με τον τρόπο όμως αυτόν, ο σταθμός της εγκαλουμένης προέβη σε απαγορευμένη δημοσιοποίηση εγγράφων και άλλων στοιχείων που γίνονται γνωστά στις αρμόδιες αρχές κατά το στάδιο της ποινικής προδικασίας. Η σχετική νομοθετική ρύθμιση δεν απαγορεύει βέβαια την ενημέρωση του τηλεοπτικού κοινού για τις υποθέσεις που εκκρεμούν στο στάδιο της ποινικής προδικασίας, ούτε αποκλείεται κάθε αναφορά και ο σχολιασμός των πράξεων και των ενεργειών των αρμόδιων αρχών. Απαγορεύεται όμως, χάριν της προστασίας του τεκμηρίου της αθωότητας αλλά και της αποτελεσματικής διεξαγωγής της δικαστικής έρευνας και του ανεπηρέαστου των αρμόδιων αρχών, ειδικώς η αποκάλυψη και η αναπαραγωγή εγγράφων και στοιχείων της ποινικής προδικασίας. Άρση της παραπάνω απαγόρευσης επιτρέπεται μόνο σε όλως εξαιρετικές περιπτώσεις, όταν αφενός κρίνεται ότι συντρέχουν λόγοι υπέρτερου δημοσίου συμφέροντος που καθιστούν επιτρεπτή την ανακοίνωση των στοιχείων αυτών προς ενημέρωση του κοινού επί ζητήματος ιδιαιτέρως αυξημένου γενικού ενδιαφέροντος και αφετέρου προκύπτει ότι με τη δημοσιοποίηση των στοιχείων αυτών δεν διακυβεύονται τα δικαιώματα του κατηγορουμένου και των λοιπών εμπλεκομένων προσώπων αλλά και το συμφέρον της αποτελεσματικής διεξαγωγής της δικαστικής έρευνας (βλ. ΣτΕ 1216/2014 και ΣτΕ 1217/2014).
Στην προκειμένη περίπτωση, προβλήθηκαν επανειλημμένως στην οθόνη εκτεταμένα αυτούσια αποσπάσματα της κατάθεσης των κατηγορουμένων αλλά και τρίτων 6 εμπλεκόμενων στην υπόθεση προσώπων. Δεν συνέτρεχε εξάλλου κάποιος υπέρτερος λόγος δημοσίου συμφέροντος που να συγχωρεί τη δημοσιοποίηση των παραπάνω στοιχείων της ποινικής προδικασίας. Αφενός, ο στόχος ενημέρωσης του κοινού θα μπορούσε να εξυπηρετηθεί απόλυτα με την αναφορά στα επίμαχα πραγματικά περιστατικά της υπόθεσης και τα ερωτήματα που ανέκυπταν για την συμπεριφορά των κατηγορούμενων και τα όσα τους καταλογίζονταν σχετικά με τις συνθήκες υπό τις οποίες έχασε τη ζωή του το ανήλικο παιδί τους χωρίς να απαιτείται η αυτούσια παράθεση μεγάλου μέρους των μαρτυρικών καταθέσεων των εμπλεκόμενων στην υπόθεση προσώπων. Αφετέρου, για την υπόθεση είχε υπάρξει η έκδοση σχετικού δελτίου τύπου από την αστυνομία στο οποίο προφανώς και αναφέρονται όλες εκείνες οι λεπτομέρειες που οι αρμόδιες αρχές θεώρησαν ότι μπορούν να ανακοινωθούν στο κοινό χωρίς να τεθούν σε αμφισβήτηση οι στόχοι που υπηρετεί η μυστικότητα της ποινικής προδικασίας. Η αστυνομία προχώρησε μάλιστα και σε σχετική συνέντευξη τύπου, κατά την οποία αναγνώστηκε στο κοινό το περιεχόμενο του παραπάνω δελτίου τύπου της. Επομένως, μπορούσε ο σταθμός να αναφερθεί στο περιεχόμενο αυτού του δελτίου τύπου και να μεταδώσει ενδεχομένως τα αντίστοιχα τμήματα της συνέντευξης τύπου της αστυνομίας χωρίς να προβεί στην αυτούσια παράθεση εκτεταμένων αποσπασμάτων μαρτυρικών καταθέσεων που έβαιναν πέρα των όσων επιθυμούσαν οι αρμόδιες αρχές να γνωστοποιήσουν στο κοινό και που έθεταν με τον τρόπο αυτό σε αμφιβολία την επίτευξη των στόχων που υπηρετεί η αρχή της μυστικότητας των στοιχείων και εγγράφων της ποινικής προδικασίας.
Γ. Σε όλον σχεδόν τον χρόνο προβολής των επίμαχων δελτίων ειδήσεων, προβλήθηκαν αμοντάριστες φωτογραφίες και μαγνητοσκοπημένα πλάνα του θύματος και των κατηγορούμενων γονέων του. Μόνη εξαίρεση αποτέλεσε το δελτίο ειδήσεων της πρώτης ελεγχόμενης ημέρας (04.05.2015), όπου οι φωτογραφίες του κατηγορούμενου προβλήθηκαν με τεχνική επεξεργασία στο πρόσωπο.
Απαγορεύεται ωστόσο η παρουσίαση ανηλίκων μέσω εικόνας όταν αυτοί είναι θύματα εγκληματικών ενεργειών, εκτός εάν η παρουσίαση αυτή είναι αναγκαία για την ενημέρωση του κοινού. Απαγορεύεται επίσης η αναφορά ονομάτων και η χρησιμοποίηση εικόνων προσώπων, τα οποία θεωρούνται ύποπτα τέλεσης εγκλημάτων. Είναι αναμφισβήτητο ότι η επαναλαμβανόμενη προβολή των επίμαχων εικόνων και πλάνων ουδόλως ήταν απαραίτητη για την ενημέρωση του κοινού για την υπόθεση και τις συνθήκες υπό τις οποίες έχασε τη ζωή του το ανήλικο θύμα. Εξάλλου, η συνεχής προβολή αμοντάριστων φωτογραφιών και πλάνων από τη ζωή του θύματος μπορούσε να επιτείνει τον πόνο των οικείων του. Προκύπτει άλλωστε από τα στοιχεία του φακέλου της υπόθεσης ότι το θύμα είχε παππούδες και γιαγιάδες από την πλευρά και των δύο γονέων του. Είναι βέβαια αλήθεια ότι φωτογραφίες του θύματος είχαν προβληθεί εκτεταμένα από τα μέσα ενημέρωσης, κατά τον χρόνο που αναζητούνταν τα ίχνη του. Είναι ομοίως ακριβές ότι η μητέρα του είχε εμφανιστεί επανειλημμένως στην τηλεόραση, απευθύνοντας έκκληση για την εύρεση του παιδιού της. Δεν σημαίνει όμως αυτό ότι η τηλεοπτική προβολή της εικόνας των παραπάνω προσώπων μπορούσε ελεύθερα να συνεχιστεί χωρίς να συντρέχει κάποιος ιδιαίτερος λόγος ενημέρωσης του κοινού, όταν έγινε γνωστό ότι η ανήλικη είχε χάσει τη ζωή της και ότι για την υπόθεση αυτή κατηγορούνταν οι γονείς της. Αυτό ισχύει πολύ περισσότερο από την στιγμή που η απαγόρευση προβολής της εικόνας του τετράχρονου κοριτσιού και των γονέων του υπηρετεί στόχους που αφενός σχετίζονται με το τεκμήριο αθωότητας και τα δικαιώματα των κατηγορουμένων και αφετέρου αποσκοπούν στην προστασία της μνήμης του ανήλικου θύματος εγκληματικής ενέργειας και στο σεβασμό του πόνου των οικείων του.
Δ. Προβλήθηκαν επίσης δηλώσεις της μητέρας του κατηγορούμενου και των γονέων της κατηγορούμενης συντρόφου του, όλες χωρίς κάποια τεχνική επεξεργασία στις εικόνες των εμφανιζόμενων στην οθόνη προσώπων. Συγκεκριμένα:
• Δελτίο Ειδήσεων 05.05.2015 (σημείο 12:08-12:18 της καταγραφής): Εμφανίζεται η μητέρα του κατηγορούμενου να κάνει δηλώσεις για την υπόθεση.
• Δελτίο Ειδήσεων 05.05.2015 (σημείο 20:53-21:16 της καταγραφής): Εμφανίζεται η μητέρα του κατηγορούμενου να κάνει δηλώσεις για την υπόθεση.
• Δελτίο Ειδήσεων 05.05.2015 (σημείο 23:33-23:39 της καταγραφής): Εμφανίζεται η μητέρα του κατηγορούμενου να κάνει δηλώσεις για την υπόθεση.
• Δελτίο Ειδήσεων 06.05.2015 (σημείο 40:03-40:32 της καταγραφής): Εμφανίζονται πλάνα από εμφάνιση σε άλλον τηλεοπτικό σταθμό των γονέων της κατηγορούμενης να κάνουν δηλώσεις για την υπόθεση.
Απαγορεύεται ωστόσο η χρησιμοποίηση της εικόνας των συγγενών κατηγορούμενου, εκτός αν η αναφορά είναι απολύτως αναγκαία για την έκθεση των γεγονότων. Δεν αμφισβητείται ότι ήταν απολύτως εφικτό στον σταθμό της εγκαλουμένης να μεταδώσει τα επίμαχα πλάνα προβαίνοντας στην τεχνική επεξεργασία των προσώπων των γονέων των κατηγορουμένων. Είναι ομοίως σαφές ότι η αμοντάριστη προβολή της εικόνας των παραπάνω προσώπων ουδόλως ήταν αναγκαία για την έκθεση των γεγονότων και την πληροφόρηση του κοινού. Δεν επηρεάζει εξάλλου το γεγονός ότι οι συγγενείς των κατηγορουμένων φαίνεται να είχαν οικειοθελώς εμφανιστεί στην τηλεόραση για να εκθέσουν τις απόψεις τους. Ο σταθμός όφειλε σε κάθε περίπτωση να σεβαστεί τις νόμιμες υποχρεώσεις του, ώστε να επιτευχθεί ο προστατευτικός για την ταυτότητα των συγγενών των κατηγορουμένων στόχος της επίμαχης νομοθετικής απαγόρευσης. Αδιάφορο είναι επίσης το γεγονός ότι σε μία από τις επίμαχες περιπτώσεις επρόκειτο για αναμετάδοση πλάνων από έτερο τηλεοπτικό σταθμό. Από την στιγμή που ο ελεγχόμενος σταθμός επέλεξε να τα προβάλει, έπρεπε να το πράξει σύμφωνα με τα όσα προβλέπει σχετικά ο νόμος.
Ε. Σε δύο από τις ελεγχόμενες ημέρες, προβλήθηκαν επίσης επανειλημμένως αμοντάριστα πλάνα των κατηγορουμένων την ώρα που προσάγονταν με χειροπέδες στις αρμόδιες ανακριτικές αρχές. Σε ορισμένες μάλιστα από τις σκηνές, μεγεθύνθηκε η εικόνα του προσώπου του κατηγορούμενου για να είναι πιο ευκρινής στο κοινό. Συγκεκριμένα:
• Δελτίο Ειδήσεων 05.05.2015: Προβλήθηκαν δεκατέσσερις συνολικά φορές επαναλαμβανόμενα αμοντάριστα πλάνα προσαγωγής των κατηγορουμένων με χειροπέδες στις ανακριτικές αρχές.
• Δελτίο Ειδήσεων 06.05.2015: Προβλήθηκαν δεκατρείς συνολικά φορές επαναλαμβανόμενα αμοντάριστα πλάνα προσαγωγής των κατηγορουμένων με χειροπέδες στις ανακριτικές αρχές.
Απαγορεύεται ωστόσο η μαγνητοσκόπηση και η μετάδοση από την τηλεόραση των προσώπων που οδηγούνται ενώπιων των αρμόδιων αρχών. Η συγκεκριμένη απαγόρευση είναι μάλιστα απόλυτη, χωρίς να προβλέπονται εξαιρέσεις όσον αφορά το πεδίο εφαρμογής της (βλ. ΣτΕ 4660/2012 και ΣτΕ 3586/2014). Ακόμα όμως και αν γινόταν αποδεκτό ότι μπορούν να υπάρξουν εξαιρέσεις χάριν της πληροφόρησης του κοινού για ένα ζήτημα γενικού ενδιαφέροντος, είναι πάντως αναμφισβήτητο ότι υπήρξε στην προκειμένη περίπτωση σαφής υπέρβαση του αναγκαίου μέτρου ενημέρωσης των τηλεθεατών από την επαναλαμβανόμενη προβολή πλάνων προσαγωγής των κατηγορουμένων με τη χρήση μάλιστα τεχνικών που καθιστούσαν ακόμα πιο ευκρινή στο κοινό τα χαρακτηριστικά του προσώπου τους.
III. Προβαλλόμενοι ισχυρισμοί
Ισχυρίζεται η εγκαλουμένη ότι η υπόθεση αφορούσε ένα θέμα που απασχόλησε λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του εντονότατα την κοινή γνώμη και ότι ο τηλεοπτικός σταθμός της επέδειξε την μέγιστη υπευθυνότητα και αυτοσυγκράτηση, όσο οι αστυνομικές αρχές ερευνούσαν την υπόθεση. Όπως όμως σαφώς προκύπτει από τα αναφερόμενα στο πραγματικό μέρος της παρούσας, μετά την σύλληψη των γονέων του θύματος και ενόσω εκκρεμούσε η ποινική προδικασία, ο σταθμός της εγκαλουμένης παραβίασε επανειλημμένως μια σειρά κανόνων της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας χωρίς να συντρέχει κανένας ουσιαστικός λόγος πληροφόρησης του κοινού.
Ισχυρίζεται επίσης η εγκαλουμένη ότι ακόμα και εκπρόσωπος της αστυνομίας είχε χαρακτηρίσει σε συνέντευξη τύπου ως ένοχο τον πατέρα του θύματος. Το γεγονός αυτό όμως ουδόλως επηρεάζει τις υποχρεώσεις που υπείχε ο τηλεοπτικός σταθμός ως προς την προστασία του τεκμηρίου της αθωότητας του κατηγορουμένου.
Προβάλλει εξάλλου η εγκαλουμένη τον ισχυρισμό ότι όλα τα στοιχεία που μεταδόθηκαν προέρχονταν από τους συνηγόρους των κατηγορουμένων, οι οποίοι μετέφεραν στα μέσα ενημέρωσης τις απόψεις των πελατών τους για τις κατηγορίες που τους αποδίδονταν. Ο ισχυρισμός όμως αυτός αντικρούεται από την απλή επισκόπηση των επίμαχων προβολών, από τις οποίες προκύπτει πέραν πάσης αμφιβολίας ότι αυτές αφορούσαν σε αποσπάσματα των καταθέσεων των εμπλεκόμενων στην υπόθεση προσώπων παραβιάζοντας με τον τόπο αυτόν τη μυστικότητα της ποινικής προδικασίας χωρίς να συντρέχει προς τούτο γνήσιος λόγος ενημέρωσης του κοινού.
Ισχυρίζεται εξάλλου η εγκαλουμένη αφενός ότι οι φωτογραφίες του θύματος είχαν προβληθεί επανειλημμένως από την τηλεόραση όσο αναζητούνταν τα ίχνη του και αφετέρου ότι ουδεμία επίταση του πόνου των οικείων του προέκυπτε από την συνέχιση της προβολής τους. Όπως όμως έχει ήδη επισημανθεί, η προβολή των φωτογραφιών έπρεπε να σταματήσει αμέσως μόλις προέκυψε ότι το ανήλικο παιδί είχε πέσει τελικώς θύμα εγκληματικής ενέργειας. Επιπλέον, η συνεχής προβολή φωτογραφιών αλλά και μαγνητοσκοπημένων πλάνων από τη ζωή του θύματος θα μπορούσε να επιτείνει τον πόνο των οικείων του λαμβάνοντας επίσης υπόψιν τη συχνότητα και την ένταση με την οποίαν γινόταν η τηλεοπτική τους μετάδοση.
Ισχυρίζεται συναφώς η εγκαλουμένη ότι η εικόνα των κατηγορουμένων ήταν ήδη γνωστή στο κοινό λόγω της τηλεοπτικής τους έκθεσης ενόσω αναζητούνταν τα ίχνη του θύματος και ότι οι γονείς τους είχαν εμφανιστεί οικειοθελώς στην τηλεόραση. Από την στιγμή όμως που επρόκειτο πλέον για κατηγορούμενους για εγκληματική ενέργεια και για συγγενικά τους πρόσωπα, ο τηλεοπτικός σταθμός όφειλε να είχε λάβει όλα τα μέτρα προστασίας τους που προβλέπουν οι οικείες νομοθετικές επιταγές.
Προβάλλει επίσης η εγκαλουμένη τον ισχυρισμό ότι η συνταγματικώς επιβαλλόμενη υποχρέωση πληροφόρησης του κοινού που υπείχε ο σταθμός υπερτερούσε έναντι της προστασίας της εικόνας των κατηγορουμένων και ότι για τον λόγο αυτόν μεταδόθηκαν τα πλάνα της προσαγωγής τους στις ανακριτικές αρχές. Τόσο όμως η συχνότητα προβολής των πλάνων αυτών όσο και τα τεχνικά μέσα που χρησιμοποιήθηκαν από τον σταθμό, για τα καταστήσουν έτι ευκρινέστερα τα χαρακτηριστικά των προσαγόμενων στις ανακριτικές αρχές προσώπων, συνιστούσαν πρόδηλη υπέρβαση του αναγκαίου μέτρου ενημέρωσης του κοινού, ακόμα και αν γινόταν αποδεκτό ότι μπορούσαν να υπάρξουν εξαιρέσεις από την σχετική νομοθετική απαγόρευση.
Ισχυρίζεται, τέλος, η εγκαλουμένη ότι η όποια επιβολή κυρώσεως θα ήταν ανεπίκαιρη και άσκοπη, εάν ληφθεί υπόψιν ο χρόνος που έχει παρέλθει από την επίμαχη μετάδοση. Είναι ωστόσο σαφές ότι ο επαναπροσδιορισμός και ο ουσιαστικός επανέλεγχος της υπόθεσης έγινε εντός ευλόγου χρόνου από την έκδοση της απόφασης που ακύρωσε για τυπικούς λόγους την αρχικώς επιβληθείσα κύρωση, λαμβανομένων επίσης υπόψιν αφενός των αναβολών που χορηγήθηκαν συνεπεία σχετικών αιτημάτων της εγκαλουμένης και αφετέρου των αναπόφευκτων καθυστερήσεων που υπήρξαν λόγω της υφιστάμενης υγειονομικής κρίσεως.
IV. Υπαγωγή
Ενόψει όλων των ανωτέρω, καθίσταται σαφές ότι ο σταθμός της εγκαλουμένης παραβίασε -εκ προθέσεως- τις αναφερόμενες στο νομικό μέρος της παρούσας νομικές του υποχρεώσεις.
Κατά συνέπεια, πρέπει να επιβληθεί στην εγκαλούμενη κύρωση και δη εκείνη της συστάσεως.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Η Ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης δέχεται ότι ο σταθμός της εγκαλουμένης παραβίασε - εκ προθέσεως - τη ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία, κατά τα αναφερόμενα στο σκεπτικό.
Επιβάλλει στην εταιρεία με την επωνυμία ANTENNA TV ΑΕ, ιδιοκτήτρια του τηλεοπτικού σταθμού ANTENNA TV, τη διοικητική κύρωση της συστάσεως όπως: α) σέβεται το τεκμήριο της αθωότητας κατηγορουμένων προσώπων, β) αποφεύγει τη δημοσιοποίηση έγγραφων και άλλων στοιχείων της ποινικής προδικασίας, γ)αποφεύγει την προβολή εικόνων ανηλίκων θυμάτων εγκληματικών ενεργειών και των κατηγορούμενων για εγκλήματα, δ) αποφεύγει την χρήση της εικόνας συγγενών κατηγορουμένων και ε) αποφεύγει την προβολή εικόνων προσώπων που προσάγονται ενώπιον των αρχών.
Κρίθηκε και αποφασίστηκε την 13η Απριλίου 2021 και δημοσιεύτηκε την 13η Ιουλίου 2021.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Ε.Σ.Ρ. Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΥΤΡΟΜΑΝΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΑΡΑΖΙΔΟΥ
Πληροφορίες: www.esr.gr
Παρατηρήσεις: Απόφαση 24/2021 - Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ) - 13 Ιουλίου 2021
