Διαβάστε ακολούθως την Απόφαση 269/2022 της Ανεξάρτητης Αρχής:
Η Ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου, συνήλθε σε συνεδρίαση στον συνήθη γι’ αυτό τόπο την 6.6.2022 και ώρα 11:00, προκειμένου να συζητήσει επί της κατωτέρω υποθέσεως. Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη - Δρίλια, αντιπρόεδρο, και (με τηλεδιάσκεψη μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας «epresence.gov.gr») τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου, Γεώργιο Πλειό, Γεώργιο Σαρειδάκη και Σωκράτη Τσιχλιά. Απόν το μέλος Βασίλειος Καραποστόλης, ο οποίος είχε κληθεί νομίμως. Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ.
Αντικείμενο της συζήτησης ήταν η ενδεχόμενη μη τήρηση της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας από τον ραδιοφωνικό σταθμό με τον διακριτικό τίτλο «BWIN SPORT FM 94,6 (ΠΡΩΗΝ ΣΠΟΡ FM 94,6)» Νομού Αττικής, ιδιοκτησίας της εταιρείας με την επωνυμία «ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ Α.Ε. ΜΕΣΩΝ ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ» αναφορικά με τις δυσμενείς διακρίσεις προσώπων λόγω γενετήσιου προσανατολισμού - αξία του ανθρώπου κατά τη διάρκεια της εκπομπής με παρουσιαστή τον Βασίλη Γερασίμου που μεταδόθηκε στις 11.6.2018.
Για τον έλεγχο σχηματίστηκε ο φάκελος με αριθμό 239/5.7.2018, ο οποίος ανατέθηκε στη διοικητική υπάλληλο Αικατερίνη Κοντοπούλου και στην ειδική επιστήμονα - νομικό Ρέα Λαμπροπούλου. Η Διοικητική Υπάλληλος υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 562/ΕΣ/31.5.2019 έκθεση καταγραφής των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης. Στη συνέχεια, η Ειδική Επιστήμων υπέβαλε στο ΕΣΡ την με αριθμό πρωτοκόλλου 1109/ΕΣ/5.12.2019 νομική της εισήγηση.
Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης, για λογαριασμό της λειτουργούσης τον σταθμό ως άνω εταιρείας, παρέστη ο πληρεξούσιος δικηγόρος της Ευστάθιος Γεωργόπουλος. Ερωτηθείς από τον Πρόεδρο, ο Δικηγόρος δήλωσε ότι γνωρίζει το περιεχόμενο του φακέλου, έλαβε δε τον λόγο και ανέπτυξε τους ισχυρισμούς του. Ζήτησε στη συνέχεια -και η Ολομέλεια δέχτηκε- να του παρασχεθεί προθεσμία για την κατάθεση εγγράφου υπομνήματος μέχρι και την 22.6.2022, ώρα 14.00, και η συζήτηση κηρύχθηκε περαιωμένη. O σταθμός κατέθεσε στη Γραμματεία το με αριθμό πρωτοκόλλου ΕΣΡ 4023/23.6.2022 υπόμνημα.
Την 20.12.2022 και ώρα 11.00 η Ολομέλεια συνήλθε σε διάσκεψη επί της υποθέσεως, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου.
Συγκροτήθηκε από τους: Αθανάσιο Κουτρομάνο, πρόεδρο, Ευτέρπη Κουτζαμάνη - Δρίλια, αντιπρόεδρο, και (με τηλεδιάσκεψη μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας «epresence.gov.gr») τα μέλη: Καλλιόπη Διαμαντάκου, Βασίλειο Καραποστόλη, Νικόλαο Κιάο, Ευαγγελία Μήτρου, Γεώργιο Σαρειδάκη και Σωκράτη Τσιχλιά. Απόν το μέλος Γεώργιος Πλειός, ο οποίος είχε κληθεί νομίμως.
Χρέη γραμματέως εκτέλεσε η Αναστασία Μαραζίδου, διοικητική υπάλληλος του ΕΣΡ. Ο Πρόεδρος ενημέρωσε αναλυτικά για την υπόθεση τον απόντα κατά την συζήτηση Βασίλειο Καραποστόλη αναγιγνώσκοντας την έγγραφη εισήγηση, το υπόμνημα της εγκαλουμένης και το σύνολο των λοιπών εγγράφων του φακέλου. Παρέστη επίσης και η ανωτέρω εισηγήτρια, η οποία ανέπτυξε το ζήτημα προφορικώς και αποχώρησε. Η Ολομέλεια, αφού άκουσε την επίμαχη ροή προγράμματος και μελέτησε το σύνολο των στοιχείων του φακέλου:
ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕ ΩΣ ΕΞΗΣ:
Ι. Νομικό Μέρος
1. Το ΕΣΡ είναι η αρμόδια κατά το Σύνταγμα Ανεξάρτητη Αρχή (άρθρο 15 παρ. 2) για την άσκηση του άμεσου ελέγχου του κράτους επί της ραδιοφωνίας και της τηλεοράσεως και την επιβολή των προβλεπόμενων διοικητικών κυρώσεων σε περιπτώσεις παραβάσεων. «Ο άμεσος έλεγχος του κράτους.,.έχει ως σκοπό... την εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης και η πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας, καθώς και το σεβασμό της αξίας του ανθρώπου και την προστασία της παιδικής ηλικίας και νεότητας».
2. To άρθρο 2 παρ. 1 του Συντάγματος καθιερώνει ως πρωταρχική υποχρέωση της πολιτείας τον σεβασμό και την προστασία της αξίας του ανθρώπου.
3. Κατά το άρθρο 106 παρ. 2 του Συντάγματος: «Η ιδιωτική οικονομική πρωτοβουλία δεν επιτρέπεται να αναπτύσσεται σε βάρος της ελευθερίας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ή προς βλάβη της εθνικής οικονομίας».
4. Κατά το άρθρο 1 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (που έχει νομική ισχύ επί τη βάσει της Συνθήκης της Λισαβόνας, άρ. 6 της ΣΕΕ): «Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια είναι απαραβίαστη. Πρέπει να είναι σεβαστή και να προστατεύεται». Στο άρθρο 21 παρ. 1 του Χάρτη ορίζεται: «Απαγορεύεται κάθε διάκριση ιδίως λόγω φύλου, φυλής, χρώματος, εθνοτικής καταγωγής ή κοινωνικής προέλευσης, γενετικών χαρακτηριστικών, γλώσσας, θρησκείας ή πεποιθήσεων, πολιτικών φρονημάτων ή κάθε άλλης γνώμης, ιδιότητας μέλους εθνικής μειονότητας, περιουσίας, γέννησης, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού».
5. Το Διεθνές Σύμφωνο για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα (Ν. 2462/1997), στον πρόλογό του αναφέρεται στην «αναγνώριση της εγγενούς αξιοπρέπειας και των ίσων και αναφαίρετων δικαιωμάτων όλων των μελών της ανθρώπινης κοινωνίας», ενώ στο άρθρο 2 του Ν. 2462/1997 ορίζεται: «Τα συμβαλλόμενα κράτη στο παρόν Σύμφωνο αναλαμβάνουν την υποχρέωση να σέβονται και να εγγυώνται σε όλα τα άτομα που βρίσκονται στην επικράτεια τους και υπάγονται στη δικαιοδοσία τους τα δικαιώματα που αναγνωρίζονται στο παρόν Σύμφωνο, χωρίς καμία διάκριση ιδίως φυλής, χρώματος, γένους, γλώσσας, θρησκεύματος, πολιτικών ή άλλων πεποιθήσεων, εθνικής ή κοινωνικής προέλευσης, περιουσίας, γέννησης ή κάθε άλλης κατάστασης».
6. Σύμφωνα με το άρθρο 14 της ΕΣΔΑ(Ν.Δ. 53/1974): «Η χρήσις των αναγνωριζομένων εν τη παρούση συμβάσει δικαιωμάτων και ελευθεριών δέον να εξασφαλισθεί ασχέτως διακρίσεως φύλου, φυλής, χρώματος, γλώσσης, θρησκείας, πολιτικών ή άλλων πεποιθήσεων, εθνικής ή κοινωνικής προελεύσεως, συμμετοχής εις εθνικήν μειονότητα, περιουσίας, γεννήσεως ή άλλης καταστάσεως».
7. Στο άρθρο 7 παρ. 1 εδ. α' του Π.Δ. 109/2010 ορίζεται: «Οι πάροχοι υπηρεσιών οπτικοακουστικών μέσων οφείλουν να λαμβάνουν τα απαραίτητα μέτρα, ώστε οι παρεχόμενες από αυτούς υπηρεσίες να μην προκαλούν μίσος λόγω φυλής, φύλου, θρησκείας, πεποιθήσεων, εθνικότητας, αναπηρίας, ηλικίας και σεξουαλικού προσανατολισμού».
8. Κατά το άρθρο 1 του Ν. 927/1979 (όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 1 του Ν. 4285/2014) που αφορά έμμεσα τους ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς βάσει του άρθρου 4 παρ. 1 του Ν. 2328/1995: «Όποιος με πρόθεση, δημόσια, προφορικά ή δια του τύπου, μέσω του διαδικτύου ή με οποιοδήποτε άλλο μέσο ή τρόπο, υποκινεί, προκαλεί, διεγείρει ή προτρέπει σε πράξεις ή ενέργειες που μπορούν να προκαλέσουν διακρίσεις, μίσος ή βία κατά προσώπου ή ομάδας προσώπων που προσδιορίζονται με βάση τη φυλή, το χρώμα, τη θρησκεία, τις γενεαλογικές καταβολές, την εθνική ή εθνοτική καταγωγή, το σεξουαλικό προσανατολισμό, την ταυτότητα φύλου ή την αναπηρία κατά τρόπο που εκθέτει σε κίνδυνο τη δημόσια τάξη ή ενέχει απειλή για τη ζωή, την ελευθερία ή τη σωματική ακεραιότητα των ως άνω προσώπων, τιμωρείται με φυλάκιση τριών(3) μηνών έως τριών(3) ετών και με χρηματική ποινή πέντε έως είκοσι χιλιάδων(5.000-20.000)ευρώ».
Από το συνδυασμό των ως άνω διατάξεων συνάγονται τα ακόλουθα:
α) Η αρχή της αξίας του ανθρώπου καθίσταται, μέσω της αναγνώρισής της ως συνταγματικής αρχής και της δικαιοκρατικής της νοηματοδότησης, κανονιστική πηγή των δικαιωμάτων και ελευθεριών, υπό την έννοια ότι κάθε συνταγματικό δικαίωμα θεωρείται ότι αποτελεί ιδιαίτερη έκφανση και εκδήλωση της αξίας του ανθρώπου. Η διάταξη του άρθρου 2 παρ. 1 του Συντάγματος δεν θεσπίζει ατομικό δικαίωμα ούτε αποτελεί απλή διακήρυξη, αλλά κανόνα δικαίου συνταγματικού επιπέδου. Η διάταξη αυτή αποτελεί θεμελιώδη συνταγματικό κανόνα αντικειμενικού χαρακτήρα και άμεσης ισχύος (Α.Π. 40/1998). Η κατοχύρωση της αξίας του ανθρώπου είναι απαραβίαστη, δεν υπόκειται σε κανένα περιορισμό και σε καμία επιφύλαξη νόμου καθώς η διάταξη του άρθρου 2 παρ. 1 δεν υπόκειται σε αναθεώρηση ούτε ανήκει σε εκείνες των οποίων η ισχύς μπορεί να ανασταλεί κατά το άρθρο 48 παρ. 1 . Η αξία του ανθρώπου αποτελεί το άκρο όριο οποιουδήποτε περιορισμού ατομικού δικαιώματος που επιτρέπει εκάστοτε το Σύνταγμα είτε αυτός αναφέρεται στο περιεχόμενο είτε στους φορείς του δικαιώματος. Η θεμελιώδης αυτή διάταξη του Συντάγματος καθιερώνει τον εν γένει ανθρωποκεντρικό του χαρακτήρα επιβάλλοντας όχι μόνο την παθητική υπεράσπιση της αξίας του ανθρώπου αλλά και τον ενεργό σεβασμό της στην πράξη υπενθυμίζοντας την «πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας» που απευθύνεται στο κράτος και σε κάθε μέλος του κοινωνικού συνόλου. Η έννοια της αξίας του ανθρώπου περιλαμβάνει την ενυπάρχουσα στον κάθε άνθρωπο ουσία, αυτή που φέρει ως έλλογο ον με φυσική, ηθική και νομική υπόσταση(πρβλ. ΣτΕ 4782/2012, 714/2013, 3311/2013, 4157/2014, 4992/2014). Μέσω της γενικής ρήτρας του άρθρου 57 ΑΚ για την προστασία της προσωπικότητας, η συνταγματική αρχή του σεβασμού στην αξία του ανθρώπου τριτενεργεί στο πεδίο του ιδιωτικού δικαίου. Έτσι, κάθε πρόσωπο δικαιούται να απολαμβάνει τόσο από τους φορείς της κρατικής εξουσίας, όσο και από οποιονδήποτε τρίτο τη μεταχείριση που αρμόζει σε έλλογο και συνειδητό ον. Τα ραδιοτηλεοπτικά προγράμματα οφείλουν να τηρούν την αρχή της αξίας του ανθρώπου και να μην προβάλλουν δυσμενείς διακρίσεις, ήτοι μειωτικούς, σεξιστικούς και ρατσιστικούς χαρακτηρισμούς, μηνύματα και σχόλια.
β) Η ισότητα ενώπιον του νόμου και η προστασία όλων των ατόμων έναντι των διακρίσεων αποτελεί οικουμενικό δικαίωμα αναγνωρισμένο από την διεθνή, ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία. Στο ευρωπαϊκό δίκαιο προβλέπονται απαγορεύσεις για δυσμενείς διακρίσεις για διάφορους λόγους, όπως ενδεικτικά η φυλή, το φύλο, η θρησκεία, οι πεποιθήσεις, η εθνικότητα, η αναπηρία, η ηλικία, ο σεξουαλικός προσανατολισμός. Η ΕΣΔΑ στο άρθρο 14 και ο νόμος 2462/1997 στο άρθρο 2 παραθέτοντας τους λόγους που αποτελούν δυσμενή διάκριση, ορίζουν και «κάθε άλλη κατάσταση» επιτρέποντας ένα περιθώριο επέκτασης της προστασίας για λόγους πέραν των ήδη αναγραφομένων. Η ευρωπαϊκή νομική παράδοση, δίνοντας μεγάλη βαρύτητα στην αξία του προσώπου, θεωρεί ότι η ρατσιστική ρητορική δεν αποτελεί έκφραση γνώμης, καθώς δεν προσβάλλει απλώς την κρατούσα κοινωνική ηθική αλλά τα θεμέλια της ανθρώπινης αξίας. «Με το ρατσιστικό λόγο διακυβεύεται η οικουμενικότητα της ανθρώπινης αξίας και όχι τα επικρατούντα αλλά και δεκτικά μεταβολής μέσα στο χρόνο κοινωνικά ήθη. Το αντικείμενο προσβολής είναι όψεις της ανθρώπινης αξίας που εκφεύγουν της εξουσίας του εκάστοτε θύματος, όπως η φυλή, το έθνος ή η γενετήσια ταυτότητα του. Δεν θίγεται η κοινωνική υπόληψη ή η τιμή συγκεκριμένων προσώπων, αλλά τραυματίζεται υπερατομικά η κανονιστική θωράκιση της υπαρξιακής ασφάλειας του προσώπου που μια δημοκρατική έννομη τάξη οφείλει να προστατεύει κατ' εξοχήν...» (Χάρης Παπαχαραλάμπους: «Νομοθετώντας για το μίσος. Το παράδειγμα του αντιρατσιστικού Ν. 4285/2014», Νομικό Βήμα, τ. 64, Φεβρουάριος 2016, σελ. 209 επόμ.). Ως προς το φραστικό μίσος μπορεί να λεχθεί ότι δεν απαιτείται να επήλθαν συνεπεία του λόγου αυτού περαιτέρω βλαπτικές πράξεις(τότε θα είχαμε ήδη έγκλημα μίσους), αλλά αρκεί να επέφερε ο λόγος αυτός στο θύμα ή σε άλλα πιθανά θύματα μια σιωπή, μια αυτολογοκρισία ή ένα αυτοπεριορισμό σε μη αντίδραση λόγω φόβου ή αίσθησης απειλής, χωρίς αυτή η αποποίηση δικαιωμάτων να γίνεται με την πραγματική συναίνεση τους. Πρόκειται για το αποτέλεσμα επιβολής σιγής στην έκφραση ή άσκηση δικαιωμάτων που επιφέρει ο ρατσιστικός λόγος, που υπονομεύει εκ βάθρων την ισότητα μεταξύ των προσώπων την οποία προϋποθέτει ένας διάλογος που προστατεύεται από το Σύνταγμα. «Στο βαθμό που ο μισαλλόδοξος λόγος συνεπάγεται εξ ορισμού διακρίσεις σε βάρος ομάδων που προσδιορίζονται με βάση τη φυλή, το χρώμα, το σεξουαλικό προσανατολισμό κ.λ.π., η απαγόρευση του αποσκοπεί στην προστασία ευάλωτων και μη προνομιούχων ομάδων απέναντι σε τέτοιες διακρίσεις και υπό αυτή την έννοια αποτελεί μέσο για την προαγωγή τόσο της ουσιαστικής ισότητας όσο και της διαφορετικότητας» (Α. Χουλιάρας «Η ποινικοποίηση του μισαλλόδοξου λόγου στο φιλελεύθερο και δημοκρατικό κράτος δικαίου: η ελληνική περίπτωση», Νομικό Βήμα, τ. 65, Ιούνιος 2017). Επίσης κατά τον καθηγητή Α. Μάνεση «ρατσισμός είναι η εναντίωση προς κάθε είδους και μορφής ιδιαιτερότητα..., κάνει την αξιολόγηση με βάση το “δικό μας” σε αντιδιαστολή με το “άλλο”.
Άλλον δε θεωρεί ο ρατσισμός όποιον αποκλίνει από τη δεδομένη ταυτότητα, την κατεστημένη πλειονότητα, την κρατούσα κανονικότητα: τον ξένο, τον αλλοδαπό, τον μετανάστη, τον μαύρο, τον ομοφυλόφιλο, τον αλλόθρησκο, τον τσιγγάνο.... Τον Άλλον, τον διαφορετικό, ο ρατσισμός όχι απλώς δεν τον ανέχεται, αλλά τον δαιμονοποιεί...» (Α. Μάνεσης «Όψεις και αντιμετώπιση του ρατσισμού», Το Σύνταγμα, 2000, σελ. 13 επόμ.). Στην υπόθεση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου Vejdeland κατά Σουηδίας με αρ. προσφ. 1813/2007 (ημερ. δημοσίευσης 9.2.2012) εξετάσθηκε η καταδίκη των προσφευγόντων για τη διανομή σε σχολείο φυλλαδίων με περιεχόμενο το οποίο θεωρήθηκε προσβλητικό για τους ομοφυλόφιλους. Οι προσφεύγοντες ισχυρίστηκαν ότι δεν είχαν την πρόθεση να εκφράσουν περιφρόνηση για τους ομοφυλόφιλους ως ομάδα και δήλωσαν ότι ο σκοπός της δραστηριότητας τους ήταν να ξεκινήσει μια συζήτηση σχετικά με την έλλειψη αντικειμενικότητας στην εκπαίδευση στα σουηδικά σχολεία. Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι αυτές οι δηλώσεις, ακόμα κι αν δεν καλούν ευθέως σε πράξεις μίσους, συνιστούν σοβαρούς και επιβλαβείς ισχυρισμούς, ενώ έλαβε υπόψη ότι απευθύνονταν σε νέους ανθρώπους οι οποίοι δεν είχαν το περιθώριο να μη διαβάσουν τα φυλλάδια, καθώς οι προσφεύγοντες τα είχαν τοποθετήσει στα ερμάρια του σχολείου. Το Δικαστήριο υπογράμμισε ότι η διάκριση με βάση το σεξουαλικό προσανατολισμό είναι εξίσου σοβαρή με τις διακρίσεις με βάση τη φυλή, την καταγωγή ή το χρώμα. Επομένως, η καταδίκη των προσφευγόντων ήταν συμβατή με την ΕΣΔΑ και αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία για την προστασία της υπόληψης και των δικαιωμάτων των τρίτων (Λ.Α. Σισιλιάνος: «Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου», Νομική Βιβλιοθήκη, 2013, σελ. 417). Στην απόφαση Bayev κατά Ρωσίας της 20.6.2017(αρ. προσφ. 67667/2009, 44092/2012 και 56717/2012) το Δικαστήριο θεωρεί ότι η ομοφοβία είναι ασυμβίβαστη με τις αξίες της ισότητας, τον πλουραλισμό και την ανοχή μιας δημοκρατικής κοινωνίας (Νομικό Βήμα, τ. 66, τεύχος 7, Σεπτέμβριος 2018).
ΙΙ. Πραγματικό Μέρος
Από τα έγγραφα του φακέλου, την ακρόαση της επίμαχης ροής προγράμματος από την Ολομέλεια και τους ισχυρισμούς της εγκαλούμενης (προβληθέντες προφορικώς και εγγράφως), προκύπτουν τα εξής:
Στην εκπομπή της 11.6.2018 που μεταδόθηκε από τον ραδιοφωνικό σταθμό Sport FM 94,6 (νυν Bwin Sport 94,6) από ώρα 02.00' έως 05.00' με παρουσιαστή τον Bασίλειο Γερασίμου, ο παρουσιαστής ασχολείται κυρίως με αθλητικές πληροφορίες και σχόλια, συνομιλεί τηλεφωνικά με ακροατές, διαβάζει μηνύματά τους, ενώ στη διάρκειά της μεταδίδονται τραγούδια.
Στις 2.22' ο παρουσιαστής διαβάζει μήνυμα ακροατή που ζητά τη γνώμη του για το gay parade και τη φωταγώγηση της Βουλής. Ο παρουσιαστής απαντά: «Τι να πω;...με τις εικόνες που είδαμε τέλος πάντων, ξεφτιλίκια, ρεζιλίκια, καραγκιοζιλίκια. Το έχω ξαναπεί, δεν έχω κανένα θέμα με τους γκέι, μπορούν να κάνουν ότι θέλουν στο δωμάτιο τους, στο σπίτι τους, στο κρεβάτι τους, δεν μπορεί να μπει κανείς, είναι προσωπικός χώρος, αλλά δεν μπορούν όμως να προκαλούν και να ξεφτιλίζονται..., βγαίνανε κάτι φωτογραφίες που είδα, κάποιοι ήταν σαν μαντάμ Σωσώ ντυμένοι.,.αυτά είναι όχι μόνο ρεζίλια, είναι αηδιαστικό το θέαμα βρε παιδί μου.,.Όσο για τη φωταγώγηση... φωταγωγούν τη Βουλή για να κάνουν παρέλαση κάποιοι τυχάρπαστοι. Και λέω συγκεκριμένα για αυτούς που βγήκανε με κάτι φτερά, με κάτι γόβες, γι ’ αυτούς λέω.Αυτή είναι η γνώμη μου.οφείλω να την πω γιατί με ρώτησε ο φίλος κι εγώ θεωρώ, εγώ τουλάχιστον σαν Γερασίμου ότι δεν είναι φυσιολογικό να είσαι αδελφή, ντάξει; Μπορεί να θες να είσαι, καλά κάνεις, δικαίωμα σου, αλλά δεν μπορείς να μου το πασάρεις ότι είναι φυσιολογικό.».
Στις 2.27' ο παρουσιαστής συνεχίζει: «Δεν με νοιάζει κάποιος αν είναι γκέι ή δεν είναι, αν είναι κάτι άλλο στο σπίτι του και στο κρεβάτι του ο καθένας κάνει ό,τι γουστάρει, αλλά τα ξεφτιλίκια τώρα αυτά, να πηγαίνουν μπροστά στη Βουλή, στους τσολιάδες, εκεί στον Άγνωστο Στρατιώτη να φοράνε ζαρτιέρες και τέτοια πράματα, είναι ξεφτιλίκια, δεν είναι δημοκρατία αυτό ούτε ισότητα που ζητάτε..., φίλε συμφωνώ μαζί σου, μπορούσαν να πάνε να κάνουν αυτό που έχει γίνει θεσμός κάθε χρόνο, που γίνεται σε όλο τον κόσμο, να πάνε κανονικά ντυμένοι, να κάνουν την παρέλαση τέλος πάντων πως την έχουν ονομάσει και να φύγουν κανονικά. Τώρα να πάνε να φοράνε κάτι φούστες, κάτι γόβες, κάτι φτερά λες και είναι παπαγάλοι και θέλουν μετά να τους πάρουν στα σοβαρά, ε σοβαρά δεν μπορούν να τους πάρουν. Προσωπικά εγώ σοβαρά δεν μπορώ να τους πάρω. Γιαούρτι με κεσέ. Τι να κάνουμε τώρα, δεν είναι φυσιολογικό πράγμα αυτό... Δικαίωμα τους, σου λέω, να είναι γκέι, δικαίωμα τους, αλλά δεν μπορούν να μας πείσουν... δεν μπορείς να με πείσεις εμένα ότι το να είσαι γκέι, είναι φυσιολογικό ρε φίλε, δεν είναι φυσιολογικό... για μένα δεν είναι. Να είσαι, δικαίωμα σου, κάνε ότι γουστάρεις. Να μην ενοχλείς και να μην προκαλείς, αυτό με ενδιαφέρει εμένα. Αλλά δεν θα με πείσεις ότι είναι φυσιολογικό. Και το γιαούρτι θα αναφέρω και τον κεσέ θα αναφέρω..., μας φάγανε οι κουλτουριάρηδες, οι δήθεν».
Στις 2.37' ο παρουσιαστής διαβάζει μήνυμα ακροατή «...είναι καθόλα φυσιολογικό να είσαι γκέι μιας κι έχει να κάνει με ορμόνες κατά την κύηση, επιστημονικά αποδεδειγμένο». Επ’ αυτού ο παρουσιαστής σχολιάζει «...αυτό που λες, φίλε, είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο με τις ορμόνες, ναι, δεν είναι φυσιολογικό όμως, είναι λάθος της φύσης, αυτό λέω. Δεν λέω ότι δεν μπορεί να γεννηθεί με ορμόνες θηλυκές κάποιοι που γεννιούνται αγόρια, αλλά είναι λάθος της φύσης, δεν είναι φυσιολογικό». Στη συνέχεια ο παρουσιαστής διευκρινίζει «ρε παιδιά, εγώ δεν λέω γι ’ αυτούς τους ανθρώπους που είναι γκέι κι έχουν μια φυσιολογική ζωή, το έχουν παραδεχθεί, είναι και πολλοί από αυτούς επιστήμονες. Εγώ λέω γι ’ αυτούς που βγαίνουν σαν κάτι τσόλια στους δρόμους, φοράνε κάτι ζαρτιέρες, φοράν κάτι φτερά, γι ’ αυτούς μιλάω, τους καραγκιόζηδες. Δεν μιλάω για τους κανονικούς ανθρώπους που έτυχε να είναι γκέι, λέω για τους γελοίους, αυτούς που βγαίνουν και παρελάσουν και γελάει μαζί τους ο κόσμος... λέω γι’ αυτούς που βάζουν τα φτερά, τις φτερούδες και τις ζαρτιέρες και τις γόβες.,.θα πηγαίνατε να κάνετε παρέα με αυτόν τον άνθρωπο; Να πάτε μια βόλτα;. Γράφανε πάνω τους διάφορα συνθήματα, γι ’ αυτούς λέω, δεν λέω για τους υπόλοιπος ανθρώπους που είναι γκέι».
Στις 2.43' ο παρουσιαστής ακούγεται να μην εγκρίνει αυτούς που φοράν κασκόλ και σπάνε κεφάλια στα γήπεδα, ενώ μετά επαναλαμβάνει τι ακριβώς τον ενόχλησε στην παρέλαση ομοφυλοφίλων στο κέντρο της Αθήνας. Στις 2.50' ο παρουσιαστής διατυπώνει την άποψη του περί αισθητικής λέγοντας «...δεν μου αρέσει να βλέπω έναν τύπο να φοράει φτερά και πούπουλα..., αν σας αρέσει εσάς, εντάξει, δικαίωμα σας, ο καθένας είναι ελεύθερος να βλέπει και να γουστάρει όποια εικόνα θέλει... Ο άλλος λέει θα μας στείλει στον εισαγγελέα. Να πας σε 50 εισαγγελείς, όχι σε έναν, όχι θα φοβηθούμε να πούμε τη γνώμη μας, θα μας κάνετε “ντα”, “ντιντήδες”, να μας κάνουν “ντα”».
Στις 2.54' ακροατής γράφει σε μήνυμα ότι κάτι είναι φυσιολογικό από τη στιγμή που συμβαίνει στη φύση. Επ’ αυτού ο παρουσιαστής σχολιάζει «...πριν κάνα μήνα διάβασα στο ίντερνετ ότι γεννήθηκε ένα προβατάκι με τέσσερα κεφάλια. Είναι φυσιολογικό; Είναι λάθος της φύσης, αυτό λέμε». Αναφερόμενος στη διαφορετικότητα, ο παρουσιαστής παρατηρεί «...υπάρχουνε και όρια για τη διαφορετικότητα... διαφορετικότητα είναι και στην Ολλανδία που έχουνε κόμμα παιδοφίλων. Να κάνουμε κι εμείς; Να το δεχτούμε; ...Και στη Γερμανία, που έχουνε κόμμα κτηνοβασίας, είναι κτηνοβάτες. Και αυτό είναι φυσιολογικό;
Είναι διαφορετικό; Όχι, δεν το δέχομαι ρε παιδιά».
Στις 3.03' ο παρουσιαστής συνομιλεί με ακροατή ο οποίος αναφέρεται σε καλλιτέχνες που ήταν δηλωμένοι ομοφυλόφιλοι (Elton John, George Michael). Ο παρουσιαστής δηλώνει «δεν έχω δει κανένα να κράζει τους τραγουδιστές..., κράζουν αυτούς που βγήκαν προχτές που ήταν ντυμένοι έτσι.όχι αυτούς που βγήκαν στο δρόμο και παρέλασαν..., το να γίνεσαι γελοίος δεν είναι διαφορετικότητα...».
Στις 3.18' ακροατής ρωτά τον παρουσιαστή «γιατί τις κραγμένες τις κατακράζεις; Κραγμένες, άλλο που δε θέλουν». Ο παρουσιαστής απαντά «σωστά, να τους αφήσω στην ησυχία τους... με ρωτήσανε... λέω ένα ξεφτιλίκι οι εικόνες που είδα οι συγκεκριμένες, δεν λέω για όλους που πήγαν εκεί, για 100, για 200 που ήταν ντυμένοι λες και πηγαίνουν στο τριώδιο». Στην υπόλοιπη εκπομπή ο παρουσιαστής επικοινωνεί με ακροατές για αθλητικά θέματα και ακούγονται τραγούδια.
Περαιτέρω, από την παρακολούθηση και καταγραφή των πραγματικών περιστατικών και τα στοιχεία του φακέλου προκύπτουν τα εξής:
Στη διάρκεια της μεταμεσονύχτιας αθλητικού χαρακτήρα ραδιοφωνικής εκπομπής της 11.6.2018, ο παρουσιαστής, απαντώντας σε ερώτηση ακροατή, δηλώνει την άποψη του περί της ομοφυλοφιλίας. Διατυπώνει αφενός τη γνώμη ότι δεν έχει κανένα πρόβλημα με τους ομοφυλόφιλους, ότι μπορούν να κάνουν ότι θέλουν στον προσωπικό τους χώρο και ότι μπορούν να κάνουν την παρέλαση τους κανονικά, εκφράζεται όμως αρνητικά ως προς συγκεκριμένη ομάδα ομοφυλοφίλων που συμμετείχε στην παρέλαση στην Αθήνα (Athens pride) και η οποία εμφανίστηκε με ανάρμοστη, κατά τον παρουσιαστή, ενδυμασία(φορούσαν φτερά, ζαρτιέρες, γόβες).
Για τη συγκεκριμένη ομάδα ομοφυλοφίλων χρησιμοποιεί τις εκφράσεις «ξεφτιλίκια, ρεζιλίκια, καραγκιοζιλίκια, γελάει μαζί τους ο κόσμος, φτερούδες, ντυμένοι λες και πηγαίνουν στο τριώδιο». Όταν ακροατής αποκαλεί τα συγκεκριμένα άτομα «κραγμένες» (Κραγμένος: αφορά άνδρα ομοφυλόφιλο που επιδεικνύει την ομοφυλοφιλία του και αποδοκιμάζεται γι’ αυτό (Γ. Μπαμπινιώτης: «Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας», Αθήνα, 2002), ο παρουσιαστής αποδέχεται το χαρακτηρισμό.
Ο παρουσιαστής διατυπώνει μια γενική άποψη για την ομοφυλοφιλική κατάσταση θεωρώντας ότι, κατά την προσωπική του γνώμη, δεν είναι μια φυσιολογική κατάσταση, ότι πρόκειται για ένα λάθος της φύσης. Απαντώντας σε ακροατή που γράφει σε μήνυμα ότι φυσιολογικό είναι ό,τι συμβαίνει στη φύση, ο παρουσιαστής αντικρούει υποστηρίζοντας πως ορισμένα πράγματα δεν είναι φυσιολογικά (π.χ. το να γεννηθεί ένα πρόβατο με τέσσερα κεφάλια). Κάνει δε μνεία στα υποτιθέμενα κόμματα παιδοφίλων στην Ολλανδία και κτηνοβασίας στη Γερμανία (Οι σχετικές αναφορές του παρουσιαστή δεν επιβεβαιώνονται, καθώς σύμφωνα με την ιστοσελίδα iefimerida.gr που φιλοξενεί δήλωση της οργάνωσης «Χαμόγελο του Παιδιού», ουδέποτε νομιμοποιήθηκε κόμμα παιδόφιλων στην Ολλανδία. Αναφορικά δε με το υποτιθέμενο κόμμα κτηνοβασίας στη Γερμανία, η ιστοσελίδα ellinikahoaxes.gr σε άρθρο της με τίτλο «Ανοίγουν οίκους ανοχής για κτηνοβάτες στη Γερμανία» καταρρίπτει το δημοσίευμα αναφέροντας τη σχετική γερμανική νομοθεσία για την κτηνοβασία σύμφωνα με την οποία απαγορεύεται να χρησιμοποιηθεί ζώο για σεξ ή να διατεθεί για σεξουαλικές επιθυμίες τρίτων ή να εξαναγκασθεί σε αφύσικη συμπεριφορά).
Αναφερόμενος στη συγκεκριμένη ομάδα ομοφυλοφίλων που συμμετείχε στην παρέλαση στην Αθήνα (Athens pride^ ανάρμοστη, κατά τον παρουσιαστή ενδυμασία, ο τελευταίος χρησιμοποιεί τη φράση «γιαούρτι με κεσέ» και «ντιντήδες» (Κατά τον Γ. Μαρκαντωνάτο από το βιβλίο του Ν. Σαραντάκου «Λέξεις που χάνονται» «ντιντής» είναι ο αβροδίαιτος της καλής κοινωνίας, ο κομψευόμενος μεγαλοαστός. Δεν είναι ο θηλυπρεπής. Κατά το site “slang.gr”, η συγκεκριμένη λέξη αργότερα απέκτησε τη σημασία του θηλυπρεπή).
Τα ανωτέρω φανερώνουν την εκ μέρους του παρουσιαστή απαξίωση προς συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων λόγω του γενετήσιου προσανατολισμού τους.
ΙΙΙ. Υπαγωγή
Ενόψει των ανωτέρω, κρίνεται ότι η εγκαλουμένη εταιρεία παραβίασε -εκ προθέσεως- τις αναφερόμενες στο νομικό μέρος της παρούσας διατάξεις. Επομένως, πρέπει να επιβληθεί στην εγκαλουμένη διοικητική κύρωση και δη εκείνη του προστίμου.
Με βάση δε τη βαρύτητα της παραβάσεως η Ολομέλεια με ψήφους τέσσερις, συμπεριλαμβανομένης αυτής του Προέδρου, έναντι τεσσάρων, κρίνει ότι το επιβλητέο πρόστιμο είναι εκείνο των επτά χιλιάδων (7.000) ευρώ.
Κατά τα άρθρα 15 παρ. 1 του Ν. 2690/1999 (Κώδικας Διοικητικής Διαδικασίας) και 16 παρ. 2 της Υ.Α. 20291/Ε/06.09.2002 (Εσωτερικός Κανονισμός Λειτουργίας ΕΣΡ), σε περίπτωση ισοψηφίας υπερισχύει η ψήφος του Προέδρου. Τα άλλα τέσσερα (4) μέλη έκριναν ότι επιβλητέο πρόστιμο ήταν εκείνο των δέκα χιλιάδων (10.000) ευρώ.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ Η ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ
Δέχεται ότι η εγκαλούμενη τέλεσε -εκ προθέσεως- το αδίκημα της δυσμενούς διάκρισης προσώπων λόγω γενετήσιου προσανατολισμού που προσβάλλει την αξία του ανθρώπου, κατά τα αναφερόμενα στο σκεπτικό.
Επιβάλλει, κατά πλειοψηφία, στην εταιρεία με την επωνυμία «ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ Α.Ε. ΜΕΣΩΝ ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ», ιδιοκτήτρια του ραδιοφωνικού σταθμού με τον διακριτικό τίτλο «BWIN SPORT FM 94,6 (ΠΡΩΗΝ ΣΠΟΡ FM 94,6)» Νομού Αττικής, τη διοικητική κύρωση του προστίμου των επτά χιλιάδων (7.000) ευρώ.
Κατά το άρθρο 4 παρ. 3 του Ν. 2328/1995, όπως έχει μετά την δια του άρθρου 23 παρ. 5 εδ. β' του Ν. 3166/2003 αντικατάστασή του, η παρούσα απόφαση κατά την προαναφερόμενη κύρωση, είναι εκτελεστή κατά:
1. Της εταιρείας ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ Α.Ε. ΜΕΣΩΝ ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ που εδρεύει στο Ν. Φάληρο Αττικής, στην οδό Εθν. Μακαρίου και Δημητρίου Φαληρέως 2, με ΑΦΜ 094383805, Δ.Ο.Υ. ΦΑΕ Πειραιά.
2. Του Ιωάννη Αλαφούζου του Αριστείδη, κατοίκου Εκάλης Αττικής,, στην οδό Θέτιδος 61, με ΑΦΜ 022253837, Δ.Ο.Υ. Κηφισιάς, ως νομίμου εκπροσώπου της εταιρείας.
3. Του Ιωάννη Σπανολιού του Κωνσταντίνου, κατοίκου Βούλας Αττικής, στην οδό Ξάνθου 12, με ΑΦΜ 007698074, Δ.Ο.Υ. Γλυφάδας, ως νομίμου εκπροσώπου της εταιρείας.
4. Της Ευαγγελίας Κουτσαυτάκη του Κωνσταντίνου, κατοίκου Νέας Ερυθραίας Αττικής, στην οδό Οδυσσσέα Ανδρούτσου Β’, με ΑΦΜ 075618967, Δ.Ο.Υ. Κορυδαλλού, ως νομίμου εκπροσώπου της εταιρείας.
Κρίθηκε και αποφασίστηκε την 20η Δεκεμβρίου 2022 και δημοσιεύτηκε την 24η Ιανουαρίου 2023.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Ε.Σ.Ρ. Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΥΤΡΟΜΑΝΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΑΡΑΖΙΔΟΥ
Πληροφορίες: www.esr.gr
Παρατηρήσεις: Απόφαση 269/2022 - ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ ΕΣΡ - 24η Ιανουαρίου 2023
