Διαβάστε ακολούθως την Απόφαση 40/2023 της Ανεξάρτητης Αρχής:
Η Ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου, συνήλθε σε συνεδρίαση στον συνήθη γι’ αυτό τόπο την 29.11.2022 και ώρα 11:00, προκειμένου να συζητήσει επί της κατωτέρω υποθέσεως. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη- Δρίλια, αντιπρόεδρο, και (με τηλεδιάσκεψη μέσω «epresence.gov.gr») τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Γεώργιο Σαρειδάκη και Σωκράτη Τσιχλιά. Απόντα τα μέλη Ευαγγελία Μήτρου και Γεώργιος Πλειός, τα οποία είχαν κληθεί νομίμως. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ.
Αντικείμενο της συζήτησης ήταν η ενδεχόμενη παραβίαση από τον τηλεοπτικό σταθμό με τον διακριτικό τίτλο «STAR CHANNEL», ιδιοκτησίας της εταιρείας με την επωνυμία «ΝΕΑ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ Α.Ε.», της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας δια της προβολής οπτικοακουστικού περιεχομένου που συνιστά παράνομη ταυτοποίηση ανήλικου θύματος εγκλήματος κατά της γενετήσιας ελευθερίας και ευρισκομένου σε δύσκολη κατάσταση, στη διάρκεια της εκπομπής «Αλήθειες με τη Ζήνα» που μεταδόθηκε στις 15, 16, 17, 18 και 19.6.2020. Η υπόθεση εξετάζεται ύστερα από τις με αρ. πρωτ. ΕΣΡ 2566 και 2557/22.6.2020 καταγγελίες πολιτών, το με αρ. πρωτ. 4118 της 15.6.2020 Δελτίο Τύπου της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, την με αρ. πρωτ. Φ. 1500.2/26160/2020 της 18.6.2020 επιστολή από το Γραφείο του Βοηθού του Συνηγόρου του Πολίτη για τα Δικαιώματα του Παιδιού (αρ. πρωτ. ΕΣΡ 2530/19.6.2020).
Για τον έλεγχο σχηματίστηκε ο φάκελος με αριθμό 268/8.7.2020, ο οποίος ανατέθηκε στη διοικητική υπάλληλο Ειρήνη Κεραμήτσου και στην ειδική επιστήμονα - νομικό Ρέα Λαμπροπούλου. Η Διοικητική Υπάλληλος υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 797/ΕΣ/21.9.2020 έκθεση καταγραφής των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης. Στην συνέχεια, η Ειδική Επιστήμονας υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 846/ΕΣ/19.10.2020 νομική της εισήγηση.
Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης, για λογαριασμό της λειτουργούσης τον σταθμό ως άνω εταιρείας παρέστησαν η πληρεξούσια δικηγόρος της Μαρία Κατζουράκη και ο Δ. Μαρέδης, συνεργάτης της υπό εξέταση εκπομπής. Ερωτηθέντες από τον Πρόεδρο οι Εκπρόσωποι δήλωσαν ότι γνωρίζουν το περιεχόμενο του φακέλου, έλαβαν δε τον λόγο και ανέπτυξαν τους ισχυρισμούς τους. Ζήτησαν στη συνέχεια -και η Ολομέλεια δέχτηκε- να τους παρασχεθεί προθεσμία για την κατάθεση εγγράφου υπομνήματος μέχρι και την 19.12.2022 ώρα 14.00, και η συζήτηση κηρύχθηκε περαιωμένη. O σταθμός κατέθεσε στη Γραμματεία το με αριθμό πρωτοκόλλου 7045/16.12.2022 υπόμνημα.
Την 13.2.2023 και ώρα 11.00 η Ολομέλεια συνήλθε σε διάσκεψη επί της υποθέσεως, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη - Δρίλια, αντιπρόεδρο, και (με τηλεδιάσκεψη μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας «epresence.gov.gr») τα μέλη: Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου, Γεώργιο Πλειό, Γεώργιο Σαρειδάκη και Σωκράτη Τσιχλιά. Απόντα τα μέλη Καλλιόπη Διαμαντάκου και Βασίλειος Καραποστόλης, οι οποίοι είχαν κληθεί νομίμως. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ. Ο Πρόεδρος ενημέρωσε αναλυτικά για την υπόθεση τους απόντες κατά την συζήτηση Ευαγγελία Μήτρου και Γεώργιο Πλειό αναγιγνώσκοντας την έγγραφη εισήγηση, το υπόμνημα της εγκαλουμένης και το σύνολο των λοιπών εγγράφων του φακέλου. Παρέστη επίσης και η ανωτέρω εισηγήτρια, η οποία ανέπτυξε το ζήτημα προφορικώς και αποχώρησε. Η Ολομέλεια, αφού παρακολούθησε την επίμαχη ροή προγράμματος και μελέτησε το σύνολο των στοιχείων του φακέλου:
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕ ΩΣ ΕΞΗΣ:
Ι. Νομικό Μέρος
1. Το ΕΣΡ είναι η αρμόδια κατά το Σύνταγμα Ανεξάρτητη Αρχή (άρθρο 15 παρ. 2) για την άσκηση του άμεσου ελέγχου του κράτους επί της ραδιοφωνίας και της τηλεοράσεως και την επιβολή των προβλεπόμενων διοικητικών κυρώσεων σε περιπτώσεις παραβάσεων. «Ο άμεσος έλεγχος του κράτους... έχει ως σκοπό... την εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης και η πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας, καθώς και το σεβασμό της αξίας του ανθρώπου και την προστασία της παιδικής ηλικίας και νεότητας».
2. Κατά το άρθρο 21 παρ. 1 του Συντάγματος: «Η οικογένεια, ως θεμέλιο της συντήρησης και προαγωγής του Έθνους, καθώς και ο γάμος, η μητρότητα και η παιδική ηλικία τελούν υπό την προστασία του κράτους».
3. Στο άρθρο 2 παρ. 3 εδ. β' του Ν. 4173/2013 (που τροποποιήθηκε με το Ν. 4324/29.4.2015 που επανιδρύει την ΕΡΤ και ισχύει και για την ιδιωτική τηλεόραση κατ' εφαρμογή του άρθρου 3 παρ. 1α του Ν. 2328/1995) ορίζεται ότι: «Οι οπτικοακουστικές υπηρεσίες που παρέχει η Ε.Ρ.Τ. Α.Ε. πρέπει να ανταποκρίνονται στην ποιοτική στάθμη που επιβάλλουν η κοινωνική αποστολή και η πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας και να σέβονται ιδίως την αξία του ανθρώπου και την προστασία της παιδικής ηλικίας και της νεότητας».
4. Κατά το άρθρο 24 παρ. 1 εδ. δ' του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (που έχει νομική ισχύ επί τη βάσει της Συνθήκης της Λισαβόνας, άρ. 6 της ΣΕΕ): «Σε όλες τις πράξεις που αφορούν τα παιδιά, είτε επιχειρούνται από δημόσιες αρχές είτε από ιδιωτικούς οργανισμούς, πρωταρχική σημασία πρέπει να δίνεται στο υπέρτατο συμφέρον του παιδιού».
5. Το Διεθνές Σύμφωνο για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα του 1966 (Ν. 2462/1997) στο άρθρο 24 παρ. 1 αυτού ορίζει ότι «Κάθε παιδί, χωρίς διάκριση λόγω φυλής, χρώματος, γένους, γλώσσας, θρησκείας, εθνικής ή κοινωνικής προέλευσης, περιουσίας ή γέννησης, έχει δικαίωμα, έναντι της οικογένειάς του, της κοινωνίας και του κράτους στα μέτρα προστασίας που απαιτεί η θέση του ως ανηλίκου».
6. Ο Ν. 2101/1992, που κυρώνει τη «Διεθνή Σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού» ορίζει στο άρθρο 3 παρ. 1: «Σε όλες τις αποφάσεις που αφορούν τα παιδιά, είτε αυτές λαμβάνονται από δημόσιους ή ιδιωτικούς οργανισμούς κοινωνικής προστασίας, είτε από τα δικαστήρια, τις διοικητικές αρχές ή από τα νομοθετικά όργανα, πρέπει να λαμβάνεται πρωτίστως υπόψη το συμφέρον του παιδιού». Στο άρθρο 1 6 παρ. 1 του ίδιου νόμου ορίζεται: «Κανένα παιδί δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο αυθαίρετης ή παράνομης επέμβασης στην ιδιωτική του ζωή, στην οικογένεια του, στην κατοικία του ή στην αλληλογραφία του ούτε παράνομων προσβολών της τιμής και της υπόληψης του».
7. Κατά το άρθρο 10 παρ. 1 του Π.Δ. 77/2003: «Απαγορεύεται η παρουσίαση ανηλίκων μέσω εικόνας, ονόματος ή άλλου τρόπου που να καθιστά σαφή την ταυτότητα τους ή η συμμετοχή τους σε όλες τις εκπομπές που περιλαμβάνονται στον παρόντα κώδικα, όταν αυτοί είναι μάρτυρες ή θύματα εγκληματικών ενεργειών ή δυστυχημάτων ή βρίσκονται σε δύσκολη κατάσταση. Σε καμία από τις ανωτέρω περιπτώσεις, δεν λαμβάνεται συνέντευξη από ανήλικο κάτω των 14 ετών. Κατ’ εξαίρεση η παρουσίαση αυτή επιτρέπεται εφόσον είναι αναγκαία για την ενημέρωση του κοινού και δεν προκαλεί πόνο ή βλάβη στην προσωπικότητα του ανηλίκου και, σε κάθε περίπτωση, μόνο ύστερα από γραπτή άδεια αυτού που ασκεί τη γονική μέριμνα ή την επιμέλεια», ενώ το άρθρο 11 παρ. 4 του ίδιου προεδρικού διατάγματος ορίζει: «Δεν χρησιμοποιείται εικόνα ούτε αναφέρεται το όνομα ούτε γίνεται με άλλο τρόπο σαφής η ταυτότητα θύματος εγκλημάτων κατά της γενετήσιας ελευθερίας, όπως βιασμού ή άλλων ασελγών πράξεων, αιμομιξίας ή αποπλάνησης και δεν αναφέρονται στοιχεία που μπορούν να οδηγήσουν στην εξακρίβωση του ονόματος του».
8. Η Υ.Α. 7320/2019, που ρυθμίζει τα θέματα λειτουργίας των Αυτοτελών Γραφείων Προστασίας Ανηλίκων Θυμάτων «Σπίτι του Παιδιού» και που αφορά εμμέσως τους ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς βάσει του άρθρου 4 παρ. 1 του Ν. 2328/1995, ορίζει στο άρθρο 2 παρ. 4 ότι «Η δημοσιοποίηση στοιχείων ή περιστατικών που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην αποκάλυψη της ταυτότητας του ανηλίκου θύματος απαγορεύεται, εκτός αν νόμος ορίζει διαφορετικά».
9. Η Υπόδειξη 1/14.10.2014 του Ε.Σ.Ρ. στην περ. Β' παρ. 2 υποδεικνύει ότι κατά τη μετάδοση δημοσιογραφικών, ειδησεογραφικών και πολιτικών εκπομπών, η παρουσίαση ανηλίκων που είναι μάρτυρες ή θύματα εγκληματικών ενεργειών ή δυστυχημάτων ή βρίσκονται σε δύσκολη κατάσταση πρέπει να γίνεται κατά τρόπο που δεν καθίσταται δυνατός ο προσδιορισμός της ταυτότητας τους, ώστε να αποφεύγεται ο στιγματισμός τους (π.χ. χρήση τεχνικών μέσων που εμποδίζουν την αναγνώριση του προσώπου ή της φωνής του, παράλειψη αναφοράς ή προβολής ονοματεπωνύμου ή άλλων στοιχείων, όπως διεύθυνση, αναφορά ονοματεπωνύμων συγγενών). Μόνη εξαίρεση αποτελεί η περίπτωση που η παρουσίαση αυτή είναι αναγκαία για την ενημέρωση του κοινού και δεν προκαλεί πόνο ή βλάβη στην προσωπικότητα του ανηλίκου και μόνο ύστερα από έγγραφη συναίνεση αυτού που ασκεί τη γονική μέριμνα ή την επιμέλεια.
10. Τέλος, κατά τα στοιχεία β' και ε' της παραγ. 1 του άρθρου 4 του Ν. 2863/2000, το Ε.Σ.Ρ ελέγχει την τήρηση των όρων που προβλέπονται στην εκάστοτε ισχύουσα ραδιοτηλεοπτική νομοθεσία και επιβάλλει, σε περίπτωση παραβάσεων, τις από το άρθρο 4 του Ν. 2328/1995 προβλεπόμενες κυρώσεις.
Από το συνδυασμό των ως άνω διατάξεων συνάγονται τα ακόλουθα:
Η ανωτέρω παρατεθείσα νομοθεσία στοχεύει στην προστασία των ανηλίκων ώστε να μην εκτίθενται στη δημοσιότητα πτυχές της ιδιωτικής τους ζωής και στοιχεία της ταυτότητας τους με σκοπό να προστατευτεί ο ευαίσθητος ψυχικός τους κόσμος και να διατηρηθεί η απαραίτητη για την ανάπτυξη τους ηρεμία και ασφάλεια. Ειδικά, τα ανήλικα θύματα εγκληματικών ενεργειών πρέπει να αντιμετωπίζονται με απόλυτο σεβασμό και να τους παρέχεται βοήθεια από εξειδικευμένους επαγγελματίες υγείας. Τα μέσα ενημέρωσης οφείλουν να τηρούν τα όρια που θέτει ο νόμος ως προς την προστασία των ανηλίκων θυμάτων καθώς υπάρχει κίνδυνος, λόγω της έκθεσης των προσωπικών τους στοιχείων, να υποστούν οι ανήλικοι αυτοί δευτερογενή και επαναλαμβανόμενη θυματοποίηση και εκφοβισμό καθώς και κοινωνικό αποκλεισμό (ενδεικτικά Α.Π. 195/2007). Σημειώνεται ότι οι διατάξεις που αφορούν στην προστασία της παιδικής ηλικίας είναι αναγκαστικού δικαίου (ΣτΕ 2572/2015), ο δε κίνδυνος προκλήσεως βλάβης στους ανηλίκους είναι δυνατόν να προκύπτει από το όλο περιεχόμενο μιας εκπομπής (ΣτΕ 495/2015, 3208/2014, 4407/2013).
ΙΙ. Πραγματικό μέρος
Από τα έγγραφα του φακέλου, την παρακολούθηση της επίμαχης ροής προγράμματος και τους ισχυρισμούς της εγκαλουμένης (προβληθέντες προφορικώς και εγγράφως), προκύπτουν τα εξής:
α) Στη διάρκεια της εκπομπής «Αλήθειες με τη Ζήνα» της 15.6.2020 που μεταδόθηκε από τον τηλεοπτικό σταθμό Star ώρα 12.00' με σήμανση 2ης κατηγορίας (κατάλληλο για άνω των 8 ετών) και παρουσιάστηκε από την Ζήνα Κουτσελίνη, παρευρίσκονται ο ψυχίατρος Δ. Σούρας, οι δημοσιογράφοι Ά. Καλύβα, Σ. Σιγούρος, Ρ. Κουσκουρή και ο ιατροδικαστής Σ. Τσαντίρης.
Κατά την έναρξη της εκπομπής αναφέρεται ότι είναι σε πλήρη εξέλιξη το θρίλερ με την εξαφάνιση της μικρής Μαρκέλλας (η οποία ανεζητείτο μέσω ανακοίνωσης του προγράμματος ειδοποίησης των πολιτών Amber Α1οιΐ-«Χαμόγελο του Παιδιού»), ότι η 10χρονη αναγνώρισε τη γυναίκα με το σημάδι που την κρατούσε αιχμάλωτη επί 48 ώρες. Προβάλλονται: η εικόνα του προσώπου του παιδιού με θόλωση, μακρινό και θολό πλάνο της ανακοίνωσης αναζήτησης του παιδιού μέσω Amber Alert, εικόνα όπου φαίνεται η πλάτη του παιδιού στην οποία φέρει σχολική τσάντα.
Στις 12.04' η παρουσιάστρια αναφέρει ότι η 10χρονη είναι στο νοσοκομείο, ότι η έρευνα πρέπει να γίνει με προσοχή γιατί πρόκειται για ανήλικη, ότι κακώς έχει δημοσιοποιηθεί η εικόνα του παιδιού. Μεταδίδεται ρεπορτάζ από τη Θεσσαλονίκη (έξω από το νοσοκομείο όπου νοσηλεύεται το κορίτσι). Προβάλλονται: φωτογραφίες του παιδιού με άλλα άτομα (στο πρόσωπο του παιδιού και των λοιπών εικονιζομένων υπάρχει θόλωση), εικόνα του προσώπου του παιδιού με θόλωση, εικόνα όπου φαίνεται η πλάτη του παιδιού στην οποία φέρει σχολική τσάντα. Γίνεται συνομιλία με το δημοσιογράφο Π. Σόμπολο και τον πρόεδρο του οργανισμού «Χαμόγελο του παιδιού» Κ. Γιαννόπουλο.
Στις 12.07', σε σπηκάζ αναφέρεται ότι γυναίκα φέρεται να απήγαγε το παιδί που βρέθηκε να περιφέρεται ταλαιπωρημένο δύο μέρες αργότερα. Μεταδίδεται μαρτυρία κατοίκου που δηλώνει πως είδε την 10χρονη να έρχεται παραπαίοντας και ήταν σαν χαμένη. Προβάλλονται: η εικόνα του προσώπου του παιδιού με θόλωση, εικόνα όπου φαίνεται η πλάτη του παιδιού στην οποία φέρει σχολική τσάντα, η ανακοίνωση του Amber Alert στη μισή οθόνη, οπότε διακρίνονται στοιχεία της μισής ανακοίνωσης, ήτοι το όνομα του παιδιού (Μαρκέλλα), εικόνα του προσώπου του με θόλωση, μερικά από τα στοιχεία που δηλώνουν την ταυτότητα του (μάτια καστανά, ύψος 1,50).
Στις 12.09' μεταδίδεται συνέντευξη με τον αδελφό της 10χρονης (δεν αναγράφεται όνομα, εμφανίζεται με την πλάτη στο φακό, ακούγεται κανονικά η φωνή του). Μιλά για σημάδια στα χέρια του παιδιού, για τα βρώμικα ρούχα του, ότι η μικρή μπορεί να δωροδοκηθεί.
Ακολουθεί συνέντευξη με τη θεία και νονά της 10χρονης (δεν αναγράφεται όνομα, η εικόνα του προσώπου της παρουσιάζεται κανονικά). Επίσης μιλά στην εκπομπή ο εξάδελφος της 10χρονης (δεν αναγράφεται όνομα, η εικόνα του προσώπου του παρουσιάζεται κανονικά). Γίνεται τηλεφωνική συνομιλία με τον βιολογικό πατέρα του παιδιού (ακούγεται μόνο η φωνή του). Σε όλο αυτό το διάστημα μεταδίδονται: η εικόνα του προσώπου του παιδιού με θόλωση, εικόνα όπου φαίνεται η πλάτη του παιδιού στην οποία φέρει σχολική τσάντα, φωτογραφίες του παιδιού με άλλα άτομα (στο πρόσωπο του παιδιού και των λοιπών εικονιζομένων υπάρχει θόλωση), η ανακοίνωση του Amber Alert στη μισή οθόνη, οπότε διακρίνονται στοιχεία της μισής ανακοίνωσης, ήτοι το όνομα του παιδιού (Μαρκέλλα), εικόνα του προσώπου του με θόλωση, μερικά από τα στοιχεία που δηλώνουν την ταυτότητα του (μάτια καστανά, ύψος 1,50).
Στις 12.13' μεταδίδεται συνέντευξη με τον Κ. Γιαννόπουλο (μιλά για καθυστέρηση της αστυνομίας, για τη φωτογραφία του παιδιού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης), συνομιλία με τον ιατροδικαστή (12.33') και τον δημοσιογράφο Π. Σόμπολο (μιλούν για αιματολογικές και τοξικολογικές εξετάσεις του παιδιού, για την προσέγγισή του από παιδοψυχολόγους, για τους λόγους για τους οποίους μπορεί να απήχθη το παιδί- αγοραπωλησία, παιδοφιλία, προσωπικές διαφορές-). Συνεργάτες κάνουν αναφορά σε ενδείξεις για απαγωγή του παιδιού, στο παραπαίον βάδισμα ως ένδειξη για χορήγηση ουσιών. Σε αυτό το διάστημα προβάλλονται: η εικόνα του προσώπου του παιδιού με θόλωση, εικόνα όπου φαίνεται η πλάτη του παιδιού στην οποία φέρει σχολική τσάντα, φωτογραφίες του παιδιού με άλλα άτομα (στο πρόσωπο του παιδιού και των λοιπών εικονιζομένων υπάρχει θόλωση). Το θέμα διαρκεί ως τις 12.43'.
β) Στη διάρκεια της εκπομπής «Αλήθειες με τη Ζήνα» της 16.6.2020 που μεταδόθηκε από τον τηλεοπτικό σταθμό Star ώρα 12.00' με σήμανση 2ης κατηγορίας (κατάλληλο για άνω των 8 ετών) και παρουσιάστηκε από την Ζήνα Κουτσελίνη, παρευρίσκονται η ψυχολόγος Τ. Μακρή, η δικηγόρος Μ. Κρικοπούλου, ο δικαστικός πραγματογνώμονας Α. Δέδες, ο δημοσιογράφος Γ. Καραϊβάζ, η συγγραφέας Μ. Παναγοπούλου.
Πρώτο θέμα της εκπομπής είναι η αρπαγή της 10χρονης Μαρκέλλας. Προβάλλονται: εικόνα του προσώπου του παιδιού με θόλωση, φωτογραφίες του παιδιού με άλλα άτομα (στο πρόσωπο του παιδιού και των λοιπών εικονιζομένων υπάρχει θόλωση), εικόνα όπου φαίνεται η πλάτη του παιδιού στην οποία φέρει σχολική τσάντα, μισή ανακοίνωση του Amber Alert στην οποία διακρίνονται: το όνομα του παιδιού (Μαρκέλλα), εικόνα του προσώπου του με θόλωση, μερικά από τα στοιχεία που δηλώνουν την ταυτότητα του (μάτια καστανά, ύψος 1,50). Στις 12.18' επαναλαμβάνονται οι ανωτέρω εικόνες.
Στις 12.28' μεταδίδεται συνέντευξη με την δικηγόρο του αδελφού της 10χρονης Ανθή Ανάσογλου σχετικά με το αίτημα ανάθεσης της επιμέλειας της ανήλικης στη γιαγιά και τον αδελφό της. Δίνονται πληροφορίες για συγγενικά πρόσωπα της μικρής (υπάρχει αδελφός ενήλικος και εργαζόμενος, αδελφή ενήλικη και εργαζόμενη, αδελφή της μητέρας, γιαγιά, παππούς, μικρό αδελφάκι της 10χρονης). Σε όλο αυτό το διάστημα προβάλλονται: εικόνα του προσώπου του παιδιού με θόλωση, εικόνα όπου φαίνεται η πλάτη του παιδιού στην οποία φέρει σχολική τσάντα, φωτογραφίες του παιδιού με άλλα άτομα (στο πρόσωπο του παιδιού και των λοιπών εικονιζόμενων υπάρχει θόλωση). Στις 12.34' η εκπομπή αλλάζει θέμα και επανέρχεται στο θέμα της αρπαγής της Μαρκέλλας στις 12.53'. Προβάλλονται οι ανωτέρω εικόνες.
Στις 13.14' μεταδίδεται συνέντευξη με τον πρόεδρο του οργανισμού «Χαμόγελο του παιδιού» Κ. Γιαννόπουλο που κάνει μνεία σε τοξικολογικές εξετάσεις που αναμένονται. Προβάλλονται: εικόνα του προσώπου του παιδιού με θόλωση, εικόνα όπου φαίνεται η πλάτη του παιδιού στην οποία φέρει σχολική τσάντα, φωτογραφίες του παιδιού με άλλα άτομα (στο πρόσωπο του παιδιού και των λοιπών εικονιζόμενων υπάρχει θόλωση).
Στις 13.37', σε τηλεφωνική σύνδεση με δημοσιογράφο, μεταδίδεται ότι οι τοξικολογικές εξετάσεις έδειξαν δύο ναρκωτικές ουσίες στον οργανισμό της 10χρονης. Η μία ανήκει στην κατηγορία: βαριά ναρκωτικά.
Αναμένονται νέες αιματολογικές εξετάσεις. Προβάλλονται: εικόνα του προσώπου του παιδιού με θόλωση, εικόνα όπου φαίνεται η πλάτη του παιδιού στην οποία φέρει σχολική τσάντα, φωτογραφίες του παιδιού με άλλα άτομα (στο πρόσωπο του παιδιού και των λοιπών εικονιζόμενων υπάρχει θόλωση).
Στις 13.38' προβάλλεται συνέντευξη της μητέρας της ανήλικης σε δημοσιογράφο (δεν αναγράφεται όνομα, εμφανίζεται με την πλάτη στο φακό, ακούγεται κανονικά η φωνή της). Η μητέρα, μεταξύ άλλων, λέγει πως το παιδί ήταν πελαγωμένο, τρομαγμένο, δεν μιλούσε καθαρά, είχε μελανιές, πονούσε, ήταν νηστικό. Στο διάστημα αυτό προβάλλονται: εικόνα του προσώπου του παιδιού με θόλωση, εικόνα όπου φαίνεται η πλάτη του παιδιού στην οποία φέρει σχολική τσάντα, μισή ανακοίνωση του Amber Alert στην οποία διακρίνονται: το όνομα του παιδιού (Μαρκέλλα), εικόνα του προσώπου του με θόλωση, μερικά από τα στοιχεία που δηλώνουν την ταυτότητα του (μάτια καστανά, ύψος 1,50).
Ακολουθεί (13.43') συνέντευξη της θείας και νονάς της ανήλικης σε δημοσιογράφο (δεν αναγράφεται όνομα, εμφανίζεται με θόλωση στο πρόσωπο, ακούγεται κανονικά η φωνή της). Στη διάρκεια της προβάλλονται: εικόνα του προσώπου του παιδιού με θόλωση, εικόνα όπου φαίνεται η πλάτη του παιδιού στην οποία φέρει σχολική τσάντα, φωτογραφίες του παιδιού με άλλα άτομα (στο πρόσωπο του παιδιού και των λοιπών εικονιζομένων υπάρχει θόλωση). Το θέμα διαρκεί ως τις 13.47'.
γ) Στη διάρκεια της εκπομπής «Αλήθειες με τη Ζήνα» της 17.6.2020 που μεταδόθηκε από τον τηλεοπτικό σταθμό Star ώρα 12.00' με σήμανση 2ης κατηγορίας (κατάλληλο για άνω των 8 ετών) και παρουσιάστηκε από την Ζήνα Κουτσελίνη, παρευρίσκονται η νομικός-διαμεσολαβήτρια Χ. Ατσιδάκου, ο ιδιωτικός ερευνητής Γ. Τσούκαλης, η ψυχολόγος Δ. Ζάφειρα, και οι δημοσιογράφοι Γ. Καραϊβάζ και Ν. Γουμενίδης.
Στις 13.14' η εκπομπή ασχολείται με το θέμα της 10χρονης και τις ναρκωτικές ουσίες που ανιχνεύτηκαν στον οργανισμό της. Σε τηλεφωνική επικοινωνία με τον ιατροδικαστή Σ. Τσαντίρη γίνεται αναφορά στους τρόπους λήψης και χορήγησης των ουσιών (με ερρινισμό, ένεση, σε τροφή), στο χρόνο παραμονής αυτών στον οργανισμό, στην κλινική ιχνηλάτηση τους, στη χορήγηση βενζοδιαζεπίνων ως κατασταλτικής ουσίας που σε συνδυασμό με διεγερτικές μπορεί να προκληθεί δηλητηρίαση. Καλεσμένη επισημαίνει ότι η χορήγηση ναρκωτικών στο παιδί αποτελεί από μόνη της κακοποίηση. Στο διάστημα της συζήτησης αυτής προβάλλονται: εικόνα του προσώπου του παιδιού με θόλωση, εικόνα όπου φαίνεται η πλάτη του παιδιού στην οποία φέρει σχολική τσάντα, φωτογραφίες του παιδιού με άλλα άτομα (στο πρόσωπο του παιδιού και των λοιπών εικονιζομένων υπάρχει θόλωση). Το θέμα διαρκεί ως τις 13.25'.
δ) Στη διάρκεια της εκπομπής «Αλήθειες με τη Ζήνα» της 18.6.2020 που μεταδόθηκε από τον τηλεοπτικό σταθμό Star ώρα 12.00' με σήμανση 2ης κατηγορίας (κατάλληλο για άνω των 8 ετών) και παρουσιάστηκε από την Ζήνα Κουτσελίνη, παρευρίσκονται ο ιδιωτικός ερευνητής Γ. Τσούκαλης, ο ποινικολόγος Α. Ξυλουργίδης, ο ψυχολόγος Γ. Αθανασόπουλος, ο δημοσιογράφος Γ. Καραϊβάζ.
Στην αρχή της εκπομπής μεταδίδεται η πληροφορία ότι στον εισαγγελέα οδηγήθηκε η κοκκινομάλλα που φέρεται να άρπαξε τη 10χρονη, ενώ γίνονται αποκαλύψεις για τα κίνητρα της αρπαγής. Προβάλλονται: εικόνα του προσώπου του παιδιού με θόλωση, εικόνα όπου φαίνεται η πλάτη του παιδιού στην οποία φέρει σχολική τσάντα, μισή ανακοίνωση του Amber Alert στην οποία διακρίνονται: το όνομα του παιδιού (Μαρκέλλα), εικόνα του προσώπου του με θόλωση, μερικά από τα στοιχεία που δηλώνουν την ταυτότητα του (μάτια καστανά, ύψος 1,50). Σε ρεπορτάζ από τη Θεσσαλονίκη γίνεται αναφορά στη σύλληψη της 33χρονης κοκκινομάλλας που φέρεται να άρπαξε το παιδί. Μεταδίδονται οι αυτές ως άνω εικόνες του παιδιού.
Στις 12.07' ο Γ. Καραϊβάζ δίνει πληροφορίες για τη συλληφθείσα: ότι πέταξε το κινητό της, έδωσε στη Μαρκέλλα ναρκωτικές ουσίες και ψυχοτρόπα χάπια με σκοπό τη σεξουαλική εκμετάλλευση.
Στις 12.15' μεταδίδεται συνέντευξη με τη θεία και νονά της 10χρονης (δεν αναγράφεται όνομα, εμφανίζεται με θόλωση στο πρόσωπο, ακούγεται κανονικά η φωνή της). Επίσης προβάλλεται θολό πλάνο της γιαγιάς της 10χρονης. Μετά οι καλεσμένοι συνομιλούν για το θέμα. Προβάλλονται: εικόνα του προσώπου του παιδιού με θόλωση, φωτογραφίες του παιδιού με άλλα άτομα (στο πρόσωπο του παιδιού και των λοιπών εικονιζομένων υπάρχει θόλωση).
Στις 12.32' γίνεται συνομιλία με τη δικηγόρο του αδελφού της 10χρονης Ανθή Ανάσογλου, ο καλεσμένος ψυχολόγος ζητά να κατέβει η φωτογραφία του παιδιού από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ μεταδίδεται βίντεο στο οποίο φαίνεται η φιγούρα ενός κοριτσιού που κινείται πίσω από μια άλλη γυναικεία φιγούρα (κοκκινομάλλα). Το θέμα διαρκεί ως τις 12.41'.
ε) Στη διάρκεια της εκπομπής «Αλήθειες με τη Ζήνα» της 19.6.2020 που μεταδόθηκε από τον τηλεοπτικό σταθμό Star ώρα 12.00' με σήμανση 2ης κατηγορίας (κατάλληλο για άνω των 8 ετών) και παρουσιάστηκε από την Ζήνα Κουτσελίνη, παρευρίσκονται ο ιατροδικαστής Γ. Λέων, ο ποινικολόγος Ν. Ιωάννου και οι δημοσιογράφοι Γ. Καραϊβάζ και Π. Κουσουλός.
Στις 12.08' γίνεται αναφορά στα σεξουαλικά κίνητρα της 33χρονης κοκκινομάλλας κατηγορούμενης. Προβάλλονται: εικόνα του προσώπου του παιδιού με θόλωση, εικόνα όπου φαίνεται η πλάτη του παιδιού στην οποία φέρει σχολική τσάντα, φωτογραφίες του παιδιού με άλλα άτομα (στο πρόσωπο του παιδιού και των λοιπών εικονιζομένων υπάρχει θόλωση), βίντεο στο οποίο φαίνεται η φιγούρα ενός κοριτσιού που κινείται. Σε τηλεφωνική συνομιλία με τον δικηγόρο Α. Κούγια, ο τελευταίος αναφέρεται σε υποψία για κύκλωμα πορνογραφίας ανηλίκων.
Στις 12.30' μεταδίδεται συνέντευξη με τον δικηγόρο της κατηγορούμενης 33χρονης Β. Νουλέζα ο οποίος αναφέρεται στις κατηγορίες κατά αυτής: υπάρχουν 4 κατηγορίες κακουργηματικού χαρακτήρα και δύο πλημμεληματικού, η κατηγορούμενη δεν δέχεται τις κατηγορίες της αρπαγής και του βιασμού, ενδεχομένως στοιχειοθετείται το αδίκημα της ασέλγειας.
Σε συζήτηση στο στούντιο, οι παρευρισκόμενοι αναφέρονται στην έρευνα της αστυνομίας για υλικό παιδικής πορνογραφίας, ότι η δικογραφία μιλά για σεξουαλική εκμετάλλευση. Προβάλλονται: εικόνα του προσώπου του παιδιού με θόλωση, βίντεο στο οποίο φαίνεται η φιγούρα ενός κοριτσιού που κινείται. Το θέμα διαρκεί ως τις 12.48'.
Περαιτέρω, από το συνδυασμό των πραγματικών περιστατικών με τη νομική βάση και τα λοιπά στοιχεία του φακέλου συνάγονται τα ακόλουθα:
-Στη διάρκεια της εκπομπής «Αλήθειες με τη Ζήνα» των ημερομηνιών 15, 16 και 17.6.2020 που μεταδόθηκε από τον ιδιωτικό σταθμό εθνικής εμβέλειας Star, παρουσιάστηκε το θέμα της ανεύρεσης της 10χρονης Μαρκέλλας η οποία αναζητούταν μέσω ανακοίνωσης του Amber Alert. Από τις πληροφορίες που μεταδίδονται στη διάρκεια της εκπομπής των συγκεκριμένων ημερομηνιών προκύπτει ότι η ανήλικη ήταν ταλαιπωρημένη, χαμένη, τρομαγμένη, πελαγωμένη και νηστική, παρέπαιε, δεν μιλούσε καθαρά, είχε μελανιές, νοσηλευόταν σε νοσοκομείο υπό την επίβλεψη παιδοψυχολόγων, οι εξετάσεις έδειξαν πρόσληψη ναρκωτικών ουσιών στον οργανισμό της. Εξ αυτών συνάγεται ότι πρόκειται για ανήλικη που βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση. Η μετάδοση της εικόνας της μέσω του Amber Alert έχει αποδώσει καρπούς και πλέον δεν χρειάζεται η προβολή της εικόνας του παιδιού και άλλων στοιχείων δηλωτικών της ταυτότητας του.
Στην εκπομπή των ως άνω ημερομηνιών δεν προβάλλεται η εικόνα του προσώπου της ανήλικης (παρά μόνο με θόλωση), αναγράφεται το όνομα της (Μαρκέλλα), διακρίνονται μερικά στοιχεία της ταυτότητας της (χρώμα ματιών και ανάστημα). Γίνεται αναφορά στα συγγενικά της πρόσωπα (αδελφός ενήλικος και εργαζόμενος, αδελφή ενήλικη και εργαζόμενη, αδελφή της μητέρας, γιαγιά, παππούς, μικρό αδελφάκι της 10χρονης), δεν αναγράφονται τα ονόματα τους. Εξ αυτών στην εκπομπή εμφανίζεται ο ενήλικος αδελφός χωρίς αναγραφή ονόματος και χωρίς εικόνα προσώπου. Ακούγεται μόνο η φωνή του. Εμφανίζεται η θεία και νονά της ανήλικης χωρίς αναγραφή ονόματος, φαίνεται η εικόνα του προσώπου της. Εμφανίζεται εξάδελφος της ανήλικης χωρίς αναγραφή ονόματος, φαίνεται η εικόνα του προσώπου του. Εμφανίζεται η μητέρα της ανήλικης χωρίς αναγραφή ονόματος και χωρίς εικόνα προσώπου. Ακούγεται μόνο η φωνή της. Η παρουσίαση των ανωτέρω στοιχείων και συγγενικών προσώπων εξατομικεύουν επαρκώς την ανήλικη στο τηλεοπτικό κοινό, αυτή η παρουσίαση δεν ήταν αναγκαία για την ενημέρωση αυτού, ενώ ήταν δυνατόν να προκληθεί πόνος ή βλάβη στην προσωπικότητα της ανήλικης. Δεν προκύπτει δε να υπάρχει έγγραφη συναίνεση αυτού που ασκεί τη γονική μέριμνα ή την επιμέλεια. Άλλωστε κατά την ΣτΕ 2899/2014 «...εφόσον ο ανωτέρω τρόπος μετάδοσης συνιστούσε περίπτωση παραβιάσεως των δικαιωμάτων ανηλίκου προσώπου, δεν ηδύνατο θεμιτώς να αποτελέσει περιεχόμενο του συνταγματικώς κατοχυρωμένου δικαιώματος πληροφόρησης κατά την άσκηση του μέσω των τηλεοπτικών σταθμών ακόμα και αν υπήρχε η γραπτή άδεια του ασκούντος τη γονική μέριμνα ή την επιμέλεια...».
-Στη διάρκεια της εκπομπής «Αλήθειες με τη Ζήνα» των ημερομηνιών 18 και 19.6.2020, γίνεται σαφές ότι η ανήλικη φέρεται να υπήρξε θύμα εγκληματικής ενέργειας (αρπαγής, απαγωγής) αλλά και εγκλημάτων κατά της γενετήσιας αξιοπρέπειας. Προβάλλεται η μισή ανακοίνωση του Amber Alert στην οποία διακρίνεται το όνομα του παιδιού (Μαρκέλλα) και μερικά στοιχεία της ταυτότητας του (χρώμα ματιών και ανάστημα). Αυτή η δημοσιότητα μπορεί να βλάψει τον ευαίσθητο κόσμο του παιδιού, την προσωπικότητα και την ιδιωτική του ζωή, να προκαλέσει δε την θυματοποίηση του και τον κοινωνικό στιγματισμό αυτού.
Για τα θύματα εγκλημάτων κατά της γενετήσιας ελευθερίας, όπως βιασμού και άλλων ασελγών πράξεων δεν πρέπει να προβάλλονται στοιχεία που οδηγούν στην εξακρίβωση της ταυτότητας τους (άρθρο 11 παρ. 4 Π.Δ. 77/2003). Έχοντας ήδη δημοσιοποιηθεί τα στοιχεία ταυτότητας της και καθώς η ανήλικη φέρεται να είναι και θύμα εγκλήματος κατά της γενετήσιας ελευθερίας, κρίνεται ότι και στην εκπομπή «Αλήθειες με τη Ζήνα» της 18 και 19.6.2020 υπήρξε παραβίαση της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας ως προς τα στοιχεία που καθιστούν σαφή την ταυτότητα της ανήλικης.
ΙΙΙ. Υπαγωγή
Ενόψει των ανωτέρω, καθίσταται σαφές ότι η εγκαλουμένη παραβίασε εκ προθέσεως τις αναφερόμενες στο νομικό μέρος της παρούσας διατάξεις. Επομένως, πρέπει να επιβληθεί στην εγκαλούμενη εταιρεία διοικητική κύρωση και δη εκείνη του προστίμου.
Περαιτέρω, με βάση τη βαρύτητα της παραβάσεως και το κοινώς γνωστό μερίδιο τηλεθεάσεως του συγκεκριμένου τηλεοπτικού σταθμού κρίνεται ότι το επιβλητέο πρόστιμο είναι εκείνο των δέκα πέντε χιλιάδων (15.000) ευρώ για παράνομη ταυτοποίηση ανήλικου θύματος εγκλήματος κατά της γενετήσιας ελευθερίας και ευρισκομένου σε δύσκολη κατάσταση.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ Η ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ
Δέχεται ότι η εγκαλουμένη παραβίασε εκ προθέσεως τις αναφερόμενες στο νομικό μέρος της παρούσας υποχρεώσεις της, κατά τα ειδικότερα αναφερόμενα στο σκεπτικό.
Επιβάλλει στην εταιρεία με την επωνυμία «ΝΕΑ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ Α.Ε.», ιδιοκτήτρια του τηλεοπτικού σταθμού «STAR CHANNEL», τη διοικητική κύρωση του προστίμου των δέκα πέντε χιλιάδων (15.000) ευρώ για παράνομη ταυτοποίηση ανήλικου θύματος εγκλήματος κατά της γενετήσιας ελευθερίας και ευρισκομένου σε δύσκολη κατάσταση.
Κατά το άρθρο 4 παρ. 3 του Ν. 2328/1995, όπως έχει μετά την δια του άρθρου 23 παρ. 5 εδ. β' του Ν. 3166/2003 αντικατάστασή του, η παρούσα απόφαση κατά την προαναφερόμενη κύρωση, είναι εκτελεστή κατά:
1. Της εταιρείας «ΝΕΑ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ Α.Ε.», που εδρεύει στην Κηφισιά Αττικής, στην οδό Βιλτανιώτη 36, με ΑΦΜ 094281721, Δ.Ο.Υ. ΦΑΕ Αθηνών.
2. Του Καρόλου Αλκαλάι του Νισήμ, με ΑΦΜ 015603551, Δ.Ο.Υ. Χαλανδρίου, ως Προέδρου Δ.Σ. και νομίμου εκπροσώπου της εταιρείας.
Κρίθηκε και αποφασίστηκε την 13η Φεβρουαρίου 2023 και δημοσιεύτηκε την 29η Μαρτίου 2023.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Ε.Σ.Ρ. Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΥΤΡΟΜΑΝΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΑΡΑΖΙΔΟΥ
Πληροφορίες: www.esr.gr
Παρατηρήσεις: Απόφαση 40/2023 - ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ ΕΣΡ - 29η Μαρτίου 2023
