Διαβάστε ακολούθως την Απόφαση 77/2020 της Ανεξάρτητης Αρχής:
Η Ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου, συνήλθε στον συνήθη γι’ αυτό τόπο την 6.7.2020 και ώρα 10:30, προκειμένου να συζητήσει επί της κατωτέρω υποθέσεως. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, και (με τηλεδιάσκεψη μέσω «epresence.gov.gr») τα μέλη Καλλιόπη Διαμαντάκου, Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου, Γεώργιο Πλειό και Γεώργιο Σαρειδάκη. Απόν το μέλος Βασίλειος Καραποστόλης, ο οποίος είχε προσκληθεί νομίμως. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ.
Αντικείμενο της συζήτησης ήταν ενδεχόμενη παραπλάνηση του κοινού από τον τηλεοπτικό σταθμό με τον διακριτικό τίτλο A. EPSILON Ν. Αττικής, ιδιοκτησίας της εταιρείας με την επωνυμία ΣΤΑΡ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ ΑΕ, και δη με αναφορά σε (ανύπαρκτες) προστατευτικές ιδιότητες συγκεκριμένου προϊόντος κατά του νέου κορονοϊού (covid19). Η υπόθεση ελέγχεται σε συνέχεια σχετικών αναφορών επαγγελματικών συλλόγων και πολιτών για μετάδοση αντιστοίχου περιεχομένου εκπομπών από παρόχους περιεχομένου περιφερειακής εμβέλειας.
Για τον έλεγχο σχηματίστηκε φάκελος με αριθμό 114/10.3.2020, ο οποίος ανατέθηκε στη διοικητική υπάλληλο Ειρήνη Κεραμήτσου και στον ειδικό επιστήμονα - νομικό Γεώργιο Αναγνωσταρά. Η Διοικητική Υπάλληλος υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 265/ΕΣ/27.3.2020 έκθεση καταγραφής των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης. Στην συνέχεια, ο Ειδικός Επιστήμων υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 270/ΕΣ/30.3.2020 νομική του εισήγηση.
Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης, παρέστη για λογαριασμό της λειτουργούσης τον σταθμό ως άνω εταιρείας η πληρεξούσια δικηγόρος της Γεωργία Χριστοδούλου. Ερωτηθείσα από τον Πρόεδρο, η Πληρεξούσια Δικηγόρος απάντησε ότι γνωρίζει το περιεχόμενο του φακέλου, έλαβε δε τον λόγο και ανέπτυξε τους ισχυρισμούς της. Ζήτησε στη συνέχεια -και η Ολομέλεια δέχτηκε- να της παρασχεθεί προθεσμία για την κατάθεση εγγράφου υπομνήματος μέχρι και την 13.7.2020 και ώρα 14.00 και η συζήτηση κηρύχθηκε περαιωμένη. O σταθμός κατέθεσε στη Γραμματεία το με αριθμό πρωτοκόλλου 3000/13.7.2020 υπόμνημα.
Την 29.9.2020 και ώρα 11.00 η Ολομέλεια συνήλθε σε τηλεδιάσκεψη μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας «e-presence.gov.gr» επί της υποθέσεως, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο και τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο και Γεώργιο Σαρειδάκη. Απόντα τα μέλη Γεώργιος Πλειός και Ευαγγελία Μήτρου, τα οποία είχαν κληθεί νομίμως. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ. Ο Πρόεδρος ενημέρωσε αναλυτικά τον απόντα κατά την συζήτηση Βασίλειο Καραποστόλη αναγιγνώσκοντας τις έγγραφες εισηγήσεις, το υπόμνημα της εγκαλουμένης και το σύνολο των λοιπών εγγράφων του φακέλου για την υπόθεση. Παρέστη επίσης και ο ανωτέρω εισηγητής, ο οποίος ανέπτυξε το ζήτημα προφορικώς και αποχώρησε. Η Ολομέλεια, αφού παρακολούθησε την επίμαχη ροή προγράμματος και μελέτησε το σύνολο των στοιχείων του φακέλου.
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕ ΩΣ ΕΞΗΣ:
Ι. Νομικό Μέρος
1. Το ΕΣΡ είναι η αρμόδια κατά το Σύνταγμα Αρχή (άρθρο 15 παρ. 2) για την άσκηση του άμεσου ελέγχου του κράτους επί της ραδιοφωνίας και της τηλεοράσεως και την επιβολή των προβλεπόμενων διοικητικών κυρώσεων. Ο άμεσος αυτός έλεγχος του κράτους προβλέπεται χάριν της εξυπηρέτησης στόχων γενικού συμφέροντος.
2. Κατά το άρθρο 21 παρ. 3 του Συντάγματος: «Το Κράτος μεριμνά για την υγεία των πολιτών...». Εξάλλου, κατά το άρθρο 5 παρ. 5 του Συντάγματος: «Καθένας έχει δικαίωμα στην προστασία της υγείας...». Ομοίως, κατά το άρθρο 7 παρ. 2 του Συντάγματος: «Τα βασανιστήρια, οποιαδήποτε σωματική κάκωση, βλάβη υγείας, ή άσκηση ψυχολογικής βίας, καθώς και κάθε άλλη προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας απαγορεύονται και τιμωρούνται, όπως νόμος ορίζει».
3. Περαιτέρω, κατά το άρθρο 1 παρ. 2 του Ν. 2328/1995: «Οι άδειες χορηγούνται για την εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος και η χρήση τους συνιστά δημόσια λειτουργία». Το αυτό ισχύει προφανώς, για την ταυτότητα του νομικού λόγου, και για τις ραδιοτηλεοπτικές επιχειρήσεις που λειτουργούν άνευ αδείας, βάσει μεταβατικών νομοθετικών ρυθμίσεων.
4. Συναφώς, το άρθρο 3 παρ. 1 του Ν. 4173/2013 (που ισχύει και για τους ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς κατά το άρθρο 3 παρ. 1 του Ν. 2328/1995) ορίζει ότι: «Οι ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές...εμπνέονται από τα ιδανικά...της προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου ως ατόμου και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου».
5. Εξάλλου, κατά το άρθρο 7 παρ. 1 περ. α του Κανονισμού ΕΣΡ 2/1991: «Μια εκπομπή στο σύνολο της δεν πρέπει να παραπλανά.. .τους τηλεθεατές». Η επιταγή αυτή ισχύει και επί των διαφημιστικών μηνυμάτων (και για την ταυτότητα του νομικού λόγου και επί των τηλεπωλήσων - όλως ενδεικτικώς ΣτΕ 1030/2011 και ΣτΕ 5024/2012) βάσει του άρθρου 11 του Κανονισμού ΕΣΡ 3/1991.
6. Περαιτέρω, ο Κανονισμός ΕΣΡ 3/1991 περιλαμβάνει μια σειρά ρυθμίσεων που απαγορεύουν τις παραπλανητικές και τις επικίνδυνες για την υγεία και την ασφάλεια των καταναλωτών διαφημίσεις (και για την ταυτότητα του νομικού λόγου και τις τηλεπωλήσεις - όλως ενδεικτικώς ΣτΕ 1030/2011 και ΣτΕ 5024/2012). Ειδικότερα, κατά το άρθρο 4 παρ. 1 του Κανονισμού ΕΣΡ 3/1991: «Οι διαφημίσεις πρέπει να είναι νόμιμες., έντιμες και ειλικρινείς». Επιπλέον, κατά το άρθρο 4 παρ. 2 περ. δ του Κανονισμού ΕΣΡ 3/1991: «Ο ραδιοτηλεοπτικός σταθμός οφείλει να μη μεταδίδει διαφημίσεις οι οποίες: .ενθαρρύνουν τρόπους συμπεριφοράς επιζήμιους για την υγεία ή την ασφάλεια». Ομοίως, κατά το άρθρο 4 παρ. 2 περ. στ του Κανονισμού ΕΣΡ 3/1991: «Ο ραδιοτηλεοπτικός σταθμός οφείλει να μη μεταδίδει διαφημίσεις οι οποίες: .εκμεταλλεύονται χωρίς λόγο τους φόβους του κοινού». Συναφώς, κατά το άρθρο 5 παρ. 1 περ. α του Κανονισμού ΕΣΡ 3/1991: «Οι διαφημίσεις δεν πρέπει να περιέχουν δηλώσεις ή οπτικές παραστάσεις που άμεσα ή έμμεσα, με υπονοούμενα, με παραλείψεις, με διφορούμενα ή με υπερβολικούς ισχυρισμούς μπορούν να παραπλανήσουν τον καταναλωτή, ειδικότερα σε ό,τι αφορά: α) τις ιδιότητες του προϊόντος, όπως.. .καταλληλότητα για τον σκοπό που προορίζεται».
7. Τέλος, κατά τα στοιχεία β και ε της παραγράφου 1 του άρθρου 4 του Ν. 2863/2000, το Ε.Σ.Ρ ελέγχει την τήρηση των όρων που προβλέπονται στην εκάστοτε ισχύουσα ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία και επιβάλλει σε περιπτώσεις παραβάσεων τις από το άρθρο 4 του Ν. 2328/1995 προβλεπόμενες κυρώσεις.
8. Από τον συνδυασμό των παραπάνω συνάγεται ότι η υγεία των πολιτών συνιστά θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα με ρητή συνταγματική κατοχύρωση. Η συνταγματική της προστασία έχει δύο εκφάνσεις, την κοινωνική και την ατομική. Η κοινωνική της έκφανση επιβάλλει μεταξύ άλλων στο κράτος την υποχρέωση να προβαίνει σε ενέργειες που προάγουν την υγεία των ανθρώπων (Παπαρρηγοπούλου, Άρθρο 21 παρ. 3 Συντάγματος, σε Σπυρόπουλος/Κοντιάδης/Ανθόπουλος/Γεραπετρίτης, Σύνταγμα Κατ’ Άρθρο Ερμηνεία, Εκδόσεις Σάκκουλα 2017, σελ. 548). Εκ τούτων συνάγεται περαιτέρω ευθεία υποχρέωση του κράτους για τη λήψη θετικών μέτρων για την προστασία της υγείας των πολιτών (ΣτΕ ΟΛ 400/1986). Η ατομική της έκφανση υποχρεώνει τόσο το κράτος όσο και κάθε ιδιώτη να απέχουν από συμπεριφορές που προσβάλλουν ή θέτουν σε ενδεχόμενο κίνδυνο την ανθρώπινη υγεία καθώς και από ενέργειες που ενδέχεται να περιορίσουν την ελευθερία του καθενός να αποφασίζει για την προσωπική του υγεία. Όταν η προσβολή προέρχεται από ιδιώτες, η προστασία της ανθρώπινης υγείας θεμελιώνεται σε συνδυασμό με τα άρθρα 25 παρ. 1 και 2 παρ. 1 του Συντάγματος που υποχρεώνουν το κράτος να εξασφαλίζει την αποτελεσματική άσκηση των ατομικών δικαιωμάτων με τη λήψη κατάλληλων μέτρων και με γνώμονα την αξία και την αξιοπρέπεια του ανθρώπου (Παραρρηγοπούλου, Άρθρο 5 παρ. 5 Συντάγματος, σε Σπυρόπουλος/Κοντιάδης/Ανθόπουλος/Γεραπετρίτης, Σύνταγμα Κατ’ Άρθρο Ερμηνεία, Εκδόσεις Σάκκουλα 2017, σελ. 128). Επομένως, η προστασία της ανθρώπινης υγείας επιτυγχάνεται όχι μόνο με τη λήψη θετικών μέτρων που προάγουν την υγεία αλλά και με τη θέσπιση υποχρέωσης κάθε τρίτου σε αποχή από ενέργειες που ενδέχεται να θέσουν σε κίνδυνο την υγεία των πολιτών.
Συνιστά εξάλλου υποχρέωση του κράτους να επεμβαίνει μέσω των αρμόδιων κατά περίπτωση αρχών, προκειμένου να αντιμετωπίζει και να προλαμβάνει συμπεριφορές που μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο το θεμελιώδες αγαθό της ανθρώπινης υγείας.
9. Προκύπτει επίσης ότι η παρουσίαση εκπομπών που μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο την ανθρώπινη υγεία αντίκειται στους στόχους γενικού συμφέροντος χάριν των οποίων έχει επιτραπεί η παροχή ραδιοτηλεοπτικών υπηρεσιών στο κοινό είτε κατόπιν αδείας, είτε στη βάση μεταβατικών νομοθετικών ρυθμίσεων. Στο πλαίσιο αυτό απαγορεύεται η προβολή εκπομπών και εμπορικών μηνυμάτων που μπορούν να παραπλανήσουν το κοινό, ιδίως όσον αφορά ιδιαιτέρως σημαντικά θέματα που σχετίζονται με το συνταγματικώς κατοχυρωμένο αγαθό της ανθρώπινης υγείας. Αντιστοίχου περιεχομένου ρυθμίσεις περιλαμβάνονται και στον Ν. 2251/1994, το άρθρο 9γ παρ. 4 του οποίου απαγορεύει τις παραπλανητικές εμπορικές πρακτικές. Κατά το άρθρο 1 παρ. 3 περ. β του Ν. 2251/1994, στόχος των ως άνω ρυθμίσεων είναι μεταξύ άλλων η προστασία της υγείας και της ασφάλειας των καταναλωτών. Υπογραμμίζεται σχετικώς ότι η ίδια ακριβώς υποχρέωση αληθείας και ειλικρινείας επιβάλλεται από τη ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία και για τις ενημερωτικές εκπομπές. Προκύπτει επομένως η ύπαρξη γενικής αρχής, κατά την οποία οι πάσης φύσεως τηλεοπτικές εκπομπές και τα πάσης φύσεως μεταδιδόμενα εμπορικά μηνύματα οφείλουν να έχουν τέτοιο περιεχόμενο που να μην προκαλεί παραπλάνηση και σύγχυση στο κοινό. Τούτο ισχύει ασφαλώς κατά μείζονα λόγο, όταν αντικείμενο της μετάδοσης είναι θέμα σχετιζόμενο με την προστασία της ανθρώπινης υγείας.
ΙΙ. Πραγματικό μέρος
Από τα έγγραφα του φακέλου, από την παρακολούθηση της επίμαχης ροής προγράμματος και από τους ισχυρισμούς της εγκαλουμένης (προβληθέντες προφορικώς και εγγράφως) προέκυψαν τα εξής.
Στις 11.2.2020, προβλήθηκε από τον σταθμό της εγκαλουμένης η εκπομπή ΚΟΝΤΡΑ ΚΑΙ ΡΗΞΗ. Πρόκειται για εκπομπή, η οποία, βάσει του περιεχομένου της, έχει ενημερωτικό χαρακτήρα, με πολιτικό ιδίως περιεχόμενο. Κατά τη μετάδοση όμως της συγκεκριμένης εκπομπής, ο παρουσιαστής της προέτρεψε άμεσα και επανειλημμένως το κοινό να αγοράσει συγκεκριμένα προϊόντα υπό την εμπορική ονομασία ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΝ και ΧΟΛΙΠΟΝ αναφέροντας την τιμή του συνολικού πακέτου τους και την τηλεφωνική γραμμή κλήσης, με την χρήση της οποίας μπορούσε να γίνει η αγορά τους από τους ενδιαφερόμενους τηλεθεατές. Ασχέτως, επομένως, του ενημερωτικού χαρακτήρα της υπόλοιπης εκπομπής, η ίδια η μετάδοση των επίμαχων μηνυμάτων είχε προδήλως τα χαρακτηριστικά της τηλεπώλησης (άρθρο 2 παρ. 1 περ. ιβ ΠΔ 109/2010). Όσον αφορά ιδίως το προϊόν με την εμπορική ονομασία ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΝ, αναφέρθηκαν μεταξύ άλλων τα εξής:
«Για ιούς, κοροναϊούς, για ιούς Η1Ν1 και ιούς Η2,3,5,15, το ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΝ, το ισχυρότερο κοκτέιλ βοτάνων, για να μην κολλάτε κανέναν ιό. Για να είστε ατσάλινοι, ακόμα και αν έχετε καμία ίωση να είστε όρθιοι...
Μαζί με το ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΝ, επειδή μας πρήξαν με τον κοροναϊό, ο οποίος είναι ένα θέμα, με Η1Ν1, πώς τα λένε αυτά, το ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΝ, ειλικρινά σας το λέω, είναι ένα ισχυρό κοκτέιλ βοτάνων που βοηθά τους λεμφαδένες να αντιστέκονται στις ιώσεις. Θα γίνετε ισχυρότατοι με το ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΝ, ούτε κοροναϊούς, ούτε παλιοιούς, ούτε κοροναϊούς, ούτε κορονοκαταστάσεις, ούτε να φοβάστε τις ιώσεις και τις βουλωμένες μύτες...
Με το ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΝ μη φοβάστε τίποτα, ειδικά οι μεγάλες ηλικίες, όσοι το παίρνουνε κάνουν έναν οργανισμό ατσάλινο, όταν λέμε ατσάλινο, πραγματικά ατσάλινο. Δεν φοβάστε ούτε κοροναϊούς, ούτε να μην πω καμιά κουβέντα άλλη, ούτε ιώσεις, ούτε Η1Ν1, τίποτα. Ισχυροποιείται το αμυντικό σύστημα, μπαίνει μεν ο ιός μέσα σας αλλά δεν σας ρίχνει κάτω τάβλα...
Όσο για το ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΝ, θα σας πω το εξής, δεν πάνε να έχουν οι άλλοι ιώσεις, κοροναϊούς, βλακοϊούς, ιούς της γρίπης, H1N1, X5, X6 πώς τα λένε αυτά, GLS και δεν ξέρω τι άλλο ιούς, εσείς τον γκιώνη σας, δεν καταλαβαίνετε Θεό...
Με το ΧΟΛΙΠΟΝ κυρίες και κύριοι και κυρίως με το ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΝ κάνετε τον οργανισμό σας τεράστιο, ισχυρότατο, ισχυρότατο...Ειλικρινά το λέω αυτό, δεν υπάρχει. Δηλαδή, ο οργανισμός ούτε ο κοροναϊός, ούτε ο ιός Η1Ν1,3,5 δεν ξέρω τι άλλο. Δεν λέω ότι δεν μπαίνει ο ιός στο σώμα σας, μπαίνει, αλλά έχετε τέτοια άμυνα που δεν σας ρίχνει, δεν κινδυνεύετε, βοηθάει την άμυνα του οργανισμού, τους λεμφαδένες και το ανοσοποιητικό σύστημα...
Μέσα στην προσφορά το ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΝ. Επειδή έχουν τρομοκρατηθεί οι Έλληνες με τον κοροναϊό, με τις ιώσεις, με τον Η1Ν1 και τα λοιπά, αυτό το προϊόν σας εγγυώμαι ένα πράγμα. Ό,τι ίωση και να έχετε δεν θα σας ρίξει κάτω. Είναι η καλύτερη άμυνα για τον οργανισμό να μη φοβάστε ούτε τον κορωναϊό, ούτε τον ιό την γρίπης και τα λοιπά, δηλαδή να δώσουμε στον οργανισμό μας όλη την άμυνα, ώστε ακόμα και τον ιό να προσλάβουμε μέσα μας, να τον πάρουμε μέσα μας, να είμαστε έτοιμοι να αντισταθούμε.,.Αυτό εδώ λοιπόν έρχεται και αντιστέκεται, κάνει τον οργανισμό και αντιστέκεται, για αυτό λέω προλάβετε τώρα, δύο ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΝ, ούτε κορωναϊούς, ούτε ιούς τίποτα, να ισχυροποιηθεί να μη φοβάται ο μεγάλος σε ηλικία, ο μικρός ότι θα συμβεί κάτι.,.Δεν είναι φάρμακο το ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΝ, όχι. Όλοι φοβάστε μην κολλήσετε τον ιό. Όχι για τον ιό αυτό καθεαυτόν, τον όποιον ιό, τον ιό της γρίπης, αλλά για τα αποτελέσματα που έρχονται με τον ιό. Αυτό εδώ ισχυροποιεί και ατσαλώνει τον οργανισμό σας, ακόμα και τον ιό να πάρετε μέσα σας, είναι τόσο ισχυρός που δεν μπορείτε να υποστείτε βλάβη εν πάση περιπτώσει, τόσο ισχυρή αν δεν το είχατε και δεν είχατε ισχυροποιήσει τον οργανισμό σας με αυτή τη φόρμουλα...
Με το ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΝ, ούτε ο ιός της γρίπης, ούτε Η1Ν1, ούτε Ν2,3,4,5, μπορεί να έχετε τον ιό, να κολλήσετε την ίωση, αλλά δεν έχετε τα κακά παρεπόμενα της ιώσεως. Ούτε να φοβάστε, αυτό ισχυροποιεί τον οργανισμό, ούτε κορωναϊό θα φοβάστε, ούτε Η1Ν1, ούτε ιούς της γρίπης, τίποτα, θα ισχυροποιήσετε τον οργανισμό σας και θα γίνει ατσάλινος...
Και βέβαια το ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΝ, ούτε κορωναϊούς να φοβάστε, ούτε ιώσεις, ούτε ιούς της γρίπης, θωρακίζετε τον οργανισμό σας και δεν φοβάστε καθόλου με τους ιούς, Ούτε μάσκες, ούτε παραμύθια, ούτε τίποτα. Με αυτό εδώ, με αυτό εδώ το ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΝ. Και το λέω γιατί έχετε παιδιά, εγγόνια, είστε λίγο μεγάλοι σε ηλικία, δεν θα φοβάστε καμία ίωση, γιατί θωρακίζετε τον οργανισμό σας και είστε ατσάλινοι από πάνω μέχρι κάτω... Και αυτό εδώ το ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΝ παιδιά, ούτε κορωναϊούς, ούτε να μην πω άλλη κουβέντα, ούτε ιώσεις και τα λοιπά, να θωρακίσουμε τον μηχανισμό μας, βοηθάει τους λεμφαδένες, βοηθάει ουσιαστικά στην ισχυροποίηση του οργανισμού, ούτε γρίπη, ούτε συνάχι, ούτε ιώσεις, τίποτα. ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΝ και ιδίως οι μεγάλες ηλικίες να ατσαλωθούν...».
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι παρουσιάστηκε στο κοινό ένα σκεύασμα ως προσφέρον σχεδόν απόλυτη προστασία για τον κορονοϊό και γενικότερα για όλους τους ιούς. Επανειλημμένως αναφέρθηκε ότι το σκεύασμα έχει τέτοια χαρακτηριστικά, ώστε να μην «κολλάει» αυτός που το χρησιμοποιεί κανέναν ιό, συμπεριλαμβανομένου και του κορονοϊού. Ομοίως αναφέρθηκε ότι ο χρήστης του προωθούμενου σκευάσματος μπορεί να αδιαφορεί για το αν οι γύρω του έχουν «κολλήσει» ιούς, συμπεριλαμβανομένου και του κορονοϊού. Σε άλλα σημεία των επίμαχων μηνυμάτων σημειωνόταν ότι εισέρχεται μεν μέσα στον οργανισμό ο ιός, αλλά ο χρήστης του προϊόντος έχει ενισχύσει σε τέτοιον βαθμό τον οργανισμό του που να μην κινδυνεύει από τις πλέον επικίνδυνες συνέπειες του κορονοϊού.
Κατά τα κοινώς όμως γνωστά και κατά την επιστήμη, δεν υφίσταται προς το παρόν οποιοδήποτε προϊόν που θα μπορούσε να προσφέρει αυτού του είδους την προστασία από τον κορονοϊό (αλλά και τους υπόλοιπους κοινούς ιούς). Σύμφωνα με τις επίσημες ιατρικές συστάσεις και τις ανακοινωθείσες και ήδη εφαρμοζόμενες κρατικές αποφάσεις, τα μόνα έως σήμερα αποδεδειγμένα μέσα προστασίας από τον κορονοϊό είναι η συνεχής και σχολαστική τήρηση των μέτρων ατομικής υγιεινής και η κοινωνική απομόνωση, που συμβάλλουν αποφασιστικά στον περιορισμό της διασποράς του ιού στον μην νοσούντα πληθυσμό και στην αναστροφή της μεταδοτικότητας που αυτός έχει.
Με τον τρόπο όμως αυτό, η επίμαχη εκπομπή έθεσε σε ενδεχόμενο κίνδυνο το συνταγματικώς προστατευόμενο αγαθό της ανθρώπινης υγείας ιδίως δε προκάλεσε κίνδυνο σύγχυσης και παραπλάνησης στο κοινό για τα χαρακτηριστικά του προωθούμενου προϊόντος με την απόδοση σε αυτό ανύπαρκτων προστατευτικών ιδιοτήτων, όσον αφορά μάλιστα και ευαίσθητες πληθυσμιακές ομάδες όπως είναι οι ηλικιωμένοι και τα παιδιά.
Ισχυρίζεται επίσης η εγκαλουμένη ότι ουδεμία ευθύνη φέρει για το περιεχόμενο της επίμαχης εκπομπής και των περιεχόμενων σε αυτήν μηνυμάτων, καθώς η εκπομπή της απεστάλη αυτούσια από την παραγωγό εταιρεία χωρίς η ίδια να μπορεί να επέμβει επί του περιεχομένου της. Ωστόσο, ο κάθε πάροχος περιεχομένου έχει την συντακτική ευθύνη για την επιλογή και το περιεχόμενο του οπτικοακουστικού υλικού που αποφασίζει να μεταδώσει στο τηλεοπτικό κοινό. Εξάλλου, η απαγόρευση μετάδοσης μηνυμάτων που μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο την ανθρώπινη υγεία καταλαμβάνει τους παρόχους περιεχομένου κατά τα ήδη ανωτέρω αναλυθέντα. Δεν ασκεί επομένως καμία επιρροή εν προκειμένω όσον αφορά την ευθύνη της εγκαλουμένης το γεγονός ότι η επίμαχη εκπομπή συνιστούσε εξωτερική παραγωγή τρίτης εταιρείας (βλ. ιδίως ΣτΕ 4586/2015 και ΣτΕ 201/2016). Έχει κριθεί άλλωστε ότι οι πάροχοι περιεχομένου φέρουν την ευθύνη για το περιεχόμενο των προβαλλόμενων από αυτούς προωθητικών μηνυμάτων, όταν η παρανομία προκύπτει εκ πρώτης όψεως από το ίδιο το μεταδιδόμενο μήνυμα (ΣτΕ 4009/2014). Δεν αμφισβητείται ότι στην προκειμένη περίπτωση ήταν προφανής ο κίνδυνος που συνεπαγόταν για την ανθρώπινη υγεία η μετάδοση των επίμαχων μηνυμάτων, ενώ ήταν απόλυτα εφικτός ο εκ των προτέρων έλεγχος του περιεχομένου τους καθώς επρόκειτο για εκπομπές που αποστέλλονταν μαγνητοσκοπημένες από την παραγωγό τους εταιρεία και που ένα πολύ μεγάλο μέρος τους καταλαμβανόταν χρονικά από την προβολή του επίμαχου σκευάσματος.
Ισχυρίζεται επίσης η εγκαλουμένη ότι από το περιεχόμενο της εκπομπής ουδόλως προέκυπτε συγκεκριμένος κίνδυνος για την ανθρώπινη υγεία, ενόψει και του γεγονότος ότι το επίμαχο σκεύασμα αναφέρθηκε ως κοκτέιλ βοτάνων και όχι ως φαρμακευτικό προϊόν. Υποστηρίζει ειδικότερα ότι τα μηνύματα αναφέρονταν στην ενίσχυση του οργανισμού που πρόσφερε το προβαλλόμενο σκεύασμα, χωρίς από πουθενά να συνάγεται η απόδοση σε αυτό θεραπευτικών ιδιοτήτων που θα μπορούσαν να προκαλέσουν σύγχυση στο κοινό. Πέραν όμως του ότι ο τρόπος παρουσίασης του συγκεκριμένου προϊόντος ήταν τέτοιος που θα μπορούσε κατά την κοινή πείρα να παραπλανήσει τον μέσο τηλεθεατή για τις υποτιθέμενες προστατευτικές του ιδιότητες, είναι περαιτέρω σαφές ότι η επίμαχη μετάδοση θα μπορούσε να θέσει σε ιδιαίτερα υψηλό κίνδυνο τις πλέον ευαίσθητες πληθυσμιακές ομάδες, όπως είναι οι ηλικιωμένοι και τα παιδιά. Ειδικότερα, αναφέρθηκε ότι όποιος παίρνει το προϊόν προστατεύεται από κάθε ιό συμπεριλαμβανομένου και του νέου κορονοϊού. Ο παρουσιαστής της εκπομπής ισχυρίστηκε επίσης ότι με τη χρήση του σκευάσματος θωρακίζει κανείς και ισχυροποιεί τον οργανισμό του σε τέτοιον μέγιστο βαθμό, που να μη χρειάζεται να φοβάται πλέον για τις σοβαρές συνέπειες τυχόν μόλυνσης από τον νέο κορονοϊό. Δεδομένης επομένως της απόλυτης συνταγματικής προστασίας που παρέχεται στην ανθρώπινη ζωή και υγεία, είναι αναμφισβήτητο ότι ο τρόπος εμπορικής προώθησης του συγκεκριμένου σκευάσματος έθετε σε κίνδυνο το κοινό προκαλώντας την παραπλανητική εντύπωση ότι με την απλή του χρήση θα μπορούσε να ενεργεί με μεγάλη ασφάλεια έναντι του κινδύνου μόλυνσης από τον νέο κορονοϊό χωρίς την ανάγκη λήψης κανενός άλλου μέτρου προφύλαξης και προστασίας.
Υποστηρίζει εξάλλου η εγκαλουμένη ότι σταμάτησε αυτοβούλως τη μετάδοση των επίμαχων μηνυμάτων και μάλιστα πριν από την ανακοίνωση των επίσημων κρατικών μέτρων προφύλαξης κατά του νέου κορονοϊού, χωρίς να επαναλάβει έκτοτε την προβολή τους. Τούτο ωστόσο ουδόλως επιδρά επί της ευθύνης της εγκαλουμένης για το περιεχόμενο της ελεγχόμενης εκπομπής και το γεγονός ότι προέβαλε πάντως μηνύματα που μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο την ανθρώπινη υγεία χωρίς να λάβει κανένα μέτρο πρόνοιας και ελέγχου αναφορικά με τη μετάδοση του σχετικού οπτικοακουστικού περιεχομένου.
Υποστηρίζει περαιτέρω η εγκαλουμένη ότι η κλήση της σε ακρόαση ήταν μη νόμιμη και αντιφατική, στον βαθμό που αναφερόταν όχι μόνο στους κανόνες για τις τηλεπωλήσεις αλλά και σε εκείνους που αφορούν τις ενημερωτικές εκπομπές. Όπως όμως είναι σαφές από τα ήδη ανωτέρω αναλυθέντα, η μετάδοση των επίμαχων εμπορικών μηνυμάτων πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο ενημερωτικής εκπομπής με πολιτικό χαρακτήρα. Έχει εξάλλου επισημανθεί στο νομικό μέρος της παρούσας η ύπαρξης γενικής αρχής, που απαγορεύει τη μετάδοσης πάσης φύσεως οπτικοακουστικού περιεχομένου που μπορεί να παραπλανήσει το κοινό, ανεξαρτήτως του ειδικότερου χαρακτήρα του. Τα όσο ισχυρίζεται επομένως η εγκαλουμένη για το περιεχόμενο της κλήσης είναι αβάσιμα και απορριπτέα, καθώς προέκυπτε με σαφήνεια η φύση της παραβίασης για την οποίαν καλούταν σε ακρόαση. Τούτο ανεξαρτήτως του γεγονότος ότι στην κλήση προσδιορίζονταν ρητώς οι ειδικότεροι κανόνες που απαγορεύουν τη μετάδοση μηνυμάτων τηλεπώλησης με παραπλανητικό περιεχόμενο καθώς και η συγκεκριμένη τηλεοπτική εκπομπή, ήτοι τα πραγματικά περιστατικά που συγκροτούσαν το ελεγχόμενο διοικητικό αδίκημα..
Υποστηρίζει επίσης η εγκαλουμένη ότι τίθεται ζήτημα παραβίασης της αρχής της αμεροληψίας, λόγω της έκδοσης από το ΕΣΡ ανακοίνωσης πληροφόρησης του κοινού για την ύπαρξη επώνυμων αναφορών σε σχέση με την προβολή οπτικοακουστικών μηνυμάτων που έθεταν κατά τους καταγγέλλοντες σε άμεσο κίνδυνο την ανθρώπινη ζωή και υγεία. Ο ισχυρισμός όμως αυτός είναι ουσία αβάσιμος. Με την ως άνω ανακοίνωση ενημερωνόταν απλώς το κοινό για την ύπαρξη καταγγελιών για ένα σοβαρότατο ζήτημα που αφορούσε τα υπέρτατα αγαθά της ανθρώπινης ζωής και υγείας, χωρίς να λαμβάνεται καμία απολύτως θέση επί της ουσίας των καταγγελλομένων. Στο πλαίσιο επομένως της ήδη αναλυθείσης στο νομικό μέρος της παρούσας υποχρέωσης του κράτους να επεμβαίνει μέσω των αρμόδιων κατά περίπτωση αρχών και οργάνων, προκειμένου να προλαμβάνει συμπεριφορές που μπορούν ενδεχομένως να θέσουν σε κίνδυνο το θεμελιώδες αγαθό της ανθρώπινης υγείας, υπήρχε συνταγματικώς επιβαλλόμενη υποχρέωση κατεπείγουσας πληροφόρησης του κοινού για την ύπαρξη επώνυμων καταγγελιών αναφορικά με σκευάσματα που παρουσιάζονταν ως προσφέροντα ιατρικής φύσεως προστασία κατά του νέου κορονοϊού για την περίπτωση που ενδεχομένως ευσταθούσαν τα όσα υποστηρίζονταν από τους καταγγέλλοντες και τα οποία, όπως προαναφέρθηκε, αποδεικνύονται ήδη βάσιμα..
Υποστηρίζει τέλος η εγκαλουμένη ότι αναρμοδίως γίνεται επίκληση των γενικών κανόνων για την προστασία των καταναλωτών, ενώ αναφέρεται παραλλήλως στο ότι τα επίμαχα μηνύματα ελέγχθηκαν από το Συμβούλιο Ελέγχου Επικοινωνίας (ΣΕΕ) που έθεσε τελικώς την υπόθεση στο αρχείο. Η επίκληση ωστόσο των κανόνων αυτών έγινε μόνο επικουρικώς, προκειμένου να καταδειχθεί ότι και πέραν της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας υπάρχουν νομοθετικές ρυθμίσεις που καθιστούν σαφή την ύπαρξη γενικής νομικής αρχής που απαγορεύει την παραπλάνηση του κοινού. Εξάλλου, ο έλεγχος μιας οπτικοακουστικής εμπορικής ανακοίνωσης από το ΣΕΕ είναι νομικώς αδιάφορος για την άσκηση των ελεγκτικών και κυρωτικών αρμοδιοτήτων του ΕΣΡ σύμφωνα και με τα ρητώς οριζόμενα από το άρθρο 9 παρ. 7 του Ν. 2863/2000 (βλ. ΣτΕ 65/2019).
ΙΙΙ. Υπαγωγή
Ενόψει αυτών καθίσταται σαφές ότι η εγκαλουμένη παραβίασε -εκ προθέσεως- τις αναφερόμενες στο νομικό μέρος της παρούσας υποχρεώσεις της, μέσω της προβολής, προωθητικών μηνυμάτων με περιεχόμενο παραπλανητικό και επικίνδυνο για την ανθρώπινη ζωή και υγεία.
Κατά συνέπεια, πρέπει να επιβληθεί στην εγκαλούμενη κύρωση και δη εκείνη του χρηματικού προστίμου.
Περαιτέρω, με βάση την βαρύτητα των παραβάσεων και το κοινώς γνωστό μερίδιο τηλεθεάσεως του συγκεκριμένου τηλεοπτικού σταθμού, κρίνεται ότι το επιβλητέο πρόστιμο είναι εκείνο των 25.000 ευρώ.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Η Ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης δέχεται ότι η εγκαλουμένη παραβίασε -εκ προθέσεως- την συνταγματικώς επιβαλλόμενη απαγόρευση μετάδοσης μηνυμάτων που θα μπορούσαν να παραπλανήσουν το κοινό ως προς τις προστατευτικές ιδιότητες προϊόντων και να θέσουν σε κίνδυνο την ανθρώπινη ζωή και υγεία.
Επιβάλλει στην εταιρεία με την επωνυμία ΣΤΑΡ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ ΑΕ, ιδιοκτήτρια του τηλεοπτικού σταθμού A. EPSILON Ν. Αττικής, τη διοικητική κύρωση του προστίμου των είκοσι πέντε χιλιάδων (25.000) ευρώ.
Κατά το άρθρο 4 παρ. 3 του Ν. 2328/1995, όπως έχει μετά την δια του άρθρου 23 παρ. 5 εδ. β' του Ν. 3166/2003 αντικατάστασή του, η παρούσα απόφαση κατά την προαναφερόμενη κύρωση, είναι εκτελεστή κατά:
1. Της εταιρείας ΣΤΑΡ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ ΑΕ που εδρεύει στο Περιστέρι, με ΑΦΜ 999842897, Δ.Ο.Υ. 999842897
2. Του IVAN PETROU του Georgiev, ως νομίμου εκπροσώπου της εταιρείας, με ΑΦΜ 153459575 Δ.Ο.Υ. ΙΖ'ΑΘΗΝΩΝ
Κρίθηκε και αποφασίστηκε την 29η Σεπτεμβρίου 2020 και δημοσιεύτηκε την 21η Οκτωβρίου 2020.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Ε.Σ.Ρ. H ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΥΤΡΟΜΑΝΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΑΡΑΖΙΔΟΥ
Πληροφορίες: www.esr.gr
Παρατηρήσεις: Απόφαση 77/2020 - Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ) - 21η Οκτωβρίου 2020
